Open Monumentendag

Putte

Sint-Katelijne-Waver

Het beste van 25 jaar

Zondag 8 september 2013

Bonheiden Duffel

3 Voorwoord

Bonheiden4 ’t Brughuizeke5 ‘Monumentaal’ Mispeldonk6 Karel Jonckheere belicht: ode aan een literair monument7 Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’

Putte8 Heemmuseum Het Molenijzer9 De Boerenkathedraal10 Ter Speelbergen11 Hooghuis12 Menclub ’t Gareel12 Muziekhappening

Sint-Katelijne-Waver13 Roosendael15 Instituut van de Ursulinen - VZW Wintertuin en Sint-Ursula-Instituut

Duffel19 Sint-Franciscus van Sales20 Pastoorswoning Mijlstraat21 Het beste van … de Duffelse kunstkringen22 Kasteel Gevers/Museum ‘Het Gasthuis’23 Simulatie veldhospitaal Tweede Wereldoorlog23 Expo 100 jaar schoolleven24 Een wandeling door de Duffelse psychiatrie25 What Matters – Waar het op aan komt

Inhoud

Elke tweede zondag van september staat Vlaanderen al een kwarteeuw lang in het teken van de Open Monumentendag. Bonheiden, Duffel, Putte en Sint-Katelij-ne-Waver namen van bij het prille begin deel aan het culturele evenement. Een jaar later, in 1989, sloegen ze reeds de handen in elkaar om de monumenten-dagen voortaan samen te organiseren. Deze intergemeentelijke samenwerking was een primeur en blijkt intussen een voorbeeldformule voor andere locaties.

De Open Monumentendag werkte tot nog toe steevast met een thema als leidraad voor de openstellingen. Deze feesteditie staat in het teken van ‘The best of…’ uit de vorige 24 jaargangen. Onze vier gemeentes presenteren u met het programma 2013 dan ook graag een stevige selectie uit het voorbije thema-aanbod. Maar er is ook ruimte voor een totaal nieuw aanbod en voor exclusieve openstellingen.

Bonheiden - Rijmenam blikt terug op de thema’s ‘natuur’ (2004) en het water uit ‘de vier elementen’ (2010), maar nodigt je ook graag uit in de recent opengestelde literaire tuin voor een kennismaking met een letterkundig monument: Karel Jonckheere.

Putte kiest voor het element ‘vuur’ (2010) als rode draad en zet bakhuizen en

bakovens centraal. Gezelligheid troef, want met die warmtebronnen wordt ook voor allerlei lekkers gezorgd. Ooit al een boskee bezocht? Dat kan in Putte.

Ook in Sint-Katelijne-Waver komen enkele vroegere thema’s aan bod: Roosendael legt de klemtoon op ‘hout’ (2005, markante bomen in het domein), ‘metaal’ (2001, muurankers) en ‘de vier elementen’ (2010, de waterhuishouding van de cisterciënzerinnenabdij), terwijl in het Instituut van de Ursulinen het recent beschermde park perfect aansluit bij het thema ‘natuur’ (2004).

Het thema ‘Zorg’ uit 2009 was Duffel op het lijf geschreven. Uit die editie komen op 8 september een paar getuigen uit de gezondheidszorg terug, maar voor specifieke monumenten rond zielzorg kijken we deze keer richting Mijlstraat, met een exclusieve openstelling van de pastoorswoning.

Zoals de voorgaande jaren kunnen onze vier gemeenten rekenen op diverse vrijwilligers en verenigingen. Zonder hen was het gevarieerde en aantrekkelijke programma dat onze regio jou biedt, niet mogelijk geweest.

Wij wensen jullie een aangenaam en leerrijk bezoek aan onze monumenten en activiteiten toe !

G. Vaganée K. SelsBurgemeester Bonheiden Burgemeester Sint-Katelijne-Waver

M. Van der Linden C. De VeusterBurgemeester Duffel Burgemeester Putte

Voorwoord 3

’t BrughuizekeDijk 10 (Rijmenam) | 10u - 18u

De tentoonstelling ‘Rijmenam Feest’ laat je in ’t Brughuizeke met affiches en foto’s de ‘hoogdagen’ voor de Rijmenamse bevolking herbeleven: de kermis en de processie in de zomer, de jaarmarkt in de winter en tussen-door enkele wielerwedstrijden.

Bovendien kan je in ’t Brughuizeke gezellig verpozen bij een frisse pint!

De Heemkring ’t Hoefyser heet je van harte welkom!

Foto

’s: C

oörd

inat

iece

ntru

m O

pen

Mon

umen

tend

ag (H

erita

)4 Bonheiden-Rijmenam

‘Monumentaal’ MispeldonkIngang natuurgebied: kruispunt Koningin Astridlaan – Lange Veldstraat | 14u - 17u

De laatste jaren werd er in het natuurgebied ‘Mispeldonk’ Amerikaanse eik en Ameri-kaanse vogelkers gekapt. Velen zagen dit niet graag gebeuren... Maar die ‘exoten’ die amper waarde hebben voor de natuur zijn echter niet zomaar gekapt. Het gebeurde om iets veel waardevollers in de plaats te krijgen: ‘heide’.

Heidegebieden zijn erg zeldzaam geworden (o.a. door bebossing en vermesting). Door het juiste beheer kiemt heide echter mak-kelijk terug op onbemeste plekken waar ooit heide stond en bijgevolg nog zaad in de bodem aanwezig is. Dankzij het beheer van Natuurpunt werd in het natuurgebied Mispeldonk al een mooi stuk heide van 15 are hersteld.Dit wil Natuurpunt vieren met een waar ‘Heidefeest!’! De heide moet nog flink groeien maar Natuurpunt kern Bonheiden wil jullie toch al laten kennismaken met dit unieke stukje natuur en wat er allemaal leeft.

Met Open Monumentendag kan je door-lopend tussen 14 en 17 uur de infostanden in het natuurgebied ‘Mispeldonk’ bezoe-ken. Je krijgt er uitleg over planten, vogels en insecten die leven op de heide, over de geschiedenis en het ontstaan van heidege-bieden en over heidebeheer.

De jeugdbond voor Natuur en Milieu zorgt voor toffe kinderactiviteiten. We verklap-pen nog niet wat … maar kinderen zullen er nog lang over spreken!

In het Natuurpunt-veldcafé kan je terecht voor een hapje én een tapje!

Natuurtip! Kom op natuurvriendelijke wijze naar ‘Monumentaal Mispeldonk’: te voet of met de fiets. Honden zijn wel-kom aan de leiband van hun baasje!

Foto

’s: D

iane

App

els -

Nat

uurp

unt K

ern

Bonh

eide

n

5

Karel Jonckheere belicht: ode aan een literair monument Literaire tuin: Sint-Maartensberg 5 | 10u - 18u

Dat Karel Jonckheere een vooraanstaande plaats inneemt in de Nederlandstalige letter-kunde, lijdt geen twijfel. Lange tijd werd de dichter van de zoute zee en de zoete aarde gelauwerd en bejubeld. Zelfs tot ver buiten de landsgrenzen heen verwierf hij faam. Hoewel Jonckheere een stijlrijk en imposant oeuvre naliet, staat zijn naam vandaag niet meer in het collectieve geheugen gegrift. Hoog tijd dus om zijn werk onder het stof vandaan te halen!

Hoewel geboren in Oostende, woonde Jonckheere een groot deel van zijn leven in Rijmenam. Twintig jaar na zijn overlijden eert de gemeente hem met een uitgebreid herdenkingsproject.

Naast de oude pastorie in Rijmenam (Sint-Maartensberg 5) kan je tot 30 september 2013 een bezoek brengen aan de literaire

tuin. In deze tijdelijke openluchttentoonstel-ling lees en hoor je bekende en onbekende pareltjes van Karel Jonckheere. Je komt er bovendien meer te weten over wie Jonck-heere was, over zijn tijd in Oostende, zijn wereldreizen en zijn leven in Rijmenam. De literaire tuin is één van de haltes van de Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’.

Speciaal voor ‘Karel Jonckheere belicht’ werd een literaire wandeling uitgestippeld. Die voert je langs de mooiste plekjes van Rijmenam.

Met Open Monumentendag wordt om 14 uur een geleide wandeling georganiseerd. De wandeling vertrekt aan de literaire tuin en duurt max. 2 uur. Deelname aan de wandeling is gratis. Een doventolk zal de wandeling mee begeleiden.

Foto: Cultuurdienst Bonheiden

6

Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’Startpunt: De Blijdenberghoeve, Zellaerdreef 32 | 10u -18u

De prachtig gerestaureerde Blijdenberghoe-ve is het vertrekpunt van de Open Monu-mentendag ‘Feest Fietstocht’. Deze fietstocht brengt je van Bonheiden naar Rijmenam én terug langsheen monumenten die de voorbije 25 jaar met Open Monumentendag in de kijker hebben gestaan.

De routebeschrijving van de Open Monu-mentendag ‘Feest Fietstocht’ kan je gratis verkrijgen bij De Blijdenberghoeve, in ’t Brughuizeke en in GC ’t Blikveld.

Je kan de routebeschrijving ook downloaden op www.bonheiden.be.

Meer info:GC ’t Blikveld BonheidenWaversesteenweg 11 - 2820 BonheidenT 015 50 28 72 - toerisme@bonheiden.bewww.bonheiden.be.

Foto

: Coö

rdin

atie

cent

rum

Ope

n M

onum

ente

ndag

(Her

ita)

7

Foto

: cul

tuur

dien

st g

emee

nte

Putt

e

Heemmuseum Het MolenijzerHeuvel 41 b, Putte | 10u - 20u

“Het Molenijzer” is een knus en gemoedelijk museum, gelegen op de Ixenheuvel in Putte. Eens door de deur komt men in een sfeer waar groen, rust en nostalgie de boventoon voeren. Je maakt er kennis met het dage-lijkse leven van het nabije en verre verleden.

Binnen de muren van het museum vindt de bezoeker een schat aan informatie over het nabije en verre verleden. Kenmerkend voor het museum is de in alle opzichten breed samengestelde collectie. Hierin staat het dagelijkse leven in de Kempen in al zijn facet-ten centraal.

In het kader van het OMD-project plaatst de heemkring dit jaar de geschiedenis en rijk-dom van de Putse bakkers en bakhuizen cen-traal. Naast foto’s zijn er ook heel wat unieke documenten te bekijken. Uiteraard kunnen de bezoekers ook proeven van allerlei lekkers vanuit de authentieke bakoven.

In de cafetaria is er een ruime keuze aan streekbieren en –specialiteiten. Het museum is toegankelijk voor rolstoelgebruikers en is

ook voor kinderen zeker een aanrader. De deuren staan open van 10 tot 20 uur.

Als toemaatje is er bij de Putse heemkring deze zomer een expo van het Lingerie- & Ondergoedmuseum met als aanlokkelijke titel “Kleed-onder-kleed”. Beslist ook de moeite om eens langs daar te passeren.

Voor de kinderen is er dan weer een ruime speeltuin met allerlei leuke speeltoestellen.

Tijdens OMD junior kunnen klasgroepen terecht voor een geleid bezoek en voor het beoefenen van de diverse volksspelen, dit wel na reservatie T 015 76 78 88.

Foto

: cul

tuur

dien

st g

emee

nte

Putt

e

8 Putte

De BoerenkathedraalSchrieksesteenweg 64, Grasheide | 10u - 18u

De Boerenkathedraal is een 17de-eeuwse graanschuur uit de Noorderkempen, geïnte-greerd in een heemerf. Heel de site bestaat uit overgeplaatste gebouwen uit de streek (Antwerpse Kempen en Brabant).

Het erf is gelegen langs een oude Kempense veedrijfweg in de nabijheid van de laatste geklasseerde afspanning “Het Hoefijzer”. Deze weg wordt op oude kaarten aangeduid als “oude Kempense veeweg van Mechelen naar het verre Holland”.

Tijdens de Open Monumentendag vinden er tal van demonstraties plaats. Elk jaar zijn er de klassiekers, aangevuld met enkele verras-sende nieuwe ambachten. Uiteraard is ook de oude bakoven in werking.

Voor de hongerige bezoekers hangt het varken al aan het spit en de bakker bakt zijn brood in de oude bakoven uit de 18de eeuw. M.a.w. voor een natje en een droogje wordt in deze historische omgeving zeker gezorgd.

Onder de noemer “vers geperst” krijgen de leden van het Davidsfonds die dag in primeur het nieuwe aanbod aan boeken te zien. Meteen kan het lidmaatschap dan vernieuwd worden en bovendien is er voor de Davidsfonds-leden een extraatje voorzien. Kom eens langs tussen 10 en 18 uur, het is zeker de moeite waard.

Foto: cultuurdienst Putte

Bron: provinciebestuur Antwerpen, SYB’L S. Pictures

9

Ter Speelbergen Peredreef 5, Beerzel | 10u - 18u

Het landhuis Ter Speelbergen werd in 1951-1952 opgericht door Jozef Weyns, pionier van de heemkunde in Vlaanderen en de eerste conservator van het domein Bokrijk. Ter Speelbergen is ontworpen en gebouwd in de traditie van de oude Kempense hoeve, met hoogwaardige materialen die deels gered werden uit eeuwenoude gebouwen, die anders verloren zouden gaan.

In de woning zelf kan men met architect Willy Bens een geleid bezoek meemaken of zijn er audiogidsen beschikbaar. Dit jaar is er extra aandacht voor de herdenking van de 100ste geboortedag van Jozef Weyns. Fem-ma Putte o.l.v. Greta Van Asbroeck zal voor deze gelegenheid de woning, als eerbetoon aan Dr. Jozef Weyns, fleurig aankleden met allerlei bloemencreaties. Bakker Jan zorgt daarenboven voor heerlijk knapperig brood

uit de oude bakoven. Tot slot brengt Katelijne Weyns doorlopend in een diavoorstelling het leven en de activiteiten van haar vader.

Op het aanpalende maïsveld is er voor de derde keer een 6ha groot maïsdoolhof aangelegd. Kempens Landschap heeft ditmaal gekozen voor het uitbeelden van de 4 levensfasen: baby- en kindertijd, puberteit, volwassenen en ouderdom. De randanimatie aan het doolhof is gratis, voor het eigenlijke doolhof betaalt men 3,00 euro inkom.

Foto: provinciebestuur Antwerpen, SYB’L S. Pictures

10

HooghuisTinstraat 11, Putte | 10u - 18u

De 19de- eeuwse hoeve annex Hooghuis bevindt zich nabij een dreef die leidt naar het voormalige hof nabij de Heerhenshoeve. Het gebouw bestaat uit een hoger woonhuisge-deelte, een stalgedeelte en een authentiek bakhuis. De hoeve werd vorig jaar volledig gerenoveerd en ingericht als doorgangswo-ning voor het OCMW.

Natuurpunt De Putter heeft in dit Hooghuis een nieuwe stek gevonden. Naast een info-stand zorgen ze ook voor een rondleiding naar de mysterieuze boskee in het nabijgele-gen natuurpark. Deze plek is niet alleen een natuurplek, maar ook een plaats met heel wat historische achtergronden.

Het aspect vuur krijgt aan Het Hooghuis een invulling met een heus vuurspektakel. Tot slot denkt Natuurpunt ook aan de hongerige en dorstige bezoekers.

11

Menclub ’t Gareel13u - 17u

Reeds meerdere jaren zorgen de koetsiers van de menclub ’t Gareel voor een verbin-ding tussen de diverse locaties in Putte. Met een 5-tal koetsen kunnen de bezoekers zich op een aangename manier verplaatsen in de omgeving van de deelnemende monumen-ten.

Dit jaar hebben de koetsiers gekozen voor het traject tussen de Boerenkathedraal en Heemkring Het Molenijzer met een tus-senstop aan Het Hooghuis. Op regelmatige tijdstippen vertrekken de koetsen naar hun bestemming en kan men gratis mee rijden en dit tussen 13 en 17 uur.

MuziekhappeningGC Klein Boom | Mechelbaan 604

Op zondag 22 september is het de beurt aan alle Putse fanfares om het beste van zichzelf te laten horen tijdens de jaarlijkse Muziekhappening. Dit jaar is de organisatie in handen van de K.F. Trouw in Deugd Putte. In het GC Klein Boom treden de diverse fanfares op. De organisator start het evenement om 14 uur. Nadien treden ook de andere Putse fanfares op, met name K.F. Sint-Remigius Beerzel, K.F. De Gouden Lier Beerzel, K.F. Deugd Verheft Grasheide, K.F. Sint-Niklaas Putte en K.F. Sint-Jozef Peulis.

Alle muziekliefhebbers worden hierbij uitgenodigd om te komen genieten van dit gratis muziekconcert.

Foto: cultuurdienst gemeente Putte

Foto: cultuurdienst gemeente Putte

12

Sint-Katelijne-Waver

Raadselachtig Roosendael De rode, de blauwe, de groene en de ijzerdraadRoosendael (zijstraat Lange Zandstraat) | 10u - 18u

Roosendael vzw is de exploitant van een pluralistisch jeugdverblijfcentrum en tegelijk ook een ‘open-monumentenvereniging’. Haar activiteiten situeren zich op de voormalige abdijsite Roosendael te Sint-Katelijne-Waver. Deze waardevolle site is een essentieel ele-ment in de werking.

De vereniging vat haar maatschappelijke rol ruim op. De rode draad in haar werking is het ondersteunen en versterken van waarden die van belang zijn voor de samenleving van nu en straks: solidariteit, duurzaamheid, historisch besef.

Deze werking steunt op twee pijlers:• hetterbeschikkingstellenvanaccommo-

datie en leveren van service als jeugdver-blijfcentrum, met daaraan gekoppeld een aanbod van educatie en zinvolle ontspan-ning: activiteiten die bijdragen tot de indi-viduele ontwikkeling en maatschappelijke vorming van de jonge verblijfsgasten.

• deinzetvoorhetintegraleenmaatschap-pelijk geïntegreerde beheer van het 800 jaar oude domein Roosendael, waarbij de vereniging, samen met de eigenaar, een intensieve werking ontplooit rond behoud, ontwikkeling en duurzame ontsluiting van het landschap, het erfgoed en de natuur op het domein.

Foto: Eddy Van Leuven

13

Tijdens de Open Monumentendag van 2013 kan je het beste van Roosendael bekijken. De thema’s water, hout en metaal staan centraal op 8 september.

Water: je wordt uitgenodigd om te gaan waar je normaal niet komt op Roosendael. Hoe zat de waterhuishouding bij de Cister-ciënzers in mekaar? Wat vinden we daar nog van terug op Roosendael? Wat is die onder-aardse gang toch? Via een gezinsvriendelijke zoektocht krijg je antwoord op deze vragen.

Hout: Roosendael is ook erkend als land-schapspark. We laten je kennismaken met enkele van onze monumentale bomen.

Metaal: via foto’s wordt je uitgenodigd om de vele verschillende muurankers op Roosen-dael te zoeken en te bewonderen.

Verder is de Kasteelruïne toegankelijk. Hierin vind je een kleine tentoonstelling van voor-

werpen gevonden tijdens de opgravingen en restauratie. In de buurt van de Kasteel- ruïne zal je via herkenningspunten een indruk krijgen van het monumentale van enkele gebouwen van de voormalige abdij.

Kortom, er is heel wat te zien en te beleven op Roosendael !

Meer info over Roosendael : www.roosendael.be

Foto: Eddy Van Leuven

Foto: Eddy Van Leuven

14

INSTITUUT VAN DE URSULINEN VZW Wintertuin en Sint-Ursula-InstituutBosstraat 9 | 10u - 18u

Foto: Eddy Van Leuven

15

Opgericht in 1841 stond het Instituut van de Ursulinen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver al in de 19de eeuw tot ver buiten de landsgren-zen hoog aangeschreven bij de gefortuneer-de en kosmopolitisch georiënteerde burgerij. Met de vele pedagogische vernieuwingen, geïnspireerd door een gematigd christelijk feminisme, droeg de instelling sterk bij tot een in de christelijke wereld geïntegreerde moderniteit. Aantrekkelijk was ook de lande-lijke ligging, met gezonde plattelandslucht, ver van de vervuilde atmosfeer van de steden met hun groeiende industrie.

Omstreeks 1900 kwam bijna een kwart van de leerlingen uit het buitenland. De zusters rekruteerden niet alleen in de buurlanden, maar ook in Rusland, Oostenrijk-Hongarije, Italië, Spanje en zelfs in de Verenigde Staten, Latijns-Amerika en Afrika. De meisjes kwa-men terecht in een omgeving die naadloos aansloot bij hun sociale klasse.

Het gebouwencomplex, beschermd in 1987 en 1994, vormt in zijn geheel een belangrijk architectonisch en cultuurhistorisch erfgoed. Vandaag biedt het Sint-Ursula-Instituut aan bijna 1700 meisjes én jongens ruime vor-mingskansen voor de toekomst.

Wintertuin Een buitengewoon pareltje is de wintertuin in art nouveau, gebouwd in 1900. Het was een hoogst elegante ontvangstruimte voor de bezoekers van de honderden inwonende meisjes. Het bouwwerk is een verrassende, grootschalige én vrij vroege realisatie van buitenstedelijke art nouveau. Bovendien ver-wacht je deze progressief-vrijzinnige stijl niet binnen een katholieke context waar neogo-tiek of een neutraler eclecticisme het vaandel voerden. De gegoede burgerij die voor deze nieuwe progressieve stijl openstond was echter precies de doelgroep die het instituut wenste te bereiken.

De bezoeker wordt verrast door een rijkdom aan symboliek. Zo vormt de verbluffende koepel in glas-in-lood in zijn geheel een drieluik: Morgen, Dag en Avond, een populair thema uit de Belgische art nouveau, die sterk beïnvloed werd vanuit de Japanse kunst. Het raam aan de straatkant stelt de ochtend voor: de zon komt op boven een bergmeer. Op de voorgrond tussen de bloeiende irissen is een blauwe reiger aan het vissen. In het tegen-overliggende en veel donkerder raam wordt de avond gesuggereerd. De maan reflecteert haar licht in het kabbelende water van het bergmeer. Een uil vliegt over het landschap, gesierd door een partij waterlelies en irissen met gesloten bloemknoppen. Het tongewelf wordt omlijst door een boord van bloemen- en plantenslingers, met Oost-Indische kers als motief, die langs de dragende hoofdspanijzers omhoog klimmen. In de bredere middenpanelen zie je telkens twee zwaluwen, voorboden van de lente en het mooie weer.

Tot op vandaag is over architect, glazenier en constructeur niets met zekerheid bekend.

Ook de meubels, plantenstaanders, de fon-tein in majolica van Villeroy & Boch, de vier witmarmeren Carrara-beeldjes, de vloeren, wanden en zijgalerijen met wandschilderijen dragen bij tot de harmonie van de winter-tuin. De schilderingen in de zijgalerijen tonen op een didactisch verantwoorde manier alle Belgische provincies en enkele regio’s en steden. Ook het toenmalige Belgisch-Kongo ontbreekt niet.

Foto

: Edd

y Va

n Le

uven

16

De Congozaal De unieke Congozaal is één van de vroe-gere recreatiezalen, ingericht in de jaren 1920. Ze werd na beschadigingen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog zorg-vuldig hersteld en na diverse functiewis-selingen recent opnieuw zo veel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat hersteld.

De zes grote wandtaferelen op doek, net als de wandschilderingen rond de Winter-tuin vervaardigd door het atelier van Jan

Baptist Walgrave uit Duffel tonen onder meer Matadi en twee voormalige missie-posten van de Waverse Zusters Ursulinen - Titule en Angodia. Er is verder aandacht voor de belangrijkste stromen en produc-ten uit onze voormalige kolonie.

Tijdens Open Monumentendag kan je in deze zaal een tentoonstelling bekijken over de evolutie van het domein en het park van het Instituut.

Park en groendomeinTijdens de Open Monumentendag van 2013 is het Engelse wandelpark van het instituut uitzonderlijk open voor de bezoeker, onder begeleiding van gidsen. Na twee eerdere beschermingsbesluiten voor de gebouwen, kwamen op 27 april van dit jaar het wan-delpark en de rest van het domein op hun beurt onder wettelijke bescherming. Minister Bourgeois kwam het beschermingsbesluit ter plaatse ondertekenen.

Het park en het aangrenzende groendomein is een zeldzaam resterende getuige van de park- en groenaanleg binnen het typisch 19de-eeuwse opvoedingsconcept van het meisjespensionaat. Door de sterke industria-lisatie van de steden in de 19de eeuw werd in de betere pensionaten veel aandacht besteed aan een gezonde en aangename omgeving met de mogelijkheid tot direct contact met een door de mens kunstig inge-perkte en aangelegde natuur.

Het huidige park en groendomein kreeg zijn eerste vorm in 1864 en werd vanaf 1887 systematisch verrijkt met diverse elementen in rotswerk waaronder een Lourdesgrot ge-

bouwd door het huis Blaton Aubert uit Brus-sel, een openluchtkerststal Bethlehem met erbij aansluitend een Nazareth-huisje, beide uitgevoerd door de gebroeders Tondeleir uit Antwerpen, een unieke en monumentale overdekte picknick hall, een ‘gloriette’ en een calvarie. De vele uiteenlopende ‘follies’ in rotswerk maken het domein vandaag tot een uniek geheel.

In de jaren 1910-1911 werd de globale aan-leg sterk verbeterd en verfraaid onder leiding van de Waverse tuinbouwdeskundige Felix Brouwers. Het parkgedeelte werd omge-vormd tot een Engelse tuin met een tweede vijver, voorzien van een rustiek bruggetje. Men bouwde dan ook de muur rond het domein die het geheel omsluit.

Het totale concept sloot daarbij nauw aan bij het in het Instituut gegeven onderwijs. Archiefgegevens en oude prentkaarten tonen zeer duidelijk aan dat het park toen als didactische verzameling en als proeftuin dienst deed. Als zodanig functioneerde het in binnen- én buitenland als een model binnen het landbouwonderwijs.

17

Toegang onder begeleiding tot een deel van het park.

Om van dit alles te kunnen nagenieten, kan u op de speelplaats ook terecht voor een hapje en een drankje.

Meer info en foto’s over de Wintertuin en het Sint-Ursula- Instituut vind je op www.olvwaver.be, op www.sui.be (rubriek historiek) en op www.flickr.com/photos/sint-katelijne-waver/sets (kies voor “art nouveau winter garden” en “Sint-Ursula-Instituut”)

18

Foto: Eddy Van Leuven

18

Sint-Franciscus van Sales Mijlstraat z/n | 10u - 18u

Tot 1893 had de Mijlstraat geen eigen kerk. Voor kerkelijke plechtigheden waren de bewoners aangewezen op de Sint- Martinusparochie. Die parochiekerk was letterlijk mijlenver van het gehucht verwijderd.

De bouw en inwijding van een voorlopig bedehuis op 4 oktober 1893 maakte het ge-lovige leven van de Mijlstratenaren heel wat gemakkelijker. Patroonheilige van de nieuwe Duffelse parochie werd Sint-Franciscusvan Sales. Een decennium later kreeg de gemeenschap een definitief kerkgebouw. Reeds 110 jaar bepaalt de kerk het straat-beeld in de Mijlstraat. De driebeukige kruisbasiliek met westertoren is opgetrokken in neogotische stijl. Architect was provinciaal bouwmeester Edward Careels.

Niet alleen de bouwstijl, maar ook het kerkmeubilair is neogotisch. Het altaar werd vervaardigd uit de vroegere preekstoel.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw beschadigd. Van de oorspronkelijke glasramen in het hoogkoor bleef er slechts één bewaard. Het werd vervaardigd in 1903 en draagt een beeltenis van de patroon-heilige. Op de flankerende glasramen zijn Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jozef afgebeeld. Zij werden ontworpen in 1961.

Op zondag 8 september zet de Mijlstraatse kerk de deuren wijd open.

Het monument wordt in de voor- en namid-dag opgeluisterd met muziek. Het muzikale programma vind je vanaf midden augustus op www.duffel.be.

Foto: Dirk Van Engeland

Duffel 19

Foto: Dirk Van Engeland

Pastoorswoning MijlstraatMijlstraat 108 | 10u - 18u

De pastorie is gelijktijdig met de kerk ge-bouwd. De bouwstijl van de pastoorswoning is eveneens neogotisch. Het alleenstaande pand wordt omringd door een tuin. Een ijze-ren hek tussen postamenten van baksteen sluit het geheel af.

De pastorie is momenteel niet bewoond en wordt daarom uitzonderlijk opengesteld. Een unieke kans om binnenin te kijken.  De me-dewerkers van de Kerkfabriek Sint-Franciscus van Sales, die het pand in eigendom heeft,

zorgen voor een woordje uitleg tijdens uw bezoek. De Duffelse kunstkringen presen-teren binnenin een paar staaltjes van hun artistieke vaardigheid.

Laat je verrassen door het mooie en ruime interieur. De pastoorswoning telt twee spreekkamers en maar liefst vier slaapkamers. De originele vloertegels, de deuren en de traphal  ademen de sfeer van het begin van de vorige eeuw uit.

20

Het beste van … de Duffelse kunstkringenGemeentelijke lagere school De MeylMijlstraat 91 | 10u - 18u

De Duffelse kunstkringen de Pelicaen, Hon-diuskring en Kruidentuin ’t Zijp werken sinds het prille begin mee aan het programma van de lokale Open Monumentendagen. Ieder jaar zorgen zij voor een themagerichte tentoonstelling.

Ook in 2013 zijn de kunstenaars van de partij. In de Mijlstraatse gemeenteschool stellen zij

hun mooiste werken tentoon. Zij exposeren in de school, maar ook in de iets verderop gelegen pastorie van de Mijlstraat.

De kunstkringen brengen beeldende en schilderkunst, aquarellen, kalligrafie en fotografie. In De Meyl zie je de Hondiuskring actief aan het werk met pen (kalligrafie) en penseel (schilderkunst).

21

Kasteel Gevers/Museum ‘Het Gasthuis’Rooienberg 21b | 10u - 18u

Om zijn kroostrijke gezin te verzekeren van zomers in de gezonde buitenlucht, kocht de Antwerpse industrieel Eugène Gevers in 1865 een Duffels buitenverblijf aan : een bijna 5 hectare groot domein met landhuis. Dit ‘kasteel’, een ontwerp van architect J.P. Cluysenaar, was toen amper 15 jaar oud.

Het domein bleef 60 jaar lang in handen van de familie Gevers. Na de Eerste Wereldoorlog kwam het in handen van de Duffelse kloos-tergemeenschap. Het kasteelgebouw werd heringericht als ziekenverblijf voor psychia-trische patiënten en in 1932 uitgebreid met een zijvleugel.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel herhaaldelijk opgeëist. Vanaf 1946 kreeg het een nieuwe functie. Ruim 50 jaar deed het dienst als school voor verpleegkun-digen.

Sedert 2003 heeft de gemeente het gebouw in erfpacht. Een gedeelte van het kasteel is ingericht als evenementenruimte voor con-certen, voordrachten en tijdelijke tentoon-stellingen. Zeven jaar geleden nam ook ‘Het Gasthuis’ er zijn intrek. In dit dubbelmuseum ontdek je de geschiedenis van de verpleeg-kunde én tal van beelden over een ver en nabijer Duffels verleden.

In Kasteel Gevers kan je doorlopend het museum bezoeken. Daar krijg je een terug-blik krijgt op de historiek en de bewoners van het gebouw.

Op 8 september zijn er in en om het kasteel extra activiteiten. Lees maar…

22

Simulatie veldhospitaal Tweede WereldoorlogVoortuin Kasteel Gevers/Museum ‘Het Gasthuis’Rooienberg 21b | 10u - 18u

Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen ver-schillende strijdkrachten zowel het kasteel als het domein in beslag. Al tijdens de mobilisatie werd Kasteel Gevers ingericht als krijgshos-pitaal voor Belgische soldaten. Van februari tot september 1944 legde het Duitse leger de hand op het kasteel en de omliggende ziekenhuispaviljoenen. Na de Bevrijding was het nog 9 maanden in handen van de Britse medische staf.

De Vriendenkring Militaire Voertuigen simu-leert hier een stukje oorlogsgeschiedenis met een expo van ambulances, legervoertuigen en een veldhospitaal uit die periode.

Foto: Wim Bernaerts

Expo 100 jaar schoollevenMuseum Het GasthuisRooienberg 21b | 10u - 18u

Gemeentelijke basisschool ’t Kompas bestaat dit jaar precies één eeuw. Tot 1997 was het een jongensschool. Daarna kwam er gemengd onderwijs. In 2001 volgde de inrichting van drie kleuterklassen. In één eeuw tijd is de school enorm veranderd: het gebouw, de klaslokalen, het schoolpubliek en de leermiddelen, ...

Een gids maakt je op 8 september wegwijs doorheen de expo. Rondleidingen om 11, 14 en 15.30 uur.

Voor kinderen zijn er kleur-, schrijf- en speel-hoekjes en een fotozoektocht.

De expo is tot en met 30 oktober open op zondagen en woensdagen van 14 tot 17 uur.

23

Een wandeling door de Duffelse psychiatrieVertrek : Kasteel GeversRooienberg 21b | 11u - 18u

In 1924 kocht het Convent van Betlehem het meer dan 4 hectare grote kasteeldomein van de familie Gevers aan. Het kasteel en de omvangrijke tuin benutten de zusters voor de verdere uitbouw van hun verzorgings- en onderwijsinstellingen. In 1926 verrezen er de eerste paviljoenen van de nog steeds actieve en gerenommeerde psychiatrische kliniek. In 1958 werd aan de rand van de campus ook een algemeen ziekenhuis voltooid.

De architectuur, infrastructuur en toeganke-lijkheid van de site zijn mettertijd grondig herzien. Eén overgebleven oud paviljoen wordt weldra volledig vernieuwd. Op de campus vinden we zowel religieuze beelden uit het kloosterverleden als moderne kunst-

installaties van o.m. Thierry de Cordier (Kapel van het Niets), Orla Barry (The Stone Garden), Els Vandermeersch (Restpaviljoen), e.a.

Op 8 september kan je de campus en de kunstexpo van het psychiatrisch ziekenhuis vrij bezoeken. Je kan ook kiezen voor een geleide wandeling. De gids toont je dan hoe het domein in de loop van de vorige eeuw is geëvolueerd en op welke manier kunst wordt geïntegreerd.

De eerste wandeling start om 11 uur. In de namiddag kan je elk uur met een gids op stap : om 13 uur, 14 uur, 15 uur, 16 uur en 17 uur.

24

What Matters – Waar het op aan komt Kunstexpo Psychiatrisch Ziekenhuis DuffelStationsstraat 22c | 10u - 18u

Dit najaar organiseert het Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel een tweede triënnale over hedendaagse kunst. De tentoonstel-ling ‘What Matters – Waar het op aan komt’ onderzoekt het thema vergankelijkheid aan de hand van actuele kunst in de specifieke context van de ‘healing environment’ van het psychiatrisch ziekenhuis.

Vergankelijkheid is een thema dat kunste-naars reeds eeuwen boeit. Zo zijn in vele 17de-eeuwse vanitas-schilderijen verwijzin-gen te vinden naar de vergankelijkheid van het aardse bestaan. Ook in de hedendaagse kunst blijft het thema vergankelijkheid een belangrijke inspiratiebron.

Via actuele kunst wil het Psychiatrisch Zie-kenhuis Duffel haar stille beslotenheid door-breken. Het ziekenhuis opent zich met deze tentoonstelling naar de buitenwereld en neemt hiermee een symbolisch standpunt in m.b.t. zijn maatschappelijke positie en func-tie. Een twintigtal binnen- en buitenlandse kunstenaars geven hun interpretatie aan dit complexe en universele thema.

Op monumentenzondag 8 september kan je de expo, die o.m. ook is ondergebracht in Kasteel Gevers en in het klooster, van 10 tot 18 uur bezoeken. Na de Open Monu-mentendag is de tentoonstelling nog tot 10 november open van woensdag t.e.m. zon-

25

Meer informatieVoor meer informatie over de Open Monumentendag Duffel kan je vóór 8 september terecht bij de gemeentelijke archiefdienst (gelijkvloers gemeentehuis), Gemeentestraat 21, 2570 Duffel, T 015 30 72 10 of e-mail museum@duffel.be.

Op 8 september kan je terecht bij het onthaal van Museum ‘Het Gasthuis’ in Kasteel Gevers, Rooienberg 21b, 2570 Duffel, T 015 32 11 39.

dag, telkens van 13u tot 17u. Aan de hand van wandelbrochures kan je het traject vrij bezoeken. Ook geleide bezoeken met gids zijn, mits reservatie en vergoeding, mogelijk.

Naast de kunstexpo is er nog een weten-schappelijk symposium over vergankelijkheid op vrijdag 11 oktober, een activiteitenreeks voor patiënten, medewerkers en inwoners

van Duffel gedurende de twee maanden van de tentoonstellingen en een educatief project met scholen.

Meer informatie over het project vind je op www.pz-duffel.be. Je kan ook contact opnemen met het Psychiatrisch Ziekenhuis via Ingrid Moerman (T 015 30 40 46).

26

Vier gemeenten herdenken Eerste WereldoorlogEnige tijd geleden riep de Vlaamse overheid het project ‘100 jaar Groote Oorlog’ in het le-ven. Het heeft tot doel WOI te herdenken en Vlaanderen internationaal zichtbaar te maken in de periode 2014-18. Het beoogt de verbe-terde ontsluiting van het WOI-erfgoed, niet alleen in de Westhoek maar ook in andere provincies. Heel wat erfgoedwerkers, lokale cultuurprofessionals en toerismewerkers zijn al begonnen aan het uitdenken en op touw aan het zetten van initiatieven omtrent de oorlogsherdenking.

Ook in onze vier gemeenten zal 2014 in het teken staan van de ‘Groote Oorlog’. Dit thema verdient ruim aandacht. Het is onmiskenbaar, maar nog te weinig geweten, dat er tijdens

de Duitse inval voor onze regio een bijzonder tragische rol weggelegd was. Hier lag een brandpunt van de aanval op de stelling Ant-werpen. De doortocht van de Duitsers eind september en begin oktober 1914 resulteer-de in een enorme ravage. Daarna volgden de vier lange bezettingsjaren.

Op het programma van 2014 staan openstel-lingen van militaire en oorlogsmonumenten, tentoonstellingen, publicaties, concerten, oorlogsroutes,… en vele andere activiteiten. Meer informatie hierover vind je binnenkort op de websites van onze vier gemeenten en op de website van het projectsecretariaat Antwerpen (www.antwerpen1914-1918.be)

Pluis jij binnenkort de Beeldbank mee uit ?In november 2013 bestaat de Regionale Beeldbank 10 jaar. Tijd om cadeautjes uit te delen dus, en jij kan er eentje winnen! Hou in het najaar de website goed in de gaten.

Verschillende weken achter elkaar testen we met een fotozoekwedstrijd jouw Beeldbank-uitpluisvaardigheden. Kom je als winnaar uit de bus, dan krijg je een vergroting van jouw favoriete foto uit de Beeldbank.

Surf naar: www.beeldbankbonheiden.be – www.beeldbankduffel.be – www.beeldbankskw.be – www.beeldbankputte.be

27

Verantwoordelijke uitgevers:Gemeente Bonheiden , burgemeester G. VaganéeGemeente Duffel, burgemeester M. Van der LindenGemeente Putte, burgemeester C. De VeusterGemeente Sint-Katelijne-Waver, burgemeester K. Sels

Redactieadres: Gemeentestraat 21 – 2570 Duffel

Druk & vormgeving: Grafische Groep Tuerlinckx – www.tuerlinckx.be

BonheidenGC ’t Blikveld – Dienst Cultuur & ToerismeWaversesteenweg 11 – 2820 Bonheiden015 50 28 72 sandra.verschueren@bonheiden.bewww.bonheiden.be

PutteDienst Cultuur & ToerismeGemeenteplein 1 – 2580 PutteT 015 76 78 88cultuurdienst@putte.bewww.putte.be

Sint-Katelijne-WaverDienst CultuurLemanstraat 63 – 2860 Sint-Katelijne-WaverT 015 30 50 00cultuur@skw.bewww.skw.be

DuffelDienst Archief & MuseumGemeentestraat 21 – 2570 DuffelT 015 30 72 13museum@duffel.bewww.duffel.be