Jaarverslag 2016Greenport Ontwikkelingsmaatschappij B.V.Duin- en Bollenstreek

Op weg naar een toekomstbestendige

Bollenstreek

Focus op modernisering en vooruitgang

2

‘Standvastig, doortastend en vastberaden’

ColofonDatum: 24 mei 2017Vormgeving: Briggs OntwerpstudioTekst: Onno Zwart/WoordgeregeldFotografie: Sven van der Vlugt

3

In 2015 is, conform afspraak, gestart met een evaluatie van de ISG. Dit heeft uiteindelijk medio 2016 geleid tot een nieuwe vaststelling tot 2030. Het doet ons deugd, en het is ook bijzonder te noemen, dat het beleid vrijwel ongewijzigd is vastgesteld. Op deze wijze kunnen we standvastig, doortastend en vastberaden verder werken aan de realisatie van die vitale economie in een vitaal landschap. De ISG vormt immers de basis van ons bestaan en onze missie als GOM.

Met de vaststelling van het nieuwe ISG-beleid is er een eind gekomen aan de Regeling Ruimte voor Ruimte. Deze regeling bood gemeenten de mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden medewerking te verlenen aan de bouw van burgerwoningen in het landelijk gebied in ruil voor het slopen van (verouderde) bedrijfsgebouwen. Bij de vaststelling ISG-2016 is geconcludeerd dat er geen behoefte meer bestaat aan deze Regeling. Wij hebben als GOM, met ons huidige instrumentarium, voldoende mogelijkheden om de herstructurering van de Greenport te faciliteren, ook als het gaat om woningen in het buitengebied.

Het zal u niet zijn ontgaan dat ook onze regio profiteert van het herstel van de economie. De woningsector en de

bollensector verheugen zich over deze tendens die voor de ontwikkeling van onze regio essentieel is. Immers zonder uitbreiding van bedrijven, groeiende behoefte aan schaalvergroting, groei in het aantal contracteringen en interesse in bouwtitels en bedrijfskavels staan we als regio ‘on hold’. Helaas manifesteert de glastuinbouwbehoefte in Rijnsburg zich op dit moment minder. GOM is met alle betrokkenen bezig om niet alleen de oorzaken hiervan vast te stellen, maar ook te zoeken naar constructieve en effectieve oplossingen.

Samen herstructureren blijft onze missie. We geven u in dit jaarverslag niet alleen zicht op de resultaten 2016, maar ook een vooruitblik op de ontwikkelingen in de komende jaren. Waarbij wij niet pretenderen een blauwdruk te hebben van de toekomst, maar op basis van voortschrijdend inzicht en ervaring handelen. Niet voor niets staat de O in GOM voor Ontwikkeling.

Onno ZwartDirecteur GOM

‘Standvastig, doortastend en vastberaden’

Bij de terugblik op 2016 staat voor ons, naast een flink aantal behaalde resultaten, de evaluatie en herbevestiging van de ISG centraal. Deze Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport is in 2009 door de gemeenteraden van de zes greenportgemeenten vastgesteld. Een wettelijk bindend planologisch kader waarbinnen de destijds nog op te richten Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) zou gaan opereren.

Inhoud2 - 5• Voorwoord 3• GOM tijdlijn 4

6 - 9GOM in bedrijf

• Vitale economie in 6 een vitaal landschap

10 - 15De hoofdlijnen van 2016

• Meerjarenprogramma 10 2016-2023 • GOM 2011-2016 12• Contractenoverzicht 14 2011 - 2016• Financieel jaarverslag 16

18 - 23Masterplan Greenport

1996 Pact van Teylingen

2004 Offensief van Teylingen

2006 Bijeenkomst Witte Raaf

2012Eerste verkoop bouwtitels

Eerste overeenkomst opruimen verrommeling

Ontwikkelovereenkomst Trappenberg Kloosterschuur

2013Ontwikkelovereenkomst Bulb Trade Park

Eerste verkoop woningbouwkavels Voorhouterweg

Geactualiseerde provinciale Verordening Ruimte met afsprakenkader Duin- en Bollenstreek

2008Memorandum

of UnderstandingSamenwerkingsovereenkomst Greenport Duin- en Bollenstreek

2009

Akkoord over verkoop 3,7 ha bedrijfskavels op Bulb Trade Park

Herziene Intergemeentelijke Structuurvisie 2016 vastgesteld en in werking getreden

401e initiatiefproject in onderzoek genomen

Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport Duin- en Bollenstreek

Provinciale Verordening Ruimte

Eerste overeenkomst bollengrondcompensatie 2011

Vaststelling Meerjarenprogramma 2011 - 2023

Oprichting Greenport Ontwikkelingsmaatschappij

2010

5

GOM tijdlijn

Akkoord over sloop van 17.000 m2 waardoor 20 ha toekomstbestendig bollenteeltareaal aan de Gooweg in Noordwijkerhout ontstaat2016

Zichtlijnen naar 2023

Voltooiing Bulb Trade Park en Abeelenpark

2e fase woningbouw Voorhouterweg gerealiseerd

Meer dan 75 ha teeltareaal herverkaveld

Clusterlocaties Greenportwoningen zijn concreet in ontwikkeling

Eerste deelgebieden qua herstructurering volledig afgerond

250 Greenportwoningen gerealiseerd

Duidelijkheid over clusterlocaties Greenportwoningen

Start proces herverkaveling buitengebied 2017

2018

2019

2020

2022

2014

Bouw eerste woning op Abeelenpark

2015 Ontwikkeling Masterplan

Akkoord over productie van 11.000 m² nieuw open landschap aan het Westeinde in Noordwijkerhout

Sloop 1700 m² kassen en produceren van 5000 m² 1e klas bollenteeltareaal in het Langeveld

Vestiging eerste bedrijf op Bulb Trade Park

Bouw eerste woningen aan de Voorhouterweg

Evaluatie Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport Duin- en Bollenstreek

Akkoord over verkoop 3,7 ha bedrijfskavels op Bulb Trade Park

Herziene Intergemeentelijke Structuurvisie 2016 vastgesteld en in werking getreden

401e initiatiefproject in onderzoek genomen

15 ha verrommeling opgeruimd en 28,4 ha bollengrondcompensatie gecontracteerd

Oprichting Greenport Ontwikkelingsmaatschappij

GOM in bedrijf

6

7

Een onafhankelijke Raad van Commissarissen ziet namens de aandeelhouders toe op het bestuur van GOM. Deze Raad bestaat uit Ir. J.P. Teelen (voorzitter), W.R. Duursema, RA en Ir N.C.A. Koomen.

Het GOM-teamHet team bestond in 2016 uit:Ir. Onno Zwart - directeur/bestuurderIr. Martin Stout - financieel managerIng. Erwin Uil, MSc - projectmanagerBas van der Pijl - administrateurMichelle Voize (tot juli 2016 Ellen Hand) - officemanager

De missie van GOMHet tot stand brengen van een economisch en ruimtelijk vitale Duin- en Bollenstreek, door middel van actieve gebieds(her)ontwikkeling. GOM handelt zonder winst oogmerk, alle inkomsten worden benut voor

herstructureringsmaatregelen. Maatregelen die nood-zakelijk zijn om het bestaansrecht van de regio Duin- en Bollenstreek als florerende Greenport te waarborgen. Met andere woorden; de streek economisch en land-schappelijk toekomstbestendig te maken. Waarbij voor GOM de belangrijkste uitdaging is te zorgen dat het gehele Greenportcomplex blijft bijdragen aan de economie van de streek.

Intergemeentelijke structuurvisie is de basisIn december 2009 hebben de gemeenteraden van de zes Greenport gemeenten de ISG 2009 vastgesteld, als uit werking van de Regionale Structuurvisie (RSV) van Holland Rijnland. Een wettelijk bindend planologisch kader waar binnen de destijds nog op te richten Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) zou moeten opereren. Volgens afspraak zou herijking en evaluatie van de ISG na een aantal jaren plaatsvinden.

Vitale economie in een vitaal landschapGreenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) is een besloten vennootschap, op publieke basis. Het

uitvoerend grondbedrijf is opgericht in 2010, met de zes Greenportgemeenten als aandeelhouder.

Het beleidskader voor de uitvoering is de Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport Duin- en

Bollenstreek (2009, herzien/herbevestigd in 2016). De overheid (gemeenten en provincie) is

verantwoordelijk voor het ruimtelijk beleid, waaronder het vaststellen van de al genoemde ISG,

bestemmingsplannen en het al dan niet toestaan van bepaalde ruimtelijke ontwikkelingen.

8

Deze evaluatie is uitgevoerd in de periode najaar 2014 – voorjaar 2015, o.a. op basis van input van stakeholders uit het Greenportgebied.

Hoofdconclusies van de evaluatie:• Planologische duidelijkheid is voor de Greenport van

groot belang en moet overeind blijven.• De GOM-aanpak wordt gewaardeerd.• De ISG-hoofdlijnen staan niet ter discussie.• Er kan en moet gezocht worden (binnen vastgestelde

kaders) naar mogelijkheden om de dynamiek te vergroten en de uitvoering te versnellen.

In maart 2015 hebben de zes gemeenteraden unaniem ingestemd met de start van de herziening van de ISG op basis van conclusies en aanbevelingen. Het eindresultaat van de herziening is de Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport 2016 (ISG2016).

ISG: Fundering ruimtelijk beleid tot 2030• Faciliteren van de herstructurering, versterking en vernieuwing van het gehele bollen-, vaste planten- en bloemencomplex in combinatie met verbetering van het landschap.

• Realiseren van de daarvoor benodigde ruimtelijke functiewijzigingen in de Duin- en Bollenstreek.

• Bijdragen aan de sociaaleconomische vitaliteit van de Greenportgemeenten.

• Bijdragen aan de verbetering van de bereikbaarheid van de gehele regio Holland-Rijnland.

(Bron: ISG 2016, pag. 19)

Vernieuwen en revitaliserenLevensvatbare, toekomstbestendige Greenportbedrijven in de Duin- en Bollenstreek kunnen niet zonder grotere en modernere teeltkavels en bedrijfsgebouwen passend bij deze tijd. Ook landelijk is de tendens: minder bedrijven maar wel groter, en met een veel grotere verdiencapaciteit. Schaalvergroting en modernisering mét behoud van het unieke karakter van het buitengebied is dus essentieel voor de regio.

Trendcijfers Bollenteelt 2000-2015 (landelijk) • Gemiddeld teeltoppervlak van 8 naar 16 ha per bedrijf• Aantal teeltbedrijven van 2.800 naar 1.600• Totaal teeltareaal stabiel op 24.000 ha• Productiviteit/arbeidsjaar +60% (Bron: Agrimatie.nl)

GOM aan het werkKwaliteitsverbetering is leading in de ISG2016, waarbij GOM zorgdraagt voor de uitvoering van de concrete projecten/ontwikkelingen. Daarbij staat het bollenteeltareaal centraal, dat is immers de basis waarop het gehele Greenportcomplex is gebouwd.

Dynamische werkvoorraadGreenport Ontwikkelingsmaatschappij is partner van overheid, bedrijfsleven en grondeigenaren. Om uitvoering te kunnen geven aan het ISG-beleid wil GOM met zoveel mogelijk grondeigenaren in het Greenportgebied in contact komen. En samen bespreken en onderzoeken op welke wijze er een bijdrage kan worden geleverd aan de modernisering

van het buitengebied en het economisch en landschappelijk versterken van de Duin- en Bollenstreek. Willen bedrijven uitbreiden, verhuizen, stoppen? Zijn er opstallen die gesloopt kunnen worden? Zijn er plannen voor woningbouw? Kan 2e klasse bollengrond opgewaardeerd worden naar 1e klasse? GOM onderzoekt alle signalen/ initiatieven op basis van haalbaarheid en uitvoerbaarheid. Locaties vallen soms al snel af omdat ze niet door de eerste onderzoeksfase komen. In andere gevallen worden locaties toegevoegd aan de voorraad van mogelijke projecten. Verdere uitwerking en concretisering van het haalbaarheidsonderzoek is dan gewenst.

De volgende aspecten komen bij de screening van locaties aan bod:• Planologische (on)mogelijkheden• Inpasbaarheid in de Intergemeentelijke Structuurvisie• Landschapsperspectief ter plekke• Van kracht zijnde bestemmingsplannen• Financiële haalbaarheid van plannen• Financiële GOM-planning• Onderhandelingen tussen eigenaar/gemeente

en eigenaar/GOM

Gedurende het haalbaarheidsonderzoek vallen er logischerwijs initiatieven af. Wat overblijft is een dynamische werkvoorraad. Een pijplijn van mogelijk toekomstige projecten op herstructureringslocaties. Het managen van deze pijplijn, grip krijgen op de ontwikkelingen en zorgen dat er genoeg financiële middelen beschikbaar komen om te kunnen versnellen in de uitvoering/realisatie heeft geleid tot een Masterplan (waarover meer op pagina’s 18-23).

De diensten van GOM

BOLLENGRONDCOMPENSATIEBollengrond die planologisch wordt herbestemd, moet worden gecompenseerd volgens de voor de Duin- en Bollenstreek geldende regelgeving. GOM sluit de betreffende overeenkomsten.

VERSTREKKEN VERGOEDINGEN SLOPEN OPSTALLEN BUITENGEBIEDGOM verstrekt vergoedingen voor het slopen van opstallen en het herbestemmen en herontwikkelen van (locaties in) het buitengebied tot 1e klas bollengrond.

ONTWIKKELEN GEBIEDSGERICHTE PLANNENHerstructurering, modernisering en opwaardering van het buitengebied (bollengrond) volgens beleidskaders in de ISG. Verfraaiing & versterking van landschappelijke en recreatieve mogelijkheden.

VERSTREKKEN VERGOEDINGEN VOOR PRODUCEREN/MODERNISEREN BOLLENTEELTAREAALVoor het maken van nieuwe 1e klasse bollengrond en het verbeteren en moderniseren van kavels.

VERKOOP BOUWTITELS GREENPORTWONINGENVoor woningbouw in het buitengebied, buiten de planologisch vastgelegde bebouwingscontouren.

VERKOOP BEDRIJFSKAVELSVoor agrarische handels- en exportbedrijven, hulp- en nevenbedrijven. Bedrijfskavels op Bulb Trade Park in Noordwijkerhout.

VERKOOP GLASTUINBOUWKAVELSIn Greenhouse Park in het gebied Trappenberg Kloosterschuur te Rijnsburg (gemeente Katwijk).

VERKOOP WONINGBOUWKAVELSVoor vrijstaande woningen aan de Voorhouterweg/Vinkenweg in Rijnsburg en Abeelenpark bij golfbaan Tespelduyn in Noordwijkerhout.

9

10

Meerjarenprogramma 2016-2023

De hoofdlijnen van 2016

Bulb Trade Park, NoordwijkerhoutBulb Trade Park is gelegen langs de provinciale weg N206 en grenst aan het bestaande bedrijventerrein Delfweg, Noordwijkerhout. Op deze locatie realiseert GOM t/m 2020 ca. 8,6 ha bedrijventerrein en ca. 6,6 ha landschappelijke inpassingszone. Voor wat betreft het bedrijventerrein is met de realisatie van de laatste 2 bruggen de locatie geheel bouwrijp/gereed. In 2016 heeft GOM een grote bedrijfskavel van bijna 4 ha verkocht voor de vestiging van vier bedrijven op BTP. Naar verwachting verhuizen zij eind 2017 naar de nieuwe locatie. GOM heeft contact met meerdere geïnteresseerde partijen die vestiging op Bulb Trade Park (op termijn) overwegen. 31/12 2016 was er van de 8,6 ha nog 2 ha op het bedrijventerrein beschikbaar. Daarmee loopt GOM vóór op het geprognotiseerde verkooptempo.

Abeelenpark, NoordwijkerhoutDe wooneilanden van Abeelenpark, met een totaal van 36 woningbouwkavels, zijn gelegen in de inpassingszone tussen Bulb Trade Park en de golfbaan op landgoed Tespelduyn. De 2 bruggen die de eilanden en de omgeving verbinden zijn in 2016 gerealiseerd. Er zijn 5 bouwkavels verkocht, waarmee de teller eind 2016 op een totaal van 10 verkochte kavels staat. De voorbereidingen voor de aanleg van het tweede wooneiland Abeelenpark zijn in gang gezet en de aanleg is nagenoeg gereed. Er is aantoonbare interesse vanuit de woningmarkt en een projectontwikkelaar. Dat zal in 2017 naar verwachting leiden tot een aanmerkelijke stijging van het aantal verkochte kavels.

In mei 2016 is door de Algemene Vergadering Van Aandeelhouders van GOM het Meerjaren-

programma 2016-2023 vastgesteld. Het totale uitvoerings- en investeringsprogramma dat GOM

daarmee sinds de start in 2010 onderhanden heeft, bedraagt ruim € 86 mln. Deze investeringen

van GOM zullen leiden tot een verwachte private investeringsimpuls van € 323 mln.

11

Greenhouse Park, RijnsburgDit park is bedoeld om het sierteeltcluster bij Rijnsburg ontwikkelruimte te bieden en/of een alternatieve ves-tigingslocatie te bieden aan bedrijven uit de regio. Een glastuinreconstructieproject waarbij de eerste fase bestaat uit het ontwikkelen van een kleine 20 ha modern glastuin-gebied. De markt voor glastuinbouw in de Bollenstreek/ Rijnsburg is echter afgenomen en ook de vestiging van bedrijven stagneert. Daar waar er wel interesse bestaat sluiten vraag en vigerend bestemmingsplan niet aan. Op basis van de ontwikkelingen is het verkooptempo van deze kavels bijgesteld in de GOM- grondexploitatie. In ISG-verband wordt gezocht naar maatwerkmogelijkheden. Daarnaast blijft GOM samen met de gemeente Katwijk streven naar een planconcept dat optimaal aansluit bij zowel de marktbehoefte als de herstructureringsopgave.

Woningbouwkavels Voorhouterweg, RijnsburgDeze kavels zijn onderdeel van de herontwikkeling Greenhouse Park. Maximaal 60 vrije woningbouwkavels, in 3 fasen. De laatste kavel van bouwfase 1 verkocht. Op basis van de succesvolle verkoop is in 2016 plan-ontwikkeling voor een 2e fase woningbouwkavels ingezet. Deze 2e fase komt naar verwachting medio 2017 gereed. Er bestaat interesse voor de bouwkavels (er is een wachtlijst aanwezig).

Portefeuille initiatiefprojectenIn 2016 heeft GOM in totaal 58 nieuwe initiatiefprojecten in onderzoek genomen. Ultimo 2016 had de totale actieve

portefeuille een omvang van 202 locaties waarvan er in totaal 57 in uitvoering of reeds uitgevoerd zijn. Voor de overige initiatieven wordt in overleg met de betrokken grondeigenaren onderzocht en overlegd welke mogelijk-heden er zijn voor (her)ontwikkeling en modernisering en op welke termijn.

BollengrondbalansIn 2016 is in de Duin- en Bollenstreek 4,5 ha 1e klas bollengrond planologisch onttrokken. Anderzijds is 1,1 ha nieuwe 1e klasse bollengrond geproduceerd en planologisch verankerd. Dit is gerealiseerd door het opruimen van verrommeling.

ContracteringenGOM heeft in 2016 nieuwe overeenkomsten kunnen sluiten voor:• Zeven bollengrondcompensatieovereenkomsten voor in totaal 1,9 ha• Vier nieuwe contracten voor het in totaal opruimen van 3,4 ha

verrommeling • De verkoop of reservering van 2 bouwtitels voor

Greenportwoningen. (Dit zijn overeenkomsten onder de voorwaarde van planologische onherroepelijkheid.)

GOM heeft in 2016 de volgende productieresultaten gerealiseerd (overeenkomsten die zijn uitgevoerd c.q. geëffectueerd):• 4,5 ha aangegane bollengrondcompensatieverplichting• 1,1 ha verrommeling opgeruimd• 4 bouwtitels verkocht

12Status 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Totaal

Afgesloten 14 69 33 25 25 22 11 199

Initiatief 3 18 19 9 20 19 43 131

Voorbereiding 6 1 2 2 2 1 - 14

Uitvoering 3 1 2 2 3 3 2 16

Gereed 6 17 6 6 2 2 2 41

Totaal aantal initiatieven 32 106 62 44 52 47 58 401

Totaal m2 gewogen

Onttrekken 1e klas bollengrond 416.000

Onttrekken 2e klas bollengrond 13.000

Productie van 1e klas bollengrondSlopen opstallen

333.000

Opwaarderen 2e klas 148.000

Omspuiten graslanden 42.000

Productie GP-woningen in aantallen 214

In 2016 heeft GOM 58 nieuwe initiatieflocaties in onderzoek genomen. De pijplijn kende per 1/1/2017 de volgende onderverdeling:

In 2016 is de totale locatieportefeuille van GOM toegenomen tot 202 ‘actieve’ locaties. Afhankelijk van de (toekomstige) beschikbaarheid van financiële middelen bij GOM worden locaties uit deze portefeuille gecontracteerd.

BollengrondbalansPer 1/1/2017 bedraagt de bollengrondbalans + 1,5 ha ten opzichte van de uitgangsdatum 1/1/2011. De bollengrond-balans is opgebouwd uit het saldo van alle gronden met de bestemming bollenteelt en de classificatie 1e klas bollengrond die planologisch zijn onttrokken en alle bollengrond die planologisch is toegevoegd. In de balans zijn zowel projecten opgenomen die via investeringen van GOM tot stand zijn gebracht als bollengrond die door middel van toepassing van de voormalige Ruimte voor ruimte regeling is geproduceerd.

Bouwtitels GreenportwoningenIn totaal mogen maximaal 600 zgn. Greenportwoningen in het buitengebied worden gerealiseerd als kostendrager voor de herstructurering. Ultimo 2016 heeft GOM in totaal 124 bouwtitels gecontracteerd en is er voor 10 bouwtitels sprake van lopende onderhandelingen. De regionale woningmarkt staat er goed voor. Er is sprake van aantoonbare belangstelling voor bouwtitels, een trend die zich naar verwachting in 2017 voortzet.

Contracten Bollengrondcompensatie Bollengrondproductie Opgeruimde verrommeling Greenportwoningen

63gesloten contracten

30,1 ha gecontracteerd 32,5 ha gecontracteerd 15,5 ha in totaal gesloopt 95bouwtitels door GOM

41gerealiseerde projecten

26,8 ha reeds gerealiseerd 28,3 ha reeds gerealiseerd 7,3 ha door GOM 29gecontracteerd met derden

8,2 ha Ruimte voor ruimte 8,2 ha Ruimte voor ruimte13

bouwtitels gerealiseerd en betaald

20,1 ha door GOM

2016 was het zesde volledig operationele jaar van Greenport Ontwikkelings maatschappij. In het onderstaand overzicht is de totaalproductie van GOM weergegeven voor de periode 1/1/2011 tot 1/1/2017.

GOM 2011-2016

13

Contractenoverzicht2011 - 2016

Opruimen verrommeling / sloop opstallen

Bollengrondcompensatie

Bollengrondverbetering

Greenportwoningen

Project

CATEGORIE 1 OPRUIMEN VERROMMELING/SLOOP OPSTALLEN (IN HA) Hillegom: Frederikslaan-0,32 ha | Lisse: Herenweg-0,02 ha /

Loosterweg-Zuid-0,17 ha / Achterweg-Zuid-0,01 ha / Zwartelaan-0,09 ha / Akervoorderlaan-2,84 ha / Zwartelaan-0,02 ha |

Noordwijkerhout: Beeklaan-0,50 ha / Delfweg-0,90 ha / De Zilk-1 ha / Gooweg: 1,8 ha / Westeinde: 1,2 ha | Noordwijk: ’t Laantje-0,20 ha /

Watergang Bronsgeest-0,56 ha / De Boender-0,43 ha / Zwarteweg-0,44 ha / Duinschooten-0,30 ha / De Boender-0,23 ha / De Boender: 0,5 ha

Teylingen: Akervoorderlaan-0,15 ha / Prinsenweg-0,35 ha / Loosterweg-0,46 ha / Eikenhorstlaan: 0,002ha | CATEGORIE 2 BOLLENGROND-COMPENSATIE (IN HA) Hillegom: Leidsestraat-0,80 ha / Haarlemmerstraat-1,01 ha / Zuiderleidschevaart-0,07 ha / Oosteinderlaan-0,07 ha /

Noorderleidsevaart-0,61 ha / 3e Loosterweg-0,02 ha / Nieuweweg: 0,44 ha / Noorderlaan: 0,18 ha | Lisse: Fietspad de Engel-0,15 ha /

Keukenhof-10 ha / Achterweg-0,16 ha / Achterweg-Zuid-0,36 ha / Zwartelaan-0,02 ha |Noordwijkerhout: Westeinde-0,80 ha /

1

1

1

1

1

1

2

3

3

4

5

4

4

4

4

4

14

2

2 2

41

Greenhousepark

Woningen Voorhouterweg

5

4

4

Schippersvaartweg-1,35 ha / Delfweg-0,02 ha / Bulb Trade Park-14,42 ha / Westeinde-0,25 ha / Gooweg: 0,2 ha / Herenweg: 0,7 ha

Noordwijk: Watergang Bronsgeest-0,51 ha / Duinweg-0,24 ha / Vogelaarsdreef-0,02 ha | Teylingen: Jac.V.Beijerenweg-0,19 ha /

Loosterweg-0,09 ha / Loosterweg: 0,05 ha / Loosterweg: 0,15 ha / Algemeen: raamovereenkomst bollengrondcompensatie wateropgave

Bollenstreek | CATEGORIE 3 BOLLENGRONDVERBETERING (IN HA) Noordwijkerhout: Leidsevaart-6,14 ha / Leidsevaart-2,64 ha

Noordwijk: Menakkerweg-1,03 ha | CATEGORIE 4 GREENPORTWONINGEN (AANTAL BOUWTITELS) Hillegom: Frederikslaan-2 /

Zuiderleidschevaart-3 / Frederikslaan-1 / Frederikslaan-1 | Noordwijkerhout: Herenweg-1 / Pilarenlaan-1 / Abeelenpark-30 / Gooweg-1 /

Westeinde-1 | Noordwijk: Zwarteweg-1 | Teylingen: Rijnsburgerweg-1 / Rijnsburgerweg-1 / Rijnsburgerweg-1 / Rijnsburgerweg-7

Katwijk: Droomhuis-60 | CATEGORIE 5 PROJECTEN (IN HA) Bulb Trade Park/Abeelenpark: 18 ha | Geenhousepark/Droomhuis: 23 ha.

1

1

11

11

111

1

1

1

33

4

4 4 4

4

15

22

2 2

2

2

2

2

22

2

2

2

2

1

4

1

Bulb Trade Park5Abeelenpark 4

22

2

2

1

2

16

17

MeerjarenprogrammaGOM geeft uitvoering aan het herstructureringsbeleid dat door de gemeenten in de ISG is vastgelegd. Alle werkzaamheden van GOM vormen daarom één integraal project dat is ondergebracht in één financieel meerjaren-exploitatiekader. Op deze manier kan GOM de ‘winsten’ en ‘verliezen’ op projecten met elkaar verevenen en daardoor de volledige herstructureringsagenda uitvoeren. Die agenda bestaat zowel uit projecten met een positief resultaat als projecten met een (per definitie) negatief resultaat. Dat is immers inherent aan herstructurering. Ook de organisatiekosten van GOM maken deel uit van het Meerjarenprogramma en worden hierin geactiveerd. Omdat GOM als onderneming zelf moet zorgen voor de inkomsten die nodig zijn om te kunnen herstructureren, zullen de meerjarenprogramma’s van GOM altijd een positief financieel resultaat laten zien.

Het in mei 2016 vastgestelde meerjarenprogramma voldoet daaraan en heeft een investeringsagenda die doorloopt tot 2023. Het totale investeringsprogramma van GOM bedraagt daarmee ruim € 86 miljoen, gemeten vanaf de start in 2010. Tot en met 2016 heeft GOM feitelijk reeds € 35,6 miljoen geïnvesteerd. Het meerjarenprogramma wordt jaarlijks per 1 januari herzien.

Investeringsniveau 2016GOM beschikte voor het boekjaar 2016 over de financiële ruimte om tot ruim € 7,6 miljoen te kunnen investeren. Het merendeel van dit budget was bestemd voor de locaties Greenhouse Park en Bulb Trade Park. Per saldo heeft GOM in 2016 ruim € 4,4 miljoen geïnvesteerd en verplicht.

OrganisatieAlle organisatiekosten en algemene kosten van GOM worden geactiveerd in het meerjarenprogramma. De totale organisatiekosten bedroegen in 2016 € 621.000. De helft hiervan is besteed aan vaste algemene apparaatskosten, personeelskosten, huisvestingskosten, kantoorkosten e.d. De overige kosten betreffen variabele apparaatskosten die gemaakt zijn voor de diverse projecten (initiatiefprojecten, voorbereidingsprojecten en uitvoeringsprojecten). De organisatiekosten bleven in 2016 ruim binnen de begroting.

Regionaal Investeringsfonds (RIF)In 2016 heeft GOM van Holland-Rijnland de contractueel overeengekomen jaarlijkse bijdrage aan RIF-middelen ontvangen ten behoeve van “de versterking van de Greenport Duin- en Bollenstreek”. Deze bijdrage van in totaal € 10 miljoen voor de periode 2010 - 2022 is verwerkt in het Meerjarenprogramma.

Risicomanagement en governanceGOM is zich terdege bewust van de noodzaak om financieel zorgvuldig te manoeuvreren en de aanwezige risico’s te beheersen. Directie en Raad van Commissarissen hebben alle aandacht hiervoor. GOM beschikt over een door onze accountant als zodanig beoordeelde, adequate planning & control organisatie, governance structuur en risicomanagementaanpak. Jaarlijks wordt een integrale risicoanalyse gemaakt die periodiek wordt bijgesteld en op grond waarvan specifieke risicobeheersingsmaatregelen worden genomen.

Financieel Jaarverslag 2016In het door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgestelde Meerjarenprogramma zijn

de financiële kaders voor Greenport Ontwikkelingsmaatschappij vastgelegd. Het uitvoeringspro-

gramma van GOM is hiermee dan ook in lijn.

Masterplan Greenport

18

19

Managen van verwachtingenDe veranderopgave, de GOM-opdracht, is op kwalitatieve hoofdlijnen vastgelegd in de ISG.

Vitale economie• Het teeltareaal is qua omvang minimaal gelijk gebleven,

in kwaliteit verbeterd en qua verkaveling gemoderniseerd en geschikt voor schaalvergroting.

• Groeiende, moderne bedrijven zijn op adequate wijze ruimtelijk ingepast in het landschap c.q. geclusterd gevestigd op moderne bedrijfslocaties.

• Het bollencomplex (teelt, broeierij en handel; inclusief vaste plantenteelt) en het sierteeltcomplex (teelt, veredeling, handel) hebben zich economisch en ruimtelijk versterkt.

Vitaal landschap• Het landschap is open(er) gemaakt conform het

landschapsperspectief uit de ISG.• Al het incourante bedrijfsmatig vastgoed is daadwerkelijk

opgeruimd; verrommelde plekken en locaties zijn herontwikkeld of “opgeruimd”.

• De landschapskwaliteit en het landschapsbeeld in algemene zin zijn verbeterd; ontbrekende groene schakels zijn gerealiseerd, erfgoed is ingepast.

• Het netwerk aan recreatieve structuren (zoals wandel- en fietsverbindingen) is uitgebreid en verbeterd en het aanbod aan toeristische- en recreatieve voorzieningen in het buitengebied is kwalitatief en kwantitatief verbeterd.

• De toegestane en (voor de financiering van de herstruc tu-re ring) noodzakelijke woningbouwlocaties zijn gerealiseerd waardoor ook de aantrekkingskracht van (het buitengebied van) de Bollenstreek als woongebied is toegenomen.

Om die doelstellingen te kunnen bereiken doet GOM als uitvoerend grondbedrijf concrete interventies met de 5 instrumenten: bollengrondcompensatie, bollen-grondproductie, opruimen verrommeling, Greenport-woningen en landschapsimpulsen.

De behoefte aan meer grip op de opgave en concreter zicht op de voortgang heeft in 2015 geleid tot een GOM Masterplandoorrekening: een financiële en ruimtelijke exercitie. Om het buitengebied van de Bollenstreek volledig te moderniseren was volgens die eerste doorrekening in 2015 een bedrag van 150 miljoen euro nodig om het volgende tot stand te brengen: 78 ha slopen | 400 ha herverkavelen | 90 ha bollengrondcompensatie |600 Greenportwoningen | 36 miljoen landschaps- en groeninvesteringen.

Daarnaast ontwikkelt GOM 2 bedrijventerreinen voor groeiende bedrijven die uitgeplaatst willen worden.

Masterplan is geen blauwdrukDe actualiteit en realiteit dwingt GOM de verwachtingen op basis van resultaten en ervaringen continu bij te stellen. En op basis daarvan de verwachtingen van alle betrokkenen te managen. Het Masterplan is niet in beton gegoten, maar eerder een routebeschrijving hoe van plan naar realisatie te komen. Waarbij de route steeds wordt aangepast, want:1. GOM heeft een verdienmodel op basis van onzekerheid/

aannames. Niemand is immers in staat de toekomst te voorspellen.

2. GOM is afhankelijk van de medewerking van grondeigenaren. Die medewerking is niet te garanderen.

3. De ISG-opgave schrijft niet hard voor hoeveel er moet worden gedaan. “Actief open maken” is in de opgave niet concreet gekoppeld aan inkomsten/uitgaven.

GOM werkt zonder winstoogmerk en met een gesloten systeem. Dat wil zeggen dat de koppeling tussen inkomsten/uitgaven hard is en dus ook limitatief. Er kan niet meer worden uitgegeven aan herstructurering dan de verdiencapaciteit. Daarom is zicht op die maximale verdiencapaciteit en een realistische doorvertaling op basis van ervaring en verwachtingspatroon van de ISG-hoofdlijnen essentieel. Op basis daarvan stuurt GOM in de uitvoering en maakt zij verantwoorde keuzes. De eerder geschetste Masterplanberekeningen uit 2015 lieten zien

wat er allemaal zou moeten gebeuren, zonder limitering. Verdergaande doorrekeningen in 2016 tonen een meer realistisch zicht op aantallen, uitgaven en opbrengsten, waarna de haalbaarheidsprognose naar beneden is bijgesteld.

Gebiedsgericht sturenHet aanbod van leads/projecten om de kerndoelstellingen van herstructurering te behalen doet zich enigszins willekeurig voor, door het hele buitengebied van de Bollenstreek. Meer gebiedsgericht sturen in ruimtelijke interventies en investeringen zal betekenen dat aaneengesloten delen van het gebied completer worden gemoderniseerd en geoptimaliseerd.

Vanuit het Masterplan zijn er daarom 13 deelgebieden vastgesteld, die ieder volgens de kerndoelstellingen onder de loep zijn genomen. GOM geeft prioriteit in herstructurering aan deelgebieden met de grootste herverkavelingsopgave, de hoogste landschappelijke kwaliteit en het ‘beste resultaat per geïnvesteerde euro’. De deelgebieden Langeveld, Vinkeveld, Hoogeveensepolder, Keukenhof-Noord en Noordwestelijke Bollenstreek vallen daar onder. GOM streeft naar een balans tussen herstructureringsuitgaven/investeringen en -opbrengsten per gemeente/deelgebied.

13 Deelgebieden oppervlak ha

aantal bedrijven

gem.bedrijfs- oppervlak

ha

aantal kavels

aantal kavels

eigenaar 60+

Typering

1. DE ZILK NOORD 204 56 3,6 84 29% Moderne, vitale teelt

2. HILLEGOM 184 60 3,1 83 20% Moderniseringsopgave

3. DE ZILKER POLDER 245 65 3,8 106 34% Moderne, vitale teelt

4. KEUKENHOF NRD 374 71 5,3 109 28% Entree bollentuin

5. HET LANGEVELD 152 43 3,5 66 30% Natuur & bollen

6. OOSTERDUINEN 112 33 3,4 40 43% Moderne, vitale teelt

7. HOGEVEENSEPOLDER 379 106 3,6 179 30% Moderniseringsopgave

8. WESTEINDE-NOORDZIJDEPOLDER 397 124 3,2 197 40% Coulissentuin

9. KEUKENHOF ZUID 556 164 3,4 288 32% Zoneringsopgave

10. LEEWEG 208 66 3,1 86 48% Natuur & bollen

11. PRINSEWEG 171 76 2,2 117 27% Open entreegebied

12. VINKEVELDPOLDER 164 60 2,7 88 41% Natuur & bollen

13. RIJNSBURGERWEG 103 41 2,5 51 65% Moderniseringsopgave

20

(Bron: Kadaster 2015)

21

22

Conclusies Masterplan doorrekeningen1. Verdienmodel is ruimschoots toereikend voor projecten/

leads in de pijplijn; er is dus ruimte voor meer ingrepen.2. Op korte termijn is er behoefte aan meer zekerheid over

clusterlocaties.3. Gebiedsgericht werken versnelt zichtbaar het proces van

herstructurering.

Clusterlocaties GreenportwoningenOm de herstructurering in een hoger tempo en zo compleet mogelijk door te kunnen voeren zijn de

Greenportwoningen essentieel en dan met name de clusterlocaties. De kavels/locaties vormen immers veruit de grootste inkomstenbron voor GOM. Het verkennen en onderzoeken van mogelijke clusterlocaties is een complex proces en heeft een beperkt aantal geschikte locaties opgeleverd die voldoen aan planologische, eigendomstechnische, woningmarkt-technische, politiek-bestuurlijke en financiële criteria. 2017 wordt voor GOM een belangrijk jaar als het gaat om het bepalen van de clusterlocaties. Als er duidelijkheid over de realisatie van

woningbouwtitels in aantallen

opruimen verrommeling in ha

overige investeringen

bollengrond-compensatie in ha

kavelverbetering en herverkaveling in ha

verkoop bedrijfs- en glaskavels

466 62 €36 miljoen 60 383 28

134 16 30 15 5

Voortgang in perspectief ISG-ambitie (1/1/2017)

23

clusterlocaties voor woningbouw is, dan is op basis van het verdienmodel duidelijk welke leads uit de pijplijn te realiseren zijn. Met die verdienzekerheid is het voor GOM immers mogelijk zich te binden aan uitgaven voor projecten.

Businesscase Bij alle betrokken partijen bestaat behoefte aan versnelling, zeker bij de partijen/grondeigenaren die ‘in de pijplijn’ zitten. Versnelling werkt immers als katalysator. Het ene proces zet het andere in beweging en zichtbare resultaten hebben een aanzuigende werking op andere relevante partijen/grondeigenaren. Voorjaar 2017 zal GOM om die reden de businesscase ‘versnelling in herstructurering’ indienen bij de Economische agenda Duin en Bollenstreek.

Succes zit in samenHet teeltareaal is de basis van een economisch en ruimtelijk vitale regio. Zonder toekomstbestendig areaal is er geen vitale teelt. Zonder vitale teelt is er geen economisch weerbare Greenport en geen aantrekkelijk

buitengebied met een uniek karaktervol landschap. Om die reden wil GOM in 2017 een versneld proces op gang brengen van kavelverbetering (herverkaveling en kavelruil). Voor kavelverbetering en opruimen verrommeling stelt GOM financiële middelen ter beschikking, maar het gaat er met name om dat we de grondmarkt in beweging te krijgen. Het op gang brengen van een vrijwillig proces van kavelverbetering en herverkaveling door grondeigenaren en Greenport-ondernemers in het buitengebied door middel van: 1. Een inventarisatie en analyse van herverkavelings-

en verbeterkansen.2. Het motiveren/aanjagen van grondeigenaren.3. Het effectief herverkavelen.

Het succes van GOM (en dus het ISG-beleid) valt of staat met de bereidheid van alle betrokkenen mee te gaan op weg naar herstructurering en modernisering. Een krachtige toekomstbestendige Bollenstreek met een bloeiende economie is in het belang van iedereen, niet in de laatste plaats van toekomstige generaties.

GreenportOntwikkelingsmaatschappij B.V.Dijkzicht 12211 HZ NoordwijkerhoutT 0252 - 34 11 50Email: info@gomdb.nlTwitter: @InfoGomdb.nlPostbus 482210 AA Noordwijkerhout