Ontwerpen aan stadsgroen – verbeteren van stadsklimaat en temperatuurbeleving

Wiebke Klemm | Landschapsarchitect

Kwartiermaker ‘Green Urban Planning and Design’

Eindhoven, 19 maart 2015

SYMPOSIUM ECOLOGIE EN DE PRAKTIJK

Inhoud lezing

1. Stadsklimaat en temperatuurbeleving

2. Effecten van stadsgroen

3. Aanbevelingen

4. Aanpak en voorbeelden

1. Stadsklimaat en temperatuurbeleving

I N T E R M E Z Z O : S T E D E L I J K H I T T E E I L A N D E F F EC T ( U H I )

Uit: Collegemateriaal S. Lenzholzer

Trend: Bevolkingsgroei in 4 grote steden

PBL/CBS: Regionale prognose 2013-2040 (2013) en http://www.stadindex.nl/

Trend: Globale opwarming

Van Driel, B., 2013. Intra-urban variability of heat and air quality in Rotterdam agglomeration. MSc thesis Wageningen University. 281 pp.

Aantal zomerse dagen per jaar

(max. temperatuur 25°C of hoger)

2050 vs. 1990

www.knmi.nl

Consequenties voor gezondheid en welzijn

In the Netherlands, between 1400 and 2200 deaths in the summer of 2003 may have been heat-related.

Heat limits work productivity and ability to concentrate

Daanen, H. A., Jonkhoff, W., Bosch, P., ten Broeke, H. (2013). The effect of global warming and urban heat islands on mortality, morbidity and productivity in The Netherlands. 15th International conference on Environmental Ergonomics.

Elderly, young children, people with lung disorders and cardiovascular diseases are the most vulnerable groups

Haines, A., R. S. Kovats, et al. (2006). "Climate change and human health: Impacts, vulnerability and public health." Public Health 120(7): 585-596.

Garssen J., Harmsen C., de Beer J., (2005) The effect of the summer 2003 heat wave on mortality in the Netherlands, Euro Surveill 2005; Vol. 10 issue 7, pp. 165-167

I N T E R M E Z Z O : T H E R M I S C H C O M F O RT

Urban heat Island effect

Uit: Microclimatic landscape design, Brown, R. and Gillespie J., Wiley and sons, New York

Thermisch comfort = Luchttemperatuur (T) + Luchtvochtigheid (RH) + Wind (W) + Straling (Rad.)

2. Effecten van stadsgroen

I N T E R M E Z Z O : V E R DA M P I N G v e r l a a g t l u c h t t e m p e r a t u u r

Urban heat Island effect

Thermal comfort

Shahidan et al. 2008/ 2007

I N T E R M E Z Z O : S C H A D U W v e r m i n d e r t o p w a r m i n g e n v e r b e t e r t t h e r m i s c h co m f o r t

Uit: Microclimatic landscape design, Brown, R. and Gillespie J.,

Wiley and sons, New York

1. Wat is het fysiek meetbare, verkoelende effect van groen?

2. Welke rol speelt groen bij de temperatuurbeleving en het gedrag op warme zomerdagen?

Onderzoek naar effecten van groen op thermisch comfort

Deelstudie - STAD

Film NMU:

http://www.youtube.com/watch?v=wNsL5LVMKD0

Micrometeorological measurements,

(2 days, in July and August 2012, Ta max 28.8 C and 32.0 C)

Cargo-bicycles, equipped with sensors for - air temperature, - humidity, - wind and - radiation sensors. Calculating: Mean radiant temperature (Tmrt) Physiological equivalent temperature (PET)

Mobile micrometeorological measurements

Parken zijn de ‘coolspots’

Average and daily maximum Ta, Tmrt and PET values in 13 investigated parks and in the city centre and above open grassland outside the city on July 24th 2012 (9:00 and 18:00 UTC) in Utrecht, The Netherlands

Average 12-17:00 UTC

Ta

[C]

Tmrt

[C]

PET

[C]

13 parks 27.4 42.7 32.3

City centre 28.2 44.4 34.2

Open grassland

outside the city

27.1 56.3 37.3

26

28

30

32

34

36

38

40

20

25

30

35

40

45

50

55

60

Tair

(C)

PET

an

d T

mrt

(C)

Tmrt 12-17 PET 12-17 Ta 12-17

Variatie tussen parken

Average and daily maximum Ta, Tmrt and PET values in 13 investigated parks, the city centre and above open grassland outside the city based on third order polynomial fit function of all measurement points on July 24th 2012 (12:00 - 17:00 UTC) in Utrecht, The Netherlands

Groenfractie aan de loefzijde verbetert Tlucht in parken

Interviews: Algemene beleving van groene ruimtes op warme zomerdagen

(Klemm et al, 2015)

• in Utrecht, Arnhem and Rotterdam op warme zomerdagen (>20C) in 2011 and 2012

• Interviews met passanten (559 in totaal; Arnhem: 184, Utrecht: 181, Rotterdam: 194)

• Methode ‘cognitive microclimate maps’

• Descriptieve analysis (SPSS 19)

Interview locations Utrecht

Res

ult

s o

f U

trec

ht

Groen en water belangrijke elementen op warme zomerdagen

(Klemm et al, 2015)

1. Kunt u voor elk van de twaalf onderstaande buitenruimtes aangeven hoe thermisch comfortabel u zich voelt op hete zomerse dagen?

0102030405060

Water

beach lake

swimming pool canal

0102030405060

Stone

parking lot shopping street

square outdoor cafe

0102030405060

Greenery

forest rural area

park garden

Green environments were rated more thermally comfortable than built and water environments. R

esu

lts

of

all c

itie

s

Parken zijn favoriete verblijfsplekken op warme zomerdagen

(Klemm et al, 2015)

2. Waar in deze stad vindt u thermisch comfortabele buitenruimte op warme zomerse dagen?

Green environments were preferred thermally comfortable places.

0

10

20

30

40

50

60

Environment type Times mentioned Test statistic:

t-value1

Significance:

p-value

Effect size:

Cohen’s d

Green 399 (59.4%) 13.74 <.001 1.06 (r = .47)

Water 171 (25.4%) -4.68 <.001 -.37 (r = .18)

Built 102 (15.2%) -13.11 <.001 -1.01 (r = .45)

Total 672 (100%) - - -

Res

ult

s o

f U

trec

ht

Res

ult

s o

f al

l cit

ies

City centre

Park

Water

3. Aanbevelingen

Groen in de stad – de uitdaging...

Aanleg- en onderhoudskosten Ruimte en groeiomstandigheden onder druk boven- en benedengronds

Ranglijst groenste gemeenten van Nederland,

Uit Groenmonitor: WUR; 2 sept 2014.

Persbericht “We zullen moeten wennen aan kale straten en sobere plantsoenen Gemeenten bezuinigen extra op openbaar groen…

Perspeberich Stichting iVerde, onderzoek bij ruim 200 gemeenten

Houten, 9 oktober 2013

Aanbevelingen ontwerpen met groen

Aangrijpen van kansen om groene infrastructuur uit te breiden of te verbeteren

Behoud en onderhoud van bestaande groene infrastructuur

Kunstproject Laboratorium voor Mikroklimaten , Arnhem (2013)

In samenwerking met Future Cities

Aanbevelingen ontwerpen met groen

Privé tuinen Openbare ruimte

Aanbevelingen ontwerpen met groen

Creëer groene, onverharde oppervlakten voor natuurlijke waterberging

Combineer beplanting met (ondergrondse) wateropslag voor irrigatie in droge periodes

Uit: Urban Green-Waterscape on Street Level; MSc thesis Ya-Ping Chang & Yinan Ji, Begeleiders: W. Klemm, S. Lenzholzer

Aanbevelingen ontwerpen met groen

Rekening houden met

(1) Windcirculatie bevorderen en vermijden tunneleffect op verkeerswegen

Uit: ‘One-step beyond’, winnend inzending prijsvraag Re-Think Athens in samenwerking met OKRA, MIXST urbanism and WUR (Wiebke Klemm)

(2) Water (wateropslag voor irrigatie)

(3) Weerstand (groeiomstandigheden, soorten etc.)

4. Voorbeelden

We kunnen onze steden niet in één keer klimaatbestendig inrichten...

• Foto van stedelijke bouwprocess....

wwhttp://www.alblasserdamsnieuws.nl/wordpress/2010/03/17/kinderen-van-van-der-veldenschool-planten-24-bomen/w.alblasserdamnieuws.nl

Adaptatievermogen van de stad

Klimaatadaptatie in de stad. Bosch Slabbers (2010)

‘Patchwork’ methode voor een klimaatbestendige stad

Nederland moet zich voorbereiden op en aanpassen aan de toekomstige veranderingen van het klimaat.

De situatie is niet acuut maar wel urgent. [Commissie Veerman 2010]

Gebruik maken van synergie van stedelijk groen

Nexit Architecten | Staande tuinen te Arnhem

Aantrekkelijke leefomgeving + Waarde van huizen (WOZ waarde) + Gezondheid en welzijn van bewoners + Stadsklimaat en thermisch comfort + Vestigingsklimaat voor bedrijven + Biodiversiteit + ...

Ontwikkelen van verbindingen en netwerken - Vecht, Utrecht

Uit: De Vecht (Atelier 2014)

Uit: Marit Noest – Cool Industry (Atelier 2014)

Duurzaam en groen - Industrieterrein Lage Weide, Utrecht

Uit: Ludo Dings – Lage Weide revealed elevated through the industry (Atelier 2014)

Fietsverbinding + meer groen, Industrieterrein Lage Weide Utrecht

Straatbomen effectief inzetten, Bergpolder-Zuid Rotterdam

Uit: Green elements in street canyons for heat mitigation and thermal comfort in urban areas – Rotterdam Bergpolder Zuid; MSc thesis Irina Hotkevica,

Begeleiders: Wiebke Klemm, Sanda Lenzholzer, Landschapsarchitectuur WUR, 2013.

Existing greenery

Kwetsbaarheid straten Bergpolder Zuid

Uit: Green elements in street canyons for heat mitigation and thermal comfort in urban areas – Rotterdam Bergpolder Zuid; MSc thesis Irina Hotkevica,

Begeleiders: Wiebke Klemm, Sanda Lenzholzer, Landschapsarchitectuur WUR, 2013.

Straatbomen effectief inzetten, Bergpolder-Zuid Rotterdam

Groen rond het huis, Watervogelbuurt Utrecht

Uit: Yesol Park, Grow your own infrastructure, Kromme Rijn as a green blue network for people (Atelier 2014)

Groen verbetert het leefklimaat en het stadsklimaat

Groene binnentuin Panderplein, Den Haag| Lokaal initiatief van omwonenden en kunstenares Annechien Meier

‘Lessons learned’ – Groen verbetert thermisch comfort

• Stadsklimaat niet integreren in besluitvorming voor ruimtelijke ontwikkelingen

• Geen ‘one size fits all’-oplossing bij concrete inrichtingsopgaven

• Bewaren, onderhouden, uitbreiden van stadsgroen

• Grijp kansen aan, die de voortdurende ontwikkeling van steden biedt

• Koppelen van functies – gebruik maken van synergiën

Do’s

Don’ts

Bedankt voor uw aandacht!

Dipl. Ing. Wiebke Klemm

PhD researcher/ landscape architect

Wageningen University and Research Centre

Landscape Architecture Group (LAR)

Tel. +31 (0)317 482297

Email: wiebke.klemm@wur.nl

Literatuur:

• Klemm, W. et al., (2015) Psychological and physical impact of urban green spaces on outdoor thermal comfort during summertime in The Netherlands. Building and Environment 83 (2015). - ISSN 0360-1323 - p. 120 - 128.

• Klemm, W. et al., (2015 in press) Street greenery and its physical and psychological impact on thermal comfort. Landscape and Urban Planning.

• Aorta Architectuurcentrum Utrecht (2014) Utrecht Groen & Gezond.

• Etteger, R. et al. (2014) Green-Blue infrastructure for a resilient and healthy city. Wageningen UR, 2014 - p. 164.