Samen werken aan examens OPBRENGSTEN VAN · Stuurgroep Examenagenda mbo Vo Samen werken aan examens...

Samen werken aan examens OPBRENGSTEN VAN

DE BTG-EXAMENPROJECTEN 2015-2016

In

2 Samen werken aan examens

I N H O U D

Voorwoord 3

Introductie 4De vier thema’s 6 Samen werken werkt 6 Examens maken 6 Afnemen en beoordelen 6 Borgen van kwaliteit 6Het cyclische proces van verbeteren 7

Thema 1: Samen werken werkt 8Intro 9Praktijk 9 Samenwerkingsvormen 9 Het proces van samenwerken 11 Visie formuleren = samen keuzes maken 12 Gezamenlijkhetkwalificatiedossier(ofkeuzedeel)analyseren14Succesfactoren 18

Thema 2: Examens maken 20Intro 21Praktijk 21 Grofmazig ontwerp van de examinering 21 Fijnmazigontwerpvandeexaminering 24 Check op de kwaliteit 27 Examens 30Succesfactoren 30

Thema3: Afnemen en beoordelen 32Intro 33Praktijk 33 Kwaliteitsindicatorenvaststellen 34 Eisen aan locaties vastleggen 35 Gebruik maken van een assessorenpool 36 Inzet van instructievideo’s 36 Digitaal afnemen en beoordelen 37Succesfactoren 38

Bijlagen 46Projectinfo 47

S A M E N W E R K E N W E R KT

E XA M E N S M A K E N

A F N E M E N E N B E O O R D E L E N

B O RG E N VA N KWA L I T E I T

Thema 4: Borgen van kwaliteit 40Intro 41Praktijk 41 Eisenaanexamenleveranciers 42 Deskundigheidsbevordering 43Succesfactoren 44

Samenwerken aan examens loont

Een goede start op de arbeidsmarkt begint met een diploma. Een diploma van waarde, voor de afgestudeerde, het vervolgonderwijs en het bedrijfsleven. Voor een waardevol diploma is het vertrouwen in de kwaliteit van de examinering in het mbo essentieel. Om dit te realiseren, investeren mbo-scholen veel in de kwaliteit van examinering. Bijvoorbeeld door medewerkers te scholen, exameninstrumenten te verbeteren en het examenproces te evalueren en te controleren.

Investeren in kwaliteit staat ook centraal in de Examenagenda mbo 2015-2020 die scholen, verenigd in de MBO Raad en de NRTO, samen methetministerievanOnderwijs,CultuurenWetenschap(OCW)hebbenopgesteld. In deze agenda staan afspraken over de verbetering van examinering. Recente rapporten van de onderwijsinspectie laten zien dat de inzet van scholen loont en dat de kwaliteit van de examinering flinkisverbeterd.

Die verbeteringsslag is mede het succes van de inzet van scholen die op sectoraalniveaubinnendebedrijfstakgroepen(btg’s)vandeMBORaadsamenwerken. Er zijn 37 btg examenprojecten gestart, waarin de mbo-scholen diverse examenproducten hebben opgeleverd. De examenprojecten hadden tot doel de kwaliteit van examinering in de sector of bedrijfstak te verbeteren, door in te zetten op examinering van deherzienekwalificatiesenkeuzedelenofdekwaliteitvanexamineringin de beroepspraktijk. De projecten ontvingen hiervoor vanaf 2015 subsidie van het ministerie van OCW.

Nu de meeste projecten zijn afgerond, is er een schitterend palet aan opbrengsten ontstaan. Dit varieert van concrete exameninstrumenten tot verbeterde examenprocessen. De rode draad door alle projecten is de actieve samenwerking tussen scholen, vaak ook met één of meerdere examenleveranciers. Door samen te werken aan examinering ontstaat niet alleen kwaliteit, maar ook meer eenduidigheid, bewustwording en gedeeld eigenaarschap om tot duurzame kwaliteitsverbetering te komen.

Deze publicatie laat geen totaalbeeld zien, maar toont een selectie van praktische en goede voorbeelden. Ik hoop dat het u inspireert en stimuleert om verder te kijken, over de grenzen van uw eigen school en die van de sector heen.

Peer van Summeren, Stuurgroep Examenagenda mbo

Vo

3Samen werken aan examens

VO O RWO O R D

Examenprojecten Om de examinering te verbeteren hebben de bedrijfstakgroepen van de MBO Raad diverse examineringsprojecten uitgevoerd in samenwerking met scholen en externe partijen. Dit heeft een aantal aansprekende praktijkvoorbeelden opgeleverd, waar we u graag kennis mee laten maken. De praktijkvoorbeelden zijn verzameld aan de hand van vier thema’s:• Samen werken werkt; • Examens maken; • Afnemen en Beoordelen; • Borgen van kwaliteit.

In deze publicatie vindt u bij de praktijkvoorbeelden een verwijzing naar de bedrijfstakgroep en het betreffende project. In de bijlage is meer informatie te vinden over de projecten. Projectdocumenten evenals informatie die na het verschijnen van deze publicatie beschikbaar komen, is online te raadplegen via http://www.mboraad.nl/publicaties.

Bedrijfstakgroepen MBO RaadDeMBORaadheeftachtbedrijfstakgroepen(btg’s),ookwelsectorengenoemd. Deze komen overeen met de acht sectorkamers van de SamenwerkingsorganisatieBeroepsonderwijsBedrijfsleven(SBB). De negende ‘sector’ is die van de Entreeopleidingen. De structuur en werkwijze is beknopt weergegeven in de infographic op deze pagina.

InleidingIn I N T RO D U CT I E


Bedrijfstakgroep (Btg) = sectoraal platform van scholen Missie: sterk onderwijs vandaag voor de beroepen

van morgen.

Kerntaken Btg(i.s.m. stakeholders)

Kennisdelen en netwerkfunctie

Servicedesk Projecten enactiviteiten

PLAN

Belangenbehartiging

vggVoedsel, Groenen Gastvrijheid

zdvZakelijke

Dienstverlening en Veiligheid

svSpecialistischVakmanschap

entree

tgoTechniek en

Gebouwde Omgeving

mtlmMobiliteit,

Transport, Logistieken Maritiem

zwsZorg, Welzijn

en Sport

handel

ict&ciICT &

Creatieve Industrie

MBO Raad:scholen sectoraalvertegenwoordigdin bedrijfstakgroepen

zdv tgosv mtlm

SBB: Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven(in sectorkamers)

Onderwijs en bedrijfsleven maken afspraken voor de sector over:

Doelmatigheid

L

Beroepspraktijkvorming

Kwalificeren en examineren

8

handel vgg entreeict&cizws

BEDRIJFSTAKGROEPEN VAN DE MBO RAAD

Ieder thema start met een korte introductie over de vraagstukken die spelen. Daarna volgt een schets van diverse praktijkbevindingen. De thema’s sluiten ieder af met een opsomming van succesfactoren.

Samen werken werktEigenaarschap, gedeelde urgentie en draagvlak zijn essentieel voor het succesvol gezamenlijk ontwikkelen van examenproducten. In dit thema gaat het om wat de aanleiding is tot samenwerking en wie erbij betrokken zijn. Naast de mbo-scholen gaat het om branches, examenleveranciers en externe deskundigen. Ook gaat het in dit thema om de samenwerking bij de voorbereiding van het ontwikkelen van examens. Hier komen twee processtappen aan de orde: de visieontwikkeling afstemmen en gezamenlijkhetkwalificatiedossier(ofkeuzedeel)interpreterenenanalyseren.

Examens makenDe inhoudelijke kant van de samenwerking bij examenontwikkeling staat centraal in dit thema. Het gaat om drie processtappen: grofmazig ontwerp, fijnmazigontwerpendecheckopdekwaliteit.Deuitkomstvandestappenleidt tot concrete producten. En tot de presentatie van een overzicht van de examens die tot op heden binnen het project ontwikkeld zijn.

Afnemen en beoordelenVoorbeelden laten zien hoe scholen maatregelen nemen om de afname enbeoordelingvanexamens(binnendeschoolenindeberoepspraktijk)kwalitatief goed uit te voeren. Bij het afnemen van examens gaat het om de condities, zoals de locatie en de instrumenten die de afname ondersteunen. Bij het beoordelen gaat het hier om de deskundigheid van beoordelaars en toepassing van digitale beoordelingssystemen.

Borgen van kwaliteitHet proces van examenontwikkeling stopt niet bij de oplevering van de examenproducten. Borging van continuïteit in het ontwikkelproces, met het oog op behoud van kwaliteit, vraagt aandacht. Scholen nemen daarom gezamenlijk de rol van opdrachtgever op zich, richting een examenleverancier. We laten zien welke eisen scholen stellen aan leveranciers en hoe zij de samenwerking vormgeven. Bij borging hoort ook professionalisering: zorgen dat de betrokkenen (vanconstructeurenvaststellertotbeoordelaar)deskundigzijnenblijven.Die professionalisering kan op verschillende manieren vorm krijgen.

De vier thema’s


De vier thema’s staan met elkaar in verbinding. Vanuit borging en evaluatie blijven scholen werken aan de kwaliteit van examenproducten en examenprocessen. Dat kan weer leiden tot hernieuwde afstemming met het werkveld en aangescherpte eisen aan de examenleveranciers. De samenwerking krijgt een blijvend vervolg en zo is de cirkel weer rond.

Het cyclische proces van verbeteren


I N T RO D U CT I E

Samenwerking

Examenafnam

e en beoordeling

Exam

enon

twik

kelin

g

Borging

Cyclisch proces

8 Samen werken aan examensSamen werken aan examens

uitloop vorige pagina

Intro

Nu de kwalificatiestructuur is herzien, zijn er nieuwe examens nodig. Veel scholen grijpen dit moment aan om samen te werken en af te stemmen met elkaar en het werkveld.

Voor het opstarten van samenwerking is overleg nodig. In dat overleg onderscheiden we inhoudelijke en groepsprocesmatige stappen en hierin maken we belangrijke keuzes. Voor een succesvolle samenwerking is het belangrijk om samen keuzes te maken die iedereen onderschrijft. Om ervoor te zorgen dat scholen het product in de praktijk daadwerkelijk gebruiken, is de acceptatie van het ‘nieuwe product’ van belang. Voor deze acceptatie blijkt het essentieel dat er een gevoel van eigenaarschap ontstaat in de startfase. Bij de opstart van samenwerkingsverbanden zien we daarom een sterke inzet op het realiseren van betrokkenheid van diverse partijen en het creëren van draagvlak. Dit vertaalt zich in praktische zin naar vragen als:• Wie participeren in de projectstructuur: alle scholen of alleen een deel?

Alle examenleveranciers, of een selectie? Neemt het werkveld van meet af aan deel?

• Hoe groot of klein is de opzet: stuurgroep, werkgroep, klankbordgroep?

Krijgt de samenwerking een vervolg, dan volgen inhoudelijke keuzes voordat het feitelijke, technische proces van samenwerken aan examenproducten van start gaat. Deze inhoudelijke keuzes leiden tot een zelfgekozen mate van standaardisering.

Praktijk Hierna komen praktijkvoorbeelden aan bod voor de volgende subthema’s:• Samenwerkingsvormen• Het proces van samenwerken• Visie formuleren = samen keuzes maken• Gezamenlijkhetkwalificatiedossier(ofkeuzedeel)analyseren

SamenwerkingsvormenSamenwerking krijgt op verschillende wijzen vorm, afhankelijk van het doel dat scholen gezamenlijk willen bereiken. Er zijn twee manieren om te beginnen:1 Inventariseren van mogelijkheden voor samenwerking;2 Direct aan de slag gaan.

1 Inventariseren van mogelijkheden voor samenwerkingVoordat partijen overgaan tot daadwerkelijke inhoudelijke samenwerking aan examenproducten, doorlopen ze een fase van aftasten van mogelijk-heden en inventariseren van verschillen en overeenkomsten in de visie op examinering. Als er voldoende basis is voor samenwerking, volgt de feitelijke visievorming ter voorbereiding op de daadwerkelijke ontwikkeling van het examenproduct.

Sa T H E M A 1: S A M E N W E R K E N W E R KT


“Onderling contact tussen roc’s:

samenwerken, ervaringen en inzichten delen”

Deelnemer over de waarde van samenwerking gedurende de tweedaagse scenario’s voor

opleidingsontwerp(ZDW,31)

Vragenlijst gebruik examenproductenOm de huidige en gewenste situatie rond examineringvaneennieuwkwalificatiedossier in kaart te brengen, is een vragenlijst met 10 vragen opgesteld voor scholen. Dat zijn vragen over bijvoorbeeld het soort examens, examenvormen, inkoop of zelf maken. (TGO, 17)

Stappen bij nieuwe samenwerkingAls partijen nog nooit eerder hebben samengewerkt, zijn er wellicht meer stappen nodig om te komen tot goede afspraken over de samenwerking, zoals:• afstemming met de Stuurgroep;• oriëntatiefase samenwerking;• uitvoering van de web-enquête;• analyse en opstelling van voorlopige rapportage en aanbevelingen;• validering en verrijking van de resultaten met de Stuurgroep en Klankbordgroep;• opstellingvandefinitieveeindrapportage,inclusiefadviesenaanbevelingen.(SV, 14)

2 Direct aan de slag gaanSoms is de fase van verkennen niet nodig, omdat er al een traditie van samenwerken bestaat. In dat geval kiezen scholen ervoor om bij een landelijk ervaren probleem heel praktisch de handen ineen te slaan. Met een brede vertegenwoordiging van scholen – en bijvoorbeeld vertegenwoordigers uit het werkveld – zoeken partijen naar een of meer oplossingen. Na het samenwerken aan de praktische ‘klus’ kiezen scholen zelf hoe ze met het landelijk ontwikkelde product aan de slag gaan.

Waarom samenwerken?Prezi met stellingen over de vraag ‘Waarom samenwerken?’ (TGO, 24).

Wat kan samenwerking opleveren? Verkenning wat samenwerking kan opleveren. Startbijeenkomst (HANDEL, 6).

Analyse huidige situatie• waar zijn we trots op?• wat willen we behouden?• wat we echt willen aanpakken/

veranderen• onze visie…


De opstart van een mogelijke samenwerking ondersteunen

Het proces van samenwerkenDuurzame samenwerking aan kwaliteit en vernieuwing vraagt een aanpak waarin de continuïteit van de samenwerking gewaarborgd is en uitgroeit tot een hecht verband. En dat vraagt van de projectleider én van deel-nemende scholen een coöperatieve houding. Hoe vanzelfsprekend samenwerking ook lijkt te zijn, in de praktijk blijkt het soms een hele ‘klus’ om het samenwerkingsproces resultaatgericht te begeleiden. Daarbij rekening houdend met diverse groepsprocessen, verschillende individuele opvattingen, verschillen in wijzen waarop deelnemers gefaciliteerd zijn en hun mate van deskundigheid. Dit proces verloopt in een aantal fasen, vergelijkbaar met teamvorming.

Voor het slagen van samenwerken is ‘veranderingsbereidheid’ een primaire voorwaarde, samen met de gedeelde behoefte aan verbetering van de kwaliteit.

Veranderingsbereidheid en het willen aangaan van een nieuwe werkwijze, vraagt: • inspiratie vanuit het nieuwe materiaal;• tijd om te investeren in de ontwikkeling;• inzicht in een zichtbaar voordeel van de nieuwe werkwijze;• juiste en heldere informatie over de faciliteiten bij het meedoen

aan de ontwikkeling;• leiderschap om de vernieuwing in goede banen te leiden;• de wil om tot nieuwe inzichten te komen.

Die veranderingsbereidheid kan door ambitie of urgentie gedreven zijn. Bij de ambitie om iets te vernieuwen of te verbeteren, is er sprake van een ‘trekkende kracht’; bij urgentie is het een ‘duwende’ kracht1. Beide krachten brengenbewegingineenvernieuwingstraject.Zegaanookvaaksamen,maar hebben wel ieder een eigen dynamiek.

Direct aan de slag – tweedaagse werkbijeenkomstDekwalificatiedossiersvanMaatschappelijkeZorgenVerzorgende IG vertonen veel overlap. In het werkveld is er behoefte aan medewerkers met gecombineerde deskundigheid. Scholen willen aan deze behoefte voldoen en zoeken naar een oplossing om voor beide kwalificatiesefficiëntopteleidenenteexaminerenendiplomeren.Het zou niet doelmatig zijn om dit onderzoek op iedere school apart te doen. Daarom is een tweedaagse werkbijeenkomst georganiseerd, waarbij meerdere partijen samenwerken en gezamenlijk tot een oplossing komen. (ZWS, 33)

Ervaringen tijdens de tweedaagse werkbijeenkomstTijdens de tweedaagse bijeenkomst zijn verschillende scenario’s voor opleiden en examineren uitgewerkt. Deelnemers geven aan dat het samenwerkenhunmindsetheeftverbreed.Zezijnpositiefoverhet feit dat ze werden uitgedaagd om met een andere bril te kijken. Opvallendeuitkomst(beginmetingversuseindmeting)iseenduidelijke verschuiving in het idee over het meest wenselijke/toepasbare scenario. De veranderingsbereidheid is een belangrijke factor geweest voor het succes van deze tweedaagse. (ZWS, 31)


11Samen werken aan examens1 A. Mars, Vijfkrachtenmodel

Als de samenwerking tot een overeenkomst leidt, mag dat best bekendheid krijgen.

Bekendmaken van de samenwerking binnen Hout & Meubel (TGO, 21)

Visie formuleren = samen keuzes makenHoe kom je tot een gezamenlijke visie als basis voor de verdere ontwikkeling van examenproducten? Grofweg zijn er twee routes te bewandelen met een ander startpunt.• Pragmatisch: de huidige praktijk inventariseren door enquêtes af te

nemen, door vergelijkingen te maken van overeenkomsten tussen bestaande visies en uitgangspunten en door daaruit het gemeenschappelijke te destilleren.

• Idealistisch: ideeën over de gewenste praktijk inventariseren aan de hand van bijvoorbeeld stellingen en werkopdrachten, en op basis hiervan uitgangspunten formuleren.

Tijdens deze inventarisatie kunnen verschillen naar voren komen in de visie op examinering, waarin partijen gezamenlijk keuzes moeten maken. Het gaat om kwesties als:• de verhouding tussen kennis en vaardigheden in de examens;• het al dan niet afzonderlijk examineren van kennis; • de examenvormen;• de samenstelling van de examenmix;• het examineren in de school of in de praktijk.

Scholenmakeneenkeuzeinhetinterpreterenvanhetkwalificatiedossierom exameneen heden te bepalen: welke exameninstrumenten zetten we in en welk beoordelingssysteem gebruiken we? Hierna volgen verschillende uitwerkingen van gemaakte keuzes in de visie op examinering.

Samenwerken vanuit ambitie De ambitie voor het gezamenlijk opstellen van een Body of Knowledge is het creëren van een kwalitatief betere uitgangssituatie om examenproducten te maken. Het doel is de kwaliteit van kennis te verhogen en inzichtelijker te maken. (ZWS, 32); (SV, 15).


Samenwerken vanuit urgentieOpleidingengerichtophetkwalificatiedossierArtiestwerkeniedervoor zich aan het onderwijs en de examinering. Er zijn ooit wel gezamenlijk examens ontwikkeld, maar die zijn daarna niet gezamenlijk beheerd en onderhouden. De opleidingen hebben dringend behoefte aan kwalitatief goede examens voor het herziene kwalificatiedossierenhetwerkveldverzoektookommeerafstemming tussen opleidingen over de examinering. Er zijn gezamenlijk examens ontwikkeld en er zijn afspraken gemaakt over het onderhoud en beheer bij een externe examenleverancier, tot tevredenheid van alle partijen. (ICT/CI, 7)

Afspraken over exameninstrumenten en beoordeling in de praktijk

Digitaal afnemen en beoordelenIn een gemengd, samengesteld samenwerkingsverband participeerden scholen in een project voor digitaal afnemen en beoordelen in de praktijk. Voordat de afname met digitale tools van start ging, is eerst uitgebreid verkend welke vraagstukken verbetering behoeven bij het beoordelen in de praktijk. Op basis hiervan is het instrument verder ingericht. (VGG, 27)



KD, examenmix, beoordelingIn het project ‘Constructie examens Artiest’ zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:• duurexamenproject:minstens4maanden• Bewijsstukkenzijn:BewijsvanOntwikkelingenReflectie(BOR),Workshop,Cultureelondernemen,Examen(s)profieldeel. Hetartistiekprofielisdeafsluiting.

• volgorde examens kan per ROC verschillen• koppelingmetProfieldeel:hoeftnietmag/kanwel• dicht op KD: resultaat plus gedrag• vakkennis en vaardigheden ten minste éénmaal verantwoord• vakkennis en vaardigheden gekoppeld aan werkproces examineren• instemmingsprotocol voor valide examensetting• methodemix: schriftelijk, praktijk, gesprek• beoordeling:2assessoren(voorkeur:1uitpraktijk)• beoordeling op 3-puntsschaal, uitslag in cijfer(ICT/CI, 7)

Twee visiesHet project ‘Harmoniseren examinering maritieme opleidingen’ is gestart met het analyseren van de huidige situatie. De intentie was om in twee bijeenkomsten tot een gezamenlijke visie te komen. Er bleven uiteindelijk twee verschillende visies over. Deze visies verschillen over de positie van de wettelijke beroepsvereisten in de examinering: het vertrekpunt of het punt waar je naar toe werkt. Het resultaat van dit project is dat de examenstichting ESTEL de opdracht heeft gekregen om twee examenplannen uit te werken dieaansluitenbijdetweevisies(uitgangspunten).(MTLM, 11)

Gezamenlijk geformuleerde uitgangspunten

De gezamenlijke afspraak in de branche is om een methodemix te gebruiken met minimaal twee verschillende examenmomenten, examenvormen en beoordelaars. (TGO, 21)

Gezamenlijkhetkwalificatiedossier (ofkeuzedeel)analyserenHet is belangrijk dat alle betrokken partijen het constructieproces voor examens en het ontwerpproces van de opleidingen ingaan met dezelfde interpretatievanhetkwalificatiedossier.Voordatdeconstructievanexamenproducten van start gaat, is het daarom noodzakelijk om gezamenlijkhetnieuwekwalificatiedossiergrondigdoortenemen. De vernieuwde dossiers zijn soms complex, bijvoorbeeld verticaal en horizontaalsamengesteld,metweeraparteaanvullendeeisenperprofiel. Erzijnnieuwetermen,zoalsbasisenprofiel,gedrag,resultaten,endeindeling is anders dan in de vorige versies.

Scholenhebbendezeverkenningeninterpretatievanhetkwalificatiedossier verschillend opgepakt. Bijvoorbeeld door: 1 een Body of Knowledge op te zetten;2 servicedocumenten te ontwikkelen;3 verschillende scenario’s uit te werken;4 dekennisenvaardighedenteontrafelen;5 onderzoek te doen naar overlappingen.

1 Body of KnowledgeEen verdiepende verkenning op het niveau van de kennis en vaardig heden uithetkwalificatiedossierkanleidentothetdefiniërenvandeBodyofKnowledge van het betreffende vakgebied.


Zorg, Welzijn en SportDeBodyofKnowledgevoordeopleidingenZorg,WelzijnenSport(ZWS)isopgesteldalsbasisvoordeontwikkelingvankennisexamenitems. De Body of Knowledge heeft twee structuurelementen.

Het kennisaspect: per dossier is een aantal kennisaspecten gedefinieerd.Ditiseenclustervanbijelkaarpassendekennisinhoud.

Het leerresultaat:iederkennisaspectbestaatuitéénofmeer(kennis)leerresultaten.Een(kennis)leerresultaatgeeftaanwatdestudent op het eindniveau van de opleiding met de kennis kan. Deze leer-resultaten zijn beschreven en ingedeeld aan de hand van de taxonomie van Bloom. DeBodyofKnowledgevandeopleidingenbijZWSisbedoeldom devertaalslagtemakenvankennisuithetKwalificatiedossiernaareen‘dynamische’kennistoetsenbank.Hiermeekunnenweflexibelinspelen op de actuele kennis die nodig is voor onze veranderende arbeidsmarkt. (ZWS, 32)

Body of Knowledge

Verpleegkundig handelen dossier MBO-VerpleegkundeEen van de kennisaspecten in het dossier MBO-Verpleegkundige is ‘Verpleegkundig handelen’. Voor dit kennisaspect zijn de leerresultaten beschreven. Voor de vertaalslag naar de taxonomie keek men vervolgensnaarde‘werkwoorden’(inhetkaderinoranjegedrukt) om het niveau van het leerresultaat nader aan te duiden. Aan de hand hiervan worden toetsen examenvragen opgesteld, passend bij het aangeduide niveau. (ZWS,32)

2 ServicedocumentSomsiserbehoefteaaneenhandreikingomhetkwalificatiedossier te lezen en uit te werken. Een servicedocument maakt de beschrijvingen uit het dossier concreet en geeft richting aan de uitwerking naar examenproducten.



Stappen in het uitvoeren van een Body of Knowledge 1 Beroepscontextbeschrijving KD

is uitgangspunt2 Kennisaspectendefiniëren3 Kennisaspecten vertalen naar

leerresultaten 4 Leerresultatennadertyperennaar: • Niveau • Frequentie • Relevantie • Taxonomie(ZWS, 32)

Opleidingen Audicien, MSMH, OptiekEr is ook een Body of Knowledge opgesteld voor de opleidingen Audicien, MSMH, Optiek. Hierisvanuithetkwalificatiedossiereennaderespecificatievandekenniselementengedefinieerd.DeaanpakisietsandersdanbijZWS,metdevolgendeontwerpstappen:1 Hetkwalificatiedossierishetuitgangspunt.2 De kenniselementen per kerntaak zijn

toegespitst op de werkprocessen.3 Ieder kenniselement is nader geoperationaliseerd(bijAudicienzelfs indrieniveaus).

4 BijOptiekisvervolgensonderscheidaangebracht in de operatio nalisering naar deverschillendeprofielen(niveau2,3en4).(SV, 15)

“Succesfactor in dit verhaal is de wil om

samen op een lijn te komen, in hoeverre neem je elkaar

in het voortraject mee en wederzijds vertrouwen”Projectleider(MTLM)


Scenario’s uitwerken voor kwalificatiedossier DienstverleningHetkwalificatiedossierDienstverleningheeftdrieprofielen.Erzijnvierscenario’s uitgewerkt met variaties in breed en/of smal opleiden. In scenario 1isersprakevansmalopleiden(‘deprofielspecialist’): destudentenwordenvanmeetafaanineenspecifiekprofielopgeleid. In scenario 2 is er een gemeenschappelijke basis, waarna het vervolg in dedrieprofielenwordtaangeboden(‘despecialistmetbredebasis’). In scenario 3isdiebasisnogietsverbreedenwordendeprofielengedeeltelijk gezamenlijk aangeboden. De student maakt vlak voor

deexamineringpaseenkeuzevooreenprofiel(‘deallrounder’). Ten slotte is er scenario 4. Dit is een variant op scenario 3, maar de uitvoeringvandebasisenprofieldelenvindtongedifferentieerdplaatsinhetwerkveld,meteenkeuzevooruitstroomprofielvlakvoordeexaminering(‘deallrounderineengildeleeromgeving’).Allevierdescenario’szijnrealistischenpassendbijdekwalificatieeisen. De school kiest zelf naar welk scenario de opleiding wordt ingericht. (ZWS, 11)

Scenario 1 ‘de profielspecialist’ Scenario 2 ‘de specialist met brede basis’

Scenario 3 ‘de allrounder’ Scenario 4 ‘ de allrounder in een gildeleeromgeving’

3 Scenario’s uitwerkenDe inrichting en organisatie van de opleiding en de examinering kan perkwalificatiedossiersomsverschillen.Aandehandvanscenario’sis het mogelijk deze verschillen in kaart te brengen.

17

4 Werkprocessen ontrafelenHetismogelijkomdewerkprocesseninhetkwalificatiedossierteontrafelen en de elementen kennis, vaardigheden en gedrag, die bij de kerntaak horen, aan het werkproces toe te wijzen. Op basis hiervan kan eenbeoordelingsmodelwordengemaakt.Zoistecheckenofdebeoordelingscriteria dekkend zijn.

5 Overlap in kwalificatiedossiers onderzoekenScholen die opleidingen verzorgen waarbij de beroepen in elkaar overlopen of elkaar zelfs overlappen, voeren onderzoek uit naar overlap tussenkwalificatiedossiers.Ditomtekomentoteenefficiënteaanpak voor opleiding, examinering en diplomering.


Werkprocessen ontrafelen (KD Artiest)InhetkwalificatiedossierArtiestheefthetwerkprocesB1K2W4alsomschrijving voor het gedrag:

De artiest inventariseert in de voorbereiding op de activiteit, direct dan wel indirect via de opdrachtgever, actief de wensen en behoeften van de doelgroep.De artiest stelt tijdig vast welke middelen en mensen nodig zijn, regelt dit efficiënt en zorgt ervoor dat de activiteiten goed op elkaar worden afgestemd, rekening houdend met mogelijkheden, (wijzigende)omstandigheden en afspraken.De artiest geeft duidelijke feedback en adviezen aan de cursisten tijdens de opdrachten, waarbij hij de cursisten continu motiveert. De artiest straalt dynamiek uit en weet het geheel op een inspirerende wijze te brengen.De artiest legt tijdens de activiteit duidelijk uit hoe een handeling het beste uitgevoerd kan worden en waar de cursisten rekening mee dienen te houden.

Hetwerkprocesisontrafeldenverdeeldover4beoordelingscriteria.(ICT/CI, 4):

Overlap onderzoeken bij Maatschappelijke Zorg en Verzorgende IG-GHZHetonderzoeknaardeoverlapvandekwalificatiedossiersMaatschappelijkeZorg enVerzorgendeIGheeftgeleidtotaanbevelingenomenkeleprofielenvandetwee opleidingen gedeeltelijk samen aan te bieden, met zo veel mogelijk gecombineerde examens. Het gevolg is dat studenten, zonder veel extra onderwijstijd te investeren en examens te doen, twee diploma’s ontvangen. Hier is het werkveld overigens ook zeermeegediend.Hiernaastvolgteengedeelteuitdeuitwerkingvoordeprofielen Verzorgende-IG VVT / Maatschappelijke zorg-Begeleider Speciale Doelgroepen (SD)enVerzorgendeIGGHZ/MaatschappelijkezorgBegeleiderGHZ. (ZWS, 33)

Verzorgende IG Medewerker Maatschappelijke Zorg

B1-K1-W1 ondersteunt bij het voeren van de regie bij wonen en huishouden

B1-K1-W3: ondersteunt de cliënt bij wonen en huishouden

P1K1W1(VVT):biedtondersteuning gericht op zelf- en samenredzaamheid

P2K1W3(SD):ondersteunt de cliënt gericht op zelfmanagement en/of maatschappelijke participatie

B1-K1-W8 reageert op onvoorziene en crisissituaties

B1-K1-W5: reageert op onvoorziene en crisissituaties


Keuzedelen interpreterenWatvoorkwalificatiedossiersgeldt,geldtookvoorexamensvankeuzedelen. Het lezen van een keuzedeel voor het maken van de vertaalslagnaareenexamenvraagtmeerspecifiekaandachtvoor:• De interpretatie van het niveau: veel keuzedelen zijn voor meerdere kwalificatiesenmboniveausinzetbaar.Hetiseendilemmaopwelkniveau het examen uit te werken.

• De omvang van het keuzedeel in SBU: het verschil tussen een keuzedeel van240SBUofeenkeuzedeelvan480ofmeerSBUzoutotuitdrukkingmoeten komen in de omvang van het examen voor dat keuzedeel.

• De omvang van het examen voor het keuzedeel in verhouding tot kwalificatiedossiergerelateerdeexamens.

• Generieke/specifiekekeuzedelen:keuzedelendiegeneriekzijn,zijnals‘generiek’ examen te ontwikkelen, zodat ze voor meerdere opleidingen inzetbaar zijn. Het generieke keuzedeel is ook contextrijk in te vullen, passend bij de opleiding die het keuzedeel aanbiedt en examineert.

Succesfactoren ✓ Veranderingsbereidheid is de basisvoorwaarde, en daarbij ook

openstaan voor samenwerking om verbetering te realiseren (inhoudelijk,praktisch,noodzakelijk).

✓ Het proces van samenwerking is te vergelijken met het proces van teamvorming en verloopt in een aantal fasen. Voor projectgroepen en projectleiders is het handig om voorbereid te zijn op deze fasen.

✓ Bij aanvang van samenwerking tussen verschillende scholen is draagvlak en commitment bij de CvB’s belangrijk om verdere stappen te kunnen nemen.

✓ Een startbijeenkomst waarin tijd en aandacht is voor de vraag ‘waarom samenwerken?’ is nuttig, om vervolgens verschillende standpunten te inventariseren op het niveau van visie. Na de startbijeenkomst volgt een vervolgbijeenkomst(eventueelinbrederekring).Doordegemeenschappelijke standpunten te herhalen en samen te vatten, ontstaat een stevig fundament. Dit voorkomt dat er in een latere fase (vandeproductontwikkeling)discussiesontstaanophetniveauvanuitgangspunten.

✓ Praktisch werken met een duidelijk resultaat, waarbij steeds het gemeenschappelijk belang voorop staat, is een succesfactor. Het is belangrijk om niet ‘af te dwalen’ in ‘wij-zij’-discussies.

✓ Het oog wil ook wat. De rol van Communicatie en PR is van belang. Een heldere en aantrekkelijke vormgeving geeft een positieve uitstraling aan de boodschap die de scholen samen willen overbrengen.

✓ Werken met opdrachten in subgroepen vanuit verschillende posities daagt iedereen uit om vanuit een ander perspectief te kijken. Dat verruimt het denken in mogelijkheden.

Passende examenvorm vindenVoor het ontwikkelen van examens voor keuzedelen zijn de volgende uitdagingen genoemd: een passende examenvorm vinden bij keuze - delen die oriënterend en ontwikkelingsgericht van aard zijn, een examenkiezendatpastbijdeomvang(SBU)vanhetkeuzedeelendevertaalslag maken naar harde beoordelingscriteria. Om scholen hierin te ondersteunen is een stappenplan ontwikkeld. Hiermee kom je tot een weloverwogen keuze voor een examenvorm die past bij de inhoud van het keuzedeel en ook rekening houdt met de uitvoerbaar -heid op school. Daarnaast zijn er lege formats opgeleverd die je kunt gebruiken om het examen zelf te construeren. (BTG-overstijgend project, 36)

StappenplanEen stappenplan helpt bij de ontwikkeling van keuzedelen om per stap keuzes te maken. Aan de hand van 11 punten, die in een afzonder lijk document nader zijn toegelicht, is het stappenplan in de praktijk beproefd. Het stappenplan kreeg positieve reacties van de deelnemers. 1 Geef het keuzedeel een naam.2 Benoem de studielast.3 Categoriseerhetkeuzedeel(verdiepend,generiekenzovoort).4 Benoemdeessentievanhetkeuzedeel.5 Markeer de werkwoorden die de essentie van het keuzedeel

aangeven.6 Maak een keuze in de examenvorm.7 Formuleerdebeoordelingscriteria(hetresultaat).8 Geef een beschrijving van de examenopdracht.9 Bepaal de cesuur.10 Stelrandvoorwaarden(HUBO):a.locatie,b.aanpassingencontext,

c. ondersteunende instrumenten.11 Benoem bijzonderheden. (MTLM, 13)

Examenvormen en stappenplan

19Samen werken aan examens 19

NotitiesSaS A M E N W E R K E N W E R KT

19


De wil en de noodzaak om de kwaliteit van examinering ‘op orde’ te krijgen brengt scholen met andere partijen rond de tafel. De motieven hiervoor variëren van de wens voor meer uniformering in de examenproducten en verbetering van de kwaliteit van examens tot het ontwikkelen van nieuwe producten, zoals examens voor keuzedelen.

PraktijkHet ontwikkeltraject van examens verloopt stapsgewijs. Na de voor-bereidende fase van inventariseren, afstemmen en keuzes maken, volgt de fase van ‘het maken’ met als eindresultaat een examenproduct. Hierna volgen praktijkvoorbeelden van deze stappen:

• Grofmazig ontwerp• Fijnmazig ontwerp• Check op de kwaliteit • Examens

Grofmazig ontwerp van de examineringIn de stap voor het grofmazige ontwerp gaan scholen aan de slag met de concrete invulling van de ontwerpvragen waarvoor in de visiefase keuzes zijn gemaakt. Vragen waar scholen in deze ontwerpstap bijvoorbeeld een besluit over nemen zijn:1 Welofnietcombinerenvankerntakenuithetbasisenprofieldeel?2 Wel of niet combineren van werkprocessen binnen en tussen kerntaken?3 Gebruik van een examenmix?4 Volledigexamenofkaderexamenmetopdrachten?Het resultaat van deze keuzes vormt samen een examenplan.

1 Combineren van kerntaken uit het basis- en profieldeelDekeuzevoorhetcombinerenvanbasisenprofielkerntakenineenexamenhangtsterkafvandeinhoudenopzetvanhetkwalificatiedossieren het opleidingsscenario dat scholen kiezen: breed of smal opleiden.

Intro

Clusteren werkprocessenBij de examens voor Mode is gekozen voor examenopdrachten met werkprocessen per kerntaak. Dat maakt het beter mogelijk om een oordeel per kerntaak te destilleren. Ook vergemakkelijkt het eventuele herkansingen qua organisatie en uitvoerbaarheid. (HANDEL, 4)

Combineren van kerntaken basis- en profieldeel HetkwalificatiedossierEntreeheeft9profielen.Debasiskerntaakiszoalgemeenvanaard dat die voor een beroepsgericht examen te weinig inhoud heeft. Daarom heeft de werkgroep examinering Entree gekozen voor het combineren van de werkprocessen uit basis- en profielkerntaken.Eriséénproevevanbekwaamheidperprofiel.Opbasisvandebeoordelingscriteria is een score per kerntaak te herleiden. (Entree, 1)

Ex T H E M A 2: E XA M E N S M A K E N


2 Combineren van werkprocessenScholen kiezen in hun ontwerp voor het combineren van werkprocessen als dat leidt tot exameneenheden die als samenhangend geheel overeenkomsten bieden met de beroepspraktijk. Scholen die kiezen voor het los examineren van werkprocessen hebben vaak een praktisch argument. Het is bijvoorbeeld beter uitvoerbaar, de mogelijkheden voor herkansingzijnduidelijkeninpasbaar,oferisflexibeleexamineringmogelijk in aansluiting op de vraag van de student of het werkveld.

3 Kiezen voor een examenmix Uit het oogpunt van kwaliteitsverhoging kiezen scholen voor een examenmixenzettenmeerdereexamenvormenin.Zoontstaatvariatie in beoordelingsvormen. Een examenmix is in te zetten om verschillende examenvormen toe te passen voor verschillende werkprocessen, en om (delenvan)werkprocessenmeervoudigteexaminerenomzodoendedebetrouwbaarheid van het oordeel te verhogen.

4 Volledig of kaderexamenScholen willen soms eigen en/of context-gebonden elementen aan het examen kunnen toevoegen. Het kaderexamen, aangevuld met opdrachten dieaansluitenbijdespecifiekecontext,biedtdezemogelijkheid.

Examenmix Bij Hout & Meubel heeft men afgesproken om ten minste twee examenvormen te gebruiken.(TGO, 21)

Collectieveafsprakenvoordemixvanbeoordelingsvormenenbeoordelaars

….zorgtopbasisvandekwalificatie-eisenvooreenpassendemethodemeteenmixvanminimaaltweeexamenvormen,bijvoorbeeldeenproevevanbekwaamheideneenvaardigheidsexamen….zorgtdatexamenkandidatenopverschillendemomentendoorverschillendebeoordelaarswordenbeoordeeld.Ditkaneventueelooksteekproefsgewijsgebeuren.

Eenmethodemixzorgtvooreenbeterewaarborgvandekwaliteit.Diecombinatiezorgtvooreengoedzichtopkennisenvaardighedenvandekandidaten.

Eenonderwijs-Instelling….


Het examenplanHet resultaat van de keuzes in alle hiervoor genoemde vraagstukken komt samen in het examenplan. Het examenplan heeft betrekking op deexamineringvanhetgehelekwalificatiedossier.

Daarnaast bevat het examenplan informatie over:• delocatie(binnenofbuitenschools);• de geplande periode van afname;• eventueel de weging van de examens binnen één kerntaak;• nog nader in te vullen keuzedelen.


Kaderexamen • Uit een database van opdrachten kiezen scholen, samen met

de beoordelaar in de praktijk, welke opdracht het meest geschikt isbijdespecifiekecontext.(Entree, 2)

• Een variant hierop is om zelf de opdracht bij het kaderexamen te maken op basis van een voorbeeldopdracht. (TGO, 17)

Examenplannen• Een examenplan voor een

Proeve van bekwaamheid met drie examen opdrachten (Handel, 4)


Fijnmazig ontwerp van de examineringDe volgende stap in het ontwikkelproces is om per examen nog een aantal zaken uit te werken en vast te leggen, zoals de examenopdracht, eisen aan de locatie, instructie voor de organisatie, de beoordelaars en de student, beoordelingscriteria, cesuur en beslismodel voor de uitslag.

Voordevolgendeontwerpvraagstukkenuithetfijnmazigeontwerpkomenvoorbeelden aan bod:1 rubrics als methode om beoordelingscriteria uit te werken;2 een format voor een exameninstrument.

1 Rubrics Een methode om beoordelingscriteria uit te werken is het gebruik van rubrics. Een rubric is een beoordelingsmatrix waarin onderdelen voor debeoordelingzijnopgenomen(globaal).Dezeonderdelenwordenvervolgens beschreven in een aantal beheersingsniveaus. Deze beschrijvingen geven handvatten voor de beoordeling en dat komt het gebruiksgemak en de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid ten goede. Zowelinhetvoortgezetonderwijs(ziewebsiteStichtingLeerplanOntwikkeling Nederland, SLO2)alsinhethboishetwerkenmetrubrics al jaren gemeengoed. Dat is nog niet het geval binnen het mbo.

De systematiek van rubrics biedt een oplossing voor een veelvoorkomend dilemma bij het integraal beoordelen van kennis, vaardigheden, gedrag en resultaten. Het biedt de combinatie van het globale karakter van het beoordelen van een praktijksituatie en de vraag van assessoren naar meer handvatten, zonder dat deze handvatten een ‘afvinklijst’ worden. Eenafvinklijst(kortoflang)helptimmersvaakonvoldoendeomhetgeobserveerde gedrag te beschrijven en te beoordelen. Rubrics zijn geschikt om een praktijksituatie te beoordelen op een kwalitatieve mate van beheersing, gerelateerd aan een aantal belangrijke inhoudelijke criteria. Het ontwikkelen van een rubric is een intensief, maar uitdagend traject.

Rubrics StappenplanBijpraktijkexamensvoorhetkwalificatiedossierVeiligheidenVakmanschapvaneenZDV/StichtingPraktijklerenproject bestonden de ontwikkelsessies van rubrics uit de volgende stappen: 1 taken clusteren;2 brainstormen over criteria en componenten;3 criteria overnemen en formuleren;4 beschrijvingenformuleren;5 cruciale criteria bepalen;6 rubric controleren.

Vervolgens zijn de ontwikkelde rubrics onderworpen aan een gebruikerstest. Daarin bevestigden de beoordelaars de voordelen van het gebruik van rubrics.(ZDV/Stichting Praktijkleren, 30)

Rubrics voor Entree Voor het keuzedeel Verrijking Leervaardigheden van de Entree opleiding is ook de methode rubrics toegepast om de ontwikkeling van de kandidaat inhoudelijk weer te geven. Voor ieder cluster van leervaardigheden zijn criteria bepaald en vertaald naar vier beheersings niveaus. (Entree, 3)

2 http://www.slo.nl/voortgezet/vmbo/themas/Rubrics/



Criteria leervaardigheden:

1Geen tot enig besef hebben van wat gevraagd wordt. In de praktijk uitvoeren lukt niet.

2Oriënteren op.Het lukt soms.

3Gericht werken aan.Uitvoering is bijna conform bedoeld.

4Eigen maken. Er is sprake van routine en juiste uitvoering.

• Doelen formuleren Ik stel geen doelen voor mezelf. Ik zie wel wat er op mij af komt.

Soms heb ik wel een idee wat ik wil bereiken. Maar dan weet ik niet hoe ik dat moet aanpakken.

Ik weet wel wat ik wil bereiken, maar soms is het nog lastig om te bedenken hoe ik dat moet doen.

Als ik iets wil bereiken, dan bedenk ik ook hoe ik dat ga doen.

• Planning maken en hulp vragen

Ik maak nooit een planning. Het lukt mij niet. Ik kan niet inschatten hoe lang het duurt om iets uit te voeren. Ik vraag geen hulp.

Een planning maken vind ik lastig. Ik heb hier veel hulp bij nodig. Ik kan soms de tijd inschatten van wat ik moet doen.

Ik probeer mijn werk te plannen en kan dit met weinig hulp doen. Meestal lukt het om goed in te schatten hoe lang iets duurt. Soms vraag ik hulp.

Ik plan mijn werk zelfstandig. Ik laat mijn planning checken (doordebegeleider).Mijn inschatting van hoe lang ik met iets bezig ben, klopt(bijna)altijd.

• Voortgang in de gaten houden; evalueren

Ik hou geen voortgang bij en kom daarom afspraken met mijzelf of anderen meestal niet na.

Ik kijk af en toe of ik mijn planning volg. Ik vind het lastig om het te verbeteren of aan te passen.

Ik probeer mijn planning te volgen. Soms lukt het om een oplossing te bedenken hoe iets aan te passen als ik niet op schema lig.

Ik controleer regelmatig of ik op schema lig. Als ik achter raak, plan ik extra tijd in.

Rubrics voor Entree (Entree, 3)

Rubrics voor Veva (ZDV, 30)

Beoordeling opdracht 3Stuurt het team aan

Criteria 1 2 3 4

Controleren ❑ De materialen en midde-len zijn niet gecontroleerd en/of niet gebruiksgereed.

❑ De materialen en middelen zijn gecontroleerd en ge-bruiksgereed.

Aansturen van de groep* ❑ Er zijn geen aanwijzingen /aanmoedigingen gegeven. En / of Beslissingen zijn niet zelfstandig genomen.

❑ Er zijn gedeeltelijk duidelijke aanwijzingen /aanmoedigingen gegeven.Beslissingen zijn zelfstandig maar niet op tijd genomen.

❑ Er zijn duidelijke aanwijzingen /aanmoedigingen gegeven.Beslissingen zijn zelfstandig maar niet op tijd genomen.

❑ Er zijn duidelijke aanwijzingen /aanmoedigingen gegeven.Beslissingen zijn zelfstandig en op tijd genomen.

Voortgang van het plan bewaken

❑ Er is niet ingespeeld op in veranderende eisen en omstandigheden.De voortgang en de veiligheid van het plan is niet bewaakt.

❑ Er is ingespeeld op veranderende eisen en omstandigheden, maar niet geheel correct.De voortgang en de veiligheid van het plan is niet bewaakt.

❑ Er is ingespeeld op veranderende eisen en omstandigheden, maar niet geheel correct.De voortgang en de veiligheid van het plan is bewaakt.

❑ Er is correct ingespeeld op veranderende eisen en omstandigheden.De voortgang en de veiligheid van het plan is bewaakt.

26 Samen werken aan examens26 Samen werken aan examens

2 Format exameninstrument Een examenformat biedt de mogelijkheid om instructie en afspraken over een examen op gestandaardiseerde wijze vast te leggen. Dat zorgt voor uniformiteit en herkenbaarheid van het examenproduct.

KaderexamenHet kaderexamen, de proeve van bekwaamheid bij de Entree-opleidingen, volgt voor ieder profielhetzelfdeformat:(Entree,1).Voordeopdrachtenzijnaparteformulierengemaakt.

• VoorbladmetinformatieoverhetKD(code/jaar).• Voorwoord(informatieoverhetprofielendekerntaken/werkprocessen).• Organisatievandeexaminering(communicatie,afspraken).• Instructievoorbeoordelaars(hoetekomentotgezamenlijkoordeel).• Instructievoordekandidaat(deopdracht,watmagwel,watniet,wanneerbenjegeslaagd,herkansing).

• Beoordelingproevevanbekwaamheid(debeoordelingscriteria).• Kwaliteitseisen(naderetoelichtingopdescoresvandekritischecriteria).• Beslismodeleindbeoordelingproevevanbekwaamheid(opbasisvancesuuromzettingvanscoreopdecriterianaareenwaarderingOVG).

• Uitslagformulierkandidaat(scoreopdewerkprocesseneneindoordeelperkerntaak).• Examenmatrijs.• Aantekenformulier(voordebeoordelaars).

InstemmingsprotocolEen ander format is het model van het ‘instemmingsprotocol’. Hierin zijn inhoudelijke en/of randvoorwaardelijke kaders gesteld waar de examens aan moeten voldoen, zodat ze vergelijkbaar zijn qua complexiteit. (ICT/CI, 7)

Keuzedelen MVTVoordekeuzedelenMVT(A2,B1)zijnformatsontwikkeld voor de productieve vaardigheden. ZezijntoepasbaaropallekeuzedelenMVT enopallemogelijkegekoppeldeprofielen.(ZDV, 28)

“Uitgedaagd om de vertrekpunten / argumentatie voor

keuzes helder in kaart te brengen”

Deelnemer over de waarde van samenwerking gedurende de tweedaagse scenario’s vooropleidingsontwerp(ZDW,31)

26

Titel: [bijvoorbeeld ‘Kennismakingsgesprek’]Tijdsindicatie: 7-8 minutenSituatie: [Beschrijf hier kort de context]Opdracht:• Voorbereiding (5 minuten)Lees de opdracht. Je mag op een blad enkele steekwoorden in het [MVT] noteren. Dit blad met steekwoorden mag je gebruiken tijdens het gesprek.

• Uitvoering (2-3 minuten)Voer een gesprek met [naam rolspeler 1]. Hij begint het gesprek. In je gesprek moeten de volgende punten aan de orde komen:….


Check op de kwaliteit Vanuit kwaliteitsdenken is het checken van het ontwikkelde product of proces op kwaliteitscriteria een logische stap in het ontwikkelproces. De vaststellingscommissie of de examencommissie van een school stelt uiteindelijk het examenproduct vast. Maar vaak vindt ook eerder in het ontwikkelproces een kwaliteitscheck plaats op het examenproduct of op hetexamenproces.Zodoettoetsingvandekwaliteitzichvoorbijhetbeoordelen van ingebrachte examenproducten in een examenbank. De kwaliteit van examenproducten kan ook aan de orde zijn bij interne of externe audits. Voor deze kwaliteitschecks zijn verschillende instrumenten ontwikkeld.

De volgende voorbeelden om de kwaliteit te toetsen of te verantwoorden komen hierna aan de orde: 1 Valideringsinstrument voor opdrachten.2 Valideringsproces voor Body of Knowledge.3 Web-enquête voor vaststelling van de kwaliteit van het examen.4 Checklistvoordekwaliteitvanhetexamen.5 Verantwoordingsdocument.

1 Valideringsinstrument voor opdrachtenEr is een instrument ontwikkeld om te toetsen of de opdrachten die bij de kaderexamens(proevevanbekwaamheid)horen,voldoenaandegesteldekwaliteitseisen. In eerste instantie om de opdrachten te beoordelen die door scholen zijn aangeleverd, en ten tweede om nieuwe opdrachten die scholen later zelf ontwikkelen te valideren voordat ze de ronde van de formele vaststelling ingaan.

Het valideringsinstrument heeft betrekking op:• gebruikersvriendelijkheid(taal,heldereopbouw,logica);• betrouwbaarheid(meerderesettingenopgelijksoortigewijzetegebruiken,redelijketijdverdelingvoordeopdrachten);

• uitvoerbaarheid(temakenbinnengesteldetijdslimiet);• dekking(aansluitendopbeoordelingscriteria,niveau,observeerbaarheidscriteria).

2 Valideringsproces voor Body of Knowledge DeBodyofKnowledgebijZorg,WelzijnenSportisontwikkeldineenbredegroep van scholen en werkvelddeskundigen. Na de eerste oplevering is ervoor gekozen de beschrijvingen voor te leggen aan een nog bredere groep van vakdeskundigen. Dit valideringsproces loopt via een website en via redactiegroepen met vertegenwoordiging uit onderwijs en werkveld (zowellandelijkalsregionaalgeorganiseerd) Zie:http://www.bokkennisbasis.nl(ZWS32)

Voor de validering van de toetsvragen op basis van de Body of Knowledge is ook een valideringsproces ontwikkeld. Voorbeeld van Prove2move: www.dekennistoetsenbank.nl

3 Web-enquête voor vaststelling van de kwaliteit van examen Met de web-enquête ‘Kwaliteit examens’ kan een opleiding zelf nagaan in welke mate ze voldoet aan kwaliteitseisen van examinering. Deze enquête is ontwikkeld in het kader van een onderzoek naar de kwaliteit van examinering binnen de opleidingen Specialistisch Vakmanschap. De indicatoren van de procesgebieden uit de Procesarchitectuur Examinering zijn concreet gemaakt door toevoeging van ‘Dat zie je aan…’. Dat geeft extra helderheid om de kwaliteit van het examenproces in het geheel te checken, inclusief het constructieproces. (SV, 20)



4 Checklist voor de kwaliteit van het examen Om de kwaliteit van processen uit de Procesarchitectuur Examinering nader te onderzoeken, zijn diverse checklists ontwikkeld in de vorm van een servicedocument. Ook voor het proces van examens construeren is er een checklist. Die kunnen scholen gebruiken om na te gaan of de examens voldoen aan eisen als volledigheid, validiteit, betrouwbaarheid en dekking vanhetkwalificatiedossier.(ICT/CI, 7)

5 VerantwoordingsdocumentAlsallefasenvanexamenontwikkeling(vanvisietotproductontwikkeling)doorlopen zijn, vormt het opstellen van een verantwoordingsdocument een mooi sluitstuk. Dit document geeft inzicht in de keuzes die gemaakt zijn, welke examenvormen wel of niet gekozen zijn en hoe de werkprocessen en de kennis en vaardigheden over de exameninstrumenten zijn verdeeld. (ICT/CI, 7)

Stap2:Bekijkdebeoordelingsmodellenenbeslismodelencontroleeropbetrouwbaarheidenvaliditeit.

4 Zijndebeoordelingscriteriaduidelijk?voorpraktijkbeoordelaar/voorschoolbeoordelaar*

o Ja

o Nee5 Vaakwordtonvoldoende,voldoendeenevt.goedgebruiktin

hetbeoordelingsmodel.Gevendebeoordelingscriteriavoldoendehouvastomhetresultaat(o-v-g,cijfere.d.)tekunnenbepalen?

o Ja

o Nee

6 Ishetduidelijkwanneereenkandidaatisgeslaagdvooreenkerntaak?

o Ja

o Nee

Opmerkingen/toelichting:Wordtaanbovenstaandecriteriavoldaan?JA/NEEIndienNEE.Geefhieronderkortweeraanwelkekwaliteitscriteriahetexamennietvoldoeténbeschrijfdeactiesomtekunnenvoldoenaandevoorwaardenbijdegemaaktekeuze(inclusiefdatumrealisatie):

*Doorhalenwatnietvantoepassingis

Stap3:Controleeropvaliditeitenbruikbaarheid.Koppelookdeinhoudvanhetexamenaanhetkwalificatiedossierendevoorbereidendelessen.

7 Zijnalleonderdelenvanhetexamengekoppeldaankerntakenenwerkprocessen?

o Ja

o Nee

8 Isdezedekkingvolledig?Datwilzeggen:komenallekerntakenenwerkprocessendieinhetexamenplanstaan,terugindeexamens?(eventueelaanvullend:ishetexamenplandekkendvoorallekerntakenenwerkprocessendieinhetkwalificatiedossierstaan?)

o Ja

o Nee

o Jao Nee

9 Isdeopdrachtuitvoerbaar?(Denkaantijd,bemensing,ruimte) o Jao Nee

10 Zijnalledoordekandidaatuittevoerenwerkzaamhedentijdens

hetexamengeoefendtijdensdeopleiding?Heeftdekandidaatlesgehadoverdewerkzaamheden(kennis,vaardigheden,gedrag)?

o Ja

o Nee

Opmerkingen/toelichting:Wordtaanbovenstaandecriteriavolstaan?JA/NEE

BEELDVOORPAGINA28:(schemaonderSTAP1,2en3)tekstonderaaniederschema(Opmerkingen/toelichting)magweg.ChecklistkwaliteitsborgingexamenconstructieStap1:Neemhetexamenophoofdlijnendoorencontroleeropvolledigheid.

1 Waarwordthetexamenafgenomen?

o Indepraktijko Opschool

o Insimulatie2 Isereenbeoordelingsmodel0aanwezigomte

beoordelenofdecontextkandienenalsexamenplaats?

o Ja

o Nee

3 Isereenbeoordelingsmodelvoordeexamenopdrachtaanwezig?

o Ja

o Nee3 Zittendevolgendeonderdeleninhetexamen?

o Verantwoording

o Toetsmatrijso Instructievoordeorganisator

o Instructievoordekandidaat

o Instructievoordebeoordelaar

o Instructievooroverigebetrokkenen

o Beoordelingsmodellen

o Beslismodel

o Opdrachten(kunnenlosvandeinstructievoordekandidaatzijn,maarhoeftniet)

Opmerkingen/toelichting:Wordtaanbovenstaandecriteriavoldaan?JA/NEEIndienNEE.Geefhieronderkortweeraanwelkekwaliteitscriteriahetexamennietvoldoetenbeschrijfdeactiesomtekunnenvoldoenaandevoorwaardenbijdegemaaktekeuze(inclusiefdatumrealisatie):

28

Checklist kwaliteit examen (ICT/CI,7)


E XA M E N S M A K E NOverzicht van enkele ontwikkelde examenproducten in projectperiode 2015-2016Kwalificatie Soort examen Btg-project

Zie bijlage voor meer info.Voorbeeld-examen beschikbaar?

Pedagogisch Werk Kennisbank-items op basis van Body of Knowledge(vooralsnogvoorformatiefgebruik)

ZWS(32) Beschikbaar via Consortium voor Beroepsonderwijs en Prove2Move

Entree,9profielen Kaderexamens(PvB)metlosseopdrachten Entree(1,2), Ja, website MBO RaadHerziene en nieuwe producten via Examenplatform Entree

Artiestuitstroomprofielen:Acteur,Musicalperformer, Muzikant, Danser

Examens basis: portfolio, schriftelijk kennisexamen, praktijkexamen, presentatie en gesprek. Examensprofiel:praktisch,presentatie,repetitie, uitvoering, schriftelijk

ICT,Ci(7) Beschikbaar via bureau ICE

Logistiek Medewerker Logistiek Teamleider Manager Transport en Logistiek Supervisors Logistiek

Proeve met opdrachten MTLM(11) Ja, voor Logistiek Medewerker

Middenkader Bouw&Infra Theorie examens TGO(22) Nog niet bekend

DubbelkwalificeringVerzorgendeenMaatschappelijkeZorg

Praktijksimulatie-examen ZWS(33) Ja, examen Basiszorg

Optiek, MSMH, Audicien Proeve van bekwaamheid, Kennisexamen SV(15) Beschikbaar via Stichting Ludicium i.s.m. Examenservices

Mode Proeve van bekwaamheid HANDEL(4,6) Alleen beschikbaar via KC Handel

Podium en Evenementen Technicus Integrale examens en vaardigheidsexamen ICT/CI(10) Beschikbaar via bureau ICE

Keuzedeel

Duits A2 K0025 Duits B1 K0026

Gesprek, schriftelijk, mondeling, presentatie ZDV(29) Ja, via website MBO Raad, en Stichting Praktijkleren

Security in systemen en netwerken 1 codeK0400.Security in systemen en netwerken 2 codeK0444

Praktijksimulatie-examen ICT/CI(9) Beschikbaar via Stichting Praktijkleren

Keuzedelen Specialistisch Vakman-schap(audicien,opticien,msmh):K0305,K0307,K0364,K0096,OT.252

Proeve van bekwaamheid en theorieexamen(nietbijallekeuzedelen)

SV(15) Nog niet bekend

Digitale vaardigheden basis K0022 Praktijkopdracht MTLM(13) Alleen beschikbaar via Stem, Estel, Examenwerk

Internationaal II werken in het buitenland K0202

Portfolio met BPV-beoordeling MTLM(13) Alleen beschikbaar via Stem, Estel, Examenwerk

VerrijkingLeervaardighedenK0440 Portfolio Entree(3) Ja, via website MBO Raad Herziene en nieuwe producten via Examenplatform Entree

Voorbereiding doorstroom Pabo: Aardrijkskunde, geschiedenis, natuur&techniek

Nog niet bekend ZWS(35) Nog niet bekend


Examens De examens die in het kader van de btg-projecten ontwikkeld zijn, komen voort uit verschillende behoeften. Daar vloeien ook verschillende soorten examenproducten uit voort:• proeven van bekwaamheid, kennisexamens, vaardigheidsexamens;• kaderexamens met opdrachten;• kennisbanken met items;• examens voor keuzedelen.

Succesfactoren ✓ Door toetsing van de tussenproducten en examenproducten aan

de eerder geformuleerde uitgangspunten in de visie is er consistentie van ontwerp.

✓ Tijd investeren in het ontwikkelen van een goed format werkt ondersteunend bij het ontwikkelen van nieuwe proeves en/of opdrachten, items.

✓ Het werkt goed om iedere stap van het ontwikkelproces te faseren in tussenstappen, en het construeren van examens te zien als een iteratief proces, geen lineair proces.

✓ Het ontwikkelen van nieuwe vormen van beoordelingswijzen (zoalsrubrics)levertinspiratieop.

✓ Het examenproduct is ontwikkeld op basis van een uitgesproken behoefte.

✓ De ontwikkelde producten worden geplaatst in een kwaliteitscyclus. Er vindt beproeving, evaluatie en bijstelling plaats.

“Een succesfactor is vooral geboekt tijdens de start van het eerste project: ‘Samenwerken aan examens Laboratoriumtechniek’. Tijdens dit eerste project hebben ALLE scholen met (een) Analistenopleiding(en) gekozen voor één gemeenschappelijke manier van examineren en één examenleverancier. In het project ‘Register examenlocaties en praktijkbeoordelaars Analistenopleiding’ willen scholen een nóg verdergaande vorm van samenwerking realiseren, om zo de kwaliteit van het examineren in de beroeps-praktijk te verbeteren. Die intentie tot een steeds verdergaande samenwerking is dé succesfactor.”Projectleider(TGO,17)

30

NotitiesExE XA M E N S M A K E N

31


uitloop vorige pagina


Het beschikken over een kwalitatief goed examenproduct is een voorwaarde in het examenproces, waar hard aan gewerkt is en waarin veel bereikt is. Nu scholen en examenleveranciers goede examenproducten hebben gerealiseerd, komt het accent van kwaliteitsverbetering steeds meer te liggen op het proces van afnemen en beoordelen. In dat proces doet zich een aantal dilemma’s voor die om een oplossing vragen.

Globaal zijn het vraagstukken zoals: • Hoe kiezen we tussen examineren in de school of in de beroepspraktijk?

Wat zijn voor- en nadelen, wat zijn oplossingen?• Hoe kunnen we de vergelijkbaarheid van examenlocaties en

examenomstandigheden verbeteren, zodat er sprake is van meer gelijkwaardigheid tussen scholen?

• Hoe zorgen we voor meer deskundigheid en beschikbaarheid van beoordelaars op school en in de praktijk?

• Hoe kunnen we bevorderen dat exameninstrumenten juist worden gebruikt en de administratieve lasten terugdringen die gepaard gaan met het afnemen en beoordelen van examens?

Praktijk Hierna komen praktijkvoorbeelden aan bod voor de volgende subthema’s:• Vaststellen van de kwaliteitsindicatoren• Vastleggen van eisen aan de examenlocaties • Gebruik maken van een assessorenpool • Inzet van instructievideo’s• Toepassen van digitale afname- en beoordelingssystemen

Intro

Af T H E M A 3: A F N E M E N E N B E O O R D E L E N

“Met een andere, bredere blik kijken naar

de mogelijkheden”Deelnemers over de waarde van samenwerking

gedurende de tweedaagse scenario’s vooropleidingsontwerp(ZDW,31)


Kwaliteitsindicatoren vaststellenVoorafgaand aan het proces van afnemen en beoordelen van examens hebbenscholen(ofsamenwerkingsverbandenvanscholenenwerkveld ineensector)hunkeuzevoorwelofnietafnemenindeberoepspraktijkbepaald en onderbouwd. Deze onderbouwing is te relateren aan kwaliteitsindicatoren.

Kwaliteits-indicatoren Risicofactor bij afname van examen in de reële beroepspraktijk

Oplossingsrichtingen

Authentieke context Grote verschillen tussen context bij kleine of grote bedrijven.

Eisen stellen aan locatie. Selectie van leerbedrijven met gelijksoortige omstandigheden en grootte.

Beoordeling van alle criteria Niet alle gevraagde situaties doen zich voor, dus niet al het gedrag kan geobserveerd worden.

Examenmix.

Deskundige beoordelaars Praktijkbeoordelaars beschikken over het algemeen over voldoende deskundigheid om examenkandidaten vakinhoudelijk te beoordelen, maar het niveau van de examendeskundigheid is vaak wisselend.

Training ‘on the job’; Training via online module; Instructievideo; Beoordelaarszijnaantoonbaardeskundig/gecertificeerd; Beoordelaar is gediplomeerd op soortgelijk of hoger niveau.

Onafhankelijke beoordelaars, objectief oordeel

Rol van begeleider en beoordelaar zijn niet gescheiden. Verheldering van de rol; Wisseling van personen; Altijd een tweede beoordelaar aanwezig; Steekproefsgewijze controle op de uitvoering en beoordeling; Werken met een assessorenpool; Hanteren van een helder beoordelingsvoorschrift.

Gelijkwaardige examensituatie Inrichting van de examenruimte en beschikbare hulpmiddelen kunnen verschillen bij verschillende locaties. Er kunnen verstoringen optreden.

Afspraken maken over de inrichting van de examenlocatie en hoe te handelen bij calamiteiten.

(HANDEL, 5) (TGO, 21)

Afname in de beroepspraktijk: risicofactoren en oplossingenOm te zorgen voor een juiste gang van zaken bij afname in de praktijk zijn kwaliteitsindicatoren opgesteld. Risicofactoren en oplossingsrichtingen om de risico’s te verkleinen, zijn vervolgens uitgewerkt.Ziedesamenvattendetabel.(HANDEL en TGO)

Afstemmen over beoordelen in de beroepspraktijk door controlepunten te benoemen

Controlepuntenvoorhetbeoordelenindeberoepspraktijk

Alshetexamenindeberoepspraktijkwordtafgenomenisextraaandachtvoordeborgingvandekwaliteitbelangrijk.

Daaromiseengoedeafstemmingtussenschoolenexamenlocatieergbelangrijk.Dieafstemminggaatoverdevolgendepunten.

ü Degewensteinrichtingvandeexamenlocatie

ü Dekerntakenenwerkprocessendiebeoordeeldmoetenworden

ü Decomplexiteitvandezekerntakenenwerkprocessen

ü Derolendeverantwoordelijkhedenvandeexamenkandidaattijdensdeuitvoeringvandeexamenopdrachten

ü Deapparatuurwaarmeedekandidaatdeexamenopdrachtenmoetuitvoeren

Deschoolmoetervoorzorgendatdepraktijkbeoordelaarvandeexamenlocatieopdehoogteisvandezecontrolepunten,zodatdeinrichtingvandeexamenlocatiegeschiktisvoorhetuitvoerenvandeexamenopdrachten.Deschoolcontroleertdit.

34


Eisen aan locaties vastleggenHet is van belang dat de examensituatie voor verschillende studenten gelijkwaardig is. Om dit te realiseren is het een voorwaarde om duidelijke eisen te stellen aan de inrichting van de examenlocatie in de gesimuleerde of reële beroepspraktijk. Twee voorbeelden geven aan hoe oplossingen voor het vraagstuk ‘gelijkwaardigheid examensituatie’ gevonden zijn: • een register van examenlocaties op te zetten. • eisen voor een simulatielokaal vast te leggen.

Register examenlocatiesIn een register worden locaties opgenomen die voldoen aan eisen om bepaalde werkprocessen in een gelijkwaardige situatie te examineren.

Voorwaarden om in het register opgenomen te worden (toelatingseisen) InhetprojectRegisterExamenlocaties(TGO,18)hebbendescholenondermeer de volgende voorwaarden geformuleerd:

Examenopdrachten: • Kerntakenenwerkprocessenvanéénofmeerderekwalificatiesofonderdelenvankwalificatieszijnvanvoldoendecomplexiteitenniveauen kunnen worden beoordeeld.

• Deze opdrachten vertonen een duidelijke relatie met de referentie opdrachten bij de nieuwe kaderexamens die momenteel samen met het Consortium Beroepsonderwijs ontwikkeld worden.

Praktijkbeoordelaars: • Hebben een diploma op een gelijk of hoger niveau dan het gewenste examen(mboniveaus3of4);

• Zijngecertificeerd/bevoegdvoorhetuitvoerenen/ofbeoordelenvanbepaaldeopdrachten,handelingenenanalyses(dieeenduidelijkerelatie vertonen met kerntaken/werkprocessen van één of meerdere kwalificaties);

• Voldoenaantoonbaaraanhetprofielvoordepraktijkbeoordelaar en/of de Examentaak Afnemen en Beoordelen;

• Zijnbereidomexamendeskundigheidteontwikkelenenteonderhouden.

Eisen aan SimulatielokaalHet vastleggen van eisen aan de inrichting van het simulatielokaal en het maken van afspraken over welke hulpmiddelen wel of niet gebruikt kunnen worden, is bepalend voor het realistische gehalte en de vergelijk-baarheid van het examen, zowel op één locatie als tussen locaties van roc’s.


Register examenlocatiesWie en wat staat er in het register?• Beoordelaars uit de beroepspraktijk inclusief opdrachten, hande-lingenenanalyseswaarzepersoonlijkvoorgecertificeerdzijn:

• werkervaring; • opleidingen; • persoonsgebondencertificering(eenoverzichtvanopdrachten,

handelingen en analyses waar beoordelaars persoonlijk voor gecertificeerdzijn,inclusiefvaardighedenopgebiedvanbeoordelenvanfunctionerenvancollega’s);

• deskundigheidinexamineringen/ofcertificering.

• Type opdrachten, handelingen en analyses die op de examenlocatie uitgevoerd kunnen worden, gerelateerd aan:

• dekerntaken/werkprocessenvandedriekwalificaties; • de referentieopdrachten van de nieuwe kaderexamens.

Eisen aan Simulatielokaal• Bij een pilotproject waar een aantal opleidingen voor Directie-

secretaresse aan deelnamen, zijn afspraken gemaakt over bijvoorbeeld de plaats van de printer in het lokaal, het wel of niet gebruiken van de printer, hoe om te gaan met computer- en of printerstoringen, en het inplannen en ontvangen van bezoekers. Deze afstemming heeft ervoor gezorgd dat de scholen binnen Regio Oost nu op soortgelijke wijze het examenproject uitvoeren. (ZDV, 29)

• Voor het checken van de kwaliteit van de examenlocatie is een lijst opgesteld met aandachtspunten. (ICT/CI 8)


Gebruik maken van een assessorenpool Deskundig beoordelen is een vak. Actuele kennis en kunde is essentieel, en met regelmatige bijscholing of intervisie blijft de blik scherp. De bevindingen in het project van de regionale assessorenpool (ZDW,29) laten zien dat deze werkwijze voordelen oplevert om de kwaliteit van de afname en beoordeling te verhogen.

Inzet van instructievideo’sEen andere manier om onderlinge afstemming te verkrijgen, is het ontwikkelen van video-instructies die beoordelaars individueel, wanneer het hen uitkomt, kunnen bestuderen ter voorbereiding op een examenbeoordeling. Ook deze vorm draagt bij aan professionalisering. Deze video-instructies zijn overigens niet alleen bruikbaar voor de beoordelaars. Ook studenten kunnen die bekijken en zij krijgen hierdoor een beter beeld van de aanstaande beoordelingssituatie.

Instructie Video-instructie over de afname van de proeve en uitleg over het waarderingssysteemaandehandvanfoto’senfilms.(TGO, 20) http://esmei.nl/info/instructie-videos

36

Instructievideo: Examinering met cijfers

Instructievideo: Examinering met OVG (Onvoldoende, Voldaan, Goed)


Digitaal afnemen en beoordelenDe uitvoering van BPV-opdrachten, de beoordeling van een proeve, het vastleggen van een tussentijdse meting van de voortgang en andere onderdelen van het afnameproces brengen veel papierwerk met zich mee. Met een digitaal afname- en beoordelingssysteem is het hele proces online op te slaan en te volgen. De opdrachten zitten in het systeem, de beoordelingscriteria en de data van tussentijdse en eindmetingen worden vastgelegd,evenalsdekwalificerendebeoordelingsresultaten.Destudent,de praktijkbeoordelaar en de BPV-begeleider werken in hetzelfde digitale systeem.

Het digitale afnamesysteem heeft enthousiaste gebruikers opgeleverd. De positieve bevindingen in de praktijk zetten weer aan tot verdere verfijningeneenbetereafstemmingopdewensenvandegebruikers.

Om het gebruik van het systeem voor digitale afname en beoordeling onderdeaandachttebrengeniseenpromotiefilmpjeontwikkeld. (VGG en MTLM, 27)


AnimatieVideoanimatie over de stappen in het proces van de uitvoering en de beoordeling van een proeve van bekwaamheid. (ENTREE, 3)

http://www.ihks.nl/document/keuzedeel-verrijking-leervaardigheden

Cursus Een meer omvattende aanpak: een cursus in een online leeromgeving indevormvaneenSPOC(SmallPrivateOnlineCourse).Deelnemerskunnen naar eigen inzicht door de thema’s navigeren, zodat ze die onderdelen volgen waar ze inhoudelijk gezien behoefte aan hebben. (TGO, 21)

Voordelen van digitale afname (VGG en MTLM, 27)

De digitale werkwijze is altijd bereikbaar en beschikbaar:

• Alle in te zetten materialen staan op één plaats, zoals: • BPV-opdrachten; • beoordelingsformulieren; • bewijzen.

De digitale werkwijze zorgt ook voor digitale opslag en verwerking van de gegevens:

• Minder fouten omdat resultaten niet hoeven te worden overgenomen. • Resultaten worden automatisch omgerekend naar cijfers/waardering

De digitale werkwijze zorgt voor stroomlijning van het proces en draagt dus bij aan uniformering:

• De meetmomenten worden vastgelegd, zowel bij zelfevaluatie door student als bij beoordeling door de praktijkbeoordelaar.

• Alle werkprocessen worden doorlopen voor de betreffende BPV-periode.• Je kunt geen stappen overslaan.

Overige voordelen van digitaal beoordelen: • Het draagt bij aan borging van opleiden en examineren.• Gegevens zijn geregistreerd.• Hetisflexibelintezetten.• Het geeft administratieve verlichting.• Het is beveiligd.


Succesfactoren ✓ Kwaliteit in afname en beoordeling bestaat uit een set van

samenhangende maatregelen, bijvoorbeeld eisen aan examenlocaties en inzet op professionalisering.

✓ Kwaliteitsverbetering van de afname- en beoordelingswijze valt samen met professionalisering van de beoordelaars. Dit kan door te werken met assessorenpools.

✓ Flexibele instructietools, zoals een korte instructievideo of een aantrekkelijk ingerichte online leeromgeving, heffen de belemmering van vastgestelde scholingstijden op. Beoordelaar en deelnemer zijn vrij in het kiezen van tijd en plaats.

✓ Digitale afname- en beoordelingssystemen zorgen voor stroomlijning van het afname- en beoordelingsproces, verminderen de administratieve lasten en slaan de resultaten op, zonder fouten.

Studentwerkenmetdeomgeving

ü Druk betreffende button in

ü Maak de planning samen met praktijkopleider of BPV begeleider

ü Vul de omschrijving bedrijf in

ü Kan een zelfevaluatie aanmaken

ü Kan bewijsmateriaal toevoegen

ü Binnen een periode kunnen meerdere zelfevaluaties aangemaakt worden

ü Klik op inzien

ü Er kunnen meerdere praktijkperiodes aangemaakt worden

ü Bij knop opdrachten staan de betreffende opdrachten

38

Digitale tool voor afname en beoordeling in de praktijk

Praktijkopleidermetenenbeoordelen

ü Log in, kies inzien

ü Kies meetmoment

ü Kies toevoegen

ü Kies bewerken vul de meting in: nooit, soms, vaak of altijd

ü Kies opslaan, de meting kun je nog bewerken

ü Kies vastleggen, de meting kun je niet meer bewerken


NotitiesAfA F N E M E N E N B E O O R D E L E N

39

4040 Samen werken aan examensSamen werken aan examens


Na de ontwikkelfase rijzen er vaak vragen. Hoe zorgen we voor continuïteit? Wie zorgt voor bijstelling en onderhoud van de examenproducten? Hoe maken we nieuwe examens als het kwalificatiedossier verandert of als er nieuwe keuzedelen komen? Bij de meeste projecten is er tijdens de samenwerking en ontwikkelfase een sterk gevoel van eigenaarschap ontstaan. Voor de volgende fase, het borgen, worden formele samenwerkingsverbanden ingericht (stichting, vereniging, coöperatie) die het mogelijk maken dat de scholen in de rol van ‘opdrachtgever’ een relatie aangaan en onderhouden met een examenleverancier. In dat traject formuleren scholen een set van eisen waar de leverancier aan moet voldoen. Het gevoel van eigenaarschap wordt hier vertaald naar een actieve rol van de scholen en een meer ‘dienstverlenende’ rol van de leverancier.

Naast het borgen van de kwaliteit door afspraken te maken met examenleveranciers, maken scholen ook afspraken over de voortgang van hun samenwerking in de vorm van gezamenlijke trajecten voor professionalisering of het uitvoeren van audits.

Praktijk Hierna komen praktijkvoorbeelden aan de orde voor de subthema’s:

• Eisen aan examenleveranciers• Deskundigheidsbevordering

Intro

Bo T H E M A 4: B O RG E N VA N KWA L I T E I T

“Eigenlijk heb ik vanuit mijn eigen routine deze

stappen overgeslagen waardoor de kwaliteit van de examen

afname negatief beïnvloed wordt. Nu ineens van bewust

geworden dat het ook anders kan.”DeelnemerProjectgroep(ZDV,29)

Eisen aan leverancierDe samenwerkende scholen willen afspraken maken met een examenleverancier.Zestellenhiertoeeensetvaneisenop.(Entree, 2)

42 Samen werken aan examens42 Samen werken aan examens42

Eisen aan examenleveranciers De vragen en eisen aan de examenleveranciers en/of examenservice verlenende organisaties hebben te maken met een gewijzigde verhouding van klant-leverancier. De bedrijfsvoering en organisatie rondom examenontwikkeling wordt uitbesteed en de samenwerkende scholen, stellen eisen en vragen rondom kosten, werkwijze en beschikbaarheid van online platform, digitale afname of bank met toetsitems.

Onderwerp Toelichting

1 Visie Visie van de ontwikkelwerkgroep is het uitgangspunt.

2 Ontwikkeling, evaluatie en bijstelling

Vanuit de roc’s inbreng van opdrachten ➔ EIGENAARSCHAP behouden. Jaarlijks vindt bijstelling plaats; ook bij een nieuw KD. Ontwikkelgroep doet het werk. Examenleverancier organiseert, beheert en distribueert.

3 Kosten Terugverdienmodel(bijinbreng/deelnameaanontwikkelgroep).Perleerling/staffelmodel.Transparant model voor prijsberekening zodat kostprijscalculatie inzichtelijk is.

4 Communicatie Draagvlak en betrokkenheid van het bedrijfsleven. Samenwerking met gebruikersgroepen en bijeenkomsten. Keurmerk of goedkeuring van inspectie moet zichtbaar zijn.

5 Dienstverlening Geen bijzonderheden; evt. als extra optie per roc te kiezen. Instructievideo voor leerlingen en leerbedrijven.

6 Keuzedelen Ontwikkelen van de examens door examenleverancier in samenwerking met de deelnemende scholen.

7 Beschikbaarheid examens

Online/inloggen; ook printbaar; autorisatie voor inlog; aanvullende dienst: digitale koppeling met digitale afname, koppeling met studentadminstratiesysteem.

8 Kwaliteit Ledenvandeontwikkelgroepzijn(recentelijk)geschoold; er is een samenwerkings -overeenkomst; inbreng vanuit het bedrijfsleven bij de ontwikkelgroep of klankbord.

Rol klant-leverancierDe samenwerkende scholen bespreken met elkaar de verandering in de relatie tussen klant en leverancier. Het gaat erom dat de scholen ‘aan zet’ zijn; van de examen leverancier wordt een dienstverlenende rol verwacht. (TGO,23)

NaarVan


Deskundigheidsbevordering Scholing is een geschikt middel om te blijven investeren in de deskundigheid van betrokkenen bij de afname en beoordeling van examens en bij de constructie van examenproducten. Niet alleen omdat het van belang is om de kennis en vaardigheden actueel en ‘scherp’ te houden, maar ook omdat zich wijzigingen voordoen in het bestand van assessoren en toets-constructeurs. Scholen en bedrijven maken afspraken over scholing. Daarmee maken ze zichtbaar dat het een gedeelde verantwoordelijkheid is.

In het thema ‘Afnemen en beoordelen’ zijn de volgende voorbeelden opgenomen: • Samenwerking van assessoren Afstemming in de afnamefase van de praktijkexamens leidt tot

de behoefte om hier een vervolg aan te geven. Afstemming van de beoordelingswijze en interpretatie van de criteria leidt ook tot afstemming rondom de examenlocatie. (ZDV, 29)

• Praktijkbeoordelaars kunnen zich naar eigen behoefte verder bekwamen in thema’s van examinering door een online cursus te volgen. Met dit aanbod wordt voorzien in continue borging van kwaliteit van de beoordelaars. (TGO, 21)


AssessorenpoolEen assessorenpool is een goed voorbeeld van een initiatief om professionalisering in onderling verband te organiseren en tegelijkertijd met elkaar in gesprek te gaan over andere kwaliteits indicatoren, zoals onafhankelijkheid en afstemming van de inrichting van de examen-locatie. De tijd die gemoeid is met het overleg en de evaluatie wordt

ruimschoots ‘terugverdiend’ door de winst aan kwaliteit van de beoordeling en de professionaliteit van de beoordelaars, volgens de ervaring van de deelnemende scholen. Vanwege het succes is besloten de pilot uit te breiden naar andere regio’s. (ZDV, 29)

Voordelen Aandachtspunten

• Efficiënterverloopvandeexaminering(vergelijkbaarindiendeexamencondities binnen het roc dit toelaten; van tevoren tips uitwisselenvoordeorganisatie).

• Grotereonafhankelijkheidbijdebeoordeling(geenbetrokkenheidbijonderwijsenexamenkandidatenbijtenminsteéénassessor).

• Betere vergelijkbaarheid van examenresultaten door afspraken over gebruik van het antwoordmodel en de beoordelingscriteria.

• Transparanter examenproces door ‘in elkaars keuken’ te kijken.• Vertrouwen in de eigen beoordeling door deze te bespreken met een

externe schoolassessor.• Deskundigheidsbevordering van de assessor.

• Tijd vrijmaken voor het bijwonen van werkbijeenkomsten en het voorbereiden van de uitvoering van de beoordeling.

• Tijdig duidelijke afspraken maken over de voorwaarden waaronder roc’s deel gaan uitmaken van de assessorenpool.

• Financiële afspraken maken. Met ‘gesloten beurs’ werken is voor alle partijen het aantrekkelijkst, maar dit veronderstelt een gelijkwaardige situatie van ‘halen en brengen’ wat betreft de frequentie van inzet van assessoren en de omvang van de te beoordelen groepen.

44 Samen werken aan examens44 Samen werken aan examens44

Succesfactoren ✓ De relatie tussen klant en leverancier wordt ingevuld vanuit

eigenaarschap en directe betrokkenheid van de scholen.✓ Scholen in een bepaalde sector verenigen zich in bijvoorbeeld een

stichting en vervullen vanuit dat gezamenlijk verband de rol van opdrachtgever.

✓ De CvB’s hebben in MBO Raad-verband afspraken gemaakt over het inkopen van examens. Dit ondersteunt het proces van borging en continuiteit in de samenwerking.

“Succesfactor in dit verhaal is de wil om

samen op één lijn te komen, in hoeverre neem je elkaar in het voortraject mee, en wederzijds vertrouwen”

Projectleider(MTLM)



Bo Notities

45

Bi


B I J LAG E N

Overzicht btg-examenprojecten

Hierna volgt per btg-project een beknopte omschrijving met vermelding van de btg-adviseur. Voor alle vragen over de btg-examen projecten kunt u contact opnemen met de MBO Raad: www.mboraad.nl

1 Entree Kaderexamens Het Platform Entree heeft kaderexamens voor de9profielenenvoorbeeldexamenopdrachtenontwikkeldvoorhetherzienekwalificatiedossierEntree. Doel is het stimuleren van meer uniforme examinering die voldoet aan de toekomstige eisen aan een valide examenproduct.Meer info: Karin Lukassen / [email protected]

2 Entree Valideringsinstrument en plan van eisen examenbank EntreeopleidingenDoel van dit deelproject is opdrachten die passen bij de kaderexamens te toetsen op kwaliteitseisen. Het valideringsinstrument is beproefd op nieuw ingebrachte opdrachten. Daarnaast staat het onderbrengen van de ontwikkelde producten voor onderhoud en beheer bij een leverancier centraal. Een plan van eisen aan examenleveranciers ondersteunt bij het maken van een keuze. Meer info: Karin Lukassen / [email protected]

3 Entree Portfolio-beoordelingsinstrument voor keuzedeel ‘Verrijking leervaardigheden’ voor EntreeopleidingenSpeciaal voor Entree is een keuzedeel beschikbaar: ‘Verrijking leervaardigheden’. In dit project is een passend exameninstrument ontwikkeld dat zowel recht doet aan het meten van vorderingen vanleervaardigheden(metbehulpvanrubrics)als aan de modules die binnen dit keuzedeel aangeboden kunnen worden. Meer info: Karin Lukassen / [email protected]

4 Handel Afstemming productaanbod examinering Handel en Mode De btg heeft bij alle scholen die opleidingen inHandelenModeaanbiedenhunspecificatiesen wensen voor het examensysteem en de examenproducten geïnventariseerd. Op basis van deze inventarisatie formuleert de btg eisen voor een vernieuwd aanbod en examenplannen. Meer info: Karin Geurts / [email protected]

5 Handel Bevordering kwaliteit examinering in de beroepspraktijk HandelDe opleidingen in Handel en Mode examineren veel in de beroepspraktijk. Een belangrijk aspect daarbij is de borging van kwaliteit. Welke opleidingen doen dit goed? De btg heeft goede

voorbeelden verzameld, uitgewisseld en beschreven in een publicatie.Meer info: Karin Geurts / [email protected]

6 Handel Verbetering aansluiting examens ModeIn de sector Handel en Mode worden de Mode opleidingen aangeboden door 17 roc’s. Hetbetreft5kwalificatiesdiewordenaangeboden aan ruim 3000 studenten. In dit project is met de scholen en de examenleverancier een set examens ontwikkeld die aansluiten bij de wensen van de scholen. Meer info: Karin Geurts / [email protected]

7 ICT/Creatieve Industrie (ICT/CI) Constructie examens Artiest Mbo-scholen hebben onder externe begeleiding gezamenlijk examens ontwikkeld voor alle kwalificatiesvanhetherzienekwalificatiedossier Artiest. Daarnaast is verbeterde samenwerking tussen de opleidingen Artiest gerealiseerd. Meer info: Paul Dorsemagen /

[email protected]

Projectinfo


8 ICT/Creatieve Industrie (ICT/CI) Kwaliteitsverbetering examens grafische scholen Doel van dit project is om een overzicht van het huidigeexamenaanbodvangrafischescholenop te leveren en te onderzoeken of er draagvlak is voor landelijk ontwikkelde examen-instrumenten. Een servicedocument voor kwaliteitsborging binnen de Creatieve Industrie is het resultaat, zodat de onderwijsinstellingen gezamenlijk het niveau en de kwaliteit van het diploma kunnen bewaken en borgen. Meer info: Paul Dorsemagen /

[email protected]

9 ICT/CI Examens voor keuzedelen MBO ICTEr zijn nog geen exameninstrumenten beschikbaar voor de keuzedelen van de mbo-opleidingen ICT, terwijl daar wel behoefte aan is. Het project levert een gevalideerd examen op voor het keuzedeel Cyber Security, evenals 2 matrijzen. Meer info: Paul Dorsemagen /

[email protected]

10 ICT/CI Ontwikkelen examens mbo PETDe opleidingen Podium- en Evenemententechniek(PET)ontwikkeleninditproject gezamenlijk exameninstrumenten voor 4kwalificaties.Inditprojectwordtintensiefsamengewerkt met OSAT, een stichting waarin

werkveld en onderwijs voor Podium- en Evenemententechniek samenwerken.Meer info: Paul Dorsemagen /

[email protected]

11 Mobiliteit, Transport & Logistiek, Luchtvaart en Rail en Maritiem (MTLM) Start en inrichting Examenservice Transport en Logistiek (ESTEL) Om het examenaanbod voor alle opleidingen voor wegtransport en logistiek op orde te hebben en ook de examens voor de nieuwe kwalificatiedossiersaantebieden,isExamenserviceTransportenLogistiek(ESTEL)ingericht. De ontwikkelnetwerken en vaststellingscommissie zijn bemenst vanuit onderwijs en bedrijfsleven. Meer info: Nies Oostenbrink /

[email protected]

12 MTLM Harmoniseren en verbeteren examinering van (internationale) wettelijke beroepsvereisten Maritieme opleidingen Omdeexamineringvankwalificatiedossiersmet(internationale)wettelijkeberoepsvereisten beter op elkaar af te stemmen en te harmoniseren, voert de BTG MTLM een onderzoek uit naar een manier waarop deze kwalificatiedossiersopadequateenkwalitatiefverantwoorde wijze geëxamineerd kunnen worden. Een beschrijving van de gewenste

werkwijze voor het examineren van de (internationale)wettelijkeberoepsvereiste,inclusief een stappenplan, maakt deel uit van het project.Meer info: Nies Oostenbrink /

[email protected]

13 MTLM Examinering van keuzedelen in de BPVDoel van dit project is een aanpak te ontwikkelen voor de examinering van een keuzedeel in de beroepspraktijk. Haalbaarheid, uitvoerbaarheid, betaalbaarheid en organiseerbaarheid zijn belangrijke elementen. Het project wordt uitgevoerd met de keuzedelen ‘Digitale vaardigheden basis’ en ‘Internationaal II - werken in het buitenland’. Meer info: Nies Oostenbrink /

[email protected]

14 Specialistisch Vakmanschap (SV) Onderzoek en advies examensituatie Specialistisch Vakmanschap De BTG SV heeft met een onderzoek de hele examensituatie bij Specialistisch Vakmanschap in beeld gebracht en gezocht naar mogelijk-hedenomvoordeherzienekwalificatiedossiersde kwaliteit van de examens gezamenlijk duurzaam te borgen en te valideren. Het onderzoek heeft opgeleverd dat er meer samenwerking kan en zal plaatsvinden.


B I J LAG E N

Ook maken de partijen afspraken over professionaliseringencertificeringvanbeoordelaars. Meer info: Gert Gerding / [email protected]

15 SV Ontwikkelen van examens voor Optiek, MSMH en AudicienDe BTG SV en 7 scholen hebben gewerkt aan nieuwe examens voor 3 opleidingen in de sector: Opticien, Audicien en Medewerker Steriele Hulpmiddelen. Doel is om kwalitatief hoogwaardige en eenduidige examens te maken. In het traject zijn 2 typen examens ontwikkeld: meerkeuzetoetsen om de theorie-kennis van studenten te testen en proeven van bekwaamheid om praktijk vaardigheden te toetsen.EerstisvooriederekwalificatieeenBody of Knowledge uitgewerkt. Meer info: Gert Gerding / [email protected]

16 SV Ontwikkelen examens keuzedelen Specialistisch VakmanschapVoor de opleidingen Specialistisch Vakmanschap is het aantal materiedeskundigen beperkt en zijn er nauwelijks inkoopmogelijk-heden voor examens. Met dit project worden 7 examens voor een keuzedeel ontwikkeld. Daarbij is er speciale aandacht voor de beroepsgerichte,verdiepende,vakspecifiekekeuzedelen, omdat die uniek zijn voor deze btg.Meer info: Gert Gerding / [email protected]

17 Techniek en Gebouwde Omgeving (TGO) Samenwerken aan examens Laboratorium-techniek Doel van dit project is meer uniforme examinering in de laboratoriumopleidingen te realiseren. Een werkgroep heeft uitgangspunten voor een landelijke methode opgesteld. Deze zijn getoetst in een aantal interviews met scholen en voorgelegd aan een externe vertegenwoordiger van de landelijke adviescommissie Lab. De samenwerkende scholen hebben gekozen voor samenwerking met de Stichting Consortium Beroepsonderwijs. Meer info: Sabine Mul / [email protected]

18 TGO Samen werken aan kwaliteit examinering analistenIn vervolg op het project ‘Samenwerken aan examens Laboratoriumtechniek’ willen de scholen gezamenlijk een register van geschikte examenlocaties aanleggen waarin de kwaliteits-afspraken over afname en beoordeling zijn vastgelegd. Hiervoor worden gezamenlijk de criteria in kaart gebracht, wordt een proces-beschrijving voor het inrichten van het register ontwikkeld en worden scholen begeleid bij de inrichting van het register voor examenlocaties.Meer info: Sabine Mul / [email protected]

19 TGO Gevalideerde examens Procestechniek en AOT Het cluster Procestechniek en AOT wil een duidelijk beeld krijgen van de stand van zaken inexamineringen(dedekkingvan)hetexamenaanbod. Ook wil dit cluster de wensen van alle mbo-scholen voor een gezamenlijk examenaanbod inventariseren en de wijze waarop zij dit examenaanbod kunnen valideren. Het resultaat is dat scholen de mogelijkheid hebben om te kiezen voor een aanbod bij Examenservice MEI. Meer info: Sabine Mul / [email protected]

20 TGO Instructiefilm examinering mei Om de wijze waarop mbo-scholen de exameninstrumenten inzetten beter te borgen, ontwikkelt de btg een aantal korte instructie-films.Dezeinstruerenbeoordelaars,begeleidersen studenten tijd- en plaats onafhankelijk. Het resultaatiseeninteractievefilmwaarbijgekeken kan worden vanuit de rol van docent of student of vanuit het bedrijfsleven.Meer info: Mirjam Hensels / [email protected]


21 TGO Borging kwaliteit examens in beroepspraktijk Hout en MeubelHet cluster Hout en Meubel ondervindt knelpunten bij de uitvoering van de examens in de beroepspraktijk. Doel van het project is deze knelpunten aan te pakken en tot een meer uniforme examinering binnen Hout en Meubel te komen. Na inventarisatie van bestaande exameninstrumenten wordt toegewerkt naar gemeenschappelijke uitgangspunten voor examinering in de beroepspraktijk, formats, handreikingen en instrumenten voor voorlichting en instructies voor beoordelaars. Meer info: Sabine Mul / [email protected]

22 TGO Dossier middenkaderfunctionaris Bouw & InfraOnder de leden van het onderwijscluster Bouw & Infra is een enquête uitgezet om te onderzoeken hoe zij de examinering voor de herziene dossiers zien. Doel is tot meer uniformering van de examens te komen door gezamenlijke ontwikkeling dan wel eigen ontwikkeling op basis van gemeenschappelijke uitgangspunten.Meer info: Sabine Mul / [email protected]

23 TGO Kwaliteitskader examinering Bouw, Infra en Beschermingstechnieken Het kwaliteitskader is een ‘handvat’ om kwaliteits eisen van scholen aan examen-leveranciers te formuleren en vast te leggen. In dit kader zijn criteria opgenomen voor borging van zowel het examenproces als de examenproducten. Aansluitend zijn een Body of Knowledge, een examenmatrijs en een theorie-examen ontwikkeld. Ook wordt verkend of duurzame samenwerking mogelijk is. Meer info: Sabine Mul / [email protected]

24 TGO Gezamenlijk de kwaliteit van de examens voor kleine opleidingen Bouw, Infra en Beschermingstechnieken borgenHet project beoogt een kwalitatief goed en duurzaam examenaanbod voor de verschillende opleidingen van Bouw, Infra en Beschermingstechnieken(BIB).Samenwerkingtussen scholen onderling, examenleveranciers, bedrijven en branches is hiervoor noodzakelijk. Als eerste stap wordt in dit project onderzoek gedaan naar de huidige stand van zaken rond het examenaanbod en naar de wensen en behoeften van scholen.Meer info: Sabine Mul / [email protected]

25 Voedsel, Groen en Gastvrijheid (VGG) Benchmark examinering groen De groene opleidingen willen een eenduidige en gedragen benchmarkexaminering voor de kwaliteitsverbetering van de onderwijs-programma’s en examinering. Dit project gaat voorzien in een instrumentarium om de afnameprocessen meer te standaardiseren en dit te benchmarken. Meer info: Scilla van Cuijlenborg /

[email protected]

26 VGG Pilot examinering dossier Agro Productie en TechnologieHet dossier Agro Productie en Technologie is heelbreedenkent13kwalificaties.Scholen en de examenleverancier GroenEnorm hebben behoefte aan vaststelling van kaders en handreikingen om vorm te geven aan de examenproducten en de examinering. Een pilot verschaft meer duidelijkheid. Meer info: Scilla van Cuijlenborg /

[email protected]

27 VGG en MTLM Professionalisering beroepsgerichte praktijkexamens Om de uitvoering van de examens in de beroepspraktijk kwalitatief te verbeteren, richten de 2 btg’s samen een gestandaardiseerde werkwijze in voor de beoordeling van examens in de beroepspraktijk, ondersteund door een


B I J LAG E N

digitaal systeem. Het resultaat is dat er voor elke deelnemende branche een demoversie beschikbaar is. Een leidraad helpt onderwijsinstellingen om een stappenplan te maken voor het invoeren van de tool. Meer info: Rico Vervoorn/Nies Oostenbrink /

[email protected] / [email protected]

28 Zakelijke Dienstverlening (ZDV) Keuzedelen ZDVVoor de keuzedelen Duits in de beroepscontext A2 en Duits in de beroepscontext B1 zijn gevalideerde examens ontwikkeld. Er zijn matrijzen, formats en formulieren voor beoordelaars beschikbaar. Meer info: Yvon van der Steenhoven /

[email protected]

29 ZDV Regionale assessorenpools ZDV Met het opzetten van een regionale assessorenpoolinBTGZDVregioOostmet 3 roc’s is ervaring opgedaan. Doel is het verbeteren van de afname- en beoordelingssituatie. Meer info: Yvon van der Steenhoven /

[email protected]

30 ZDV Ontwikkelen methodiek voor rubrics voor beoordelen praktijkexamens DeBTGZDVwileenuniformewerkwijzeontwikkelen die gebruikt kan worden om rubrics voor het beoordelen van praktijkexamens te vullen. Het gebruik van rubrics zal bijdragen aan een betere beoordelingswijze. De methodiek van het ontwikkelen van rubrics wordt beschreven. Voor het opleidingsgebied Veiligheid en Vakmanschap is een gebruikerstest uitgevoerd en zijn de rubrics beschikbaar. Meer info: Yvon van der Steenhoven /

[email protected]

31 Zorg, Welzijn en Sport (ZWS) Examenscenario’s dossier Dienstverlening HetherzienedossierDienstverlening(niveau2)kent3profielen:Helpendezorgenwelzijn,Sporten recreatie en Facilitaire dienstverlening. Twee betrokkenbtg’s,ZWSenVGG,ontwikkelensamenexamenscenario’s voor dit herziene dossier zodat alle scholen hiermee aan de slag kunnen. In de notitie ‘Onderwijs en examinering voor het dossierDienstverlening’zijn4scenario’suitgewerkt, inclusief voorbeelduitwerkingen (grofontwerp),eneenvergelijkingvandeexamenvisie en producten van de betrokken examenleveranciers. Meer info: Karin Lukassen / Rico Vervoorn

[email protected] / r.vervoorn@ mboraad.nl

32 ZWS Kennistoetsenbank Zorg en Welzijn DeBTGZorg,WelzijnenSport,examenleveranciers en scholen willen samen komen tot ééngezamenlijke(digitale)kennistoetsenbank.Dit project faciliteert de regie en proces-begeleiding om dit gezamenlijk in te vullen. Als projectresultaten zijn beschrijvingen van de Body of Knowledge voor 8 opleidingen opgeleverd.Meer info: Karin Lukassen / [email protected]

33 ZWS Examinering voor dubbelkwalificering VZ-IG/MZ3OpbasisvandenieuwekwalificatiedossiersvoorVZIGenMZ3isdeoverlapinbeeldgebracht en is een voorbeeld beschikbaar van hoe de indeling van de beroepsgerichte examensgerichtop‘dubbelkwalificering’eruitkan zien. Naast het raamwerk is er ook een voorbeeldexamen ontwikkeld.Meer info: Karin Lukassen / [email protected]


34 ZWS Completering, onderhoud en kwaliteitsborging Body of Knowledge Zorg, Welzijn en SportDeBTGZorg,WelzijnenSport,examenleveranciers en scholen hebben in 2015 een start gemaakt voor één gezamenlijke (digitale)kennistoetsenbank.Inditprojectwordt de kennistoetsenbank geborgd met een digitale tool, via een website. Ook wordt de Body of Knowledge voor de opleidingen Sport en Bewegen ontwikkeld. Meer info: Karin Lukassen / [email protected]

35 ZWS Examinering keuzedelen instroom Pabo; verbinding Body of Knowledge en digitale kennistoetsing Doel van het project is te zorgen voor sectorbrede afspraken en exameninstrumenten die aansluiten op de keuzedelen, waarmee studenten zich kunnen voorbereiden op toelating tot de Pabo. Het betreft de vakgebieden aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek. De SLO heeft hiervoor al eerder een set van leerdoelen opgesteld. Deze doelen zullen nu ingebed worden in de Body of KnowledgevanZWS.Meer info: Karin Lukassen / [email protected]

36 BTG-overstijgend – Keuzedelen examine-ren: stappenplan en raamwerk voor examensBij het ontwikkelen van examens voor keuzedelen horen afwegingen tussen inhoud en uitvoerbaarheid en de keuze voor een passende examenvorm. In dit project wordt een stappenplan ontwikkeld om dat keuzeproces te begeleiden en een raamwerk waarin een examen voor een keuzedeel gemaakt kan worden.Meer info: Nelleke Lafeber / [email protected]

37 BTG-overstijgend – Doorstroom in de herziene kwalificatiestructuur De herziene dossiers in het mbo plaatsen opleidingen voor nieuwe vraagstukken rond de examinering bij de doorstroom van studenten tussen mbo-opleidingen. Verschillende btg’s hebben behoefte aan een servicedocument dat scenario’s geeft en handreikingen doet voor oplossingen. Daarom is besloten tot een btg-overstijgend document. Meer info: Servicepunt examinering mbo, Marleen

van der Wiel [email protected]


Bi B I J LAG E N


Nummer Projecttitel Btg1 Kaderexamens ENTREE2 Valideringsinstrument en plan van eisen examenbank entreeopleidingen ENTREE3 Portfolio-beoordelingsinstrument voor keuzedeel ‘Verrijking Leervaardigheden’ voor Entreeopleidingen ENTREE4 AfstemmingproductaanbodexamineringHandelenMode HANDEL5 Bevordering kwaliteit examinering in de beroepspraktijk Handel HANDEL6 Verbetering aansluiting examens Mode HANDEL7 Constructie examens Artiest ICT8 Kwaliteitsverbeteringexamensgrafischescholen ICT9 Examens voor keuzedelen mbo ICT ICT10 Ontwikkelen examens MBO PET ICT11 StarteninrichtingExamenserviceTransportenLogistiek(ESTEL) MTLM12 Harmoniserenenverbeterenexamineringvan(internationale)wettelijkeberoepsvereistenmaritiemeopleidingen MTLM13 Examinering van keuzedelen in de BPV MTLM14 Onderzoekenadviesexamensituatiespecialistischvakmanschap SV15 Ontwikkelen van examens voor Optiek, MSMH en Audicien SV16 Ontwikkelen examens keuzedelen Specialistisch Vakmanschap SV17 Samenwerken aan examen Laboratoriumtechniek TGO18 Samen werken aan kwaliteit examinering Analisten TGO19 Gevalideerde examens Procestechniek en AOT TGO20 InstructiefilmexamineringMEI TGO21 Borging kwaliteit examens in de beroepspraktijk bij Hout en Meubel TGO22 Dossier Middenkaderfunctionaris Bouw & Infra TGO23 Kwaliteitskader examinering Bouw, Infra en Beschermingstechnieken TGO24 GezamenlijkdekwaliteitvandeexamensvoorkleineopleidingenBouw,InfraenBeschermingstechniekenborgen TGO25 Benchmark examinering Groen VGG26 Pilot examinering dossier Agro Productie en Technologie VGG27 Professionalisering uitvoering beroepsgerichte praktijkexamens VGG MTLM28 KeuzedelenZDV ZDV29 RegionaleassessorenpoolsZakelijkeDienstverlening ZDV30 Ontwikkelenmethodiekvoorrubricsvoorbeoordelenpraktijkexamens ZDV31 Examenscenario’sdossierDienstverlening ZWS32 KennistoetsenbankZorgenWelzijn ZWS33 ExamineringvoordubbelkwalificeringVZIG/MZ3 ZWS34 Completeren,onderhoudenkwaliteitsborgingBodyofKnowledge(BoK)Zorg,WelzijnenSport ZWS35 ExamineringkeuzedeleninstroomPabo;verbindingbokendigitalekennistoetsing ZWS36 Keuzedelen examineren; Stappenplan en raamwerk voor examens BTG overstijgend37 Doorstroomindeherzienekwalificatiestructuur BTGoverstijgend


No Notities

Samen werken aan examens54

55Samen werken aan examensSamen werken aan examens 55Samen werken aan examens


ColofonDit is een uitgave van de MBO Raad Postbus 20513440DBWoerdenwww.mboraad.nl

Deze uitgave is mede tot stand gekomen met steun van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Tekst en samenstelling Jonne van Diggele, JVD onderwijsadvies M.m.v. Nelleke Lafeber en Jacqueline de SchutterRedactie Karin de Lange, Bureau Karin de Lange, Den HaagVormgeving Engelen & de Vrind, LeidenDrukwerk Groen Media, Leiden

© 2016, MBO Raad. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de MBO Raad.

Samen werken aan examens OPBRENGSTEN VAN · Stuurgroep Examenagenda mbo Vo Samen werken aan examens...

Documents

Transcript of Samen werken aan examens OPBRENGSTEN VAN · Stuurgroep Examenagenda mbo Vo Samen werken aan examens...