Een toekomstbestendigeGemeente worden: hoe doe je dat? Een introductie in het thema Sociale

Innovatie

Jul-Aug 2010

Het is tijd. Nog nooit speelden gemeenten in potentie zo’ n belangrijke rol

op weg naar een in alle opzichten ‘duurzamere samenleving’. Een

gemeente heeft nu eenmaal grote invloed op de manier waar op wij met

elkaar samenleven en de keuzes die individuele burge rs maken op het

gebied van wonen, werken, zorg, welzijn, veiligheid e n mobiliteit.

Tegelijkertijd nemen verwachtingen ten aanzien van gemee nten toe en

middelen die tot haar beschikking staan af.

Daarom gaan en moeten we het anders doen. Op een slimmer e manier

met elkaar samenwerken om de innovatiekracht van gemeen ten te

vergroten en zo een toekomstbestendiger gemeente te creëre n.

2

1.Wat en waarom van Sociale Innovatie

Een schets van ontwikkelingen die vormend zijn voor onze visie, gekoppeld aan door ons gevonden bewijslast

We staan voor grotere uitdagingen dan ooit...

Op consumptie gerichte groeiis niet duurzaam. Onze planeetheeft het moeilijk.

De financiële crisis is een indicatiedat ons huidige economisch model serieuze tekortkomingen kent.

Het bestaansrecht van (maatschappelijke) organisaties

wordt voortdurend in twijfelgetrokken. Je moet weten waar

je voor staat. “Hoe behouden we biodiversiteit, houdenwe het klimaat in bedwang en gaan we om met steeds schaarsere grondstoffen

Hoe gaan we onszelf duurzaam financieren?

Om ontwikkelingen bij te benenzullen we moeten samenwerken

Alleen is ook maar zo alleen; partnering heeft de toekomst

Talentoorlog: De generatie Y betreedtde arbeidsmarkt, en

vraagt om eenradicaal ander soortorganisatie (minder

hiërarchisch, vernetwerkt, snelle

beslissingen) “Moet ik niet gewoon m’n eigenbedrijf beginnen?”

om met steeds schaarsere grondstoffenin relatie tot groei?”Wat voor soort waarde willen we creëren? Waarom bestaan

we? Waarom wij en niet een ander?

Organisaties hebben het moeilijk:Hoe behoud ik mijn werknemers?Hoe werk ik samen met leveranciersen partners?Hoe communiceer ik met allestakeholders?Hoe betrek ik klanten?

Het komt allemaal neer op de vraag: hoe creëer je vertrouwen?

“Ik vertrouw, jijvertrouwt, wijvertrouwen, toch?“

Daar is innovatiekracht voor nodig, aangezien de snelhe id van vernieuwingen alleen maar toeneemt…

Het aantal jaar dat het kostom een marktpenetratie van 50 miljoen te behalen is sterk aan het afnemen

Radio 38 jaar(Uitvinding: +/- 1895)

5

Televisie 13 jaar(Uitvinding: +/- 1924)

iPod 3 jaar(Introductie: 2001) Facebook 2 jaar

(Bestaat sinds: 2004)

Ook de toekomst van Gemeenten is uitdagend: verwachtin gen zijnhoog en randvoorwaarden scherp

1. Meer doen met minder middelen, bijv.

• Bestrijden van werkloosheid, Integratie van minderheden, Verduurzaming realiseren, Betaalbare en kwalitatief goede zorg, welzijnen onderwijs garanderen, Huisvestingsproblematiek oplossen

2. Steeds hogere verwachtingen van “ eigenlijk iedereen ”

• Centrale overheden : schuiven steeds meertaken richting gemeenten.

Bedrijfsleven: 'Gemeente moet ambitie tonen'woensdag 21 juli 2010 10:02CULEMBORG - "De 'Parel aan de Lek' moet veel commerciëler worden neergezet. De gemeente moet een algemene visie uitwerken op wat Culemborg over twintig jaar wil zijn", zo stelt het Culemborgse bedrijfsleven. Dit staat in een brief die recent naar het college van Burgemeester en Wethouders is verstuurd.

Delfzijl blijft Starters-lening verstrekkenDelfzijl - Starters op de woningmarkt kunnen in de

Te weinig goedkope huizen gebouwdARNHEM - Er worden in

taken richting gemeenten.

• Burgers : worden steeds mondiger en willensnel kunnen communiceren en dienstverlening op maat.

• Lokale ondernemers : hebben hulp nodig omhet hoofd boven water te houden.

• Het eigen College : steeds meer gemeentenkenmerken zich door een bijzonder ambitieusCollege dat geen duidelijke prioriteiten stelt. De ambtelijke organisatie probeert hieraan tevoldoen maar worstelt. Resultaat: de organisatie verlamt.

6

woningmarkt kunnen in de gemeente Delfzijl gebruik blijven maken van de Starterslening. Dit ondanks het feit dat de Rijksbijdrage Startersleningenhelemaal is opgebruikt. Tot voor kort droegen het Rijk en de gemeente ieder de helft bij aan een toegewezen lening.

ARNHEM - Er worden in Gelderland niet genoeg goedkope huizen gebouwd. Gemeenten hadden met de provincie afspraken gemaakt over de bouw van goedkope huizen. Maar het ziet er naar uit dat de meeste gemeenten zich niet aan deze afspraak houden.

Burger kritischer over dienstverleninggemeenteETTEN-LEUR - De burgers van Etten-Leur hebben iets minder waardering voor de dienstverlening van de gemeente in 2009 dan het jaar daarvoor.

Toekomstbestendige organisaties zijn dankzij hun innovat iekrachttot veel in staat.

1. Een hogere arbeidsproductiviteit en meer rendement op talent

2. Kennis, competenties en techniek worden beter benut

3. Product- en dienstontwikkeling verloopt versneld

4. Motivatie en betrokkenheid van medewerkers wordt verh oogd

5. De organisatie wordt aantrekkelijker in een krappe arb eidsmarkt

7

Om toekomstbestendig te worden is sociale innovatie nodi g: investeringen in mensen en randvoorwaarden voor innovat ie

8

Technologische innovatie

Betreft investeren in technologische kennis

R&D en ICT investeringenOnderzoek en Ontwikkeling

Sociale innovatie

Investeringen in mensen en de manier waarop zij

samenwerken opdat zij nieuwedingen kunnen bedenken én

tot uitvoering kunnenbrengen

Verklaart 25% van het innovatie succes

Verklaart 75% van het innovatie succes

Als Gemeenten toekomstbestendiger willen worden zullen oo k zij de beginselen van sociale innovatie moeten omarmen

1. ‘Flexibelorganiseren’1. ‘Flexibel

organiseren’

Ruimte om dingenanders te doen

2. DynamischManagen

2. DynamischManagen

Outside-in denken en doen

3. Slimmer Werken

3. Slimmer Werken

Productiemedewerkersontwikkelen tot kenniswerkers

De definitie die Squarewise hanteert voor sociale innova tie stoelt op drie pijlers:

Verantwoordelijkheidlager in organisatie

Balanceren van efficiency en innovatie

Ruimte voorexperimenteren en

ondernemen

Crossfunctionelesamenwerking

bevorderen

kenniswerkers

Beloning op basis van teamprestatie

Houdt rekening met externe factoren: •externe netwerken en kennisallianties•mobiliseren van externe stakeholders

9

Deze sociale innovatie definitie is gebaseerd op Volberda en van den Bosch (EUR Universiteit)

Diverse onderzoeken tonen aan dat investeren in sociale i nnovatieloont

Bedrijven met betrokken personeel en een goed werkk limaat, presteren

financieel bijna 5x zo goed als organisaties die de ze zaken niet op orde

hebben. Dit blijkt uit onderzoek onder één miljoen werknemer s wereldwijd van

internationaal onderzoeks- en adviesbureau Hay Group. (September 2009).

Prestatiemaatstaf Sociaal innovatieve vs. nietsociaal innovatieve bedrijven

Omzetgroei 15%

Winstgroei 14%

Innovatie 37%

Productiviteit 22%

Groei marktaandeel 20%

Aantrekken nieuwe klanten 19%

Reputatie 12%

Koplopers op het gebied van sociale innovatie kennen een 15% hogere omzetgroei, 37% meer innovatie en een verhoging in de productiviteit van 22%Dit blijkt uit een grootschalig onderzoek van Erasmus Universiteit (Volberda en van den Bosch), die het innovatieve vermogen van 10,000 bedrijven onderzocht ten tijde van de financiële crisis. (Oktober 2009).

10

Ook grootschalig onderzoek door Squarewise bevestigt dat Sociale Innovatie tot betere maatschappelijke én financiele resu ltaten leidt

OrganisationalDesign

Opzet onderzoek Resultaten

Pre

stat

ies

Uit onderzoek blijkt: Hoe sociaal innovatiever een organisatie, hoe hoger de financiële prestatie en hoe beter de prestatie op duurzaamheidsindicatoren

Financial Performance 2

Sustainability Performance 1

Mate van Sociaal Innovatieve OrganisatieinrichtingF

inan

ciël

eP

rest

atie

s

Meer informatie: Cécile van Oppen, vanoppen@squarewise.com

11

2. Sociaal Innovatiever worden: hoe doe je dat?

De ervaring van Squarewise met Sociale Innovatie

en wat u hiermee kunt

12

"Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mannen bij elkaar om hout te verzamelen, het werk te verdelen en orders te geven. In plaats daarvan, leer ze verlangen naar de enorme eindeloze zee” Antoine Exuspery(1900-1944)

Een belangrijk startpunt startpunt van sociale innovatie trajectenis het opstellen van een collectieve ambitie

13

(1900-1944)

Wij merken dat de introductie van Sociale Innovatie vaak in driefasen verloopt

1- Anders leren kijken: met elkaar op onderzoek uitgaan. Wat is er allemaal mogelijk? Hoe doen we het nu? Wat

zouden we anders kunnen en moeten doen?

2- Anders doen : daadwerkelijk experimenteren met nieuwgedrag. Onbewust bekwaam in nieuw gedrag omzetten naar

bewust bekwaam nieuw gedrag.

14

bewust bekwaam nieuw gedrag.

3- Anders zijn : nieuw gedrag verankeren in de organisatie. Bedrijfsfilosofie en kernwaarden aanscherpen, functieprofielen

herschrijven vanuit nieuwe waarden en eisen aanvaardigheden, etc.

Op het moment dat je met sociale innovatie aan de slag gaat hebje zicht op mensen nodig, actie in experiment en stevi ge grip

•Management betrekken•Voorlopers in verandering vinden en betrekken•Blijvende verbindingen creëren tussen allebetrokkenen

•Onderdompeling •Status-quo (0-meting)

1- Zicht op Mensen

•Onderdompeling•Ambitiebepaling•Concrete experimenten

•Status-quo (0-meting)•Meetbaar maken van acties d.m.v. tooling•Daadwerkelijk metenen evalueren

3- Actie in experiment 2-Creëren van Grip

Overige belangrijke ingrediënten voor succes:

�Duidelijke Taal hanteren�(Fysiek) gevoel creëren�Directe aansluiting bij primaire werkprocessen en bij belangrijkste strategische ambities�Duidelijke aanleiding (bv fusie, nieuwe huisvesting, etc.)

15Bron: Squarewise ervaring

Wil je met sociale innovatie aan de slag? Hierbij 10 tip s, op basis van onze ervaring:

1. Vind een ‘haakje’ om sociale innovatie aan op te hangen door te onderzoeken wat de meest

belangrijke strategische prioriteiten van je organi satie zijn

2. Vind één à twee ‘believers’ – hoog in de organisat ie – die voor een eerste fase hun nek uit willen

steken

3. Bepaal de status quo (bv. door een ondernemerschap en innovatie scan te doen)

4. Identificeer sleutelfiguren binnen de organisatie die aan de slag willen met sociale innovatie

5. Stel met hen een concreet – ambitieus en niet dagelijks - experiment op gericht op innovatie (bv 5. Stel met hen een concreet – ambitieus en niet dagelijks - experiment op gericht op innovatie (bv

duurzaam bouwen), waarbinnen met nieuwe manieren van werken kan worden geëxperimenteerd

6. Investeer in het definiëren van een collectieve a mbitie voordat je met het experiment aan de slag ga at

7. Start het experiment en hieraan parallel lopend e en organisatie ontwikkelingstraject

8. Ontwikkel, experimenteer met en borg de nieuwe ma nieren van werken

9. Verhoog de ambities gezamenlijk indien opportuun

10. Meet regelmatig de voortgang en communiceer hier zo transparant mogelijk over (schreeuw je

succes van de daken, maar wees ook open over misluk kingen en wat je daarvan hebt geleerd!)

16

Sociale innovatie zorgt voor randvoorwaarden die zorgen dat

inventies en ideeën in commercieel succes kunnen worden

omgezet en niet in de prullenbak verdwijnen . Hierdoor ben je

altijd op je toekomst voorbereid.

17

Fijn! Dat is weer jammer!

Sociale Innovatie : “ Laten we

18

Sociale Innovatie : “ Laten we elkaar helpen om zelf weer tebeginnen met nadenken”

Meest gestelde vragen

19

Meest gestelde vragen

� Wat is de kans op een succesvol traject gericht op sociale innovatie?

• Een aantal dooddoeners zijn helaas wel van toepassing. Dit is sterk afhankelijk van:

1. De verwachtingen van betrokkenen ten aanzien van de snelheid waarmee succes behaald kan worden en het

gemak waarmee de veranderingen zullen verlopen.

2. De ambitie van de organisatie, die op zijn beurt weer voortkomt uit de gevoelde urgentie. Hoe belangrijk is het

om dingen anders te doen? Moet er binnenkort meer met minder middelen? Is er schaarste aan talent? Staat

de reputatie van de organisatie op het spel? Stevenen concurrenten de organisatie voorbij?

3. De mate van commitment van de organisatie, inclusief bestuurlijk verantwoordelijken, aan het doen slagen

van een dergelijk traject

• Er zijn legio krachtige voorbeelden van organisaties die succesvol zijn geweest in het vergroten

van het sociaal innovatief vermogen.

• Tip: ga met hen het gesprek aan om beter te snappen wat realistische verwachtingen zijn, hoe

hoog je ambitie moet zijn en welke mate van commitment nodig is.

20

Meest gestelde vragen

� Kunnen we dit traject zelf of heb je hier hulp voor nodig?

• Je zult het traject niet alleen zelf kunnen, maar ook zelf moeten doorlopen. Tegelijkertijd, is het fijn

om te kunnen samenwerken met een externe partij die is aangehaakt als onafhankelijke ‘ice-

breaker’, ‘expert die spreekt uit ervaring’, ‘challenger’ en/of ‘inspirator/ motivator’.

� Wat kunnen wij verwachten van een traject gericht op verho ging van het sociaal innovatief

vermogen?

• Zoals al eerder aangegeven verloopt een dergelijk traject in drie fases waarbij elke fase zijn eigen• Zoals al eerder aangegeven verloopt een dergelijk traject in drie fases waarbij elke fase zijn eigen

karakteristieken kent. Het hangt sterk af van de mate waarin je organisatie reeds gewend is

regelmatig te worden geprikkeld om anders ‘te kijken’ hoeveel tijd noodzakelijk is voor deze eerste

fase. Ook de tweede fase is afhankelijk van de mate waarin je organisatie reeds ‘lerend’ is en

makkelijk nieuw gedrag adopteert. Een derde fase zou in principe het minste tijd moeten kosten,

maar is wel uitermate belangrijk om een blijvend resultaat neer te zetten. Als deze stap wordt

vergeten vervalt men al snel in oude gedragingen en oude manieren van kijken.

21

Meest gestelde vragen

� Hoe kan Squarewise ondersteunen bij uw sociale inno vatie traject?

• Squarewise combineert drie basisingrediënten in haa r dienstverlening:

1. Brains (slimme adviseurs gericht op resultaat en oplossingen)2. Gedrevenheid (vanuit passie voor duurzame verandering)3. Sociale bevlogenheid (voelsprieten en interesse in de ander)

• Afhankelijk van de startpositie van uw organisatie en de competenties die u in huis hebt en ter beschikking stelt, vervult Squarewise in sociale innovatie trajecten vaak afwisselend verschillende rollen. Hierbij combineren wij denken én doen, en werken wij graag samen mét u om sociale innovatie tot een succes te maken:

22

DoenersDenkers

Zelf (Squarewise)

Ander (Opdrachtgever)

Coach/ Motivator “Wijzen op oude reflexen’, ruimte bieden voor reflectie, helpen met aanleren van nieuwe vaardigheden en motiveren waar nodig”

Onafhankelijk procesbegeleider “De regie nemen en bewaken, meewerken in projecten, ondersteunende tooling ontwikkeling, handjes zijn waar nodig”

Conceptbedenker en strateeg “Lange termijn strategie bepalen, Contouren van een innovatie programma neerzetten, uitdenken van concrete experimenten”

Facilitator creatief proces “Faciliteren collectieve ambitiebepaling, helpen bij adoptie nieuwe denkkaders en gebruik ondersteunende tooling”

Inspirator/ Challenger

CECILE VAN OPPEN, VANOPPEN@SQUAREWISE.COM, 06 5146 7597MARTINE VERWEIJ, VERWEIJ@SQUAREWISE.COM, 06 3073 6851

Heeft u een vraag naar aanleiding van deze introductie?

23

Appendix

1. Sociale Innovatie – een aantal casi

2. Interessante links

24

Casus 1: RAU Architects is succesvol door lange-term ijn tedenken, écht samen te werken en te vertrouwen op kwalitei t

Karakteristieken

• Actieve balans tussen exploratie en exploitatie,

o.a. gebaseerd op natuurlijke ritmes (dag, week,

jaar, seizoenen)

• Taakverdeling gebaseerd op competenties (geen

machtsgebaseerde hiërarchie)

• Hybride bedrijfsstructuur, cross-functionele

samenwerkingensamenwerkingen

• Lange-termijn denken overheerst

• Grote mate van interne transparantie en hoge

mate van vertrouwen (geen urenadministratie)

• Samenwerking met externe partijen (denkt in

netwerken)

• Kwaliteit is kernwaarde en enige manier van

sturing

25

Rau heeft een vaste basis van 40 mensen in dienst. In de crisis heeftzij enkele mensen laten uitvloeien maar zij heeft binnen enkelemaanden weer iedereen aangetrokken aangezien het werk weertoenam. Zij zijn op dit moment drukker dan ooit, waar collega bureau’s nog steeds omvallen. Rau behoort tot de tien bureaus die de meeste aanbestedingen binnenhalen.

Casus 2: FiNext groeit hard door ruimte voor ondernemer schap en de nadruk te leggen bij eigen verantwoordelijkheid

Karakteristieken

• Intrapreneuring wordt mogelijk gemaakt door

zelfsturende teams

• Denken in kansen i.p.v. problemen

• Sterke samenwerking, zowel collegiaal als met

klanten

• Lange termijn visie en proactieve aanpak• Lange termijn visie en proactieve aanpak

• Talent is belangrijker dan structuur, geen

functies maar rollen in teams

• Ontwikkeling als persoonlijke

verantwoordelijkheid

• Naar buiten toe ook jezelf zijn

Bron: Haagse Courant (2009) over Finext (Revolutie op de werkvloer)

Finext is in 1996 opgericht en heeft sindsdien een constante groei doorgemaakt in medewerkers, omzet en winst. Het telt nu 150 medewerkers. In de crisis zijn er geen ontslagen gevallen.

26

Case 3: Haagse Straatvegers wonnen autonomie, verlaagd enkosten en verkregen hoger werkplezier door output-sturi ng

27

Interessante links

1. Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie (NCSI) www.ncsi.nl

2. Erasmus concurrentie en innovatie monitor www.erasmusinnovatiemonitor.nl

3. Nieuws over sociale innovatie : www.socialeinnovatie.nu

4. Weblog over sociale innovatie en slimmer werken : www.innovatieforganiseren.nl

5. Een inspirerend blog: http://noorbongers.blogspot.com/

6. Ranking van meest democratische werkgevers (Amerikaans ): 6. Ranking van meest democratische werkgevers (Amerikaans ):

http://www.worldblu.com/scorecard/list2008.php

7. Great Place to Live (een beweging rondom sociale inno vatie): http://www.greatplacetolive.nl/

8. Toekomst van werk (verzamelplaatse voor artikelen) http://toekomstvanwerk.ning.com

9. Filmpjes over Sociale Innovatie:

http://www.youtube.com/results?search_query=sociale+innovatie&aq=f

28