Op avontuur in de Nieuwe Wildernis

14 | wandelsportmagazine maart 2014

Wildernis bestaat in Nederland. Althans nieuwe wildernis. Na het succes van de film De

Nieuwe Wildernis heeft Staatsbosbeheer tien gebieden door het hele land heen aangewezen

als ‘nieuwe wildernis’. De wandelaar kan daar (ver)dwalen of één van de vijftien wandelroutes

volgen. ‘We laten hier de natuur helemaal haar gang gaan.’

Staatsbosbeheer wijst tien nieuwe wildernis wandelgebieden aan

Op avontuur in de Nieuwe Wildernis

© F

oto

Staa

tsbo

sbeh

eer

routes & paden

wandelsportmagazine maart 2014 | 15

Wilde paarden, grillige graslanden, woeke-rende planten, woest water. De natuur in ons land laat zich niet overal benutten, zo toonde de film De Nieuwe Wildernis. De film trok tot half januari zevenhonderdduizend bioscoopbezoekers.

‘circle of live’Twee jaar lang volgden filmteams van EMSfilms in de Oostvaardersplassen de vos-sen, ganzen, ijsvogels, edelherten en de groot-ste kudde wilde paarden van Europa. Ze leg-den vast hoe expressieve konikpaarden hun veulens tussen de kalveren van de majestu-euze edelherten en heckrunderen wierpen; hoe nieuw leven territoria veroverde en hoe de ‘circle of live’ slachtoffers en winnaars voortbracht.

gevoelNa het succes van de film volgden onder meer een dvd, een tv-serie, een tijdschrift en een wandelapp. En nieuwe wandelmogelijkhe-den in nieuw uitgeroepen wildernisgebieden. ‘Want de Oostvaardersplassen is niet de enige nieuwe wildernis in ons land’, vertelt Marjet Heins, woordvoerder van Staatsbosbeheer. ‘In heel Nederland liggen gebieden die het wil-dernisgevoel oproepen. Gebieden waar je het gevoel krijgt helemaal weg te zijn van de be-woonde wereld.’

‘oerWilDernis’De film spreekt van ‘nieuwe wildernis’. Nieuw, omdat het in de laatste decennia is ontstaan; wildernis, omdat de natuur er onbeteugeld op los leeft. ‘Oerwildernis bestaat niet in ons land’, vervolgt Marjet. ‘Deze nieuwe gebieden zijn vaak door menselijk ingrijpen ontstaan. Door inpoldering of ontpoldering. Door uiterwaar-den af te graven of er grond op te brengen. Of gewoon door er niks meer te doen.’

inflatie Het zijn ruige en wilde gebieden. Marjet: ‘De film laat de natuur zien in al haar rauwheid en schoonheid. Daar heb je geen kennis van de natuur voor nodig.’ Is het woord wildernis langzamerhand niet aan inflatie onderhevig? ‘Iedereen heeft een ander idee van wat wil-dernis is. Voor de een is dat een vrije horizon, voor de ander het ontdekken van een ven-netje in het bos of buiten slapen onder de

app toont op locatie filmbeelden Beelden van de film de nieuwe Wildernis zijn ook op locatie te bekijken. dat kan dankzij de app itour de nieuwe Wildernis, een interactieve rondleiding voor smartphones.

De app toont de filmbeelden op de locatie waar ze zijn opgenomen. De fragmenten starten automatisch bij de juiste ‘hotspot’. De beelden zijn verrijkt met dierengeluiden en commen-taar van veldregisseur en cameraman Ruben Smit. De app is beschikbaar voor iPhone en Android en gratis te downloaden in de App-store of via www.itour360.com/dnw.

© F

oto

Staa

tsbo

sbeh

eer

Een otter aan de oever.

Wild zwijn in de sneeuw.

© F

oto

Staa

tsbo

sbeh

eer

© F

oto

Mar

iann

e de

n Br

aven

/ Bi

esbo

schc

entr

um D

ordr

echt

.

Bever in de Biesbosch.


Ganzen in de Oostvaardersplassen.

excursies en rondleidingennagenoeg alle tien wildernisgebieden zijn vrij toe-gankelijk. slechts in enkele gebieden laat de natuur dat niet toe. Zoals in de oostvaardersplassen.

Marjet Heins van Staatsbosbeheer: ‘De niet vrij toe-gankelijke gebieden zijn wel onder begeleiding te bezoeken. in de Oostvaardersplassen bijvoorbeeld or-ganiseren we excursies, vooral in de lente en zomer.’ Om het plassengebied liggen ruim twintig uitkijkposten, observa-tiehutten en -schermen. Met een verrekijker of telescoop is bijna in het hele gebied door te dringen.

BosWachterWie op de hoogte wil blijven van het wel en wee in de plassen, kan het blog van boswachter Hans Breeveld volgen en vragen stellen op oostvaardersplassen.wordpress.com. Zijn ultieme wilderniser-varing? ‘Het is onvergetelijk als je tussen zo’n duizend galoppe-rende paarden staat.’

Wandelgids de nieuwe Wildernis De ANWB Wandelgids Nieuwe Wildernis bundelt twintig rou-tes die geselecteerd zijn door de plaatselijke boswachters van Staatsbosbeheer. Het gaat om zestien wandel-, twee fietsen twee kanoroutes. De routes zijn voorzien van achtergrondinfor-matie en praktische routekaartjes. Prijs: € 12,95 voor ANWB-leden, € 13,95 voor niet-leden.

sterrenhemel. En dat is prima. Het is ook niet aan ons om te bepalen wat wildernis in Nederland is. Wel vinden we dat je in de tien gebie-den wildernis kunt beleven. Hoe dan ook: we willen mensen verlei-den om naar buiten te gaan en hun eigen wildernisgevoel te ervaren.’

activiteitenDaarvoor heeft Staatsbosbeheer tal van wildernisactiviteiten op po-ten gezet: fietsen, kanoën, wandelen, GPS-wandelen, kamperen en ook in veel buitencentra staat de nieuwe wildernis centraal. Kijk voor alle Nieuwe Wildernis informatie van Staatsbosbeheer op www.nieuwewildernis.nl en www.staatsbosbeheer.nl.

© F

oto

Staa

tsbo

sbeh

eer

Natuurgebied Oostvaardersplassen.

routes & paden

© F

oto

Staa

tsbo

sbeh

eer


Wildlife wandelingen in nederlandMet Staatsbosbeheer kun je op excursie om de Grote Vijf van Nederland te spot-ten: reeën, zwijnen, bevers, edelherten en zeehonden. Kijk op www.staatsbosbeheer.nl. Het boek ‘Wildlife wandelingen in Nederland - 12 ontdekkingstochten in het spoor van de wilde dieren’ voegt er nog enkele wilde dieren aan toe.

De twaalf wandelingen zijn:• Wilde zwijn-wandeling op de Veluwe bij Laag-Soeren (8,5 km)• Konikpaard-wandeling in de Millingerwaard bij Millingen aan de Rijn (7,5 km)• Zeehond-wandeling op Texel bij De Cockdorp (5 km)• Zeearend-wandeling, Oostvaardersplassen (5 km)• Vos-wandeling in Zuid-Limburg bij Sint-Geertruid (14 km)• Schotse hooglander-wandeling, Laurabossen bij Weert (14 km)• Damhert-wandeling in de Amsterdamse Waterleidingduinen (8 km)• Edelhert-wandeling in De Dellen bij Epe (12 km)• Moeflon-wandeling in De Hoge Veluwe (12 km)• Bever-wandeling in de Biesbosch bij Dordrecht (5 km)• Ringslang-wandeling in het Kuinderbos bij Emmeloord (3, 7 of 12 km)• Vleermuis-wandeling in het Staelduinse Bos bij ‘s-Gravezande (5 km)

Het boek is te bestellen via [email protected].‘Wildlife wandelingen in Nederland - 12 ontdekkingstochten in het spoor van de wilde dieren’. Auteur: Marja Kerst, Sietske de Vet, Pim Verver en Rutger BurgersUitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig. iSBN 9789078641193. Prijs: € 14,95.

Foto

: ww

w.ge

gara

ndee

rdon

rege

lmat

ig.n

l

Met de boswachter speuren naar de Grote Vijf. © Foto Staatsbosbeheer / Rob de Wind


een zee aan WilDernisWaar: de Wadden, van Den Helder tot aan de Dollard en de Duitse grens. Wat: eilanden met uitgestrekte duinen en bos-sen, met aan zuidkant kwelders, wadplaten en mosselbanken. Wildernisplekken: de uiteinden van de eilanden; De Hors, Vliehors, Noordsvaarder, Boschplaat, Rottumeroog. BosWachter anneke Bruin-kommerij: ‘Stuivende duinen horen hier, als onderdeel van een dyna-misch geheel. Om de natuur een handje te hel-pen trekken we geregeld een duin leeg: dan halen we boompjes en andere begroeiing weg. Soms stuift een stuk zó diep uit dat het (zoete) grond-water bereikbaar wordt voor insecten, hagedis-sen en noem maar op. Heel bijzonder.’

WilDernis op zeeBoDemWaar: Lauwersmeer, op de grens van Groningen en Friesland. Wat: afgesloten zeearm met rietruigtes, vochtig bos en schrale graslanden. Wildernisplekken: de voormalige zandplaten aan de zuidzijde van het gebied. Zee werd meer en meer werd wildernis. ideaal voor vogels die hier met honderdduizenden neerstrijken. BosWachter jaap kloosterhuis: ‘Door het afslui-ten van de zeearm is eerst een stuk Waddenzee verdwenen. Dat kun je betreuren, maar nu is er ook een uniek gebied met negenduizend

hectare mensenluwe natuur. Heel aantrekkelijk voor soorten die gevoelig zijn voor verstoring, zoals zeearend, roerdomp en baardmannetje.’

WilDernis om in te DWalenWaar: Drents-Friese Wold, op de grens van Friesland en Drenthe, ten zuiden van Appelscha. Wat: bosgebied met stuifzand, heide, vennetjes en beekdalen. Wildernisplekken: 6500 hectare vennen en Prinsenbos, het op één na grootste aaneengeslo-ten bosgebied van ons land. in het oude land van de hunebedbouwers, kan je eindeloos struinen en (ver)dwalen door bossen, heidevelden, zand-verstuivingen en langs vennen. BosWachter lysander van oossanen: ‘Van een productiebos wordt het gebied omgevormd tot een natuurlijker bos waarin meer boomsoorten voorkomen. Dan krijg je ook veel meer verschil-lende planten en dieren. Er worden bomen ge-kapt en soms worden stukken ingeplant met eik om het proces op gang te helpen.’

terug naar WilDe tijDenWaar: hart van Drenthe, tussen Hooghalen, Grolloo en Schoonloo.Wat: 5000 hectare naald- en loofbossen, natte heide en moerassen. Wildernisplekken: de vennen in boswachterij

Grolloo, de Holmers-Halkenbroek en het bos rondom de Meeuwenplassen in boswachterij Schoonloo. Drie gebieden vol met heide, stuifzand, beekdalen én de sfeer van honderd jaar geleden.BosWachter pauline arends: ‘Door de hoge wa-terstand is de kwaliteit van de vennen geweldig. Aan de randen sterven bomen af, waar allerlei insecten op af komen en in hun kielzog vogels en vleermuizen. Wat het hier ook zo indrukwekkend maakt: je ziet bij de Holmer, de bovenloop van de Drentse Aa, geen bebouwing en er zijn geen pa-den. Er is alleen natuur!’

De nieuWe WilDernisWaar: Oostvaardersplassen, in Flevoland, tussen Lelystad en Almere. Wat: 5600 hectare moeras en grazige delen, waarvan 1100 hectare omliggend bos voorzien van wandelen fietspaden. Wildernisplek: het uitzicht vanaf de Grote Praambult in Lelystad. Duizenden jaren geleden zag ons hele land er zo uit. Nu zijn het riet, het water, de ruige grasvlaktes en de wilde dieren van de Oostvaardersplassen uniek voor heel Europa. BosWachter hans Breeveld: ‘De meeste mensen kennen het verhaal ondertussen. Stuk ‘overge-bleven’ polder dat ontdekt werd door ganzen. De

Wildernis is overalWandelaars kunnen in de tien door de Staatsbosbeheer bestempelde wilder-nisgebieden bijna overal vrij struinen. Ook zijn in totaal veertien wandelrou-tes uitgezet variërend van zes tot twintig kilometer. Kijk op www.staatsbos-beheer.nl en klik vervolgens op wildernis voor de wandelroutes en andere buitenactiviteiten.

Foto

: site

s.goo

gle.c

om/s

ite/a

dvie

sena

vont

uur

z

routes & paden

© F

oto

Staa

tsbo

sbeh

eer


mens introduceerde een aantal dieren en houdt de waterstand in de gaten. En dan is het aan de dynamiek van de natuur. Dat de zeearend hier al een paar jaar komt, blijft spectaculair.’

WilDernis komt tot levenWaar: Veluwe, in het hart van Nederland, tussen Zwolle, Arnhem, Ede en Harderwijk. Wat: bos, heide en stuifzand. Wildernisplekken: op en rond het Kootwijkerzand. De meeste mensen denken bij de Veluwe aan bos. Maar het op één na groot-ste natuurgebied (na de Waddenzee) heeft ook heide, zandvlakten, landgoederen, weidegronden en spectaculaire uitzichten over de rivieren. En de Veluwe is dé plek om wilde dieren te zien. BosWachter paul suurmond: ‘We houden een groot gedeelte van de Veluwe jachtvrij. Er is daar-door meer rust in het gebied en de kans dat een bezoeker een wild zwijn of edelhert spot, is groter. Oog in oog staan met wilde dieren, dat blijft een unieke ervaring.’

oeverloos genietenWaar: Gelderse Poort, langs de Waal, tussen Arnhem, Nijmegen en Emmerich. Wat: rivierduinen, oeverwallen, ruigtes en ooibossen. Wildernisplekken: De Bruuk en Millingerwaard. Het rivierenlandschap ziet er weer uit zoals het ooit door de natuur gemaakt is. Wilde runderen en paarden, bevers en ganzen bevolken een ruig gebied waar de rivier gewoon mag overstromen. Het wachten is op edelherten en zwijnen. Beheerder theo Wijers: ‘Soms moet je een handje helpen door een soort opnieuw in het gebied te brengen, zoals hier met de bever gebeurd is. Andere soorten komen op eigen kracht, denk aan de lepelaar en zwarte wouw. Op nog geen tweehonderd meter van de Nijmeegse Waalbrug stond ik oog in oog met een beverfamilie. Twintig jaar geleden was dat ondenkbaar!’

een grillig DoolhofWaar: de Biesbosch, op de grens van Zuid-Holland en Noord-Brabant. Wat: 8000 hectare voormalig getijdengebied, nu moerasgebied met graslanden, rietvelden en grienden. Wildernisplekken: overal! De Biesbosch is een avontuurlijk doolhof van rivieren, eilandjes met wilgenbossen en grillige kreken met glashelder water. Een prachtig gebied om te kanoën en om je één te voelen met de natuur. BosWachter thomas van der es: ‘De Biesbosch wordt uitgebreid met 3500 hectare. Daar is straks overal getijdenwerking, van zo’n dertig tot zestig centimeter. Bij westerstorm wordt zoet rivierwa-ter opgestuwd vanaf de zee. Uniek in Nederland. Mijn mooiste wilderniservaring is de komst van

de zeearend. in 2012 broedde er een koppel dat een jong grootbracht. Dit jaar zijn er twee jongen grootgebracht.’

WilDernis op BevenDe BoDemWaar: Maashorst in Noord-Brabant, tussen Oss en Uden. Wat: bossen, ruige graslanden, heide, beken, ven-nen en stuifzanden. Wildernisplekken: de bossen en de grasvlak-tes (’s zomers soms kniehoog). Ooit, in de ijstijd, moet het hier enorm tekeer zijn gegaan. Toen werd met ongekende krachten de aardkorst naar boven gedrukt. Deze trillingen maakten de Maashorst tot een echt wildernisgebied met

slenken (inzinkingen van de bodem) en hor-sten (opgestuwde bodem). medeWerker geBiedsontWikkeling klaas van der laan: ‘Soms moet je niet ingrijpen, maar láten. in 2011 hebben raven op eigen kracht het gebied bereikt. Daar zit ook een lugubere kant aan: ik vond laatst twee lam-meren die opengepikt waren door de vogels. Niet ieders ding, maar het voegt wel wilder-nis toe.’

grenzeloze WilDernisWaar: rivierpark Maasvallei in Zuid-Limburg, tus-sen Maastricht en Roermond. Wildernisplekken: ruige oevers en grindstranden. in de afgelopen twee decennia zijn tussen Maastricht en Kinrooi (België) zo’n 150 miljoen ton grond, grind en zand verzet. De Maas heeft vrij spel. in droge periodes kabbelt de rivier kalm-pjes, na overvloedige regenval in de Ardennen is het een woest kolkende rivier. Struin over de grindstranden of huur een kano.BelangenBehartiger pascal roomBerg: ‘Het is een prachtig, wild gebied waar duizenden oe-verzwaluwen zich thuis voelen en plek is voor de grindwolfsspin. Mei is de mooiste tijd, als de boomkikkers én de nachtegalen zich laten horen. Het is een onvoorstelbare bak geluid.’

Libelle

Wildernis beleven iedereen beleeft wildernis op zijn eigen manier. Zo ook Bram van de klundert. hij schreef er een boek over: ‘expeditie Wildernis, ervaringen met het sublieme in de nederlandse natuur.’ twee fragmenten.

schiermonnikoogik loop op een koude winterse dag met harde oostenwind bij het eerste licht over een be-sneeuwd strand naar de oostelijke punt van Schiermonnikoog. De hele dag alleen. Langs plek-ken waar de zee de duinenrij heeft doorgebro-ken, langs kilometers nieuwe duintjes, langs een dode zeehond. Velduilen cirkelen om je heen en kijken naar je met grote lege ogen. Een slecht-valk jaagt laag over het strand. Op de oostpunt aan alle kanten een lege horizon. Stuivende sneeuw, sprankelend licht. Teruglopen langs de wadkant. Wolken van duizenden strandlopers vliegen naar de droogvallende platen. Pas in de schemering weer in de bewoonde wereld. Het is nog lang stil van binnen.

De veluWeik loop een hele nacht in de herfst van oost naar west. Soms is er maan, mooi, maar onder maan is het spannender. ik laat de zaklamp uit, kies de donkerste paadjes. ik verdwaal, maar dat is de bedoeling. in de ochtend zie ik wel waar ik ben. Herten burlen. Zwijnen stuiven weg. ’s Morgens is de lucht gevuld met geluiden van trekkende vogels, laagvliegende groepen vinken golven over het landschap.

Uit: Expeditie Wildernis, ervaringen met het sublieme in de Nederlandse natuur. Auteur: Bram van de Klundert. iSBN 978 90 5011 414 1. Prijs € 19,95.

Foto

: Fre

d Sc

henk

© C

entr

um v

oor n

atuu

rfot

ogra

fie

Op avontuur in de Nieuwe Wildernis

Documents

Transcript of Op avontuur in de Nieuwe Wildernis