Ontwikkelingsgerichte zelfbeoordeling en creativiteitin de beeldende vakken

Diederik Schönau

Cultuurdag voor onderwijs

8 november 2012

Uw meest recente opdracht

Wat was de laatste opdracht die u aan uw

leerlingen heeft gegeven? Waarover ging de opdracht? Wat moesten leerlingen doen?

Uw meest recente opdracht

Wat:• Voorstelling, thema, symbolen en

conventies

Hoe:• Materialen, technieken, instrumenten• Aspecten van vormgeving

Uw meest recente opdracht

• Heeft u het werk beoordeeld?

• Hanteerde u criteria voor de beoordeling?

• Kenden de leerlingen deze criteria?

• Vond u deze opdracht stimulerend voor de

creativiteit?

• Zo ja: waarom?

Creativiteit

Creativiteit ontstaat binnen de context van • een domein (discipline of cultureel

symboolsysteem)• een veld van deskundigen die functioneren als

poortwachter• en de persoon die binnen het domein een door

het veld erkende vernieuwing tot stand brengt.

Csikszentmihalyi, 1996

Creativiteit in het kunstonderwijs

• Domeinspecifiek– Beeldende kunsten– Muziek– Dans– Drama– Film– ….

Creativiteit in het kunstonderwijs

• Het veld van deskundigen– Kunstenaars– Kunstdocenten– Kunsttheoretici– Kunstcritici

• Persoon die iets ‘nieuws’ maakt

Creativiteit in het kunstonderwijs

• Het veld van deskundigen– Kunstenaars– Kunstdocenten– Kunsttheoretici– Kunstcritici

• Persoon die iets ‘nieuws’ maakt: leerling

Creativiteit

• De leerling is geen kunstenaar

• De leerling kan zich symboolsystemen eigen maken

• Symboolsysteem als middel om vorm te geven aan inhoud– Voorstelling, thema, symbolen en conventies– Materialen, technieken en instrumenten– Aspecten van vormgeving

Creativiteit en onderwijs

• Kunsteducatie als schoolvak legt de basis voor een disciplinaire scholing

• Legt een relatie met de rol van de kunsten in de maatschappij

• Leert leerlingen hun eigen keuzes te maken die aansluiten bij wat hen beweegt

Waarom beoordelen?

Als de maatschappij het belangrijk vindt dat er in het funderend onderwijs tijd wordt besteed aan de kunsteducatie, dan moet je helder zijn over je doelen en willen weten in hoeverre je die doelen hebt bereikt.

Waarom ontwikkelingsgerichte zelfbeoordeling?

Wie in de kunsten iets wil leren zal artistieke vaardigheden moeten ontwikkelen om vorm te kunnen geven aan ideeën, gevoelens en ervaringen. Omdat deze in de meeste gevallen persoonlijk en uniek zijn, zal de lerende zelf zijn of haar belangrijkste criticus moeten worden.

Leren jezelf te verbeteren

• In hoeverre ben ik geslaagd in wat ik gedaan heb?

• Wat zou ik beter kunnen of willen doen?

• Wat wordt mijn volgende stap of werk?

Ontwikkelingsgerichte zelfbeoordeling

Ontwikkelingsgericht:• opdrachten worden uitgekozen om de

vaardigheden van de leerling te vergroten• de leerling neemt de leiding in de

beslissing wat zij of hij hierna gaat doen• deze beslissing wordt (deels) bepaald door

de ambitie om bepaalde vaardigheden te verbeteren

Ontwikkelingsgerichte zelfbeoordeling

Zelfbeoordeling:• de leerling neemt het voortouw in de

beoordeling van haar of zijn eigen werk

• aan de hand van criteria die zij of hij zelf heeft gekozen

• die zijn gespecificeerd voordat de leerling aan de slag is gegaan

• en vindt plaats in aanwezigheid van docent (en klasgenoten)

Ontwikkelingsgerichte zelfbeoordeling

Rol van de docent:• begeleiden van de leerling in zijn of haar keuzes• zorgen voor een voorbereide omgeving• leerlingen op verzoek instrueren of helpen• suggesties doen tijdens het werkproces van de

leerling• voorkomen dat de leerling volledig vastloopt • het werkproces en het resultaat beoordelen

Ontwikkelingsgericht leren

Belangrijkste kenmerken praktijkwerk:• vormgeven aan betekenis

- onderwerp / voorstelling- materialen en technieken- aspecten van de vormgeving

• in sociale context (maatschappij, geschiedenis)• in artistieke context (kunsttheorie, kunstgeschiedenis)• leidt tot werk met inhoud

Beoordeling

Beoordeling van het resultaat:• gebaseerd op de aandachtspunten en keuzes

van de kandidaat• effectief gebruik: aansluiten van het resultaat bij

de uitgangspunten of doelstellingen• wat kan of moet ik verbeteren?

– praktijk– onderzoek van context

• volgende stap: wat ga ik nu doen?

Beoordeling

Aanvullende aspecten:• beoordeling door de docent• beoordeling door klasgenoten• praten over proces en context• contextgericht onderzoek door groep • verbeteren van technische vaardigheden• bijsturing door docent

Voorbeeld van een goede praktijk

Eindexamens beeldende vakken vmbo:• circa 15-16 jaar

• centraal praktisch examen

• in vier beeldende vakken:– audiovisuele vormgeving– textiele werkvormen– handenarbeid– tekenen

Opzet van het VMBO examen

Examenmateriaal:• een magazine met instructies, voorbeelden en

suggesties• een opgavenboekje met richtlijnen ten aanzien van

het werkproces en een tijdlijn• een beoordelingsschema voor de examinator (de

eigen docent van de leerling en een collega/tweede corrector)

• authenticiteitsverklaring, proces-verbaal, docentinstructies

Opdracht

Kenmerken:• onderwerpen: relatie met actualiteit, realistisch,

herkenbaar werkwoorden, omgevingen, sferen,

voorbeelden van kunstenaars• interpretatie leerling: idee, sfeer, effect• onderzoeksgericht

proces : 50% werkstuk: 50%

De opzet van het VMBO examen

Gestructureerd proces:A. oriënteren 1 les

B. beeldend onderzoeken 2 lessen

C. vaststellen ontwerp 10 minuten

D. uitvoeren werkstuk 10 lessen

E. analyseren en evalueren 1 les

F. presenteren 15 minuten

De opzet van het VMBO examen

Gestructureerd proces:A. oriënteren 0 - 4 punten

B. beeldend onderzoeken 0 – 9 punten

C. vaststellen ontwerp 0 – 2 punten

D. uitvoeren werkstuk 0 – 25 punten

E. analyseren en evalueren 0 – 7 punten

F. presenteren 0 – 3 punten