Ontwerp Prinses Máxima Centrum: ‘Bij moeilijke …...uit het boekje. 36 Digitaal sparingsproces...

GEZONDHEIDSZORG

facil it ies, (medische) technologie en wetenschap in de zorgwww.fmtgezondheidszorg.nl

datalekken: zo halveert de zorg het aantal meldingen

Besmettingspreventie redt levens, voorkomt leed en reduceert kosten

grootste virtuele ziekenhuis in de Vs geopend

Ontwerp Prinses Máxima Centrum: ‘Bij moeilijke keuzes prevaleert

het belang van het kind”

Nieuw Ommelander Ziekenhuis Groningen boordevol techniek

2018 |3

Dräger

De nieuwe

NEN-EN-ISO 7396 is er!

Wat houdt dit in voor u? Wij

ondersteunen u graag bij deze vraag

met consulatie en training.

Dräger Gas Management Systems uw

partner voor de nieuwe NEN-EN-ISO

7396.

Ook Ook voor gecertificeerde

gassendistributiesystemen in laboratoria

is Dräger uw partner!

MEER INFO: WWW.DRAEGER.COM

Dräger. Technology for Life®

FMT GEZONDHEIDSZORG 3

de eerste iNdruk

De ICD is een klein apparaatje met een shockfunctie dat direct

ingrijpt bij levensbedreigende hartritmestoornissen. Patiënten

met een ICD moeten vaak voor controle naar het ziekenhuis

waarbij de ICD ‘wordt uitgelezen’. Het Catharina Ziekenhuis heeft een

Remote Care-afdeling opgezet om de ICD op afstand te monitoren.

Elke nacht voert de ICD automatisch een hartcontrole uit, zonder dat de

patiënt dit merkt. De ICD in het lichaam van de patiënt, communiceert

met een kastje naast het bed. Via dat kastje wordt, als er afwijkende waar-

den zijn, automatisch een rapport verzonden naar het ziekenhuis. Op deze

manier worden belangrijke zaken eerder ontdekt en kan er beter naar

gehandeld worden. Ook kan de patiënt op elk moment, op eigen initiatief

een controle doen bij een ‘niet pluis’ gevoel. Ook deze gegevens worden

automatisch naar het ziekenhuis verzonden. Voor de patiënt een gerust-

stellende gedachte dat hij nauwlettend in de gaten wordt gehouden.

Op afstand uitlezenOp deze manier monitort het ziekenhuis 1.500 hartpatiënten met een ICD

of een geïmplanteerde hartritmemonitor. “Beide apparaten worden op

afstand uitgelezen. Het gaat om patiënten met kamer-hartritmestoornis-

Het Catharina Ziekenhuis

monitort op afstand 1.500

hartpatiënten met een iCd of

een geïmplanteerde hartrit-

memonitor. Onze eerste indruk:

vernieuwende zorg die op basis

van technologie veel voordelen

biedt.

sen of patiënten waarbij de cardioloog deze diagnose vermoedt. De mees-

te mensen wonen natuurlijk in de omgeving Eindhoven, maar we houden

ook patiënten uit New York en Azerbeidzjan in de gaten”, legt verpleeg-

kundige Wilco van Lankveld uit. “In de ochtend komen die gegevens bij

ons binnen en kijken wij of er bijzonderheden zijn. Wij zien of een patiënt

last heeft gehad, of er een shock is toegediend, of dat er technische proble-

men zijn. We zijn geen hartbewaking, maar door deze continue monito-

ring op afstand, verleen je op een andere manier zorg die veel voordelen

oplevert.”

Minder pOlibezOeken“Deze werkwijze scheelt ziekenhuisbezoeken. Zo hoeft een patiënt, als

alles goed gaat, bijvoorbeeld maar één keer in plaats van twee keer per jaar

op de poli te komen”, zegt verpleegkundige Claire Vredegoor van het

Hart- en Vaatcentrum. “Bovendien kunnen we een probleem eerder tacke-

len. Door eerder in te grijpen voorkomen we een ernstige complicatie. En

niet in de laatste plaats; het werkt kostenbesparend”, benadrukt Van Lank-

veld, “alleen door dit soort vernieuwingen toe te passen in de zorg, kun-

nen we de zorg voor iedereen in de toekomst betaalbaar houden.” <

Verpleegkundige Claire Vredegoor van het Hart- en Vaatcentrum en verpleegkundige Wilco van lankveld (r) van de remote Care-afdeling.

Catharina Ziekenhuis succesvol met hartbewaking op afstand

FMT GEZONDHEIDSZORG4 FMT GEZONDHEIDSZORG4

iN deZe uitGave

8“Bij moeilijke keuzes prevaleert het belang van het kind” 22

Ommelander Ziekenhuis Groningen: “Begrijpelijk, bescheiden en functioneel”

prinses máxima centrum

6 Het nieuwe Prinses Máxima Centrum is een lean ziekenhuis.

8 LIAG-architect Thomas Bögl over het Prinses Máxima Centrum:

“Bij moeilijke keuzes prevaleert het belang van het kind”.

12 Marmoleum zet opnieuw de standaard.

ommelander ziekenhuis groningen

20 Kennismaken met het nieuwe Ommelander ziekenhuis.

22 Janneke Procee en architect Robbin Leeuwenkamp: “Begrijpelijk,

bescheiden en functioneel”

24 Ommelander Ziekenhuis boordevol techniek.

26 Siemens Healthineers: Bouwen aan zorg met toekomst.

27 Ommelander Ziekenhuis bouwt zes identieke OK’s.

30 Harwig Installatietechniek trots op Ommelander Ziekenhuis.

32 Een project om trots op te zijn.

33 Gedreven experts bouwen ziekenhuis uit het boekje.

36 Digitaal sparingsproces beleeft primeur bij OZG.

veiligheid

46 Workshop besmettingspreventie.

48 Risicovolle ruimten vragen om herleidbarecertificeringen.

50 Naslagwerk “Besmettingspreventie in de gezondheidszorg” voorziet in

behoefte.

hotfloor

16 ENGIE, Jan Snel en Wilhelmina Kinderziekenhuis, slaan

handen succesvol ineen: drie OK’s in tien weken.

17 OK’s bouwen in recordtijd.

medische technologie

13 Philips neemt EPD Solutions over.

45 Robotarm voor het allereerst ingezet bij operatie MMC.

Nieuwe ziekenhuizen en handboek besmettingspreventie

In deze editie laten we u kennismaken met twee nieuwe ziekenhuizen: het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie en het Ommelander Ziekenhuis. Beide zieken-huizen zijn unieke gebouwen die zich op meerdere terreinen onderscheiden. Belang-rijke overeenkomsten in beide gebouwen zijn de aandacht voor de patiënt, het duur-zame karakter, de kwalitatief hoogwaardige uitstraling en de innovatieve technologie.

We hebben het al vaker gesteld; de techno-logie wordt in de zorg steeds belangrijker. Niettemin blijft de gedragscomponent van de zorgverlener ook van grote invloed op de kwaliteit van de zorg. IGJ i.o. (voorheen IGZ) meldt recent dat bijvoorbeeld handhygiëne in de nodige ziekenhuizen nog beter kan. De gedragscomponent kwam ook aan de orde tijdens de workshop die FMT Gezondheids-zorg onlangs organiseerde over besmet-tingspreventie. Natuurlijk ging het hier over technologie en wat nog beter kan. Maar het ging ook over het menselijk handelen en de wijze waarop dit kan worden beïnvloed. Een conclusie van de bijeenkomst was dat besmettingspreventie niet alleen kostenbe-sparend werkt, maar nog belangrijker: ook mensenlevens redt en veel leed kan voorko-men. In deze editie treft u ook een verslag aan van deze workshop.

Ik wens u veel leesplezier.

Cor van Litsenburg,Hoofdredacteur FMT Gezondheidszorg.

editorial


TDVTDV

onze partners

38Sint Maartenskliniek: ‘alles komt veel meer samen in het nieuwe gebouw’

diversen

14 Veiligheid/ICT: Datalekken: zo halveert de zorg het aantal meldingen.

38 Huisvesting: Sint Maartenskliniek: ‘alles komt veel meer samen in het nieuwe gebouw’.

41 Actueel: korte nieuwsberichten.

44 Innovatie: Co-creatie partnerschap Robot Care Systems en

Sint Maartenskliniek.

52 ICT: Intermountain Healthcare opent grootste virtuele ziekenhuis van de VS.

53 Interieur: Losleg vinyl voor razendsnel-le renovaties zorgomgevingen.

54 NVTG: Organisaties bundelen krachten om beschikbaarheid en kwaliteit van technici in de gezondheidszorg te waarborgen.

55 Bedrijvenindex.

58 Colofon, advertentie-index.

huisvesting

FMT GEZONDHEIDSZORG6

Gedeelde VOOrzieninGenHet centrum deelt een aantal installaties en

voorzieningen met ‘de buren’: het UMC Utrecht

en het WKZ. Wim van Schie: “We gebruiken de

elektriciteitsvoorziening van het UMC Utrecht,

dat een eigen energiecentrale heeft. En dus ook

‘hun’ noodstroomvoorziening. Die is voor de

ingebruikname natuurlijk getest; in de komende

weken vindt de eerste noodstroomtest plaats

terwijl we in bedrijf zijn. Het buizenpostsysteem

is voor het laboratorium aangesloten op het

UMC Utrecht, evenals de zuurstofleidingen. Die

lopen over het plafond van de verbindingsbrug

naar het WKZ. De beddencentrale, ook een

voorbeeld van doelmatigheidswinst door te

delen. De OK’s en kinder-IC’s gebruiken we van

het WKZ. En we gebruiken met WKZ en UMC

Utrecht samen één HiX-systeem, onder andere

vanwege het gezamenlijke gebruik van IC en

OK-voorzieningen en de afdeling Radiotherapie

is dat verreweg het meest praktisch. De doelma-

tigheid die we op deze manier bereiken is een

voorwaarde om een toonaangevend specialis-

tisch zorg- én onderzoekscentrum op deze schaal

te kunnen exploiteren.”

rOnd de OpeninG“We hebben natuurlijk een hectische tijd achter

de rug”, aldus Van Schie. “Het gebouw werd drie

maanden later opgeleverd, maar de openingsda-

tum 18 mei stond vast en bleef staan. Er was dus

flinke tijdsdruk. We hebben tijdens het proces

van vijf weken inhuizen ook de restpunten van-

uit de bouw opgelost, zoals rond het openen en

sluiten van deuren en het gebouwbeheersysteem

voor het inregelen van de installaties. Een aantal

voorzieningen zijn we nog gepland aan het

inregelen terwijl we al in bedrijf zijn. De eerste

evaluaties zijn positief.” Richard Kamman: “Het

is mooi om te zien dat dingen die we cruciaal

Het Prinses Máxima Centrum is ge-

bouwd op het Utrecht Science Park

De Uithof, naast het Wilhelmina

Kinderziekenhuis (WKZ) en het UMC Utrecht.

In het centrum zijn zorg, onderzoek en opleidin-

gen in de kinderoncologie geconcentreerd. Het

Prinses Máxima Centrum werkt samen met een

geselecteerd aantal andere ziekenhuizen (shared

care centra), zodat de jonge patiënten minder

complexe onderdelen van de behandeling in een

centrum in hun eigen regio kunnen ontvangen,

onder regie van het Prinses Máxima Centrum.

Het nieuwe Prinses Máxima Centrum

in utrecht is het enige centrum

in zijn soort, zeker in Nederland.

en ook in europa bestaat nergens

anders een kinderoncologisch

centrum van deze omvang. dat

betekende dat er vooraf geen

referentiekader was voor de

inrichting van de technische facili-

teiten. een spannend avontuur dus!

Facilitair manager Wim van schie

en iCt-directeur richard kamman

vertellen erover.

Het centrum deelt een aantal installaties en voorzieningen met ‘de buren’: het uMC utrecht en het Wkz. de zuurstofleidingen lopen over het plafond van de verbindingsbrug naar het Wkz. foto derako en peter de ruig.

Door: Dietske van der Brugge

De ambities zitten in zorg, onderzoek en opleidingen

Het NieuWe PriNses MáxiMa CeNtruM IS EEN lEaN ZIEkENHuIS


voerders die de processen aansturen. We hebben

in SLA’s vastgelegd wat de prestaties zijn die we

van de systemen verwachten, en de strategische

partners hebben verantwoordelijkheid om te

zorgen dat het systeem dat niveau ook continu

levert. Deze constructie geeft ons als relatief

kleine speler maximale slagkracht.”

Ook voor de oplossing die is gekozen om patiën-

tgegevens te kunnen uitwisselen met de shared

care ziekenhuizen is de omvang van de organisa-

tie van doorslaggevend belang geweest. Kam-

man: “Het is met ongeveer 20 partnerinstellin-

gen overzichtelijk genoeg om behandelend

artsen van de shared care ziekenhuizen een

Prinses Máxima Centrum -account te geven,

zodat ze met een VPN-token op ons EPD kun-

nen inloggen. Daarmee voorkomen we een hoop

gedoe, want er zijn wel regionale XDS-netwer-

ken, maar nog geen landelijk werkend systeem.”

sMart buildinG“We hebben behoorlijk wat smart-toepassingen

in het gebouw verwerkt”, vertelt Van Schie. Er

zitten honderden sensoren in het centrum, die

gezamenlijk de bediening aansturen van zonne-

schermen, deuren, enzovoorts. We hebben ook

de infrastructuur aangelegd om track & trace-

systemen te kunnen introduceren, die we kun-

nen gebruiken voor kostbare spullen. Als je je

infuuspompen bijvoorbeeld altijd kunt terugvin-

den, bespaar je jezelf niet alleen een hoop zoe-

ken, maar het voorkomt ook dat er gehamsterd

wordt op de afdelingen.” Kamman: “We kunnen

overigens ook mensen gaan tracen. Dat zal na-

tuurlijk met heel veel privacy-waarborgen omge-

ven worden. In de praktijk betekent het juist dat

de patiënt ermee wint aan bewegingsruimte,

want je kunt de kinderen meer vrijheid toestaan

als je kunt zien waar zij zijn. In het algemeen is

ons beleid voor persoonlijke smart-toepassingen

dat mensen het zelf moeten willen. Als patiënten

en ouders aangeven dat het fijn is om een VR-

applicatie om wat voor reden dan ook beschik-

baar te hebben, prima, doen. Maar we gaan geen

aanbodgestuurde VR-hoogstandjes uitrollen.

Alles draait hier maar om één ding: het belang

van de ouders en kinderen.” <

Ook het feit dat de onderzoeksgroepen zo dicht

op de patiëntenzorg zitten maakt dit gebouw

uniek in hoe we het gebruiken. We moeten dus

goeddeels onze eigen standaards ontwikkelen,

maar we hebben een flinke duurzaamheidsambi-

tie. Die komen tot uiting in de weging van le-

vensduur en energieverbruik bij inkoopspecifi-

caties, maar ook in de installaties die we hebben

geselecteerd. We krijgen zonnepanelen en heb-

ben een systeem voor warmte-koude-opslag; dit

gebouw is trouwens goedkoper om in de winter

warm te houden dan om in de zomer koel te

houden. Alle verlichting is LED, en ons voe-

dingsconcept is niet alleen het beste uit het

oogpunt van zorg, maar maakt de hoeveelheid

eten die wordt weggegooid ook veel kleiner dan

in ziekenhuizen gebruikelijk is.“

iCtHet Prinses Máxima Centrum straalt uit dat al

hun ambities in de inhoud van zorg en onder-

zoek zitten, en dat ze verder lean zijn. Dat is

nadrukkelijk ook het geval voor de ICT. “Als je

voorop zou willen lopen in de ontwikkeling van

zorg-ICT, dan zouden we hier een afdeling van

50 tot 60 mensen nodig hebben. Dat willen we

helemaal niet”, stelt Richard Kamman. “Onze

harde ICT-faciliteiten kun je onderverdelen in

werkplekken, communicatie en netwerken. De

zorgapplicaties zijn ondergebracht in de HiX-

bubble, die we delen met het UMC Utrecht en

het WKZ. Voor de andere applicaties hebben we

cloudoplossingen, waarvan het beheer is uitbe-

steed aan strategische partners. Wij zijn de regie-

vinden voor de zorg die we willen geven ook

werken zoals we hadden verwacht. We wilden

dat het centrum kinderen zoveel mogelijk acti-

veert, en dat doet het. De prikkels om uit bed te

komen als dat kan, werken. We zien kinderen en

ouders door het hele gebouw, ze zoeken de ABO-

ruimtes (bedoeld voor Afleiden, Bewegen en

Ontmoeten), ook daadwerkelijk op. Je ziet dat

mensen makkelijk hun weg vinden, dat ouders

de balkons van de ouderkind-kamers gebruiken

om even buiten te kunnen zitten.

duurzaaMHeid“Dit ziekenhuis lijkt op geen enkel ander zieken-

huis”, zegt Wim van Schie. “Natuurlijk hebben

we voor de start evengoed wel benchmarkgege-

vens gebruikt, onder meer voor de installatie van

de energievoorziening, maar alleen al het aantal

vierkante meters per patiënt is hier bijvoorbeeld

zo afwijkend, dat je alle data van anderen moet

modificeren om er iets aan te kunnen hebben.

alles draait hier maar om één ding: het belang van de ouders en kinderen. foto derako en peter de ruig.

dit ziekenhuis lijkt op geen enkel ander zieken-huis”, zegt Wim van schie. foto ronald tilleman.

“Dit ziekenhuis lijkt op geen enkel ander ziekenhuis”

huisvesting


LIAG-architect Thomas Bögl over het Prinses Máxima Centrum

“Bij moeilijke keuzes prevaleert het Belang van het kind”

thomas Bögl (1968) twijfelde als jongere of hij arts of architect wilde

worden. Het werd architectuur, maar de zorg bleef hem trekken. Nadat hij

in 2009 partner werd bij LiaG architecten en bouwadviseurs, een bureau dat

vooral een portfolio van onderwijsgebouwen had, aasde hij op een kans om

een ziekenhuis te kunnen ontwerpen.Door: Dietske van der Brugge


“Bij moeilijke keuzes prevaleert het Belang van het kind”

Die kans deed zich voor met de aanbesteding van het Prinses

Máxima Centrum voor kinderoncologie. De inschrijving van

LIAG in 2011 sloot maximaal aan bij het ontwikkelingsgerichte

zorgconcept van het Prinses Máxima Centrum (PMC): we behandelen

geen kanker; we behandelen kinderen. De ziekte en behandeling moeten de

normale ontwikkeling van het kind zo weinig mogelijk verstoren, dus we

moeten een fysieke omgeving bieden die een gewone en gezonde ontwik-

keling van de patiënten stimuleert en ondersteunt. De inzending van LIAG

resulteerde in de ontwerpopdracht, en uiteindelijk in het ziekenhuis dat

afgelopen maand werd geopend; een ziekenhuis dat met een oppervlak van

meer dan 40.000 m2 het grootste ziekenhuis voor kinderoncologie van

Europa is.

prOCes Van jarenBögl: “Het is een langdurig proces geweest; de PMC-bestuurders hebben

op verschillende fronten tegelijk gestreden. De zorgconcentratie van de

kinderoncologie was een zaak van lange adem, en het neerzetten van het

gebouw per definitie ook. Pet af dat ze dit megaproject voor elkaar hebben

gekregen.

Voor ons startte het verhaal met de tender in 2011. Wij hebben er met

meer dan tien mensen aan gewerkt. In het jaar erop hebben we het schets-

ontwerp en het eerste VO gemaakt. Het DO dateert van 2014; later dat jaar

kwam de omgevingsvergunning rond en in februari 2016 startte de bouw

en op 18 mei j.l. zijn de eerste patiënten ingehuisd.”

Het ziekenhuis bestaat uit een gekoppeld onderzoeks- en zorggebouw. Het

onderzoeksgebouw huisvest verschillende laboratoria, onderzoeksruimten

en een parkeergarage. In het zorggebouw zijn de poliklinieken, de ver-

pleegafdelingen en verblijfsruimtes gevestigd. Thomas Bögl: “In moeilijke

afwegingen prevaleerde het belang van de kinderen. Zo hebben we de

verpleegkamers van de minst mobiele kinderen (de patiënten die een

stamceltransplantatie ondergaan) gesitueerd aan de kant waar ze het mees-

te kunnen beleven aan hun uitzicht. Dat is niet direct onder de technische

voorzieningen die benut moeten worden in die verpleegkamers. Dat moest

dan op een andere manier opgelost worden: kinderen gaan voor.”

eVidenCe based desiGnHet ziekenhuis is ontworpen volgens het idee van Evidence Based Design.

Met ‘evidence’ kan wetenschappelijke kennis worden aangeduid, maar het

kan ook gaan om gevalideerde ervaringskennis of kennis die is ontwikkeld

door het evalueren van de ontwerpen voor bestaande gebouwen.

“Onderzoek naar de invloed van ziekenhuisarchitectuur op kankerpatiën-

ten laat zien dat er een directe relatie is tussen omgeving, zintuiglijke prik-

kels en het verhogen van stress”, vertelt Bögl. “Gezonde prikkels, die in

hoeveelheid en intensiteit te reguleren zijn, en stressreductie, zijn dus be-

langrijke uitgangspunten geweest bij het ontwerp van het gebouw en ook

van het interieur van ontwerper MEKK’. Wij hebben in het begin van het

ontwerproces een psycholoog in dienst genomen die tevens als arts had

gewerkt. Verder kwam er een heleboel goede input uit het project ‘Meedoen

is groeien!’, een samenwerking met de faculteit Industrieel Ontwerpen van

de TU Delft.

Het gebouw moest positiviteit uitstralen. dat hebben we met ons team meegegeven als handtekening. foto ronald tilleman.

gedesoriënteerd raken in spanningvolle situa-

ties.”

erVarinGskennisBögl noemt kinderparticipatie vanzelfsprekend:

“De Kinderraad van het PMC heeft actief mee-

gedaan in de ontwikkeling van het gebouw. Ook

de VOKK (de Vereniging van Ouders van Kinde-

ren met Kanker) is van onschatbare waarde

geweest.

Overal waar kinderen en ouders komen, moet je

naar buiten kunnen kijken, er moet daglicht zijn

en uitzicht. De akoestiek is belangrijk in dat

verband. En het gebouw moet het de gebruiker

makkelijk maken om zich te oriënteren. Dat is

van belang voor je gevoel van geborgenheid.

Bovendien moeten ouders die van de kamer

afgaan binnen één minuut terug kunnen zijn;

dat is niet alleen een kwestie van afstanden, maar

ook van reductie van het risico dat mensen

En tenslotte zijn we zelf veel aan het kijken en

voelen geweest. Zo hebben we bijvoorbeeld

bewust geen systeemplafonds in de Ouder Kind

Eenheden gemaakt, wat wel min of meer stan-

daard is. Ga zelf maar een tijd op een bed liggen

in een kamer met een systeempafond, dan ont-

dek je dat je binnen de kortste keren die gaatjes

gaat liggen tellen, of er patronen in gaat zoeken.

Dat moet je de kinderen niet aandoen. Die Ou-

der Kind Eenheden zijn een ander speciaal ele-

ment van het PMC: elke verpleegkamer heeft

een naastgelegen ouderkamer. Op deze manier

kunnen familieleden op een meer natuurlijke

manier bij hun kind blijven.”

huisvesting


een ziekenhuis bouw je niet voor de eeuwigheid, dus er moet flexibiliteit in het ontwerp zitten. foto derako en peter de ruig.

thomas bögl. foto Hannah anthonysz.

de bouwkosten van het prinses Máxima Centrum bedragen 181 miljoen euro. foto derako en peter de ruig.

liaG architecten en bouwadviseurs tekende voor het ontwerp en de bouw is gerealiseerd door de combinatie pro liberis. foto ronald tilleman.

den: het inrijden van de verbindingsbrug met

het WKZ. De brug, een staalconstructie met

gekleurde glaspanelen, is in segmenten gebouwd.

Hij is er uiteindelijk op één nacht ingereden. Een

fascinerende gebeurtenis, omdat hij over een

bestaande brug heen getild moest worden, waar-

bij de tussenruimte maar drie centrimeter was,

en omdat de bovenleiding van de nieuwe snel-

tram niet geraakt mocht worden. Bovendien

moet hij natuurlijk ook nog hij exact tussen de

twee gebouwen passen.”

liaG siGnatureBögl, op de vraag wat herkenbare LIAG-elemen-

ten in het ontwerp zijn: “Het gebouw moest

positiviteit uitstralen. Dat hebben we met ons

team meegegeven als handtekening. Die ‘bewe-

gende’ gevel, die afhankelijk van de plaats waar je

staat van karakter lijkt te veranderen, is daarvan

wel het meest sprekende voorbeeld denk ik. Een

ziekenhuis associeer je met wit; maar de leefwe-

reld van kinderen met kleur en beweging. Dat

zijn de elementen waarmee de buitenkant van

het gebouw is ontworpen.” <

instroom van kinderen per leeftijdsgroep onvol-

doende voorspelbaar is. Maar het principe is wél

overeind gebleven in het creëren van de ABO-

ruimtes, bedoeld voor Afleiden, Bewegen en

Ontmoeten.

Thuis zit je ook niet de hele dag op je slaapka-

mer; in het ziekenhuis moeten dus andere ver-

blijfsruimtes zijn: een loungeruimte, media-

theek, muziekstudio, ontdekcentrum,

bouwplaats, een ‘park’.”

Bögl over de toekomst van het gebouw: “Een

ziekenhuis bouw je niet voor de eeuwigheid, dus

er moet flexibiliteit in het ontwerp zitten. We

hebben het gebouw met hele grote overspannin-

gen en zonder balken ontworpen, zodat het

relatief eenvoudig is om te schuiven met wanden

en delen van het gebouw in de toekomst van

functie te kunnen veranderen. Stel dat de zorg er

over een aantal jaren heel anders uitziet, bijvoor-

beeld dat bijna alles ambulant plaatsvindt, of

met dagopnames. Dan moeten de ouderkamers

een andere bestemming kunnen krijgen. Daar is

rekening mee gehouden.

Spannende momenten tijdens de bouw? Die zijn

er altijd. Thoma Bögl: “Een paar maanden gele-

Het PMC is als gespecialiseerd kinderoncologie-

centrum voor zorg en onderzoek van deze om-

vang uniek in Europa. Dat maakt de ‘post occu-

pancy evalution’, de evaluatie van bestaande

ziekenhuisontwepen tot een complexe opgave.

LIAG heeft twaalf ziekenhuizen geanalyseerd, in

en buiten Nederland.

Bögl: “De verpleegkamers zijn zo gemaakt dat

daar in principe geen medische handelingen in

verricht worden. Het moet een veilige plek zijn

voor de kinderen. We hebben ze zo bemeten dat

je het bed een kwartslag kunt draaien, zodat de

kinderen ook gewoon op de grond kunnen

spelen, zoals je dat thuis ook doet. Prikken en

behandelen: als het éven niet noodzakelijk is

ergens anders. Piepende alarmen van infuus-

pompen: buiten de kamer! Dat laatste was nog

lastig, want de apparatuur moest door een

brandwerende muur heen om dat te realiseren.”

leeftijdsGrOepenBögl: “Aanvankelijk wilde we het gebouw indelen

naar leeftijdsgroepen, omdat kinderen het meest

hebben aan leeftijdgenoten. Dat uitgangspunt

konden we niet overeind houden, omdat de


Het prinses Máxima Centrum telt 87 kamers waar kinderen én hun ouders kunnen verblijven. foto ronald tilleman.

interieur


MarMOLeuM ZET OPNIEuw DE STaNDaaRD

natuurlijk COMfOrtMarmoleum is duurzaam en CO

2-neutraal. Het

is gemaakt van hernieuwbare natuurlijke grond-

stoffen zoals lijnolie, hars, houtmeel, jute en

kalksteen. Een onderscheidend voordeel van

Marmoleum is ook dat het hygiënisch, antista-

tisch en bacteriostatisch is. Dat wil zeggen dat

micro-organismen zich niet aan het oppervlak

kunnen hechten. Zo draagt de vloer bij aan het

verkleinen van het risico op allergieën of be-

smetting met een ziekenhuisbacterie. De be-

schermende finish maakt schoonmaak en onder-

houd eenvoudig. In het Prinses Máxima

Centrum draagt het gehele interieur bij aan de

totaalbeleving van de zorg die mensen verlenen

en ontvangen. De vitale kleuren en smetteloze

toplaag van Marmoleum zorgen voor een begrij-

pelijke en herkenbare routing. Verschillende

kleurschakeringen zijn toegepast, namelijk Mar-

moleum Fresco, Marmoleum Striato Original,

Marmoleum Piano en Marmoleum Concrete.

Merkidentiteit in eiGen kleurOok de merkidentiteit van het ziekenhuis komt

terug in de vloer. Zo is een kleurstelling ontwik-

keld die aansluit bij het oranje uit het logo van

het Prinses Máxima Centrum. Forbo Flooring

vond de basis voor deze ‘special’ in Marmoleum

Concrete Orange Shimmer. Dit is een neutraal

kleurenpalet met warme en koele tinten beton,

waarin een vleugje oranje doorschemert. De

speciaal voor het ziekenhuis ontwikkelde kleur-

stelling is feitelijk een diapositief daarvan: in

deze variant voert de oranje schakering juist de

boventoon en niet het betongrijs. Met dit kleur-

accent laat het centrum voor kinderoncologie

een duidelijk signatuur achter. Niet alleen om de

huisstijl te benadrukken, maar ook om de missie

daarachter te verbeelden. Die missie is even

ambitieus als het gebouw met zijn faciliteiten:

ieder kind met kanker genezen, met optimale

kwaliteit van leven. <

Door: Forbo Flooring

Kinderen krijgen ruim baan in het Prin-

ses Máxima Centrum: ze hebben hun

eigen kamer en mogen ook daarbuiten

alle ruimtes ontdekken. Het centrum voor kin-

deroncologie wil kinderen met kanker een ver-

trouwde omgeving bieden. Ontwerpbureau

MMEK’ maakte een plan waarbij alle ruimtes zo

zijn ingedeeld en ingericht dat ze een vanzelf-

sprekend geheel vormen. De vloer, die meer dan

20.000 vierkante meter bestrijkt, is daarbij een

bepalende factor. De architect zocht naar een

speelse, kleurrijke uitstraling en vroeg Forbo

Flooring om dat idee te vertalen naar een tech-

nisch advies. De keuze voor het type vloer was

van meet af aan onbetwist. Met zijn natuurlijke

karakter en veelzijdigheid is Marmoleum de

gouden standaard in de gezondheidszorg.

Fris en levendig is het interieur

van het nieuwe Prinses Máxima

Centrum. Maar achter die onbe-

vangenheid schuilt een krachtig

statement. dat komt tot uitdruk-

king in de kwaliteit van de mate-

rialen en kleurstellingen. Zo

werd voor de vloeren het uiterst

duurzame Marmoleum gekozen.

Forbo Flooring maakte op verzoek

zelfs een unieke variant, die

gezichtsbepalend is.


PHiLiPs NEEMT EPD SOluTIONS OvER

verwachting in juli dit jaar worden afgerond,

onder voorbehoud dat aan alle gebruikelijke

voorwaarden is voldaan.

Gedetailleerde anatOMisCHe 3d-infOrMatie “Deze baanbrekende innovatie van EPD biedt

gedetailleerde anatomische 3D-informatie van

het hart tijdens ablatieprocedures bij hartritme-

stoornissen en is uniek in de branche”, aldus

Frans van Houten, CEO van Philips. “De techno-

logie heeft het potentieel om tegemoet te komen

aan de belangrijke onvervulde behoefte om de

behandeling in realtime te evalueren – een van

de belangrijkere beperkingen van de huidige

standaardprocedures, waaraan veel behoefte is.

De overname versterkt ons vermogen om het

leven van aritmiepatiënten te verbeteren, en ligt

geheel in lijn met onze strategische plannen om

ons portfolio oplossingen voor beeldgestuurde

therapie te verbreden en winstgevende groei op

de lange termijn voor Philips te realiseren.”

interVentiOnele beeldVOrMinG en naViGatie“Ik ben erg blij dat Philips het nieuwe thuis

wordt voor ons product, onze activiteiten en

onze mensen”, aldus prof. Shlomo Ben-Haim,

oprichter en bestuursvoorzitter van EPD Soluti-

ons. “De expertise van Philips en hun leidende

rol op het gebied van interventionele navigatie

en beeldvorming is een perfecte strategische

match met EPD. Ik ben ervan overtuigd dat we

als onderdeel van Philips in staat zullen zijn om

EPD te laten groeien en om over de hele wereld

vele elektrofysiologen en patiënten te helpen,

waarbij we ernaar streven om de behandelings-

kosten te verlagen, routering en behandeling te

vereenvoudigen en de effectiviteit van de proce-

dures uiteindelijk te verbeteren.”

De combinatie van de interventionele beeldvor-

mingssystemen van Philips (zoals Azurion) en

het systeem voor cardiale beeldvorming en navi-

gatie van EPD biedt de gegevens en kaarten die

door elektrofysiologen worden gebruikt om

verschillende soorten katheters te navigeren voor

het lokaliseren en behandelen van hartritme-

stoornissen. Het systeem van EPD, dat in febru-

ari dit jaar een CE-markering heeft gekregen, is

gebaseerd op zelfontwikkelde software-algorit-

mes en elektromagnetische sensoren voor een-

malig gebruik die in combinatie met standaard

elektrofysiologische katheters worden gebruikt.

Verschillende toonaangevende ziekenhuizen in

Europa hebben het systeem al geïnstalleerd. De

aanvraag om het systeem ook op de Amerikaan-

se markt te mogen brengen (510(k)-procedure)

wordt op dit moment beoordeeld door de Ame-

rikaanse Food & Drug Administration (FDA).

Wanneer de overname is afgerond, gaat EPD –

inclusief alle medewerkers – deel uitmaken van

het Philips-onderdeel Image-Guided Therapy.

Prof. Shlomo Ben-Haim blijft bij Philips betrok-

ken om nieuwe activiteiten op basis van deze

overname te ontwikkelen. <

Van de nieuwsredactie

Door een gedetailleerd 3D-beeld van de

anatomie van het hart te genereren,

helpt het systeem voor cardiale beeld-

vorming en navigatie van EPD [1] elektrofysiolo-

gen om hun weg in het hart te vinden. Daarnaast

kan met het systeem tijdens diagnostische en

therapeutische procedures bij hartritmestoornis-

sen de positie en richting van katheters worden

bepaald. Deze baanbrekende technologie biedt

mogelijkheden om routering en behandeling te

vereenvoudigen, behandelingsresultaten direct te

kunnen bekijken en uiteindelijk de effectiviteit

van procedures te verbeteren.

Met deze overname breidt Philips zijn diensten

en portfolio uit op het gebied van interventio-

nele beeldvormingssystemen, slimme katheters

en plannings- en navigatiesoftware en kan het

bedrijf nieuwe oplossingen introduceren in de

markt voor de beeldgestuurde behandeling van

hartritmestoornissen. Deze markt is nu al meer

dan 2 miljard euro waard [2] en groeit met dub-

bele cijfers. Philips betaalt de overname met 250

miljoen euro in contanten en middels uitgestelde

voorwaarden-gerelateerde betalingen. In ver-

band met deze voorwaardelijke betalingen ver-

wacht het bedrijf bij voltooiing van de transactie

een voorziening van ongeveer 210 miljoen

euro [3] te moeten boeken. De transactie zal naar

Philips heeft een overeenkomst om

ePd solutions over te nemen.

ePd solutions is een innovator op

het gebied van beeldgestuurde

procedures bij hartritmestoor-

nissen.

Medische technologie

philips azurion.

[1] Het systeem voor cardiale beeldvorming en

navigatie van EPD is niet verkrijgbaar in de VS.

[2] Potentiële markt voor Philips; met de overname

van EPD zal de totale potentiële markt voor beeld-

gestuurde therapie voor Philips meer dan 8 miljard

euro waard zijn.

[3] Geschatte actuele waarde van de voorwaarde-

lijke betalingen.

veiligheid / ict


Door: Bastiaan Bakker, security expert bij Motiv

datalekken: ZO HalvEERT DE ZORG HET aaNTal MElDINGEN

tientallen medewerkers die zonder toestemming in

een patiëntendossier gluren? slechte publiciteit,

boetes en schadeclaims kunnen het gevolg zijn. Hoe

voorkomen zorginstanties dat toch al krappe bud-

getten door een ondermaatse security nog verder

onder druk komen te staan?

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) ontving in 2017 maar liefst

10.000 meldingen van datalekken. Daarvan was bijna een derde

afkomstig uit de sector Gezondheid en welzijn. Ziekenhuizen,

apotheken en andere zorgaanbieders brachten de toezichthouder op de

hoogte van ruim 3.000 (mogelijke) datalekken.

Vaak zijn menselijke fouten de oorzaak van een datalek. Persoonsgegevens

worden verstuurd naar de verkeerde patiënten, per ongeluk gepubliceerd

of bij het grofvuil gezet. Slechts sporadisch gaat het om bewust misbruik,

zoals begin dit jaar het geval was in het Haagse HagaZiekenhuis. Tiental-

len medewerkers konden de nieuwsgierigheid niet onderdrukken toen

realityster Samantha de Jong met een overdosis was opgenomen. Zonder

toestemming keken ze in het patiëntendossier van ‘Barbie’.

besCHerMende MaatreGelenHet HagaZiekenhuis in Den Haag weet sinds kort wat de gevolgen kunnen

zijn van zo’n datalek. Het ‘neuzen’ in het EPD van De Jong werd breed

uitgemeten in de media en de reacties waren niet mals. Volgens de Patiën-

tenfederatie is er ‘uiterst onzorgvuldig’ gehandeld en heeft het ziekenhuis

te maken met een ‘cultuurprobleem’.

De AP noemde het een ‘ernstige zaak’ en kondigde een onderzoek aan. Als

hier ‘ernstige verwijtbare nalatigheid’ uit blijkt, kan de toezichthouder een

boete opleggen. Juridische claims door het slachtoffer zijn in zo’n geval

ook niet uit te sluiten. Deze tips helpen datalekken en de gevolgschade te

voorkomen:

1. Monitor inloggen EPD continu

NEN 7513 stelt eisen aan de toegangsregistratie van zorgverleners tot

elektronische patiëntendossiers. Alle acties van zorgverleners moeten in

een systeem worden gelogd. Na vermeend misbruik moet de patiënt of de

toezichthouder de mogelijkheid hebben om de logging te raadplegen. Nog

beter is om de logging continu te monitoren op onrechtmatigheden en bij

verdachte situaties binnen 24 uur de betrokken persoon feedback te vra-

gen/te confronteren met het de geconstateerde feiten.

2. Zorg voor een passende beveiliging EPD

De bescherming van patiëntendossiers stopt uiteraard niet bij monitoring.

Het gaat om de beveiliging van veelal bijzondere persoonsgegevens en

bastiaan bakker


Daar is de chatapp niet veilig genoeg voor. Het-

zelfde kan worden gezegd over toepassingen als

Dropbox, WeTransfer en Skype. Zorg voor vei-

lige alternatieven en stimuleer het gebruik hier-

van.

7. Investeer in securityawareness

Artsen, verplegend personeel en andere mede-

werkers zijn zeer betrokken bij de behandeling

van patiënten. Daardoor staan ze open voor

voorlichting over het belang van privacy en

security en de consequenties van een onzorgvul-

dige omgang met persoonsgegevens. Het vergro-

ten van het beveiligingsbewustzijn kan op uit-

eenlopende manieren. Een daarvan is het leren

van fouten zoals het ongeoorloofd neuzen in een

patiëntendossier. Wijs bijvoorbeeld tijdens een

training op de consequenties.

Dataveiligheid is in de zorg een groot goed waar

patiënt en behandelaar beiden recht op hebben.

Als we het aantal datalekken met behulp van

deze maatregelen kunnen halveren, zijn we op de

goede weg… <

4. Versleutel gevoelige gegevens

10 procent van de datalekken komt voort uit

diefstal of verlies van een notebook of smart-

phone. Zo’n incident mag niet leiden tot een

datalek met vervelende gevolgen. Als de data op

de gegevensdrager zijn versleuteld, dan zijn ze

niet leesbaar voor onbevoegden. Het is dan niet

nodig om de AP op de hoogte te stellen van een

datalek. Overigens is encryptie ook de oplossing

voor de bescherming van data op afgedankte

apparatuur.

5. Pas malwarescanning toe

3 procent van de datalekken is gerelateerd aan

cybercriminaliteit. Deze zijn deels te voorkomen

met scanners die virussen, ransomware en ande-

re vormen van malware vroegtijdig detecteren en

blokkeren. Binnen zorginstellingen worden

dergelijke scanners nog maar beperkt ingezet.

6. Bied alternatieven voor consumententoepassin-

gen

De AP riep artsen in 2016 al op om niet meer via

WhatsApp te communiceren over patiënten.

daar hoort een end-to-end security bij. Denk

ook aan een uitgebreide rechtenstructuur om de

toegang te beperken, een veilige opslag van

wachtwoorden en een veilige opslag van de data.

3. Installeer een datalekfilter dat patiëntgegevens

herkent

60 procent van de datalekken is het gevolg van

het versturen naar of afgeven van gegevens aan

de verkeerde persoon. Overweeg een datalekfilter

dat patiëntgegevens herkent. Moderne filters

herkennen data met persoonsgegevens, maar

bijvoorbeeld ook medische documenten zoals

röntgenfoto’s en echo’s die in zorginstellingen

noodzakelijk zijn voor behandeling. Staat een

medewerker op het punt om bijvoorbeeld per

e-mail patiëntgegevens te versturen, dan toont

het filter eerst een waarschuwing. De mail wordt

pas doorlaten als de verzender expliciet toestem-

ming heeft gegeven. Dataveiligheid wordt zo

beter gewaarborgd doordat medewerkers die

onbewust privacygevoelige data delen met der-

den dankzij het datalekfilter worden gewaar-

schuwd en dit zelf kunnen stoppen.

www.tork.nl

Minder risico op kruisbesmetting en lagere kosten - met elk afzonderlijk vel

Minder risico op kruisbesmetting en lagere kosten – Het vel dat u aanraakt, is het vel dat u gebruikt. Dankzij de afgesloten Tork SmartOne® Toiletpapier Dispenser met vel-voor-vel dosering wordt het risico op kruisbesmetting kleiner en het papierverbruik tot 40%* verminderd. Vel-voor-vel dosering zorgt voor een betere hygiëne en minder afval. Minder afval per bezoek betekent meer bezoeken per rol. U hoeft dus minder vaak te vullen. Hierdoor bespaart u op de kosten voor opslag, personeel en onderhoud.

Gecontroleerd verbruik en verbeterde hygiëne – met de Tork SmartOne® Toiletpapier Dispenser

* De statistieken zijn afkomstig uit interne enquêtes onder 7.729 gebruikers in Europa. Traditionele Jumbo toiletpapier dispenser in vergelijking met Tork SmartOne®

Mini Toilet Roll Dispenser voor toiletpapier. Het lagere verbruik werd in verbruikte vierkante meter per toiletbezoek gemeten.

Wolleswinkel_Tork_Anzeige_Healthcare_INservFM_HealthCareManagement_NL_185x131_2017_V01.indd 1 04.09.2017 14:33:41

hotfloor


GesLaaGde OPeratie: DRIE Ok’S IN TIEN wEkEN

De OK’s zijn gebouwd op zes meter hoogte, aan-

sluitend op de bestaande operatiekamers op de

tweede verdieping. Jan Snel maakte een stalen ta-

fel waarop ze rusten. ENGIE nam het ontwerp en

de realisatie van alle elektrotechnische en werk-

tuigbouwkundige installaties voor haar rekening.

bOuWpakketHet nieuwe centrum voor kinderoncologie open-

de op 18 mei de deuren. Dat legde een enorme

tijdsdruk op het project. “Om dit project snel te

realiseren hebben we een team gevormd met spe-

cialistische kennis van het ontwerp en de bouw

van operatiekamers”, vertelt projectleider Roy

Leegwater. “Verder was het nodig om op een in-

novatieve manier te werken. De installatie op lo-

catie moest namelijk in slechts tien weken tijd ge-

beuren. De containerunits moesten daarom

zoveel mogelijk kant en klaar worden aangele-

verd. We hebben alles zoveel mogelijk van tevoren

gemonteerd, zodat de units ter plaatse in elkaar

gezet konden worden als een bouwpakket.” Hier-

bij kwam de eerder opgedane kennis en ervaring

bij onder meer het Amphia Ziekenhuis in Breda,

het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis in Goes en

het Bravis Ziekenhuis in Roosendaal goed van

pas.

snelkOOkpansessies “Voor het WKZ is bij de start van de bouw een

ruimte ingericht waar Jan Snel, ENGIE-specialis-

ten, alle toeleveranciers en onderaannemers sa-

menwerkten met het projectteam van het zieken-

huis. Dat zorgde voor een efficiënte communicatie

en snelle besluitvorming, die het ontwerpproces

enorm heeft versneld”, zegt Roy Leegwater. “Van-

wege de complexiteit van de installaties en de be-

perkte ruimte op locatie hebben we onder meer

gebruikgemaakt van 3D-modellen. Tijdens snel-

kookpansessies bepaalden het projectteam en de

gebruikers ter plekke waar bijvoorbeeld wand-

contactdozen en beeldschermen moesten komen.

Dit bleek een geweldig effectieve manier van sa-

menwerken, die zeker voor herhaling vatbaar is.”

Het feit dat ENGIE en alle bij de bouw betrokken

partners vanaf de start gezamenlijk zijn opge-

trokken is volgens de projectleider de sleutel tot

het succes. <

Door: ENGIE

van ziekenhuizen wordt verwacht dat

ze optimale zorg leveren tegen zo laag

mogelijke kosten. Zorginstellingen

moeten flexibel zijn en hun risico’s en

kosten goed beheersen door slimmer

en efficiënter te werken. Ook moeten

zij tijdig meegaan met technologische

innovaties en nieuwe ontwikkelingen

en voelen zij de maatschappelijke druk

om te komen tot een duurzaam werken

verblijfsklimaat.

ENGIE Healthcare beschikt over kennis van zorg

én technologie, die combinatie is uniek. We zijn

sterk in integrale concepten en bereid om onze

nek uit te steken en ook een (financieel) risico te

dragen. Door de unieke combinatie met ENGIE

Energie kunnen we zorginstellingen bovendien

ondersteunen in de hele energiewaardeketen; van

levering tot distributie. Anders gezegd, wij helpen

zorginstellingen naar een optimale bedrijfsvoe-

ring en 100% duurzame energiehuishouding.

Dat maakt ENGIE dé specialist in healthcare. Het

ontwerpen, bouwen en technisch beheren van

operatiekamers zijn daarom kerncompetenties.

drie extra OperatiekaMersSamen met modulair bouwer Jan Snel realiseerde

ENGIE onlangs drie extra operatiekamers voor

het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) in

Utrecht. De operatiekamers (OK’s) zijn in ge-

bruik genomen om capaciteit te bieden aan het

Prinses Máxima Kinderoncologisch Centrum en

ter voorbereiding op de toekomstige renovatie

van de bestaande OK’s.

ENGIE, Jan Snel en Wilhelmina Kinderziekenhuis, slaan handen succesvol ineen

Medewerkers van enGie.


lange dagen maken als dat nodig is”, zegt Jan-

maat. “Bijkomend voordeel is dat we relatief kort

op het ziekenhuisterrein aanwezig zijn. Dat

betekent zo min mogelijk overlast aan geluid,

stof en trillingen.” Voorwaarde voor het verkrij-

gen van de opdracht was onder meer ervaring in

een 24/7 omgeving en ervaring met het bouwen

van K1P1 OK’s. “Daar voldeden we aan en eer-

der hadden we voor het ADRZ in Goes al in

eenzelfde korte tijd een centrum voor nucleaire

geneeskunde (1.070 vierkante meter) én een

OK-complex (2.600 vierkante meter) gebouwd

in samenwerking met Siemens Healthineers,

Medexs en Engie.”

COnCurrent enGineerinGZeven maanden was echter zelfs voor Jan Snel

Medical Buildings erg snel. “Daarom zijn we al

voordat we de opdracht binnen hadden gestart,

anders was het niet haalbaar”, verklaart Janmaat.

Na opdrachtverlening reserveerden wij voor

twee maanden een grote werkruimte met alle

benodigde voorzieningen in ons kantoor. Hier

In december 2016 deed Jan Snel Medical

Buildings mee aan een marktconsultatie

voor het Wilhelmina Kinderziekenhuis in

Utrecht, om mee te denken over het bij elkaar

brengen van wensen en beschikbare budget voor

drie nieuwe OK’s. “26 Juni 2017 vond de schouw

plaats, met de opdracht om 8 september een

definitief plan met aanbieding in te dienen. We

hebben met ons team de vakantieperiode door-

gewerkt en niet voor niets. In oktober wonnen

we de opdracht. Het beste plan voor de beste

prijs”, aldus Jorrit Janmaat, accountmanager

healthcare bij Jan Snel Medical Buildings, onder-

deel van Jan Snel in Montfoort, marktleider in

modulair bouwen.

Jan Snel Medical Buildings tekende voor het

engineeren, bouwen en opleveren in zeven

maanden tijd. “Dat kan niemand anders, zeker

niet als er ook een winter in die periode valt.

Daar hebben wij nauwelijks last van, aangezien

we zo veel mogelijk prefabriceren in onze eigen

fabriek. Daardoor kunnen we bijvoorbeeld extra

in opdracht van het umC utrecht

voegde jan snel medical Buildings

drie extra ok’s toe aan het

bestaande ok-complex van het

Wilhelmina kinderziekenhuis. het

engineeren, bouwen, plaatsen en

integreren van de 45 modulaire

eenheden gebeurde in slechts

zeven maanden tijd. eind mei kon

het ziekenhuis de nieuwe k1p1 ok’s

in gebruik nemen.

Ok’s BOuWeN IN RECORDTIjD

hotfloor

Door: Wilma Schreiber

de Ok’s werden in drie maanden tijd afgebouwd, inclusief valideren en inhuizen. eind mei was de definitieve oplevering.

Dat losten we meteen op in het vaste weekover-

leg.” Ook het UMC Utrecht zat elke week aan

tafel. “Snel en direct samen schakelen met de

klant was voor ons een voorwaarde om de OK’s

in zo’n korte tijd te kunnen bouwen. Ook heb-

ben we tijdens de engineering steeds per item

laten accorderen om de milestones te halen in

deze overspannen markt met soms lange levertij-

den.” December vorig jaar was het hele gebouw

3D ontworpen en kon de opdrachtgever er met

een virtual reality bril op doorheen lopen.

intensief COördinatieWerkGedurende de engineeringperiode maakte Jan

Snel Medical Buildings tevens de grond bouw-

rijp. “We hebben schroefpaalfundering aange-

bracht, omdat de nieuwbouw pal naast het be-

staande OK-complex moest plaatsvinden. Met

patiënten op de OK-tafel op tien meter afstand

kun je niet heien, daarom hebben we gekozen

voor deze geluid- en trillingsarme oplossing”,

aldus Janmaat. De OK’s moesten op ruim zes

meter hoogte aangesloten worden op het be-

staande complex. Hiervoor werd een stalen

frameconstructie geplaatst. “Vervolgens hebben

we in één weekend in februari met een mobiele

kraan alle 45 modulaire eenheden geplaatst: 25

op de eerste bouwlaag en nog eens 20 voor de

technieklaag erboven. Dat vergde intensief coör-

dinatiewerk, gezien de bouwwerkzaamheden in

het aanpalende Prinses Máxima Ziekenhuis voor

kinderoncologie en de verbindingstunnel in

aanbouw, wat logistiek een uitdaging vormde.”

Na het plaatsen van de modulaire eenheden

werkten de engineers van alle betrokken partijen

elke dag samen. Oftewel concurrent engineering,

waarbij direct overleg mogelijk is en je binnen

tien minuten tot een creatieve oplossing kunt

komen. Met die tijdbesparing wonnen we tijd

over het hele project.”

De planning werd uitgezet van oktober 2017 tot

en met mei dit jaar. “Wat er moest gebeuren, wie

doet wat wanneer en wat betekent dat weer voor

andere onderaannemers. Vervolgens ging ieder-

een vanuit hetzelfde nulpunt aan de slag met het

3D-ontwerp”, zegt Janmaat. “Aan het eind van de

week hebben we steeds al het tekenwerk ingela-

den en alle lagen over elkaar gelegd. Daardoor

werd meteen helder als iets digitaal niet paste.

volgde nog een stukje maatwerk: het maken van

en doorbraak naar en aansluiting op het be-

staande OK-complex. “Dat wil je zo laat moge-

lijk doen, op het moment dat je zo schoon mo-

gelijk bent. De technieklaag boven op het pand

moest worden aangekoppeld aan de bestaande

nutsen: water, elektra en stoom”, zegt Janmaat.

“Al met al hebben we de drie OK’s in drie maan-

den tijd afgebouwd, inclusief valideren en inhui-

zen. En eind mei definitief opgeleverd.”

kWalitatief en duurzaaM De drie OK’s zijn eigendom van het UMC

Utrecht en blijven naar verwachting vijf jaar in

gebruik. “In onze aanbieding hebben we ook een

prijs afgegeven voor het demonteren. We slopen

niets, het is een duurzaam product dat we tot 94

procent hergebruiken en waar mogelijk weer een

nieuwe gebouwfunctie geven. Het ziekenhuis

heeft dus ook nauwelijks overlast van sloopwerk-

zaamheden”, aldus Janmaat, die wijst op nog een

voordeel van modulaire bouw. “Het aanleveren

van bouwmateriaal gebeurt zo veel mogelijk bij

ons in de fabriek wat verwerkt wordt in de prefa-

bricage. Dat betekent minder transportbewegin-

gen en daarmee winst in efficiëntie en voor het

milieu.”

Al met al kijkt Janmaat tevreden terug op het

project. “Het laat zien hoe veel er mogelijk is in

heel korte tijd, ook als de bestaande OK’s ge-

woon moeten kunnen doordraaien. Communi-

catie en veiligheid hebben op een ziekenhuister-

rein de hoogste prioriteit. De patiënt krijgt altijd

voorrang, indien nodig worden bouwactiviteiten

omgewisseld in de planning. En in geval van een

spoedoperatie in de bestaande OK’s leggen we

het werk op het bouwterrein stil”, vertelt hij.

Als hoofdaannemer is het voor Jan Snel Medical

Buildings hoofdzaak om alles continu onder

controle te hebben. “Als bouwer moet je begrij-

pen hoe een ziekenhuis werkt. Het goed instrue-

ren en coördineren van je onderaannemers is

zeer belangrijk. Wij werken samen met gere-

nommeerde partijen met ruime ervaring in deze

branche. Ook dat zorgt voor een soepele samen-

werking naar een prachtig eindresultaat als bij

dit project.” <

hotfloor


de nieuwe Ok’s staan op een stalen frameconstructie.

“als bouwer moet je begrijpen hoe een zieken-huis werkt”, stelt jorrit janmaat van jan snel Medical buildings.

“als bouwer moet je begrijpen hoe een ziekenhuis werkt”

Met veel plezier feliciterenwij het Ommelander Ziekenhuismet de opening van ScheemdaDoor de optimalisatie van de huidige processen van de SEH en OK, de realisatie van een dynamische planning voor de gecentraliseerde poliklinieken en de implementatie van het nieuwe centrale patiënten aanmeldproces heeft Bostec als trotse partner mogen bijdragen aan de ontwikkeling van het nieuwe ziekenhuis.

bostec.nl/zorg

Bostec wenst allemedewerkers heelveel succes enwerkplezier in ditnieuwe ziekenhuis!

U kunt bij de dagelijkse wasverzorging veel geld besparen ten opzichte van uitbesteding aan een commerciëlewasserij. Met een individuele kostprijsvergelijking laten we u zien hoe groot het besparingspotentieel is.• Minder slijtage van het wasgoed• Geen verlies en/of zoekraken van wasgoed• BTW-voordeel over personele kosten (voor instellingen)

Miele Professional. Immer Besser.

Voor meer informatie of aanvraag: Telefoon: (0347) 37 88 84 | www.miele.nl/professional Lees hoe andere zorginstellingen hun textielverzorging organiseren: ga naar www.inspiredbyprofessionals.nl

Waskosten te hoog? Houd de persoonsgebonden was in huis!

Vraag een

gratis kostprijs-

vergelijking

aan!

18-0377_FZ_Anzeige_197x128_nl_NL.indd 1 26.03.18 09:27

Ommelander Ziekenhuis Groningen


kennismaken MET HET NIEuwE OMMElaNDER ZIEkENHuIS

Marcel Scholte teamleider OK van het zieken-

huis, omdat ze allemaal een hoge mate van be-

trokkenheid voelden.

We laten u ook kennismaken met de techniek

van het nieuwe Ommelander Ziekenhuis. Door

slimme technieken is het energieverbruik tot een

minimum beperkt. Met Harold Suk van Harwig

Installatietechniek spraken we over de promi-

nente rol die deze installateur speelde. Met Tjerk

Boorsma van Dura Vermeer Hengelo en Jan-

Fokko Haan van Kropman Installatietechniek in

Nijmegen spraken we over het digitale sparings-

proces in BIM. Met Deerns gaan we in op de

Expert-Driven methode die het mede mogelijk

maakte om in rap tempo dit kwalitatief hoog-

waardige en duurzame gebouw te realiseren.

Het Ommelander Ziekenhuis is een mooi, func-

tioneel en duurzaam zorggebouw geworden dat

een uitgebreide kennismaking meer dan waard

is. <

Albert Koeleman, voorzitter van de Raad

van Bestuur: “Wij vinden dat het zie-

kenhuis van alle Groningers is. En hoe

konden we dat beter tot uiting laten komen dan

door juist hen te vragen de officiële openings-

handeling te verrichten.”

Het Ommelander Ziekenhuis verhuisde op 30

juni van haar huidige locaties in Delfzijl en

Winschoten naar de nieuwe locatie in Scheemda.

uitGebreide kennisMakinGIn deze editie van FMT Gezondheidszorg laten

we u uitgebreid kennismaken met dit nieuwe

ziekenhuis. Dit doen we aan de hand van een

interview met projectleider namens het zieken-

huis, Janneke Procee en architect Robbin Leeu-

wenkamp. Zij vertellen over onder meer de visie

achter de realisering van de nieuwbouw. Daar-

naast gaan we in op de zes nieuwe OK’s. De

betrokken partijen kijken terug met een goed

gevoel op hoe deze high tech OK’s in een prima

samenwerking tot stand zijn gekomen. Volgens

Het Ommelander Ziekenhuis nodigt

Groningers uit zich aan te melden

om op 7 november 2018 de officiële

opening van het nieuwe zieken-

huis in scheemda te verrichten.

de komende maanden wordt een

groep van 30 Groningers geselec-

teerd die gezamenlijk de officiële

openingshandeling zullen doen.

albert koeleman, voorzitter van de raad van bestuur: “Wij vinden dat het ziekenhuis van alle Groningers is. en hoe kunnen we dat beter tot uiting laten komen dan door juist hen te vragen de officiële openingshandeling te verrichten.”

de architect koos ervoor om het ziekenhuis zoveel mogelijk op te laten gaan in de omgeving.

[email protected] - WWW.LEEUWENKAMP.NL

CENTRAAL PLEIN

BEDKAMER

OPERATIE COMPLEX

KANTOREN

BUILDING INFORMATION MODEL (BIM)



BEGRIjPElIjk, BESCHEIDEN EN FuNCTIONEElgaan rechtstreeks naar de betreffende afdeling.

En bezoekers voor de poli slaan bij de entree

direct linksaf. Zo heb je een snelle spreiding en

altijd relatief veel rust bij de entree. Dat is ook de

reden waarom het personeel een eigen entree

heeft.”

tOekOMstHet zijn aandachtspunten die laten zien dat er

goed is nagedacht over het concept. “We ontwer-

pen hier voor de toekomst”, zegt Leeuwenkamp.

“Maar niemand kan exact zeggen hoe de toe-

komst eruitziet. Technologische ontwikkelingen

wijzen erop dat er steeds meer handelingen op

afstand worden uitgevoerd. Datzelfde geldt voor

de monitoring van de patiënten. Ook dat ge-

beurt steeds meer op afstand. Dus hoe groot

moet de poli worden? Je wilt niet te klein, maar

zeker ook niet te groot bouwen. Daarom hebben

we op de hotfloor in eerste instantie zes OK’s

ingericht met de mogelijkheid om dat later uit te

breiden tot acht. Wellicht dat we de ruimte in het

beddenhuis (één- en tweepersoonskamers) in de

toekomst een andere functie kunnen geven. En

de poli kan vrij eenvoudig worden omgebouwd

tot ruimtes, geschikt voor kantoren voor externe

ling”, zegt Leeuwenkamp. “Het ziekenhuis is van

binnenuit ontworpen. Bij ons ontwerp staan de

patiënt en de medewerker centraal. We hebben

diverse gebruikersgesprekken gevoerd voordat

we de uiteindelijke tekeningen op tafel legden.

Wij hebben hier heel duidelijk naar de gebrui-

kers geluisterd en zo is er een functioneel ge-

bouw ontstaan met de patiënt centraal.”

“Ons uitgangspunt was: handen aan het bed.

Kortom, een bescheiden budget voor de bouw,

zodat het geld terechtkomt waar het hoort: bij de

patiënt. Noem dat maar Groningse nuchterheid”,

vult Procee aan, die vervolgens duidelijk is over

de eerste uitgangspunten. “Niemand wil in een

ziekenhuis zijn. En als je er dan toch moet zijn,

dan wil je je op je gemak voelen. We hebben dus

geprobeerd om er een huiselijk aspect in aan te

brengen. Patiënten moeten zich bij de entree niet

overvallen voelen door de massaliteit en de

omvang van zo’n entree. En daar hoort ook bij

dat we de aantallen die via de entree het zieken-

huis binnenkomen willen beperken. Bezoekers

voor de Oogheelkunde of Dialyse hoeven het

ziekenhuis niet in via de hoofdingang. Zij komen

dus eigenlijk het ziekenhuis niet binnen, maar

thuisvoelen. dat is, voor zover

daar sprake van kan zijn in een

ziekenhuis, het uitgangspunt bij

het ontwerp van het Ommelander

Ziekenhuis Groningen. Het zieken-

huis net buiten scheemda heeft er

alles aan gedaan om de bezoekers

zo veel mogelijk op hun gemak te

stellen en het weerspiegelt de

Groningse nuchterheid.

Door: Gerrit Tenkink

de entree van het Ommelander ziekenhuis Groningen.H

et waren spannende weken zo voor de

ontvangst van de eerste patiënten op

30 juni in het nieuwe ziekenhuis. De

opening betekende tegelijkertijd de sluiting van

de twee ziekenhuizen in Winschoten en Delfzijl.

In totaal telt het nieuwe ziekenhuis tweehonderd

bedden. Het lag dan ook voor de hand dat een

centrale locatie in Noordoost Groningen werd

gezocht. Scheemda bleek een geschikte plek,

dicht tegen de A7 aan.

Projectleider namens het ziekenhuis, Janneke

Procee en architect Robbin Leeuwenkamp zetten

de laatste puntjes op de i. Ze zien de visie van het

ziekenhuis en de nuchterheid van de Groningers

terug in het gebouw. “Ik denk dat we hier iets

heel moois hebben neergezet”, zegt Procee, die

samen met Leeuwenkamp deel uitmaakt van het

(kern)projectbouwteam.

Van binnenuitKom je aanrijden via de A7 dan valt direct op dat

het gebouw als het ware wordt opgenomen in

het landschap. “En dat was exact onze bedoe-

Ommelander Ziekenhuis Groningen:


bedrijven. Met die flexibiliteit zijn we klaar voor

de toekomst.”

beGrijpelijk GebOuWVoor de bouw koos het ziekenhuis een locatie

net buiten Scheemda. Leeuwenkamp: “We heb-

ben relatief veel ruimte om het gebouw en daar-

door niet te maken met de ruimteproblemen

waarmee binnenstedelijke ziekenhuizen kampen.

Zo kun je de diverse afdelingen beddenhuis, poli

en hot floor goed van elkaar scheiden en zo

ontstaat een logisch gebouw waar de patiënt zich

goed kan oriënteren. We hebben het gebouw zo

ontworpen dat het begrijpelijk is voor iedere

gebruiker. En omdat we beschikken over vol-

doende ruimte konden we betrekkelijk laag

bouwen, maar hadden we ook ruimte om bij-

voorbeeld de ‘vuile’ logistieke stromen buiten

het zicht van patiënt en bezoeker te houden.

Uiteindelijk zijn we uitgekomen op vijf bouwde-

len: de hoofdentree, de polikliniek, het bedden-

huis, een energiegebouw en de hot floor. Al deze

bouwdelen zijn eenvoudig te herkennen en

logisch ten opzichte van elkaar gepositioneerd.

Zo is het bijna onmogelijk om hier te verdwa-

len.”

HealinG enVirOnMentLopend door de gangen valt direct op hoeveel

daglicht het ziekenhuis binnenkomt. Grote

raampartijen zorgen dat er vanuit de gangen

bijna altijd een connectie met buiten is. “Goed

voor de oriëntatie van de patiënt”, zegt Leeu-

wenkamp die het woord ‘healing environment’

als vanzelfsprekend beschouwt. “We hebben veel

daglicht en het uitzicht op dit prachtige land-

schap aan de patiënten gegeven. Goed vanuit

duurzaamheidsoogpunt, maar ook gezond voor

de patiënt. We geven de patiënt daar waar moge-

lijk de regie in handen: de patiënt kan zelf het

lichtniveau bepalen, de ventilatie regelen en de

temperatuur instellen. Hij kan de rust opzoeken

of juist contact maken. We willen vooral graag

dat de patiënt zich, voor zover mogelijk, thuis

voelt, dit gevoel hebben we trachten te verster-

ken door gebruik te maken van de juiste kleuren

en materialen voor diverse bouwdelen, huiselijk

in de klinieken, zakelijk bij de poliklinieken,

‘steriel’ bij de hotfloor en warm bij de entree.

Dat alles bespoedigt het herstel, zo is onze over-

tuiging.”

duurzaaMHeidHet overvloedige daglicht is al genoemd, maar er

zijn meer energiebesparende en milieuvriende-

lijke aspecten aan te wijzen. Zo is het ziekenhuis

uitgerust met zonnecollectoren in de ramen,

warmteterugwinning, groendaken en er is geen

warmwaterleiding, maar zijn kleine boilers op de

afdelingen toegepast, zodat er geen warmtever-

lies via de leidingen plaatsvindt. Verder is bij het

ontwerp nadrukkelijk rekening gehouden met

duurzaamheid door onder andere te kiezen voor

robuuste materialen, onderhoudsarme materia-

len zoals aluminium en bijvoorbeeld plaatmate-

rialen die geprefabriceerd in de juiste kleur

worden aangeleverd. “Tevens zijn er extra brede

gangen ontworpen zodat er minder snel sprake

is van beschadiging van kozijnen en muren,

waarmee het onderhoud aan het gebouw kan

worden beperkt, ook dat is een vorm van duur-

zaamheid.”

aardbeVinGsbestendiGHet Ommelander Ziekenhuis Groningen is het

eerste ziekenhuis in Nederland dat aardbevings-

bestendig is gebouwd. Leeuwenkamp: “Het

gebouw ligt in het aardbevingsgebied, waardoor

het noodzakelijk was om de constructie aardbe-

vingsbestendig te ontwerpen. Leidraad daarin

was aanvankelijk het Interim-Advies van het

NNI (2014). De response van het gebouw tijdens

aardbevingen is driedimensionaal berekend met

een Modale Response Spectrum analyse. Op

basis van deze berekeningen zijn diverse varian-

ten onderzocht. In het ontwerp is uiteindelijk

gekozen voor lichte vloeren, extra heipalen, meer

wapening en fundering, extra geveldilataties en

verstevigde ophanging van plafonds en installa-

ties. Het project is volledig in BIM uitgewerkt

door alle ontwerpteamleden.”

teCHnisCHe dienst en MedisCHe teCHniekHet ziekenhuis heeft afspraken gemaakt met

meerdere leveranciers van medische apparatuur

over onderhoud en service. Procee: “We hebben

langlopende contracten afgesloten met onder

andere Dräger en Siemens. In die contracten

staan ook afspraken over scholing en certifice-

ring van onze medewerkers en verplichten zij

zich om nieuwe technologie te implementeren.

Dat is belangrijk, want de ontwikkelingen gaan

snel en je wilt niet dat je apparatuur over vijf

jaar verouderd is. Met langlopende contracten

verzekeren wij ons van up-to-date technologie.”

Hoe de invulling van de Technische en Facilitaire

Dienst er de komende jaren uit zal zien, daar kan

Procee niet te veel over zeggen. “Het Facilitair

bedrijf is de afgelopen periode samengevoegd tot

één organisatieonderdeel dat klaar is voor de

toekomst, maar waar nog wel gekeken gaat wor-

den naar hoe vooral de samenwerking met ex-

terne bedrijven het beste tot zijn recht komt. Het

gebouwbeheer bijvoorbeeld gaan we de komen-

de periode vormgeven in samenwerking tussen

onze technische dienst en de uitvoerend installa-

teur. We gaan samen op pad om het gebouw met

alle bijkomende facetten te leren kennen.” <

projectleider janneke procee en architect robbin leeuwenkamp: “de logische indeling zorgt ervoor dat het een begrijpelijk gebouw is.”



OMMeLaNder ZiekeNHuis BOORDEvOl TECHNIEk

betrokken waren. Van directeur tot monteur en

van werkvoorbereider tot verpleegkundige.” Als

projectmedewerker Nieuwbouw was het voor

Van der Brug, zo erkent hij zelf, soms best moei-

lijk om het overzicht te bewaren. “Communica-

tie is ontzettend belangrijk. Een volgende keer

zou ik nog eerder hulp van collega’s inroepen

om dieper op bepaalde deelgebieden in te gaan

en zo ook de overgang van nieuwbouw naar

beheer beter te laten verlopen.” Ondanks deze

kritische noot is Van der Brug toch meer dan

trots op het eindresultaat, hetgeen alles te maken

heeft met de proactieve en oplossingsgerichte

inzet van betrokken partijen.

biMIn een toenemend aantal bouwprojecten zien we

dat installatietechniek een steeds belangrijker rol

in het totaalverhaal krijgt toebedeeld. Geen

wonder, want naast het elektrotechnisch en

werktuigbouwkundig deel is ook de aanleg van

het IT-deel een steeds belangrijker onderdeel

geworden. Zonder het Bouw Informatie Model

(BIM) is dat niet mogelijk. Visser: “Met BIM

bij de oplevering moet je zorgen voor goede

instructies, goede uitleg van de werking van de

techniek en goede trainingen.”

VindenOok voor Kropman is het steeds weer afwachten

hoe het bouwproces verloopt. Kuhnen: “Het was

niet ons eerste ziekenhuis, maar ieder ziekenhuis

is uniek, alleen al vanwege de architectuur. Als

installateur zien wij de steeds groter wordende

invloed vanuit de medische wetenschap met

daaraan gekoppeld de relatie met de installatie-

technische kant. Beide partijen moeten elkaar

iedere keer toch maar weer weten te vinden. En

dat is gelukt. En dat was ook noodzakelijk, an-

ders was het nooit mogelijk geweest om het

totale project in zo’n korte tijd te realiseren.”

OplOssinGsGeriCHte inzetVoor Kuhnen en Visser kan het dan misschien

wel alledaagse kost zijn, voor Van der Brug was

het dat zeker niet. Hij spreekt van een geweldige

ervaring. “Het mooie van dit project is de grote

diversiteit van personen en leveranciers die er bij

Het Ommelander Ziekenhuis

Groningen zit boordevol techniek.

Bij aankomst springt direct al het

enorme losstaande energiegebouw

in het oog. door slimme technieken

is het energieverbruik tot een

minimum beperkt.


diverse bestaande en nieuwe technieken zijn samengebracht in het nieuwe Ommelander ziekenhuis. foto Ommelander ziekenhuis.

Nu zit ieder ziekenhuis natuurlijk boor-

devol techniek, maar bij het Omme-

lander Ziekenhuis vallen een paar

onderdelen op. Zij maken dit ziekenhuis bijzon-

der. Meinte Jan van der Brug, projectmedewer-

ker Nieuwbouw Afdeling Techniek bij het Om-

melander, Mark Visser, adviseur bij de firma

Deerns en Johan Kuhnen, projectmanager van

de firma Kropman lichten er een aantal aspecten

uit.

bOuWsnelHeidWat allereerst opvalt is de snelle bouwtijd. In

januari 2016 ging de schop de grond in. Eind

maart 2018 volgde de oplevering en de eerste

patiënten zijn eind juni 2018 binnengekomen.

Opmerkelijk voor een dergelijk complexe bouw-

organisatie. Nu zijn ervaren partijen als Krop-

man en Deerns wel wat gewend als het op zie-

kenhuisbouw aankomt, maar zowel Visser alsook

Kuhnen zijn trots op het relatief vlot verlopen

proces. Visser: “De uitdaging zat hem vooral in

het meenemen van de opdrachtgever in de ont-

werpkeuzes en het betrekken van de gebruiker

bij het proces. In een vroeg stadium deden we

dat bijvoorbeeld al door middel van mockups en


vindt ontegenzeggelijk een reductie van faalkos-

ten plaats. Daarnaast speelt BIM een belangrijke

rol vanwege de ambities van het Ommelander

Ziekenhuis na de oplevering, omdat het zieken-

huis dan inzicht heeft in de aanleg van het instal-

latiewerk. Dat is belangrijk bij onderhoudswerk-

zaamheden en eventuele verbouwingen en

renovaties in de toekomst.”

bOVenGrOndse WarMte- en kOudeOpslaGIn het Ommelander Ziekenhuis werden meerde-

re technieken bij elkaar gebracht. We lichten er

een paar uit. Zo wordt de warmte en koude voor

de verschillende bouwdelen centraal opgewekt

en verdeeld vanuit het energiegebouw. Kropman

heeft daarvoor een installatie met warmtepom-

pen gerealiseerd die vanwege de grondgesteld-

heid niet op een warmte- en koudeopslag onder-

gronds aangesloten kon worden. Hiervoor is een

energetisch alternatief gevonden in een boven-

grondse buffer met vaten, waarin we koude en

warmte tijdelijk kunnen opslaan. Verder is voor

de warmwaterbereiding gekozen voor elektrische

doorstroomgeisers op de afdelingen en op de

patiëntenkamers die de conventionele opwek-

king en warmtecirculatie vervangen. Dus geen

warmteverlies in de leidingen en een aanzienlijke

besparing op energiekosten.

aardbeVinGsbestendiGVisser wijst voor wat betreft de energievoorzie-

ning graag op de toepassing van warmtepom-

pen, warmte- en vochtterrugwinning uit ventila-

tielucht, de LED-verlichting met DALI-besturing

en de aan- en afwezigheidsschakelingen. “En er is

veel aandacht besteed aan het akoestisch, ther-

misch en visueel comfort. Een mooi voorbeeld

hiervan zijn de in glas geïntegreerde zonnepane-

len aan de zonkant van het gebouw die tevens

dienen als lichten zonwering.” Omdat het

gebouw zich aan de rand van het Groninger

aardbevingsgebied bevindt, werd het aardbe-

vingsbestendig gebouwd. Naast gebouwdilataties

was er veel aandacht voor de montage van instal-

laties, kanalen- en leidingenwerk. Om te garan-

deren dat alle installaties eventuele bewegingen

van het gebouw konden opvangen werden alle

montages tot in detail omschreven, hetgeen

betekent dat bijvoorbeeld het ophangen van

verlichtingsarmaturen in de plafonds moest

plaatsvinden in de betondelen van het plafond

en de meterkasten een verbinding moesten

hebben met plafond en vloer.

safety en seCurityMet uitzondering van de hot floor is ten behoeve

van de lichten krachtinstallaties binnen de

bouwdelen van het ziekenhuis stekerbaar geïn-

stalleerd. Een ander belangrijk punt van aan-

dacht zijn de steeds hogere eisen die gesteld

worden aan safety en security om patiënten,

personeel en processen te beschermen. De bou-

wende partijen kozen hierbij voor maatwerk,

waarbij bijvoorbeeld toegangscontrole, elektro-

nisch werd geregeld. Camerabewaking, inter-

comsystemen, verpleegoproepsystemen en val-

en dwaaldetectiesystemen slim werden

gekoppeld.

trias enerGetiCa 2.0Opmerkelijk is verder het uitgangspunt dat het

totale installatiepakket uitgaat van de trias ener-

getica 2.0. Lucht wordt alleen gebruikt voor de

ventilatie, waardoor de luchthoeveelheden be-

perkt blijven. De warmte en koude worden

namelijk getransporteerd door watergedragen

systemen en afgegeven door middel van de

vloeren, radiatoren en koelplafonds. Hierdoor

wordt de luchtbehandeling buiten bedrijfstijden

afgeschakeld en kan toch warmte en koude

worden afgeleverd waar nodig. De combinatie

met hoogwaardige warmteterugwinning met

stoombevochtiging betekent een beperking van

de energievraag. Zonnecollectoren verwarmen

het tapwater. Verder is het systeem voorzien van

een opwekking met warmtepompen gekoppeld

aan een korte termijn koudeopslag, aangevuld

met gasketels en voorzien van een distributienet

met lage temperatuur verwarming en hoge

temperatuur koeling. Hiermee wordt een zeer

efficiënt energieconcept gerealiseerd.

Het drietal kijkt terug op een goed verlopen

bouwproces, waarbij – Van der Brug gaf het al

eerder aan – goede en heldere communicatie de

sleutel tot succes vormde. Oftewel, zoals Kuhnen

het in een mooie volzin omschrijft: “Middels

gestructureerd overleg en kanalisatie van de

wensen van de gebruikers via de bouwdirectie en

het Ommelander Ziekenhuis zelf staat er nu een

eindresultaat dat er wezen mag.” <

in het bouwdeel waar de polikliniek is gevestigd zijn zonnecollectoren in de ramen aangebracht. foto uitgeverij Gelderland.

de warmte en koude voor de verschillende bouwdelen worden centraal opgewekt en verdeeld vanuit het energiegebouw. foto uitgeverij Gelderland.

‘De combinatie met hoogwaardige warmteterugwinning met

stoombevochtiging betekent een beperking van de energievraag’



BouWen aan zorg MET TOEkOMST

Wat kunnen wij daaraan bijdragen? Allereerst

staan we garant voor de beschikbaarheid van

moderne, goed functionerende beeldvormende

techniek. Niet zozeer als leverancier, maar als

partner. De 15-jarige overeenkomst die we met

het OZG hebben afgesloten, omvat namelijk

meer dan het leveren van CT- en MRI-scanners,

echografie- en röntgenapparatuur. We werken

nadrukkelijk met het OZG mee aan het optima-

liseren van de zorg in brede zin.

Als Siemens Healthineers werken we

graag samen met ziekenhuizen die een

goede businesscase neerzetten. Het

OZG is daar een uitstekend voorbeeld van. Het

ziekenhuis kiest nadrukkelijk voor goede, betaal-

bare basiszorg. Betrouwbaar, dicht bij de patiënt,

zonder franje maar met toekomstperspectief.

Want dankzij de stap die het OZG nu zet, blijft

ziekenhuiszorg van goed niveau behouden voor

de regio – een duidelijke maatschappelijke ver-

plichting.

Goede en betaalbare basiszorg veiligstellen voor de regio? daar werkt

siemens Healthineers graag uit volle overtuiging aan mee. Want voor zorg

met toekomst zijn nieuwe, innovatieve vormen van samenwerking nodig.

Onze samenwerking met OZG is daar bij uitstek een voorbeeld van.

Door: Siemens Healthineers

Voorbeelden? We gaan met OZG-artsen aan de

slag om borsttumoren op te sporen, gebruikma-

kend van onze mammografie apparatuur. Daar-

mee gaat het OZG uitgroeien tot het centrum op

het gebied van borstkankeronderzoek in Noord-

Oost Nederland. We gaan actief meedenken en

–werken aan het optimaliseren van workflow en

patiëntlogistiek, gebruikmakend van de steeds

grotere hoeveelheden data die moderne techno-

logie genereert.

Zo gaan we de komende 15 jaar samen de kwali-

teit en betaalbaarheid van basiszorg veiligstellen.

En de komende jaren, zo verwachten we, zullen

nieuwe vormen en samenwerking ontstaan. Het

technologische partnership van vandaag zal zich

gaan ontwikkelen naar strategische partnerships

waarin we samen met ziekenhuizen onderne-

men, samen risico’s dragen en sámen de beste

zorg verlenen aan patiënten. <

van technologisch partnership naar strategisch partnership.

partnership een belangrijk aspect binnen de bedrijfsvoering.


mogelijke vervuiling op te vangen. Het verse

buitenluchtdeel komt voor een klein deel van de

centrale luchtbehandeling van het bouwdeel met

afdelingen als OK, IC en medische beeldvor-

ming. Deze lucht wordt voor de menging met de

recirculatie lucht van de OK’s nogmaals door

een filter gehaald welke qua fijnmazigheid toe-

neemt.

Na de behandeling in het luchtbehandelingssys-

teem wordt de lucht ingeblazen met behulp van

het UDF-plenum in de OK. Voordat de lucht

met een constante temperatuur en snelheid uit

het plenum komt, wordt het nogmaals gefilterd

door een zeer fijnmazig filter. Een luchtverdeel-

doek verdeelt de lucht gelijkmatig over het gehe-

le oppervlak van het plenum. Het plenum van

3250 bij 3250 millimeter omvat een schoon

werkgebied van minimaal 8,7 vierkante meter.”

Voor het opererend personeel is het werkgebied

En dat de partijen met een goed gevoel

terugkijken op het complexe bouwproces

komt volgens Marcel Scholte, teamleider

OK van het ziekenhuis, omdat ze allemaal een

hoge mate van betrokkenheid voelden. Eén van

die details waar de OK’s zich mee onderscheiden,

is de omvang van het beschermde gebied waar-

binnen de operateur en het team opereren.

Pascal van Dooremalen was namens de firma

Kropman verantwoordelijk voor de luchtbehan-

deling.

Hij legt uit: “Elke OK en elke opdekruimte is

voorzien van een eigen luchtbehandelingssys-

teem. Tijdens het circulatieproces worden de

temperatuur en vochtigheid gemeten en desge-

wenst bijgestuurd door de bijbehorende compo-

nenten in de luchtbehandelingssystemen. Voor-

dat de lucht deze behandelstappen ondergaat,

wordt de lucht eerst door een filter gehaald om

Het nieuwe Ommelander Ziekenhuis

Groningen in scheemda is sinds

30 juni operationeel. al ruim een

maand voor deze datum werd het

validatieproces voor de Ok’s af-

gerond. de totale hot floor omvat

onder andere zes identieke Ok’s.

de nieuwste apparatuur wordt

gecombineerd met steeds belang-

rijker wordende data-koppeling.

Op wat kleine ‘hobbels’ na kijken

de betrokken partijen terug op een

goed verlopen proces met hier en

daar een paar unieke details.

OMMeLaNder ZiekeNHuis BOuwT ZES IDENTIEkE Ok’S


Door:Gerrit Tenkink

eén van de zes Ok’s. Het donkergrijze vlak geeft de beschermde ruimte weer. Ok’s zijn ontworpen, gerealiseerd en gemeten volgens de rl-7 richtlijn.

Ok-COCkpitEen innovatief hulpmiddel waarmee de OK’s

zijn uitgerust zijn de OK-cockpits van NewCom-

pliance. De OK-cockpit is een interactief dash-

board dat de complete workflow in de OK be-

waakt en het OK-team ondersteunt bij het

opereren. Thijs Schopman, Senior Clinical Busi-

ness Consultant bij NewCompliance legt uit wat

de OK-cockpit kan en wat de meerwaarde is. “De

OK-cockpit is ontwikkeld en gebouwd door

NewCompliance. Het systeem geeft het OK-team

de juiste relevante informatie op het juiste mo-

ment zodat men niet in de diverse bronsystemen

hoeft te zoeken naar benodigde informatie. Een

veelgehoorde klacht van zorgverleners, ook in de

operatiekamer, is dat de administratieve werk-

druk hoog is. Men moet veel registreren en

zoeken in diverse systemen. Telkens weer moeten

ze inloggen in een ander systeem, opnieuw de-

zelfde patiënt selecteren en zoeken naar relevan-

te informatie. Dit leidt enorm af.” De OK-cock-

visueel zichtbaar gemaakt door de vloerbekle-

ding een andere kleur te geven. Scholte: “Op de

vloer hebben we een weerspiegeling gemaakt in

de vloerbekleding van 9 vierkante meter. Meer

ruimte dan op de meeste OK’s. De lucht in het

beschermde gebied is een graad lager in tempe-

ratuur dan die buiten het gebied. De lucht wordt

van bovenaf ingeblazen en ‘zakt’ dan via de tafel

naar beneden en opzij. Buiten het beschermde

gebied wordt de lucht dan afgezogen.”

zes identieke Ok’sDe keuze voor zes identieke OK’s ligt volgens

Scholte voor de hand. “Dit maakt dat we minder

kwetsbaar zijn als er om welke reden dan ook

een operatiekamer niet beschikbaar is. Wel

wordt er bij de indeling van specialisten in de

planning van de operatiekamers rekening ge-

houden met de voorkeurs-OK. Dit heeft met

name te maken met de opslaglocatie van specia-

lisme gebonden hulpmiddelen en materialen.”

pit bouwt koppelingen met de aanwezige

bronsystemen, om vervolgens data uit deze

systemen naar de cockpit te kunnen halen. Deze

data worden verrijkt door de data uit verschil-

lende systemen met elkaar te combineren en

door er door NewCompliance zelf ontwikkelde

slimme algoritmes gebaseerd op de eigen zieken-

huisprotocollen op los te laten. Een bijkomende

groot pluspunt van de OK-cockpit is dat de

instructie om er mee te werken slechts een uurtje

in beslag neemt. Schopman: “De OK-cockpit

werkt heel intuïtief, alle zaken zijn geïntegreerd

en worden op een groot 55” touchscreen in de

operatiekamer weergegeven in een lay-out waar-

mee de OK-medewerkers reeds bekend zijn. De

eerste dagen bij de ingebruikname is NewCom-

pliance on site aanwezig om het team te onder-

steunen en eventuele vragen te kunnen beant-

woorden.”

data VerzaMelenEén van de betrokken partijen bij zowel de bouw

van het ziekenhuis als de inrichting van de hot

floor (bouwdeel IV) was Dräger. Het bedrijf

levert de medische infrastructuur, de medische

apparatuur voor therapie-doeleinden en infor-

matietechnologie voor patiëntbewaking. De

medische gassen gaan via het Dräger gasdistri-

butiesysteem vanuit de kelder naar de OK’s. In

de OK levert Dräger de anesthesieapparatuur, de

OK-lampen en de apparatuur voor continue

bewaking van de patiënt.

Lauran Casteleijn, Businessunit Manager Medi-

sche Apparatuur bij Dräger, licht toe dat de

achterliggende informatietechnologie die Dräger

levert op het gebied van patiëntbewaking be-

langrijk is voor het monitoren en bewaken van

patiënten. Deze gegevens worden ten behoeve

van de behandeling direct verwerkt tot nuttige

informatie en opgeslagen in informatiedeelsyste-

men voor evaluatie of ten behoeve van verdere

behandeling.” Volgens Casteleijn is er een ver-

schuiving gaande van stand alone medische

apparatuur naar een systeem van medische

technologie waarbij apparatuur en ICT naadloos

in elkaar overlopen. “We hoeven niet te discussi-

eren over de kwaliteit van medische apparatuur.

Die is goed, maar het belang van goede dataver-

werking gaat de komende jaren verder groeien.

Bij het Ommelander Ziekenhuis hebben we

daarin een flinke stap kunnen zetten.”

tOtaalpakketVoor de bouw van het Ommelander Ziekenhuis

leverde Dräger een totaalpakket. Casteleijn: “De



de Holding met aan de ene zijde de voorbereidingsruimte en aan de andere zijde de recovery. de ruimtes zijn vanuit de werkstations in het midden te bewaken. foto Marcel scholte.

newCompliance leverde de Ok-cockpits. foto Marcel scholte.

inspraak van veel zorggerelateerde partijen in

een vroeg stadium. “Maar als ik dan een tip mag

geven aan de volgende collega die ergens anders

een soortgelijk proces vanuit het ziekenhuis

moet begeleiden, heb ik één aanbeveling. Zorg

dat op ieder moment in het proces duidelijk is

wie de beslissingsbevoegdheid heeft. Om het

bouwproces niet te vertragen werden op een

gegeven moment bij afwezigheid van beslissings-

bevoegden besluiten genomen door mensen die

daarvoor niet gemachtigd waren. Zoiets herstel-

len kost tijd en energie. Maar voor het overige

ben ik meer dan tevreden, vooral omdat alle

betrokkenen hun verantwoordelijkheid namen

en steeds vanuit een positieve mindset mee-

werkten.” <

VerbeterpuntenHet viertal kijkt terug op een goed verlopen

bouwproces al zijn er natuurlijk altijd verbeter-

punten. Schopman noemt het een groot plus-

punt dat ook het OK-team van het ziekenhuis

zelf goed wist wat het wilde en dus sturing kon

geven aan het bouwproces. “In dit soort projec-

ten is NewCompliance afhankelijk van de be-

schikbare bronnen die we integreren in de OK-

Cockpit. In dit project kwam het

ontwikkelproces met sommige leveranciers wat

later dan gepland op gang en zijn er gaandeweg

nog belangrijke wijzigingen doorgevoerd die de

planning verstoorden. Maar zo gaat het vaak

tijdens dit soort projecten. Ze worden zelden

volgens de originele planning uitgevoerd.”

Van Dooremalen is nog het meest kritisch: “Het

OK-complex maakt deel uit van het totale pro-

ject voor de nieuwbouw van Ommelander Zie-

kenhuis. Doordat er veel partijen betrokken zijn

bij de realisatie van het OK-complex, kreeg het

niet altijd de integrale aandacht waar een derge-

lijke afdeling wel behoefte aan heeft binnen zo’n

groot bouwproject. Ik ben een groot voorstander

om één partij de coördinerende en sturende rol

te geven voor het gehele OK-complex, waarbij

alle leveringen en alle bouwactiviteiten worden

losgekoppeld van het overige bouwproces. In het

bouwproces was voor wat betreft het OK-com-

plex sprake van vertraging in de ruwbouwfase en

de afbouwfasering van de andere aangrenzende

ruimte. Dat had invloed op de afbouw- en vali-

datiefase van het OK-complex.”

tipScholte herkent hetgeen Van Dooremalen zegt,

maar is al met al toch tevreden over het totale

bouwproces en benadrukt de voordelen van

Raad van Bestuur van het ziekenhuis gaf ons de

gelegenheid de nieuwste apparatuur en nieuwste

technologie te leveren in een totaalpakket; reke-

ning houdend met de wensen en eisen van de

verschillende belangengroepen in het ziekenhuis.

En omdat wij een totaalpakket konden leveren,

zijn we ook in staat om alles op elkaar af te stem-

men. Dat is natuurlijk doelmatiger dan wanneer

je de technologie van meerdere leveranciers op

elkaar moet afstemmen.” Als tegenprestatie heeft

het ziekenhuis een contract voor de duur van 15

jaar met Dräger afgesloten, waarbij Dräger naast

het onderhoud ook de verplichting heeft om de

nieuwste beproefde innovaties te integreren. “Je

kunt niet voorzien hoe de komende 15 jaren er

uitzien, maar je kunt wel afspreken om naar

voortschrijdend inzicht te handelen en te inno-

veren”, aldus Casteleijn, die het een misverstand

noemt om te denken dat het ziekenhuis bij aan-

schaf bij één partij zich afhankelijk opstelt en

duurder uit is. “Veel ziekenhuizen tobben met de

harmonisatie en integratie van medische techno-

logie als gevolg van vele veranderingen op voor-

namelijk het gebied van ICT. Het afstemmen van

technologie van verschillende innovatieniveaus,

leeftijden en van verschillende leveranciers met

ziekenhuisinformatiedeelsystemen is een hele

uitdaging. Ziekenhuizen kopen gefragmenteerd

aan en dat gaat ten koste van integrale kwaliteit”,

zegt Casteleijn die ervan overtuigd is dat het

ziekenhuis overall gezien goedkoper uit is. “Het

onderhouden van een systeem met minder

leveranciers is doelmatiger op bijvoorbeeld

onderhoud. Dat geldt ook voor cursussen en

instructies voor het personeel. Het ziekenhuis

kan deze verantwoordelijkheid nu bij één partij

neerleggen.”


Het OK-complex in ScheemdaHet Operatiecomplex in Scheemda (bouwdeel IV) heeft zes operatiekamers en er is rekening gehouden met mogelijke groei door cascoruimte te reserveren voor twee extra operatiekamers. In totaal omvat het complex twee recovery kamers, te weten één centrale recovery met plaats voor twintig patiënten, verdeeld over vier keer een vierpersoons recovery box en twee keer een tweepersoons recovery box. Daarnaast één kinderrecovery met plek voor vijf patiënten, verdeeld over een tweepersoons recovery box en een driepersoons recovery box.

Er zijn vier opdekruimtes, één groot steriel magazijn en acht opslagruimtes waar alle hulpmiddelen en materialen opge-slagen worden. Deze acht opslagruimtes zijn verdeeld over de afdeling en liggen tegenover de operatiekamers waardoor de loopafstanden geminimaliseerd worden. Verder omvat de afdeling vijf kantoren, drie dicteerkamers, een vergaderruimte en een teamkamer.

de vierpersoons recovery box. foto Marcel scholte.



HarWiG iNstaLLatieteCHNiek TROTS OP OMMElaNDER ZIEkENHuIS

BIM-trajecten. Nu wil ik niet zeggen dat altijd

alles goed ging. Je hebt in zo’n groot project

altijd nog wel een paar partijen die niet bekend

zijn met BIM. Daar kan het nog wel eens mis-

gaan, maar in goed overleg zijn we er altijd weer

uitgekomen. Dat heeft ook te maken met de

flexibiliteit en oplossingsgerichtheid van onze

medewerkers. Sowieso moet ik een compliment

geven aan het ziekenhuis en de bouwende par-

tijen. Iedereen was gemotiveerd om er iets moois

van te maken.”

tOeleVeranCiersHarwig was bij dit project voornamelijk actief in

de elektrotechnische hoek, inclusief de aanleg

van bekabeling en plaatsing van datapunten. Suk

noemt de samenwerking met toeleveranciers

essentieel in het totale project. “Forehand voor-

zag ons van alle benodigdheden op het gebied

van data. Voor de telematicabekabeling, de in-

richting van de MER- en SER-ruimtes en voor

alle elektrotechnische materialen, zijn we in zee

gegaan met de Technische Unie. De keuze voor

Technische Unie werd met name bepaald, omdat

Harwig Installatietechniek heeft zo’n

170 medewerkers op de loonlijst

staan. Het hoofdkantoor is gevestigd

in Emmen. Het bedrijf kwam bij de bouw van

het Ommelander Ziekenhuis in beeld vanwege

de specifieke expertise. “We zijn al langere tijd

bekend met BIM, maar daarnaast ook met care-

en cure-projecten, dan ligt inschrijven voor zo’n

project voor de hand”, zegt Suk, die toegeeft dat

het hier een flinke klus betrof. “Er waren dagen

bij dat we hier met vijftig monteurs rondliepen

en we er daarnaast nog wat inleners bij haalden.”

Volgens Suk is het bijna onmogelijk om klussen

van deze omvang uit te voeren zonder BIM.

“Modelleren in BIM is een absolute must om

clashes te voorkomen. Er waren gedurende de

bouw regelmatig BIM-vergadersessies, waar de

BIM-informatie van diverse partijen als het ware

op elkaar werd gelegd. Problemen werden tijdens

die sessies verholpen. Zo voorkom je problemen

op de vloer en onnodige kosten. Gedurende de

fase van modelleren werden wij veelvuldig on-

dersteund door Itannex als adviseur binnen

Harwig installatietechniek is een

van de grote partijen die intensief

was betrokken bij de bouw van het


in scheemda. Niet eerder nam het

installatiebedrijf uit emmen een

dergelijk grote klus op zich. “We

zijn trots op het resultaat en het

aandeel dat wij hebben mogen

leveren”, zegt projectmanager

Harold suk namens Harwig.


Harwig installatietechniek realiseerde een groot deel van de installatietechniek, inclusief de bekabeling voor de datapunten.


TU gedurende een groot deel van de bouw hier

op locatie een eigen medewerker stationeerde,

een zogenaamde runner, die zorgde dat alle

materialen die werden aangeleverd op het juiste

moment op de juiste plek terecht kwamen. Dat is

een belangrijk aspect. Je wilt niet dat je monteurs

steeds zelf in een magazijn op zoek moeten naar

materialen. Dat wordt een chaos. Nu zorgde

Technische Unie dat de materialen in speciaal

daarvoor ingerichte boxen werden aangeleverd.

Mede vanwege deze logistieke invulling konden

onze mensen op tijd goed werk leveren. En niet

onbelangrijk: met onze toeleveranciers hadden

we goede afspraken over eventuele technische

ondersteuning.”

OpdelinGTerugkijkend op het totale project noemt Suk

die logistieke stroomlijning een van de cruciale

onderdelen. “Om het totale project behapbaar te

maken werden werkzaamheden opgedeeld in

drie bouwdelen, die vervolgens weer werden

opgedeeld in batches. Op het moment dat sprake

was van vertraging bij het ene batch had dat

geen gevolgen voor de andere batches. Die kon-

den dan gewoon doorgaan.”

OnderHOudOp 30 juni komen de eerste patiënten het zie-

kenhuis binnen. In die eerste weken is ook Har-

wig nog met een aantal monteurs aanwezig om

eventuele storingen te verhelpen, maar ook om

de technische dienst van het ziekenhuis te on-

dersteunen en wegwijs te maken. Of Harwig ook

het meerjarig onderhoud gaat doen is op dit mo-

ment nog niet duidelijk. “In de eerste periode

heb je nog te maken met de garantieperiode,

maar daarna zouden we graag de onderhouds-

werkzaamheden willen uitvoeren. We zijn goed

thuis in het ziekenhuis. Dat is natuurlijk een

belangrijk voordeel.”

leerzaaMSuk heeft het totale proces als ‘leerzaam’ ervaren.

Dat gold zeker voor het technische inhoudelijke

deel. “Er zat behoorlijk veel prefabwerk in dit

project. Zo hebben we veel gebruik gemaakt van

het zogenaamde stekerbaar installeren. In feite is

dat natuurlijk een heel handige manier van

installeren, maar op een dergelijk grote schaal

hebben we dat nog niet eerder gedaan. En omdat

het ziekenhuis aan de rand van het aardbevings-

gebied ligt werden ook op dat punt speciale eisen

gesteld. Zo moesten alle armaturen aardbevings-

bestendig opgehangen worden met behulp van

staalkabels in de betonnen plafondplaten. En alle

verdeelkasten, die normaal tegen een wand

geplaatst worden, moesten een verbinding met

plafond en vloer hebben. Niet moeilijk, wel veel

extra werk.” Een ander aspect waarmee Suk met

regelmatig werd geconfronteerd, waren wijzin-

gen die gaandeweg het proces werden doorge-

voerd. “Op zich is dat geen probleem en bij een

project van deze omvang weet je dat dat gebeurt.

Een groot voordeel van onze manier van werken

is dat we met veel eigen mensen op dit project

stonden. Onze mensen zijn heel oplossingsge-

richt, maar ook bereid om mee te denken in het

totale proces. Je kunt een kabelgoot plaatsen,

terwijl je ziet dat daar ook een luchtbehande-

lingskanaal moet komen en denken: ‘Die ander

redt zich maar’, maar zo willen we niet dat onze

mensen aan het werk zijn. Zie je een probleem,

dan zoek je samen naar een oplosing. Die instel-

ling zit bij ons in de genen.” <

Harwig leverde ook de infrastructuur voor de beveiligingsinstallaties.

Harold suk, bij Harwig installatietechniek pro-jectmanager voor het Ommelander ziekenhuis: “Voor ons was het een flinke klus, maar we zijn trots op het eindresultaat.”

GetallenIn totaal installeerde en plaatste Harwig in het Ommelander Ziekenhuis:- 82 stuks onderverdeel- en trafokasten,- 13 SER- en/of CER-ruimtes (elk be-

staand uit meerdere patchkasten) en- 1 MER-ruimte (opgebouwd uit 16

patchkasten).Verder heeft Harwig in het totale project- 167 kilometer kabel (3 x 2,5 mm2) en- 53 kilometer halogeenvrije buis ver-

werkt.- 3.015 wandcontactdozen gemonteerd

en- 1.786 stuks dubbel data-aansluitingen.Ook werd in het totale gebouw 292 kilometer datakabel geïnstalleerd.

Het waterleidingsysteem is zorgvuldig getest op

legionella en gespoeld. De keuringen zijn uitge-

voerd door Elektrospekt uit Winschoten en

voldoen aan de laatste normen.

Projectmanager Eric van der Burgt van Lamme-

rink Installatiegroep: ‘Het was een mooi project

met alles erop en eraan. Door middel van inten-

sief overleg, goede communicatie en coördinatie,

heeft Lammerink Installatiegroep aangetoond

dat men mee kan in de moderne tijd met het

aanleggen van omvangrijke complexe installa-

ties. Iets om trots op te zijn.‘ <

tioneel en aardbevingbestendig gebouwd. Dit

geldt ook voor de aangebrachte installaties. Door

speciale ophangtechnieken en extra voorzienin-

gen toe te passen, is de technische installatie

bestendig tegen aardbevingen.

uitdaGinGDe grote uitdaging van het project zat hem in de

snelheid van bouwen, met daarin meegenomen

de grote hoeveelheid en complexiteit van de

technische installaties die nodig zijn voor een

ziekenhuis met de omvang van het Ommelander.

Om een idee te geven: Lammerink installatie

Groep heeft meer dan 450 toiletten, wastafels en

douches geïnstalleerd. Daarnaast zijn er speciale

brandslanghaspelkasten ontworpen die multi-

functioneel zijn voor de gebruiker. Deze zijn in

de kleuren van de wanden afgeleverd, zodat ze

alleen nog opvallen door de verplichte stikkers.

Met grote zorg en vakkundigheid zijn de door

derden ontworpen werktuigbouwkundige sani-

taire installaties in het Ommelander Ziekenhuis

in Scheemda door Lammerink Installatiegroep

geplaatst. De vele kilometers koperen, PVC- en

PE-leidingen zijn vanaf de technische ruimte

tot in de gebouwen gemonteerd en gekeurd.

Het complex, wat een omvang heeft van 7 ge-

bouwen met verschillende verdiepingen, is tradi-



Lammerink Installatiegroep over Ommelander Ziekenhuis

eeN PrOjeCt OM TROTS OP TE ZIjNDoor: Lammerink

De efficiënte SPEED bedrijfsafwasautomaten

Alleenbij Miele

Bedrijfsafwasautomaten metverswatersysteem!• Kortste programmaduur 5 minuten• Efficiënte reiniging op twee beladingsniveau‘s• Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm• Reiniging conform HACCP DIN 10512

Info: (0347) 37 88 84www.miele-professional.nl

www.mijnvaatwasserkiezen.nl


niet op beide locaties draaiende houden. Daar-

naast waren beide ziekenhuizen al langer toe aan

grootschalige renovatie, maar we beseften dat je

die locaties nooit op hetzelfde niveau krijgt als

die van nieuwbouw als het gaat om installaties,

logistiek en techniek. Daarom hebben we samen

met de zorgverzekeraar in onze regio (Menzis,

red.) besloten tot nieuwbouw.”

expert-driVenVoor de realisatie van het nieuwe ziekenhuis is

gekozen voor de Expert-Driven methode, licht

Procee toe. “De belangen van onze patiënten

staan voorop, dat is altijd het uitgangspunt

geweest dus ook voor het ontwerp. Daar hadden

we echter wel de juiste expertise voor nodig,

want wij weten wel hoe we goede zorg moeten

leveren, maar niet hoe we een nieuw ziekenhuis

moeten bouwen. Die ontwerpvertaalslag konden

wij niet maken, dus hebben we besloten om de

kennis op te halen waar die zit: bij de experts in

de markt”, motiveert Procee. “We wilden echt

Als het op het verlenen van ziekenhuis-

zorg aankomt, is Noordoost Groningen

een bijzondere regio. Het gebied is

dunbevolkt, waardoor de vraag naar zorg ver-

spreid is. Tegelijkertijd stijgt vanwege de vergrij-

zing de vraag naar hoogwaardige zorg. Momen-

teel bedient het Ommelander Ziekenhuis

Groningen de ruim honderdduizend mensen in

haar verzorgingsgebied nog vanuit twee locaties:

Delfzijl en Winschoten. Dat is op lange termijn

niet meer vol te houden, licht projectleider

Nieuwbouw Janneke Procee van het Ommelan-

der Ziekenhuis Groningen toe.

nieuWbOuW de beste Optie“Aan medische zorg worden vandaag de dag

almaar strengere eisen gesteld. Eisen op het

gebied van personeel, kwaliteit, infrastructuur.

We dienen bijvoorbeeld 24/7 een intensivist in

huis te hebben; dus iemand die medisch verant-

woordelijk is voor de afdeling Intensive Care,

een gynaecoloog, een kinderarts, etc. Dat kun je

Het nieuwe Ommelander Ziekenhuis

Groningen (OZG) gaat zorg bieden

aan zo’n 140.000 mensen in de regio

Noordoost Groningen.

Het ziekenhuis is in rap tempo

gerealiseerd (start bouw medio

2016, oplevering begin 2018) via de

expert-driven methode, waarbij

het ontwerpteam en opdracht-

gever in korte tijd van Pve naar

oplevering toe werken. Het ont-

werpteam bestond in dit geval uit

Leeuwenkamp architecten, deerns,

Pieters Bouwtechniek en tauw.

GedreveN exPerts BOuwEN ZIEkENHuIS uIT HET BOEkjE


Door: Irma Timmerman, Deerns.

Twee Groningse ziekenhuizen fuseren in één modern, patiëntgericht regioziekenhuis



een heel nieuw ziekenhuis met de nieuwste

technologieën laten bouwen.”

Leeuwenkamp Architecten tekende voor het

complete ontwerp van het ziekenhuis en Deerns

voor het installatietechnisch en bouwfysisch

ontwerp. Pieters Bouwtechniek werd als con-

structieadviseur aangesteld.

de druk bij Het bOuWteaMArchitect Robbin Leeuwenkamp roemt deze aan-

pak, waarbij het OZG op gepaste afstand bleef en

zich vooral richtte op de wensen en eisen van

haar eigen organisatie. Leeuwenkamp: “Als ont-

werpteam ligt de druk dan bij jou en dat is ook

goed. Het OZG heeft gezegd dit is de busines-

scase, dit is het budget en dit zijn de wensen en

eisen van onze mensen. Doe het maar, de verant-

woordelijkheid ligt bij jullie. Ik vind dat per-

soonlijk fijn. Het OZG heeft zich dus ook niet

bemoeid met de kleur van een steen of de hoogte

van een wand. We kwamen alleen voor de

hoofdzaken bij elkaar en dat heeft goed gewerkt.”

Leuke discussies gevoerd

“Toch hebben we ook leuke discussies gevoerd,

ook met Deerns”, lacht Procee. “We zijn een

dochterbedrijf van het UMCG (Universitair

Medisch Centrum Groningen) en die hebben

eigen bouwbureau. Zij hebben een toetsende en

adviserende rol gehad en daar kwamen geregeld

discussies uit over waarom je voor een bepaalde

techniek of materiaal kiest. Gaat het om comfort

of esthetiek? Wat betekent het voor de exploita-

tie? Er was sprake van een gezonde toets en dat

was prettig werken.”

Het OntWerp: Heldere lijnen en OriëntatiepuntenLeeuwenkamp Architecten is een gevestigde

naam in de zorgsector. Het bureau werkt onder

andere voor het VU Medisch Centrum, Rode

Kruis Ziekenhuis, Medisch Centrum Leeuwar-

den en Wilhelmina Ziekenhuis.

Voor het ontwerp van het Ommelander Zieken-

huis Groningen creëerde Leeuwenkamp Archi-

tecten een ontwerp met strakke lijnen en veel

daglicht. Daarbij koos het bureau ervoor om de

verschillende zorgfuncties zoveel mogelijk van

elkaar te scheiden. De polikliniek, kliniek en de

hotfloor (o.a. operatiekamers, IC’s en radiologie)

hebben in feite een eigen gebouw, waardoor de

logistieke stromen zoveel mogelijk gescheiden

zijn en patiënten en personeel op een natuurlijke

manier hun weg vinden. “Het is een modern en

fris gebouw geworden dat logisch in elkaar zit”,

licht Robbin Leeuwenkamp toe. “We hebben

gezorgd voor heldere looplijnen en oriëntatie-

punten voor bezoekers. De patiënt staat centraal,

dat komt eigenlijk op alle plekken terug.”

Instinctief afslaan

Zo vindt al het polibezoek plaats in de linker-

vleugel, waarnaar bezoekers instinctief afslaan

stelt Procee. Het middelste gebouw is voor ver-

pleging. De dagverpleging heeft daar een glazen

de verblijven op de dagverpleging zijn licht, ruim en modern.


façade die patiënten rondom vrij uitzicht biedt.

Het derde gebouw, rechts van de centrale ingang

gelegen, is de zogeheten hot floor met ok’s.

Het logische ontwerp, de duurzame technologie-

en (zie kader), een expert-driven aanpak en de

Maatwerk = lagere kosten Het maatwerk heeft niet alleen duur-zaamheidsvoordelen. De gekozen aanpak leidt ook tot lagere investerings- en ex-ploitatiekosten. Hetzelfde geldt voor de keuze van één waterleidingnet, waarbij compacte elektrische geisers lokaal voor warm water zorgen, vertelt Jansen. ‘Het is één van de eerste ziekenhuizen waar we dit concept hebben toegepast. Het voordeel van geen warmwaterleidingnet is minder energieverlies. Tegelijkertijd los je direct het probleem van warmteopho-ping door warmwatercirculatie-leidingen in het plafond op.’ Daarnaast verlaag je met alleen een koudwaterleidingnet ook het risico op een legionellabesmet-ting dankzij de lage temperatuur en een goede doorstroming van het net (koudwaterleidingen stromen vaker door). Andere energie-efficiënte oplossingen van Deerns in het OZG zijn glas met daarin zonnecollectoren, minimalisatie van luchtbehandeling door een focus op ventilatie en warmteterugwinning met behulp van warmtewielen.

Splitsing van energietoevoer en redundantie Een andere slimme oplossing is het split-sen van de energietoevoer en redundan-tie in de verschillende gebouwdelen:• het dagbedrijf (poli’s, kantoren, entree en restaurant - bouwdeel I & II),• het beddenhuis (24/7 low care) en• de hotfloor met ok’s en ic’s (24/7 high care).

Die verdeling maakt het mogelijk om installaties op maat te ontwerpen, naar gelang van de aard en functies per bouwdeel. De luchtbehandeling en verlichting worden bijvoorbeeld auto-matisch uitgeschakeld in de polikliniek en de kantoren als deze niet worden gebruikt. En alleen waar borging van het primaire proces noodzakelijk is, daar wordt redundantie geleverd. Zo is de hotfloorvolledig redundant uitgevoerd en zijn andere bouwdelen deels redun-dant. Het resultaat? Minder complexe en energie-efficiëntere installaties die beter te onderhouden zijn.

strategische ligging: het Ommelander Ziekenhuis

Groep lijkt een ziekenhuis ‘uit het boekje’.

bestand teGen aardbeVinGenDaarbij is het ook nog eens volledig aardbe-

vingsbestendig gebouwd. Dit betekent dat

Leeuwenkamp een zo symmetrisch mogelijk

gebouw moest ontwerpen, zegt hij. “We hebben

het ontwerp als het ware opgedeeld in stukken

en een serie ‘rechte doosjes’ gemaakt. Met het

dilateren van het gebouw wordt ruimte ge-

creëerd om mogelijke krachten van een aardbe-

ving op te vangen. Daarnaast zijn de verschillen-

de gebouwonderdelen aardbevingsbestendig

bevestigd, denk aan plafonds, pendels en metsel-

werk.”

Het aardbevingsbestendig maken had ook con-

sequenties voor het installatietechnische gedeel-

te, vertelt Procee. “Voor wat betreft installaties in

een ziekenhuis zijn continuïteit en bescherming

bij trilling essentieel. Denk aan kritische medi-

sche gassen. Daarom moeten dergelijke installa-

ties extra beschermd worden, bijvoorbeeld met

dilatatieprofielen die meeveren. Daarnaast zijn

ook langere kabels gebruikt om te voorkomen

dat ze knappen wanneer er spanning op komt.”

Werken VOlGens Het éCHte biMZowel ontwerp, constructie als installaties zijn

volledig in BIM gerealiseerd, vertelt

Leeuwenkamp. “En dan bedoel ik het échte BIM,

niet het ‘marketing-BIM’, knipoogt hij. “Door

alles in één Revit-model te tekenen konden we

sneller beslissingen nemen en concreter sturen

Het installatietechnische hart van het nieuwe Ommelander ziekenhuis Groningen.

op de samenhang tussen constructie, installaties

en het bouwkundig deel.” Ook Deerns heeft

hierin zijn verantwoordelijkheid gepakt, vindt

Procee: “Een ziekenhuis heeft veel ruimtes die

vaak terugkomen, denk aan een onderzoeks- of

spreekkamer. Leeuwenkamp heeft er hard op

gestuurd om die zo precies mogelijk uit te wer-

ken, zodat men niet tegen dezelfde conflicten

zou aanlopen.”

Het mooie van het ontwerpteam

Procee kijkt terug op een prettige samenwerking

met het ontwerpteam. Ze roemt vooral de “enor-

me kennis” die alle dienstverleners in huis heb-

ben. “Ik heb ervaren dat Deerns veel kennis in

huis heeft die buiten de oorspronkelijke scoop

ligt, en dat die dan snel ter tafel komt als dat

nodig is. Dat maakt de samenwerking interes-

sant. Als ziekenhuis zijn wij immers geen bouw-

specialist, misschien soms zelfs wat bleu. Dan is

het wel prettig om zo’n expert-driven ontwerp-

team te hebben.” <



DIGITaal SPaRINGSPROCES BeLeeFt PriMeur Bij OZG

niveau om de detailengineering direct mee op te

starten. Ook waren de ontwerpmodellen van de

constructeur en architect verder doorontwikkeld

en aangepast”, zegt Jan-Fokko Haan, adviseur bij

Kropman Installatietechniek. “De keus is ge-

maakt om het installatiemodel compleet op-

nieuw op te zetten, waarbij het ontwerpmodel

als leidraad is gebruikt.”

beHapbare delenIn de modellen van constructeur en architect

voerde Boorsma de detailengineering in, opge-

steld in samenwerking met partners, onderaan-

nemers en leveranciers. “Vervolgens hebben we

een tekening geproduceerd om buiten te bouwen

vanuit het BIM-model. Voorwaarde was dat we

‘as built’ zouden bouwen: wat je buiten bouwt,

moet één op één hetzelfde zijn als in het virtuele

model. Wijzigingen op de bouw moesten dus

verwerkt worden in het model.” Meteen na op-

drachtverlening werden afspraken met partijen

In het vierde kwartaal van 2015 kwam de

aanbesteding binnen, waarna het tenderpro-

ces binnen Dura Vermeer Bouw Hengelo

van start ging om als hoofdaannemer geschikte

partijen te vinden. Qua installateur viel de keus

op Kropman Installatietechniek uit Nijmegen.

“Installatietechniek is een heel belangrijke com-

ponent voor ziekenhuizen, en met Kropman

hadden we eerder naar tevredenheid samenge-

werkt, verklaart Tjerk Boorsma, BIM-coördina-

tor bij Dura Vermeer Bouw Hengelo.

Het betrof een UAV-2012 contract, waarbij op

basis van bestek en tekening werd verder gewerkt

aan de hand van de BIM-modellen van het

ontwerpteam. “Deze modellen mochten we

tijdens de tenderfase inzien en beoordelen wat

we er als aannemer en installateur mee konden

in de bouw. Voor ons gold dat we er goed op

verder konden.” Voor de installateur lag dit

echter anders. “Het ontwerpmodel paste niet op

onze werkmethodiek en had te weinig detail-

dura vermeer Hengelo en kropman

installatietechniek in Nijmegen

kozen bij de nieuwbouw van het

Ommelander Ziekenhuis in scheem-

da voor een digitaal sparings-

proces in BiM. “als aannemer

kun je hiermee tijdig informatie

versturen naar de producerende

partijen. en de installateur heeft

niet langer een 100 procent vol-

ledig model nodig om sparingen

op te geven”, aldus tjerk Boorsma

van dura vermeer. Het is voor het

eerst dat dit proces in Nederland

is toegepast.


alle drie de bouwende partijen beoordeelden de sparingen.


gemaakt over hoe Dura Vermeer digitaal wilde

gaan samenwerken. “Dit leggen we vast in het

BIM-protocol. Hierbij werken we met batches,

waarbij het grote project van 34.000 vierkante

meter wordt klein geslagen in behapbare delen”,

vertelt Boorsma. “Vervolgens engineeren en

modelleren we deze delen per bestek.”

Hoewel het installatietechnisch model niet met-

een voorhanden was, moest er toch tegelijkertijd

ge-engineerd worden aan de knooppunten en de

schachten. Daarom keek Boorsma waar hij in-

formatie van de installateur nodig had over de

doorsnijdingen, zodat Dura Vermeer met de

bouw aan de slag kon. De oplossing kwam van

de BIM-coördinator van Kropman Installatie-

techniek. “Om tijdig aan te kunnen geven waar

Dura Vermeer alle gaten in wanden, vloeren en

objecten moest aanbrengen, hebben we gecom-

municeerd met digitale sparingen”, vertelt Haan.

“Dankzij dat digitale sparingsproces konden ze

de planning halen die nodig was om goed te

kunnen bestellen. En wij konden vooruit met

onze eigen planning.”

eén WaarHeidBij het digitale sparingsproces communiceren

partijen over ‘blokjes’ (verzoeken tot sparing) op

wanden, vloeren en objecten – in het geval van

het Ommelander Ziekenhuis ruim 3.200 stuks.

“Ik krijg de opgave binnen en kan die accepte-

ren of afkeuren. In dat laatste geval moet ik de

reden aangeven, zodat Jan-Fokko er verder mee

kan en we erover kunnen discussiëren. Het liefst

heb je natuurlijk dat de goedkeuring in één keer

plaatsvindt, maar dat lukt niet altijd”, aldus

Boorsma. “Als een bestek aan sparingsverzoeken

goed is, maken wij gaten in ons model en dat

dient als uitvraag aan partners, leveranciers en

onderaannemers. Zo is er één waarheid over alle

disciplines heen.” Ook bouwpartner Pieters

Bouwtechniek beoordeelde de sparingsverzoe-

ken.

Het project van het Ommelander Ziekenhuis

was het eerste waarin dit digitale sparingsproces

toegepast werd. Bij het taggen – het aanbrengen

van de informatie van een sparing op tekening

– deed zich een leermoment voor. “Toen de

betonwagen kwam aanrijden om de fundering te

storten, bleek ineens dat de uitvoerder niet wist

waar de gaten moesten komen. Dat kwam sim-

pelweg omdat we verzuimd hadden een tekening

voor hem te maken”, bekent Boorsma. Los hier-

van is de werkwijze uitstekend bevallen. “Als

aannemer kun je dankzij het digitale sparings-

proces tijdig informatie versturen naar de pro-

ducerende partijen. Voor de installateur betekent

dit dat hij geen 100 procent volledig model

nodig heeft om sparingen op te geven. Zo voor-

kom je 2D tekeningen met wanduitslagen, die de

installateur voorheen van elke wand moest

uittekenen om de sparingen aan te geven. Dat

kan nu in het BIM-model en is een stuk eenvou-

diger”, stellen Boorsma en Haan.

landelijke WerkGrOep basis usODura Vermeer Hengelo greep deze manier van

werken aan om het digitale sparingsproces bre-

der te delen. “We hebben een werkgroep opge-

richt om dit landelijk te ontwikkelen voor utili-

teitswerken. Aan een dergelijke Basis USO

(Uniforme SparingsOpgave) kunnen partijen

zich conformeren. Zo hoeven we niet bij elk

project het wiel opnieuw uit te vinden, iedereen

begrijpt wat we bedoelen en samen worden we

beter. Wij willen niet meer anders”, aldus Boor-

sma. Inmiddels hebben achttien bouwers en

installateurs zich aangesloten bij het initiatief.

“Nu is het aan ons om de tool verder te verbete-

ren. Als wij nu een sparingsvoorstel beoordelen

en de installateur brengt hier wijzigingen in aan,

is dat nog onvoldoende zichtbaar. Verder werken

wij als bouwer bij een project van onder naar

boven, terwijl de installateur juist van boven

naar beneden werkt. Ook het op elkaar afstem-

men van die planningen is nog een uitdaging.” <

“als aannemer kun je dankzij het digitale sparingsproces tijdig informatie versturen naar de

producerende partijen”

tjerk boorsma, biM-coördinator dura Vermeer bouw Hengelo.

sparingsverzoeken in biM. aangebrachte gaten op basis van de sparingsverzoeken.

huisvesting


Innovatie is het leidende principe bij de nieuwbouw van de Sint Maartenskliniek. In het bouwpro-ces zelf speelt veiligheid de hoofdrol. Achterliggende gedachte van de nieuwbouw: het faciliteren en bespoedigen van het herstel van de patiënt. “Smarten the clinic. Onze uitdaging is kennis bij elkaar brengen en komen tot een integraal behandelplan.”

‘aLLes kOMt veeL Meer saMeN IN HET NIEuwE GEBOuw’

De raad van bestuur van de Sint Maar-

tenskliniek heeft de ambitie om de

veiligste bouwplaats van Nederland te

hebben, met niet één ongeluk in de hele bouw-

periode. “Als revalidatiekliniek heb je ook te

maken met mensen die een ongeval hebben

meegemaakt. Mede daarom hebben we vanaf

dag één zwaar ingezet op veiligheid op de bouw.

Werkschoenen en helm zijn verplicht, er zijn

talloze veiligheidsinstructies. Verder kunnen

alleen geregistreerde personen de bouwplaats op

met een speciaal pasje”, aldus projectdirecteur

nieuwbouw Ben Elsenaar. “Ook checkt de pro-

jectleider of iedereen qua opleiding voldoet aan

de veiligheidsvoorschriften. En mensen krijgen

één waarschuwing bij een overtreding, de tweede

keer worden ze van de bouw af gestuurd. Ja, dat

is inmiddels een paar keer gebeurd.”

‘GeMenGde’ bijeenkOMstenVeiligheid begint al met het bouwverkeer. “Bij de

sloop kwamen hier in vier weken tijd vierhon-

derd vrachtwagens de heuvel op en af. De smalle,

steile wegen op het terrein komen uit op een

gevaarlijk kruispunt. Met het oog op fietsers en

rolstoelers mag het bouwverkeer daarom alleen

de Grail, een combinatie van virtual reality en sensortechnologie die het herstel ondersteunt. foto: dennis Vloedmans.



voor een eerste diagnose. Hoogendijk: “Mijn

droom is dat iedere patiënt is uitgerust met

sensoren. Door de analyse van alle data krijgen

we een veel realistischer beeld van hoe het met

de patiënt gaat en kunnen we zijn therapie waar

nodig bijstellen. Smarten the clinic, prijstech-

nisch moet dit goed kunnen. Daar ligt onze

uitdaging: kennis bij elkaar brengen en komen

tot een integraal behandelplan.”

In het nieuwe fitnesscentrum zijn de apparaten

via ICT gekoppeld aan de patiënt en diens per-

herstel kunnen bevorderen.” Een ander voor-

beeld is de looprobot Lea, een soort rollator

waarmee de patiënt revalidatieoefeningen kan

doen, ook thuis.

realistisCHer beeld Sensortechnologie en virtual reality kunnen

eveneens het herstel ondersteunen. Neem de

GRAIL (Gait Real-time Analysis Interactive Lab),

waarbij de patiënt in een virtuele omgeving op

een loopband loopt en sensoren input geven

onder begeleiding het terrein op en af, er zijn

verkeersregelaars en er geldt een voorgeschreven

snelheid”, vertelt Elsenaar. “Als gevolg van dit

beleid let iedereen heel sterk op veiligheid. “We

hebben 700 medewerkers die op de bouw uitkij-

ken en in de gaten houden wat daar gebeurt. Al

die maatregelen lijken inkoppertjes, maar ik loop

lang genoeg rond in de bouw om te weten dat

niet iedereen zich hier even goed aan houdt.”

Om de mensen op de bouw te doordringen van

het belang van veiligheid, zijn er ook ‘gemengde’

bijeenkomsten met bouwvakkers, artsen en

dwarslaesiepatiënten. Elsenaar: “De raad van

bestuur legt daar uit waarom wij veiligheid

belangrijk vinden.”

speCtaCulaire reValidatieteCHniekenHet leidende principe bij de nieuwbouw is inno-

vatie, die de Sint Maartenskliniek in staat zal

stellen nog betere zorg te leveren. Dit door mid-

del van een ultramodern OK-complex en een

nieuwe innovatieve revalidatievleugel, inclusief

comfortabele verpleegafdelingen. Het loopex-

pertisecentrum in het souterrain van het zieken-

huis bundelt specialisten, kennis en apparatuur

op het vlak van revalidatiegeneeskunde en or-

thopedie. “We zetten inmiddels een aantal spec-

taculaire revalidatietechnieken in, waaronder het

exoskelet. En met TU Delft en Universiteit Twen-

te werken we samen in het project MARCH,

waarbij het lopen wordt ondersteund door robo-

tica”, verklaart innovatiemanager Remco Hoog-

endijk.

Ter illustratie noemt hij de Zero G, een rail aan

het plafond die het harnas van de patiënt optilt

zodat 95 procent van het lichaamsgewicht weg-

valt. “Hiermee kan een patiënt die twee prothe-

sebenen heeft gekregen weer leren lopen. Gaan-

deweg de training kan het circuit verzwaard

worden. Een mooi voorbeeld van hoe we in

samenwerking met partners in de industrie het

de zero G draagt het lichaamsgewicht van de patiënt, wat het opnieuw leren lopen vergemakke-lijkt. foto: dennis Vloedmans.

“we zetten inmiddels een aantal spectaculaire

revalidatietechnieken in, waaronder het exoskelet. En met

Tu Delft en universiteit Twente werken we samen in het project MaRCH, waarbij het lopen wordt

ondersteund door robotica”

MensGeriCHte OMGeVinGNiet alleen de apparatuur en technologie is

spectaculair anders, dit geldt straks ook voor de

ziekenhuisomgeving zelf. De patiëntenkamers

van de afdeling Revalidatie worden meer inge-

richt op langdurig verblijf, omdat patiënten er

doorgaans drie tot zes maanden doorbrengen.

Gekozen is voor luxe materialen, met een na-

tuurlijke uitstraling. Ook zijn de kamers voor-

zien van een balkon of tuin, met oefenfacilitei-

ten. Het idee is dat patiënten overdag werken

– programma’s doen om te herstellen – en dan

naderhand in een zeer prettige omgeving thuis-

komen waar ze familie kunnen ontvangen. “Een

mensgerichte en innovatieve omgeving: een- en

tweepersoonskamers met de nodige interactivi-

teit. Zo hebben we bijvoorbeeld de badkamer

opnieuw ontwikkeld in overleg met personeel en

patiënten, om deze functioneel slim in te rich-

ten: wat is nodig, wat is handig?”, vertelt Hoog-

endijk. “Patiënten zijn uiteraard het liefst zelf-

redzaam en met behulp van technologie kunnen

we hun zelfstandigheid en comfort teruggeven.

Denk aan een spraakgestuurde douche zodat de

soonlijke instellingen. “Het zou mooi zijn als op

termijn het voor patiënten en polibezoekers

mogelijk wordt om naast het behandelprogram-

ma overdag ook ’s avonds te oefenen als ze daar

zin in hebben”, zegt Hoogendijk. “Bijvoorbeeld

door hen door middel van spelletjes met revali-

datie bezig te laten zijn. Denk aan een autosimu-

lator, waarmee ze tegen elkaar kunnen racen, in

diverse moeilijkheidsgraden, en je gelijk hun

vooruitgang kunt meten.”

patiënt deze kan gebruiken zonder hulp van het

personeel.”

Achterliggende gedachte is dat het gebouw het

herstel van patiënten moet faciliteren en bespoe-

digen. “Fysiotherapie, orthopedie, revalidatie,

ergotherapie: alles komt nog veel meer samen in

het nieuwe gebouw, waarbij we nog nauwer

kunnen samenwerken dan nu mogelijk is. Meer

databased ook, waardoor we in de toekomst

wellicht toe kunnen naar voorspellingen rond

behandelingen”, aldus Elsenaar en Hoogendijk. <

huisvesting


remco Hoogendijk (links) en ben elsenaar.

personeel monitort de activiteiten van de patiënt op basis van de input van sensoren. foto: dennis Vloedmans.

Rectificatie: foto nieuw OK-complex Sint Maartenskliniek bij OK’s RadboudumcIn editie 2/2018 van FMT Gezond-heidszorg publiceerden we per abuis een foto van het nieuwe OK-complex van de Sint Maartenskliniek bij het artikel over de operatiekamers van het Radboudumc. Onze excuses voor deze storende fout.

is groot en versnipperd, voor zorgmedewer-kers is niet te overzien wat er allemaal op de markt is en wat wel en niet werkt.” Met het platform www.dichterbij.nl/e-health heeft Dichterbij daarin nu verandering gebracht. Miranda: “Meer kennis bij cliën-ten, verwanten en zorgprofessionals is een belangrijke voorwaarde om het gebruik van e-health te bevorderen. Met een team van specialisten in zorg en techniek hebben we toepassingen geselecteerd die effectief zijn. Dat zijn apps, websites en fysieke hulpmidde-len.” Door de selectiemogelijkheden vindt de bezoeker snel of er een geschikte toepassing is. “Je kunt op hulpvraag selecteren, maar ook op type en prijs.” Met het platform wil Dichterbij eigen mede-werkers, andere organisaties in de sector en individuele bezoekers inspireren en helpen. “Technologie kan veel betekenen in het leven van mensen met een verstandelijke beper-king. Denk aan hulpmiddelen om zelfstan-diger te zijn, om mensen die niet kunnen praten een stem te geven, die beweging stimuleren of mensen een leuke en zinvolle daginvulling geven. Er is zoveel mogelijk! Ons streven is dat e-health een vanzelfsprekend onderdeel wordt van de ondersteuning aan mensen die zorg nodig hebben.”

Dichterbij gaat het platform regelmatig aanvullen met nieuwe toepassingen. Miranda hoopt daarbij ook op inbreng van bezoekers aan de site. “Ken je een goed hulpmiddel dat niet in de lijst staat, laat het ons dan weten. Op die manier kunnen we met de hele zorg-sector een platform actueel houden waarvan iedereen kan profiteren.”

Nieuwe vlOeRcOllectie taRKett vOldOet aaN Speci-fieKe beHOefteN vaN de zORGTarkett introduceert een nieuwe heterogene vinyl vloercollectie die volgens de producent het welzijn van gebruikers verbetert. De nieuwe producten voldoen aan de strengste

lingsbelasting zo laag mogelijk te houden.

De dynamische scanner biedt nog een belangrijke noviteit: nucleair geneeskundigen kunnen realtime meekijken hoe de radioac-tieve stof wordt opgenomen in het lichaam. Dat biedt zeer nuttige, nieuwe informatie, omdat de mate waarin de contrastvloeistof wordt opgenomen veel zegt over het type weefsel. Tot op heden zat de patiënt in de wachtkamer terwijl de contrastvloeistof werd opgenomen in het lichaam en werd dán pas gescand, en ging er tijdens dat wachten relevantie informatie verloren. Met deze PET/CT is dat niet meer aan de orde. Het apparaat kan ook dynamische whole body scans maken, waarbij in relatief korte tijd het hele lichaam gescand wordt.

dicHteRbij laNceeRt platfORM bOORdevOl e-healthtOepassingenZorgorganisatie Dichterbij heeft met www.dichterbij.nl/e-health een internetplatform ontwikkeld met ruim 450 e-healthtoepas-singen die het leven van mensen met een beperking veiliger, vrijer, leuker of gezon-der maken. E-health en zorginnovatie zijn speerpunt bij Dichterbij, vertelt Miranda van Berlo, programmamanager e-health. “Wij ondersteunen mensen met een verstande-lijke beperking. De kwaliteit van leven van cli-

enten staat daarbij centraal. Technologische oplossingen kunnen daaraan een fantastische bijdrage leveren. Maar het aanbod daarvan

uMcG NeeMt biOGRapH viSiON vaN SieMeNS HealtHiNeeRS iN GebRuiKSneller, scherper, nauwkeuriger: met de inge-bruikname van de nieuwste dynamische PET/CT-scanner krijgen patiënten van het UMCG de beschikking over de meest moderne beeldvormende techniek. De scanner heeft niet alleen een veel hogere resolutie, maar ook een hogere gevoeligheid. Daarmee kun-nen radiologen en nucleair geneeskundigen méér zien, sneller scannen en neemt ook de betrouwbaarheid van de scan en de uitslag

significant toe. Ook kan de dynamische scan-ner ‘whole body scans’ maken en de stofwis-seling in weefsels realtime in beeld brengen. Het UMCG is het eerste ziekenhuis wereld-wijd dat deze nieuwste generatie PET/CT van Siemens Healthineers in gebruikt neemt.

De verbeterde resolutie en de hogere ge-voeligheid (3,4 keer zo gevoelig als reguliere PET/CT’s) biedt nucleair geneeskundigen twee waardevolle opties: ze kunnen ervoor kiezen om een ‘snelscan’ te maken, waar-door de patiënt veel minder lang stil hoeft te liggen, of waarmee je iets in beeld kunt brengen dat beweegt. Een kloppend hart bijvoorbeeld. Maar ze kunnen er ook voor kiezen om de patiënt veel minder radioac-tieve contrastvloeistof toe te dienen. Vooral bij jonge kinderen is dat belangrijk, net als bij patiënten die vaker scans moeten ondergaan. Zo proberen we voor alle patiënten de stra-


aCtueeL

Tapiflex Stairs biedt veiligheid en comfort bij het traplopen door zichtbaar contrast en antislip richels. Het materiaal is zeer resis-tent. De tien Tapiflex Stairs kleurreferenties hebben een zelfklevende achterzijde voor eenvoudige bevestiging.Deze vier productlijnen zijn met elkaar te ‘mixen & matchen’.

Bij de ontwikkeling van deze collectie is rekening gehouden met de specifieke behoeften van ziekenhuizen en zorginstel-lingen. Hierdoor kunnen verschillende sferen en aangename leefruimtes worden gecreëerd om het welzijn van de gebruikers te bevorde-ren. De nieuwe vinylcollecties houden tevens rekening met de lichtreflectiewaarde (LRV) van elke kleur in het gamma om aan alle LRV-criteria te voldoen. Door een zorgvuldige berekening van de reflectiewaarden en het gebruik van lichtere vloerbedekkingen kan hiermee ook energie worden bespaard.

Alle producten uit de nieuwe vloercollectie zijn volledig ftalaat-vrij en bevatten tot 100 maal minder vluchtige organische stoffen (VOS) dan de EU-norm EN-ISO-16000-9. Bovendien zijn het volledig recyclebare producten, ontworpen met betrouwbare en gerecyclede materialen.

RuN veRwacHt Op ceRtifice-RiNG veRNieuwde zORGNORMSoftwarebedrijf Eljakim Information Tech-nology is als eerste bedrijf in Nederland gecertificeerd volgens de NEN7510:2017. Deze norm biedt onder andere maatregelen die moeten worden getroffen op het gebied van informatiebeveiliging. Hij is bedoeld voor Nederlandse zorginstellingen en hun toeleveranciers. Brand Compliance voerde de toetsing bij Eljakim Information Technology uit en mocht het eerste certificaat over-handigen. “Privacy en informatiebeveiliging zijn hot topics in de zorg”, zegt Christian Oudenbroek, Managing Partner van Brand

technische en gezondheidseisen voor de ge-zondheidszorg en ouderenzorg en combine-ren design, resistentie en duurzaamheid.De collectie bestaat uit vier productlijnen, geschikt voor vloeren, muren, trappen en accessoires. De onderhoudsvriendelijke producten bieden middels een volledig spectrum van kleuren, patronen en texturen de mogelijkheid om unieke sferen te creë-ren. De vier productlijnen zijn tegelijk en in combinatie met elkaar ontworpen, waardoor alle producten naadloos met elkaar kunnen worden gecombineerd.

Excellence, verkrijgbaar in 250 tinten en patronen, is met name geschikt voor intensief gebruik in bijvoorbeeld zorginstellingen. De matte afwerking verzacht de lichtreflectie van de vloer voor een realistischere look en extra comfort. Excellence is beschikbaar in compacte, akoestische, tegel- en losse-laags profielen.Platinium biedt een lange levensduur en een extreme weerstand bij intensief gebruik. Het materiaal absorbeert tot 17 dB geluid, ver-betert de rolweerstand van zwaar materieel met 20 procent en is hierdoor geschikt voor toepassingen in ziekenhuizen en zorginstel-lingen. Er zijn 72 nieuwe kleurreferenties verkrijgbaar in acht designvarianten.ProtectWALL wandbekleding maskeert kras-sen, absorbeert schokken en is gemakkelijk te reinigen. Als slim en voordelig alternatief voor verf, behoudt het op duurzame wijze het uiterlijk van muren en deuren. Beschikbaar in 50 kleurreferenties.

Compliance. “Zorginstellingen komen met veel privacygevoelige informatie in aanraking, zoals patiëntgegevens en het is natuurlijk belangrijk dat deze gevoelige informatie niet uitlekt.” Eind vorig jaar is de vernieuwde norm NEN7510 gepubliceerd welke betrek-king heeft op informatiebeveiliging in de zorgsector. “Wij zijn verheugd dat we Eljakim Information Technology als eerste bedrijf officieel hebben gecertificeerd. De verwach-ting is dat op korte termijn veel bedrijven dit voorbeeld gaan volgen. Behalve softwarele-veranciers in de zorg is er ook veel animo on-der andere organisaties, zoals dienstverleners die met (gevoelige) patiëntgegevens werken, verpleeghuizen, ziekenhuizen, fysiothera-peuten en GGZ-instellingen.” Aldus Christian Oudenbroek.Softwarebedrijf Eljakim IT ontwikkelt sinds 1996 software voor de overheid en non-pro-fitorganisaties in onderwijs, zorg en welzijn. “

inspectie: zORg mOet beteR bij paRticulieRe KliNieKeNDe kwaliteit en veiligheid van zorg laat bij veel particuliere klinieken nog te wensen over. Dat blijkt uit twee publicaties van de IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd). Particuliere klinieken zijn klinieken die gespe-cialiseerd zijn in bepaalde planbare ingrepen. Bijvoorbeeld nieuwe knieën, nieuwe heupen, oogbehandelingen of cosmetische ingrepen. De afgelopen jaren heeft de inspectie al meerdere keren gesignaleerd dat de kwaliteit van zorg in een groot aantal gevallen niet voldoet. Het toezicht op deze klinieken is

rubriekskopje


aCtueeL

bloedafname naar een modern gerobotiseerd lab waar ze razendsnel worden verwerkt tot een uitslag die terug naar de arts kan.Een hele verbetering ten opzichte van hoe de verwerking van bloedmonsters eerst verliep, volgens hoogleraar Christa Cobbaert van de afdeling Klinische Chemie en Laboratorium-geneeskunde. “Hiervoor werden de bloed-monsters door medewerkers op stepjes van de bloedafname naar ons lab gebracht. Dat ging weleens met een omweg of er raakte een buisje kwijt. Doordat we de buisjes nu automatisch via de hypermoderne buizen-post naar het heringerichte laboratorium sturen, voorkomen we fouten en gaat het bloedmonster sneller de analyse in. Artsen krijgen sneller de uitslag en patiënten worden sneller geholpen.”

Cobbaert en haar team zijn jaren bezig geweest om de nieuwe afdeling te moder-niseren en toekomstbestendig in te richten. Meerdere laboratoria moesten worden samengevoegd op één plek en er moest een nieuwe gestandaardiseerde werkwijze komen. Met de directe aansluiting van de buizenpost vanaf de centrale bloedafname op de track in het gerobotiseerde laborato-

rium worden bloedmonsters gegarandeerd en binnen 12 tot 15 seconden automatisch ontladen. Cobbaert: “Het systeem dat we nu hebben is uniek voor Nederland. Uiteindelijk is ons doel om die afdelingen waar doorloop-tijden kritisch zijn -zoals de eerste hulp en de intensive care- ook direct aan te sluiten op het laboratorium.”Foto uit video LUMC.

werkgever onder zorgprofessionals. Dat blijkt uit het Intermediair Imago Onderzoek, uitge-voerd onder ruim 4.000 hoogopgeleide (hbo en wo) Nederlanders.

Ondanks de hoge tevredenheid, blijft er altijd ruimte voor verbetering. 41% van de zorgprofessionals verlangt naar een reiskos-tenvergoeding. De 13e maand is nog altijd het populairst; voor 45% van de zorgprofes-sionals is dit de meest gewenste arbeidsvoor-waarde. Ook uitbetaald krijgen voor over-werk staat hoog op het wensenlijstje (33%). Deze laatste wens is bij zorgmedewerkers fors meer aanwezig dan bij werknemers in andere functiegroepen (17%). Slechts 16% van het zorgpersoneel verdient meer dan 45.000 euro per jaar. Dat is het laagste percentage van hoogopgeleiden bin-nen alle onderzochte functiegroepen. Garikai van Weydom, researcher bij de Persgroep Employment Solutions: ‘Het is niet zo gek dat het zorgpersoneel het minst verdient, hun werkweek is ook het kortst. Al zien we wel dat er steeds meer uren gewerkt worden. Het gemiddelde aantal contracturen per week (gemiddeld 31 uur) blijft weliswaar bijna hetzelfde, maar we zien een stijging (+4%) in het aantal werknemers dat 33 tot 40 uur per week werkt. Met het tekort aan zorgpersoneel zal de werkdruk toenemen en de wens naar het uitbetalen van overuren daarmee ook. Werkgevers kunnen hierop in spelen bij het aantrekken en behouden van hoogopgeleid personeel.’

SNelleR uitSlaG vaN blOed-teSt dOOR HypeRMOdeRN lab eN buizeNpOSt iN luMcJe ziet er niks van als je door de gangen loopt, maar sinds kort zoeven buisjes bloed in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) automatisch door een buizenstel-sel in het plafond. Ze zijn onderweg van de

geïntensiveerd, maar de gewenste en nood-zakelijke verandering blijft uit. Patiënten moeten ervan uit kunnen gaan dat ze goede zorg krijgen in deze klinieken. Dat is niet overal zo. De inspectie heeft specifiek zorgen over de volgende thema’s:De time out procedure (stopmoment voor de operatie om te controleren of alles klopt);Infectiepreventie (het risico op infecties zo laag mogelijk houden);Controles bij klaarmaken en toedienen van high risk medicatie (medicatie die met een injectie of infuus wordt toegediend);Zijn de zorgverleners bekwaam en bevoegd om met medische apparatuur om te gaan en is deze apparatuur tijdig en deskundig onderhouden?Informed consent (recht van de patiënt om goed geïnformeerd ja of nee te zeggen tegen een behandeling en eventuele verdoving).

De IGJ heeft de afgelopen jaren het toezicht op de particuliere klinieken uitgebreid. De IGJ voert meer inspectiebezoeken uit en richt zich hierbij op de belangrijkste risico’s. Daar-naast is de IGJ in gesprek met onder meer de klinieken, het ministerie van VWS, Zelfstandi-ge Klinieken Nederland (ZKN) en de weten-schappelijke verenigingen om er samen voor te zorgen dat de veiligheid en kwaliteit van zorg op het gewenste niveau komt. In haar toezicht let de IGJ scherp op bovenstaande thema’s. Bij situaties waar de veiligheid in het geding is of waar geen bereidheid is om te verbeteren grijpt de IGJ in.

zORGpROfeSSiONal MeeSt tevRedeN weRKNeMeR vaN NedeRlaNd Hoogopgeleid personeel in de zorg is het meest tevreden met hun functie; twee op de vijf werknemers geven hun baan een 9. Als het gaat om werkgeversimago scoort GGZ het best: de organisatie is de favoriete


innovatie


CO-Creatie PartNersCHaP ROBOT CaRE SySTEMS EN SINT MaaRTENSklINIEk

de!”, vertelt Nydia van As, coördinator parame-

dici van de Sint Maartenskliniek. “Met de nog

verder te ontwikkelen tools kan Lea bijdragen

aan de behandeling van revalidatie patiënten.

Dit beperkt zich niet tot obstakel-detectie maar

we denken ook aan toegevoegde oefenvormen en

signaleringen voor bijvoorbeeld looptijd en/of

loopafstand.”

partnersCHap Het partnerschap tussen de organisaties is in de

eerste fase gebaseerd op co-creatie. Daarin komt

de kennis van de therapeuten uit de behandel-

praktijk samen met de expertise van de ontwik-

kelaars op het gebied van robotica, om Lea Trai-

ner voor de revalidatie-markt te realiseren.

Nydia van As: “Dit trainersmodel van de Lea

draagt bij aan een goede en veilige manier van

training in een revalidatiesetting. De Lea Trainer

wordt dan een verlengde arm van de individuele

en groepsbehandelingen van patiënten.” Om

continu te blijven voldoen aan de wensen van

zowel therapeuten als revalidatie patiënten zal

Lea voortdurend doorontwikkeld worden. <

uitkOMsten pilOt In het voorjaar van 2017 startte Robot Care

Systems een pilot op de afdeling neurorevalidatie

van de Sint Maartenskliniek, om te onderzoeken

hoe de persoonlijke zorg-assistent bij kon dragen

aan behandeling van revalidatie patiënten. De

pilot is gesteund door zorgverzekeraar CZ, die

ook voordelen ziet in de snellere en betere revali-

datie met Lea. Een belangrijk voordeel van Lea

bleek dat patiënten vaker en zelfstandiger loop-

oefeningen konden uitvoeren, mede dankzij de

steun en de detectiefunctie die de zorg-assistent

biedt.

Lea is voorzien van sensoren en een intelligent

systeem, waardoor zij weet hoeveel steun zij

moet geven bij het (op)staan en lopen, obstakels

kan detecteren en zelfstandig naar de gebruiker

toe kan komen. “We hebben in de Sint Maar-

tenskliniek gezien dat Lea ook ondersteunt bij de

stabiliteit van de houding/beweging van de

revalidant, en ze kan ook helpen om het loop-

tempo te doseren wat een stukje extra veiligheid

geeft voor de revalidant. Het kunnen dansen met

Lea is ook absoluut een leuke toegevoegde waar-

tijdens de iCt & Health World

Conference op 22 juni in den Haag

heeft robot Care systems haar

eerste robotrollator voor de zorg

uitgereikt aan Mark van Houden-

hoven van de sint Maartenskliniek.

Met deze overhandiging bestempelt

het Haagse robot Care systems het

partnerschap dat zij, na een inten-

sieve pilot van een jaar, aangaat

met de kliniek.


In de eerste fase van het partnerschap zal de

focus liggen op het verder ontwikkelen van

de robotrollator, op basis van aanbevelingen

van therapeuten van de Sint Maartenskliniek.

Met behulp van Lea (Lean Empowering Assis-

tent) kunnen revalidatie-patiënten vaker, zelf-

standiger en veiliger loopoefeningen doen. De

inzet van de persoonlijk zorg-assistent verhoogt

hiermee niet alleen de kwaliteit van de behande-

ling maar bespoedigt ook het herstel van de

patiënt.

Lea is een uitvinding van Robot Care Systems,

opgericht door robotexpert Maja Rudinac. Drie

jaar geleden begon zij samen met haar team met

de ontwikkeling van de persoonlijke zorg-assis-

tent. Het doel was duidelijk: door inzet van

technologie de kwaliteit van leven verbeteren

voor mensen die door ziekte, een ongeval of

ouderdom slecht ter been zijn. Lea ondersteunt

bij het opstaan en lopen, stimuleert beweging,

voorkomt vallen en biedt functies zoals beeldbel-

len om sociale contacten te stimuleren.

lea is een uitvinding van robot Care systems, opgericht door robotexpert Maja rudinac.


medische technologie

robotarm voor het allereerst ingezet bij operatie MMC

alle ingrepen hoeven met een robot of robotarm

uitgevoerd te worden. Per ingreep maken we een

afweging tussen de verschillende technieken;

waar het kan met een normale kijkoperatie, waar

het moet met een robotarm.” Voor complexere

operaties in kleine ruimtes in het lichaam biedt

deze robotarm volgens hem een uitkomst. “Maar

de ene techniek vervangt de andere niet. We

zetten voor elke ingreep de beste en meest effi-

ciënte techniek in. Dat bespaart tijd en geld.”

nieuW OperatieCOMplexMedio oktober neemt MMC op locatie Veldho-

ven een compleet nieuw operatiecomplex en

centrum voor dagbehandeling in gebruik. Er

komen acht nieuwe hypermoderne operatieka-

mers met de nieuwste medische apparatuur.

Omdat de robotarm geen aanpassingen aan de

operatiekamers vereist, kan deze in de aanloop

naar het nieuwe OK-complex alvast in gebruik

genomen worden. <

rObOtarM Of OperatierObOtLandelijk heeft het MMC een vooraanstaande

rol op het gebied van kijkoperaties, ook wel

laparoscopie genoemd. De afdelingen chirurgie,

gynaecologie en urologie werken nauw samen

op dit gebied en maken gebruik van de nieuwste

technieken. Door jarenlange ervaring kunnen

vrijwel alle operaties uitgevoerd worden via een

kijkoperatie. De voordelen van kijkoperaties zijn

groot: er zijn minder complicaties, de patiënt

herstelt sneller en ligt korter in het ziekenhuis.

Een moeilijkheid van deze techniek is het hech-

ten in kleine ruimtes van het lichaam. De polsge-

wrichten van een operatierobot zijn daarvoor de

oplossing. De kosten en tijdsinvestering maken

het echter onmogelijk om elke ingreep met een

operatierobot uit te voeren. Deze robotarm biedt

een tussenoplossing, vertelt Leclercq: “Lang niet

sinds eind mei opereren chirurgen

van Máxima Medisch Centrum (MMC)

in eindhoven met een ‘robotarm’.

dit operatiehulpmiddel combineert

de precisievoordelen van robot-

chirurgie met de snelheid van een

traditionele kijkoperatie. tot voor

kort werd de toepassing alleen

in ziekenhuizen buiten europa

gebruikt.


Met de arm kan er nauwkeuriger en

eenvoudiger gehecht worden in de

buik- en borstholte. De techniek

wordt voornamelijk ingezet bij maagdarm-,

leveren longoperaties, waarbij relatief veel

gehecht moet worden. Het instrument wordt als

een verlengstuk aan de arm van de chirurg be-

vestigd. De punt volgt de handen de polsbewe-

ging van de chirurg. Hierdoor zijn er minder

schouderbewegingen nodig en wordt opereren

een stuk minder belastend. Chirurg Wouter

Leclercq volgde de ontwikkelingen van deze

techniek in Amerika al langere tijd en maakt er

nu in Nederland als eerste gebruik van. “Dit

instrument vergroot ons bewegingsbereik en

maakt complexere bewegingen mogelijk, waar-

door we ook op tot nu toe moeilijk bereikbare

plaatsen in het lichaam kunnen opereren. Door-

dat we met nog meer precisie kunnen bewegen,

raakt omliggend weefsel minder beschadigd”,

aldus Leclercq.

de kosten en tijdsinvestering maken het echter onmogelijk om elke ingreep met een operatierobot uit te voeren. deze robotarm biedt een tussenoplossing.

voor complexere operaties in kleine ruimtes in het lichaam

biedt deze robotarm een uitkomst

veiligheid


iNFeCtiePreveNtie vEREIST DE HOOGST MaaTSCHaPPElIjkE uRGENTIE

tegen infectierisico’s. “De bronsterkte van aero-

gene contaminatie in een OK kan vaak nog een

eind teruggebracht worden door je werkproces-

sen beter op orde te brengen. Onnodig overleg,

inloop van mensen; onderzoek leert dat een

aanzienlijk deel van de deurbewegingen vermijd-

baar is. Ook is verspreiding van micro-organis-

men te reduceren met goede kleding en naleving

van hygiëneprotocollen. Het zijn dingen die

iedereen weet, maar de praktijk is evengoed dat

er nog veel te winnen is; denk aan het uitbannen

van korte mouwen en V-halzen in OK-kleding.

En uiteraard zetten we naast die proces- en

gedragsaanpassingen maatregelen voor goede

luchtbehandelingssystemen in om vervuilde

lucht te verdunnen en te verdringen.”

parallellen In de inleidingen van Remko Noor (senior con-

sultant RHDHV) en André van Tongeren (ma-

nager IMI Aero-Dynamiek) kwamen de volgen-

de parallellen naar voren. Consultant Remko

Noor en manager-technicus André van Tongeren

onderschrijven beide de noodzaak om scherp

zicht te houden op processen en doelen. Zij

benadrukken dat dat breder getrokken moet

worden dan alleen de OK. Een ziekenhuis is een

complex systeem, een gebouw met veel mensen,

een grote diversiteit aan functies en doelen die er

gerealiseerd moeten worden. Wat zijn ruimtes en

situaties waarin contaminaties kunnen ontstaan

die in een infectie kunnen uitmonden? De CSA

en de bereidingsapotheek zijn evenzeer ruimtes

die cruciaal zijn voor infectiepreventie. De hele

context van het ziekenhuis moet in beeld blijven.

Noor: “Als je wél nauwgezet de hygiëne van je

instrumentarium bewaakt, maar je verliest uit

het oog dat bijna iedereen een smerig mobieltje

bij zich draagt, dan verlies je alsnog de controle.”

André van Tongeren: “Er zijn best veel ‘oude’

ziekenhuizen in Nederland, die vaak in delen

worden gemoderniseerd. Als zo’n verbouwing te

zeer losstaat van de rest van het ziekenhuis, dan

blijkt achteraf vaak dat het deelontwerp wel

Genezen Vaak Geen OptieBiomedicus Chris Arts (associated professor Bio-

medische Technologie, Technische Universiteit

Eindhoven) nam de deelnemers mee in de ge-

schiedenis van infectieproblematiek. Hij be-

spreekt prothese-infecties als casus. Een door

bacteriën geproduceerde biofilm op de prothese

is heel moeilijk te infiltreren door antibiotica.

“Binnen een dag na OK is de race gelopen”,

vertelt Arts. “En de gevolgen voor de patiënt zijn

vaak desastreus: ingrijpende heroperaties met

het risico dat amputatie nog de enige optie is.

Deze infectieproblematiek kan zelfs de dood tot

gevolg hebben.” In het vervolg van zijn inleiding

gaat Arts in op het maatschappelijke probleem

van de antibioticaresistentie. Nederland en de

Scandinavische landen scoren relatief nog gun-

stig, maar ook voor deze landen geldt het gevaar

van het kort cyclisch worden van antibiotica.

Arts laat zien wanneer de belangrijke antibiotica

geïntroduceerd werden en wanneer er vervolgens

resistentie optrad. Zijn tijdlijn toont onverbidde-

lijk dat het steeds korter duurt voordat een

antibioticum door resistentie wordt ingehaald.

Een zeer bedreigende situatie, stelt Arts. “Je

dreigt altijd met lege handen te komen staan en

vanwege de korte levenscyclus van een middel

wordt het voor de farmaceutische industrie

steeds minder aantrekkelijk om er grootschalig

in te investeren.” Arts verwacht dat infectiepro-

blematiek in de komende decennia cardiovascu-

laire doodsoorzaken zal gaan overstijgen.

in COntrOl zijnOmdat we aan de oplossingskant uit onze moge-

lijkheden raken heeft infectiepreventie dus de

hoogste maatschappelijke urgentie. En dat houdt

in dat we in control moeten zijn, is de bood-

schap van Roberto Traversari (senior adviseur

TNO) en andere sprekers. “Met een kwaliteits-

managementsysteem en risico-inventarisaties

reduceer je de kans dat infectie kan optreden, en

de schade als het tóch gebeurt. Hij is ervan over-

tuigd dat analyse en aanpassing van werkproces-

sen de belangrijkste wapens zijn in de strijd

infecties kunnen levens kosten

en veel leed veroorzaken. Maat-

regelen voor probleemoplossing,

omzetderving en reputatieschade

maken van infectieproblema-

tiek bovendien een substantiële

kostenpost. redenen genoeg om in

een workshop van FMt academy

uitgebreid aandacht te besteden

aan preventiestrategieën. dat

gebeurde op 28 juni j.l. aan de tech-

nische universiteit in eind hoven.

een geslaagde bijeenkomst die

zeker tot een vervolg zal leiden.

Door: Dietske van der Brugge

Goed infectiepreventiebeleid beslaat het

hele OROBO-traject (ontwerp – reali-

satie – oplevering - beheer – onder-

houd) zo betoogde Hugo Huiskamp (directeur

Classified Rooms, besmettinsgpreventie-deskun-

dige). In zijn recent verschenen boek ‘Besmet-

tingspreventie in de gezondheidszorg’ presen-

teert hij een risico-analysemodel voor de

belangrijkste risico’s in de drie themavelden

‘gebouw & voorzieningen’, ‘materialen, leverin-

gen & diensten’ en ‘persoonlijke hygiëne en

gedrag’.

Workshop FMT Academy:

met reminders van protocollen over handhygi-

ene in bewegend beeld.

Nog een industrietak die de zorg vooruit kan

helpen: de luchtvaart. En dan vooral als het gaat

om het aanspreekgedrag van professionals on-

derling. In de luchtvaart is vooral het aanspreken

door de hiërarchische lagen heen een onderwerp

van aandacht geweest. De stappen die gezet zijn

om de cultuur te verbeteren zijn goed leermate-

riaal voor de zorg.

OntWerpprOCesAlex Jansen: “Een goed intuïtief ontwerp van een

geclassificeerde ruimte is specialistenwerk, waar-

bij continu met een BIM-model afstemming

plaatsvindt tussen ontwerper en gebruikers.”

André van Tongeren “Een ontwerpproces moet

wel ruimte laten voor maatwerk op basis van die

continue BIM-afstemming. Nieuwbouw of

verbouw wordt vaak projectmatig aangepakt, en

zo’n project wordt gedefinieerd door tijd, geld en

kwaliteit. Tijd en geld staan vaak vast, dus dan

komt de druk op kwaliteit te staan.” Quadrance-

directeur Patrick Lammers hekelt de focus op

uitgaven in de ontwerpen realisatiefase, terwijl

risicobeheersing door goed onderhoud op ter-

mijn natuurlijk kosten beheerst en bespaart.

Minder strak op uitgaven focussen betekent niet

per definitie dat er duurder gebouwd of ver-

bouwd wordt. Lammers: “Ik zie steeds meer

panelen met informatie over technische installa-

ties op plaatsen waar mensen primair met ande-

re dingen bezig moeten zijn. Minder toeters en

bellen in de OK, is mijn devies. Laat het aan

techneuten in een regiekamer over om de instal-

laties te monitoren.

De workshop werd door dagvoorzitter

Peter Karsman afgesloten met een interessante

discussie over de vraag of de voordelen die te

behalen zijn door steeds hogere eisen aan de

techniek te stellen, wel renderen als de gedrags-

component in relatie tot infectiepreventie niet of

onvoldoende wordt meegenomen. Alle inleiders

zijn van mening dat het een groot maatschappe-

lijk probleem gaat worden dat dit ook op de

radar van bestuurders moet komen, gezien het

onnodige menselijk leed en het (landelijke)

kostenaspect van € 42.000.000,- op jaarbasis. <

Voor meer informatie over het boek van

Hugo Huiskamp: [email protected]

een schoonmaakmiddel, welke eisen het stelt aan

de schoonmaak en de schoonmaker.

GedraGEr zijn meer sprekers die opperen dat de gezond-

heidszorg kan leren van de high tech industrie.

Het bredere palet aan gebruiksdoelen is niet de

enige oorzaak dat clean rooms van bedrijven

nauwgezetter worden vrijgehouden van infecties.

Gedrag en cultuur zijn logischerwijs ook ver-

schillend. Interflow-directeur Alex Jansen: “Je

moet niet willen dat de culturen van de zorg en

de industrie dezelfde zouden worden, maar dat

betekent niet dat je in alle verschillen moet

berusten. Bij een high tech-bedrijf is élk stofdeel-

tje bedreigend, omdat het in de structuur van

een microprocessor wordt gebrand. Dat leidt tot

vérgaande disciplinering in de hygiëne die moet

worden nageleefd, en ook tot bruikbare intelli-

gente toepassingen zoals interactieve spiegels

klopt, maar dat het gebouw als geheel toch niet

optimaal functioneert.”

GebOuWprestatiesDe ontwerper en de toekomstige gebruikers van

een gebouw, een afdeling of gebruiksruimte

moeten afstemmen welke prestaties verwacht

worden van het ontwerp. Remko Noor: “Er zit

vaak een spanningsveld tussen functionaliteit en

uitstraling. Een healing environment is écht van

belang, maar het moet ook schoon te maken

zijn. Hier zit een belangrijk verschil tussen zie-

kenhuizen en clean rooms van bedrijven. Mate-

riaalgebruik en schoonmaak in een ziekenhuis

en bij ASML bijvoorbeeld, dat zijn echt totaal

verschillende werelden. Je kunt niet met een

ziekenhuis omgaan als een controleerbare pro-

ductieomgeving, maar je kunt er wel van leren.”

In de ontwerpfase moet van elk materiaal duide-

lijk zijn hoe je het reinigt, hoe het reageert op


iNFeCtiePreveNtie vEREIST DE HOOGST MaaTSCHaPPElIjkE uRGENTIE

“binnen een dag na Ok is de race gelopen”, vertelt arts.


veiligheid

risiCOvOLLe ruiMteN vraGeN OM HERlEIDBaRE CERTIFICERINGEN

een wettelijke verplichting dat dit gekalibreerd

wordt door een geaccrediteerde organisatie. Dit

accreditatieproces verloopt middels de NEN-EN

ISO 17025 en hiermee wordt door een onafhan-

kelijke organisatie vastgesteld of er voldaan

wordt aan de eisen van de NEN-EN ISO 17025.

Laboratoria binnen een ziekenhuis zijn veelal al

geaccrediteerd. In het verleden was dit de zoge-

naamde STERLAB-certificering maar tegen-

woordig valt dit ook onder de NEN-EN ISO

17025 accreditatie. Wanneer een lab binnen een

ziekenhuis geaccrediteerd is dat volgt hier auto-

matisch uit dat alles wat kritisch is ook gekali-

breerd moet worden door een NEN-EN-ISO

17025 geaccrediteerde instelling.

V-MOdelDe kwalificaties, DQ/IQ/OQ/PQ, worden veelal

uitgevoerd conform het welbekende V- model.

Uit dit model wordt duidelijk dat er bij iedere

kwalificatiestap wordt gekeken naar de eisen

zoals gedefinieerd in ontwerpfasen.

Bij de kwalificatiestappen wordt duidelijk dat het

belangrijk is dat zaken omtrent functionaliteit en

risicobeheersing S.M.A.R.T. gemaakt worden.

Onderdeel hiervan is dat het meetbaar is en dat

vormt de basis van de uit te voeren certificerin-

gen.

Iedereen die werkt in een risicovolle ruimte, of

hier in aanraking mee komt in verband met

onderhoud of beheer, weet dat dergelijke ruim-

ten initieel en periodiek gecertificeerd moeten

worden. Deze certificeringen worden dan veelal

ook uitgevoerd, en omdat het een specialistische

activiteit is wordt het veelal ook uitbesteed aan

een externe partij. Maar hoe weet je nu of de

partij aan wie dit wordt uitbesteed ook capabel

is voor het uitvoeren van die

taak!?

kalibreren dOOr een GeaCCrediteerde OrGanisatieVoor alles waarmee handel wordt bedreven is het

als we spreken over risicovolle

ruimten in een ziekenhuis dan

hebben we het over ruimten waar,

direct- of indirect, een verhoogd

risico voor patiënten is om hier een

infectie op te lopen.

ruimten met een directe impact

zijn bijvoorbeeld een Ok of iso-

latiekamer. ruimten waarbij een

indirect risico is bij de besmetting

van een patiënt zijn onder andere

de op dekruimte, Csa, apotheek en

isotopen labs.

Door: Kalibra International B.V.

Edwin M.M. den Hartog

Bij het ontwerp en de realisatie van derge-

lijke ruimten wordt veel zorg besteed aan

de detaillering omdat hier op technisch

vlak veelal de basis ligt voor goede infectiepre-

ventie.

Voordat de ruimten echter in gebruik worden

genomen dienen deze gecertificeerd te worden.

Deze certificering (validatie en kalibratie) van

ruimten en apparatuur gebeurt veelal conform

relevante normen, richtlijnen en aanbevelingen

en hebben tot doel om aantoonbaar te maken

dat er voldaan wordt aan eisen, die als het goed

is, zijn opgenomen in het ontwerp van de instal-

laties.

Wanneer je je auto laat keuren dan maak je daarvoor gebruik van een APK erkend keurder. De weegschaal in de supermarkt wordt periodiek gekalibreerd door een erkende organisatie. De benzinepomp wordt eveneens gekalibreerd door een daartoe bevoegde organisatie.


Herleidbaarheid

Een belangrijk onderdeel van de accreditatie is

herleidbaarheid. Conform de NEN-EN-ISO

17025 kun je spreken over herleidbaarheid wan-

neer de volgende zaken geregeld zijn:

• Ononderbroken lijn van kalibraties van stan-

daarden naar een internationale standaard;

• Vastgestelde meetonzekerheid bij kalibraties;

• Documentatie van kalibratieprocedures;

• Uitvoering kalibratie door gekwalificeerd

personeel;

• Gebruik eenheden met referentie naar S.I.-

eenheden;

• Waarborg voor periodieke kalibratie van

standaarden.

raad VOOr aCCreditatieIn Nederland is er één organisatie die zich bezig-

houdt met de accreditatie van (kalibratie-) labo-

ratoria en dat is de Raad voor Accreditatie

(RvA).

Een organisatie die geaccrediteerd is door de

RvA op basis van de NEN-EN-ISO 17025, geniet

van een internationale erkenning op zijn vakge-

bied. Belangrijk daarbij is dat niet alleen het

kwaliteitssysteem wordt beoordeeld op de wijze

waarop de activiteiten zijn georganiseerd maar

dat er ook daadwerkelijk een vak-deskundige

door de RvA wordt aangewezen die de vaktech-

nische kennis van de medewerkers en de toepas-

sing daarvan in het veld beoordeeld.

Op deze wijze kan een organisatie aantoonbaar

maken dat de werkzaamheden die zij aan de

markt aanbieden voldoen aan de eisen die een

ziekenhuis mag verwachten wanneer zij kennis

en kunde inhuren voor de certificering van hun

risicovolle ruimten.

Onderdeel van infectiepreventie is aantoonbaar

maken dat de faciliteiten die gebruikt worden

initieel en periodiek gekalibreerd en gevalideerd

worden. Wat kritisch of niet-kritisch is, zal moe-

ten volgen uit een risicoanalyse. Kritisch is in

ieder geval de partij die gekozen wordt voor de

certificering van de risicovolle ruimten. Door

gebruik te maken van een door de RvA geaccre-

diteerde organisatie worden de risico’s ingeperkt

en zijn de resultaten aantoonbaar herleidbaar en

kan het ziekenhuis zich richten op de overige

onderdelen van infectiepreventie zoals opleiding,

training, gedrag en discipline van de medewer-

kers. <

cm2

78.4

2478

.424 de nieuwe

eenheid inKalibratie

Validatie

Inspectie

Kalibra International B.V. | Delftechpark 19 | 2628 XJ DELFT | [email protected] | www.kalibra.nl

veiligheid


NasLaGWerk “BesMettiNGsPreveNtie iN de GeZONdHeidsZOrG” vOORZIET IN BEHOEFTE

industrie om te werken volgens risicoanalyse.

Deze methodiek, verplicht in o.a. de farmaceuti-

sche, chemische en voedingsmiddelenindustrie,

draagt zorg voor een verantwoorde minimalise-

ring van vervuilingen, besmettingen en ander-

soortige risico’s. Een minimalisering die dan ook

van toepassing zou behoren te zijn bij de beheer-

sing en minimalisering van de diverse soorten

besmettingen in de zorg.

De beschreven risicoanalyse-methodiek vraagt

een integrale benadering. Dit begint bij een

verantwoord ontwerp, de realisatie en oplevering

van een afdeling, of zelfs een gehele faciliteit.

Daarna behoort er een naadloze overdracht

plaats te vinden naar de functies gebruik, beheer

en onderhoud. Het zal duidelijk zijn dat het

ontwerp, de realisatie en oplevering hierin toege-

spitst moeten zijn op de nadien te volgende

functies. Het totale beheer van de besmet-

tingspreventie is dus een integrale activiteit

vanaf de eerste gedachtegangen tot en met het

gebruik. Een activiteit waarin geen hiaten beho-

ren voor te komen.

Deze behoefte ontstond omdat regelma-

tig tijdens de werkzaamheden is geble-

ken dat er geen duidelijk materiaal

beschikbaar is om een optimale besmettingspre-

ventie te integreren in het ontwerp, de realisatie,

de oplevering, het beheer alsmede het onder-

houd van afdelingen waar kritische handelingen

of verblijf van kritische patiënten plaatsvinden.

Door deze beperking kunnen verplegend of

ondersteunend personeel op een kritische afde-

ling onvoldoende aandacht besteden aan een

optimale besmettingspreventie. Een situatie die

over het algemeen onbevredigend is, irritaties

opwekt en ook meer werk veroorzaakt.

Het is te hopen dat met dit boek deze omissie

wordt ingevuld. Ook is het te hopen dat hiermee

de betreffende instelling beter kan voldoen aan

de wettelijk gedefinieerde kwaliteit vereisten

zoals deze is omschreven in de WKKGZ van

2015.

besMettinGspreVentieHet onderwerp heet besmettingspreventie en

geen infectiepreventie omdat in de vele intensie-

ve gesprekken met de diverse medewerkers,

afdelingshoofden e.d. is gebleken dat besmettin-

gen in de zorg verder gaan dan alleen de alom

bekende en gevreesde infecties.

Besmettingspreventie (Contamination Control

in het Engels) gaan dus verder. In dit boek wor-

den drie verschillende besmettingen benoemd:

1. De alom bekende infecties (inclusief de pan-

demische en epidemische types);

2. De endotoxine vergiftigingen, inclusief de

minder bekende neuro/ mycotoxine vergifti-

gingen;

3. De vervelende biochemische vervuilingen

(bio contamination).

Al deze besmettingen veroorzaken bij de patiënt

vaak zeer vervelende consequenties tijdens en na

het verblijf in een instelling en vormen ook een

zeer grote kostenpost voor de instelling en voor

de verzekeringsmaatschappijen.

Een belangrijk aspect om deze verbeteringen te

realiseren is de welbekende methodiek vanuit de

Na jarenlange ervaring in advise-

ring, lesgeven en het uitvoeren

van audits, onder andere in diverse

afdelingen in de gezondheidszorg,

ontstond na zijn pensionering bij

Hugo Huiskamp de behoefte om zijn

praktijkervaringen op het totaal-

gebied van besmettingspreventie

met belanghebbenden te delen en

te proberen mogelijke verbeterin-

gen aan te reiken.

Door: Hugo Huiskamp

Deze 12 bronnen kunnen in elk zorgtraject

gesignaleerd worden en vervolgens kan er dan

wat mee worden gedaan. Geconstateerd wordt

dat deze 12 bronnen in veel gevallen gelinkt zijn

aan diverse kwaliteitsaspecten. Hierdoor zijn dit

eigenlijk mede-bronnen die vallen onder de

hiervoor genoemde WKKGZ in artikel 7 lid 1:

‘De zorgaanbieder draagt zorg voor systematische

bewaking, beheersing en verbetering van de kwali-

teit van de zorg’.

Dit houdt dus ook in dat deze gedefinieerde

bronnen per afdeling worden benoemd, vastge-

legd en geregistreerd (Artikel 7 lid 2: [curs]‘De

verplichting van het eerste lid houdt, de aard en

omvang van de zorgverlening in aanmerking

genomen, in het op systematische wijze verza-

melen en registreren van gegevens betreffende de

kwaliteit van de zorg op zodanige wijze dat de

gegevens voor eenieder vergelijkbaar zijn met

gegevens van andere zorgaanbieders van dezelfde

categorie’.

Deel 2 is ook onafhankelijk te lezen en hieruit

kan mede informatie worden gewonnen voor

alle toeleveranciers om tot een verantwoorde

levering van diensten, materialen en dergelijke te

komen.

Deel 3: Toepassingen

In deel 3 Toepassingen worden van kritische

afdelingen de inhoudelijke probleemgebieden op

gebied van besmettingspreventie besproken en

vervolgens de daaraan te koppelen risicobeheer-

sing van de 12 gedefinieerde bronnen. Kritische

afdelingen zoals (natuurlijk) de Operatieafde-

ling, Centrale Sterilisatieafdeling, de IC, alsmede

diverse soorten laboratoria en productieruimten.

Deel 3 geeft individuele informatie over de pre-

ventievereisten en dan met name voor gebrui-

kers en verantwoordelijken van de diverse kriti-

sche ruimten en afdelingen.

Dit deel kan ook separaat worden gelezen en

tevens worden gebruikt als naslagwerk voor

afdelingsmedewerkers.

Het boek Besmettingspreventie is te beschouwen

als een studieboek voor iedereen die voor of in

de zorg werkzaam is, of gaat worden. Ook kan

het als naslagwerk worden gezien voor alle be-

smettingsrisico’s bij kritische handelingen of bij

het werken met kritisch verzwakte patiënten. <

Ook wordt in het eerste deel aandacht besteed

aan de huidige methodiek van werken met nor-

men en richtlijnen. Specifiek het gebruik van de

z.g. WIP-richtlijnen komt hier ter sprake. Deze

WIP-richtlijnen waren in het verleden het hand-

vat voor Inspecties. Echter, de werkmethodiek

van inspecteurs IGZ (inmiddels IGJ) is niet het

toetsen aan een normale kwaliteit van werken,

ook niet aan de maximale kwaliteit, maar uit-

sluitend of er onder het verplichte minimum

kwaliteitsniveau wordt gewerkt. Met het gebruik

van deze (minimale) richtlijnen kan dus slechts

vastgesteld worden dat er statistisch gezien de

meeste tijd onder dit minimum wordt gewerkt.

Als we de kwaliteit op het gebied van besmet-

tingspreventie ook in beeld willen neerzetten,

zien we het volgende:

(Zie afbeelding 1)

Deel 1 is onafhankelijk te lezen als een belang-

rijke informatiebron voor het werken in een

besmettingspreventie-programma.

Deel 2: Gereedschappen

Het deel Gereedschappen omvat de mogelijkhe-

den waarmee besmettingen kunnen worden

veroorzaakt. Deze zijn in eerste instantie onder-

verdeeld in drie hoofdgroepen waarover sturing

en management behoort te worden uitgeoefend.

Daarna zijn alle bronnen verder onderverdeeld

in 12 herkenbare groepen.

indelinG Van Het bOekHet boek is opgedeeld in drie delen:

Deel 1: Theorie

Dit eerste deel omvat de achtergrond van de

diverse aspecten voor een totaal besmettingspre-

ventie-programma. Aandacht wordt besteed aan

de verschillende soorten besmettingen. Hieron-

der worden als eerste de infecties genoemd waar-

bij natuurlijk ook de risico’s van pandemische en

epidemische infectie besmettingen worden

besproken.

Een andere belangrijke besmetting is de vergifti-

ging. Vergiftigingen met endo- en neuro-/myco-

toxines. Deze (veelal onbekende) vergiftigingen

vragen nazorg met de daaraan gekoppelde verve-

lende en/of blijvende bijkomstigheden voor de

patiënt en de daaraan automatisch gekoppelde

kosten.

Een laatste niet te onderschatten besmetting is

die met biochemische verontreinigingen. Veront-

reinigingen waarvan de literatuur omschrijft dat

de lichaamseigenschappen van de patiënt zorg-

draagt dat deze worden ingekapseld met daaraan

ook weer gekoppeld vervelende en/of blijvende

gevolgen.

De huidige preventieprogramma’s zijn momen-

teel slechts gericht op de preventie van infecties.

Na lezing zal duidelijk worden dat dit te beper-

kend is om te kunnen voldoen aan de eerderge-

noemde WKKGZ.


afbeelding 1.

ict


iNterMOuNtaiN HeaLtHCare OPeNt GROOTSTE vIRTuElE ZIEkENHuIS vaN DE vS

om de noodzaak van overbrenging van zieke

pasgeborenen naar andere ziekenhuizen te ver-

minderen, verlaagde Intermountain de kosten

van zorg voor patiënten met meer dan $ 2,1

miljoen over meerdere jaren.

OndersteuninG Op afstandAlle ziekenhuizen van Intermountain Healthca-

re, waaronder 10 van de landelijke ziekenhuizen

van Intermountain, gebruiken het aanbod van

het virtuele ziekenhuis om hun bestaande dien-

sten aan te vullen of aan te vullen, en negen

ziekenhuizen buiten het Intermountain Health-

care-systeem hebben zich al aangemeld om zorg

op hoog niveau te bieden en patiënten dichter

bij huis te houden wanneer mogelijk.

Een van deze ziekenhuizen is Kane County

Hospital, een onafhankelijke landelijk werkende

zorgorganisatie in Kanab, Utah. “Onze samen-

werking met Intermountain Connect Care Pro

heeft een enorme positieve impact op onze

gemeenschap gehad”, aldus Charlene Kelly,

hoofdverpleegkundige van het ziekenhuis. “Ka-

nab heeft een van de hoogste zelfmoordcijfers in

de staat gehad en we hebben hier geen crisiswer-

ker. Proberen om een patiënt te plaatsen die nog

geen crisisevaluatie had gehad, was bijna onmo-

gelijk. Met crisiszorg van Intermountain Health-

care ontvangen patiënten die crisisevaluatie in

minder dan een uur, en als de crisiswerker een

intramurale behandeling aanbeveelt, helpen ze

bij het plaatsen van de patiënt.”

Intermountain Connect Care Pro is ook van

plan deze diensten uit te breiden in de gemeen-

schap, waar ze gemakkelijk kunnen worden

bereikt in gebieden met onvoldoende voorzie-

ningen. Er zijn discussies gaande om patiëntki-

osken of toegangsapparaten te plaatsen op loca-

ties zoals daklozenopvang, scholen, buurthuizen

en misschien gevangenissen, om zorg voor zorg-

behoeften toegankelijker te maken. <

dergelijke medische zorg meestal niet direct

beschikbaar is.

Omdat de gezondheidszorgdiensten online en

digitaal zijn, bevindt Connect Care Pro zich niet

in een specifiek gebouw, maar biedt het dezelfde

zorg die u zou vinden in een groot, medisch

geavanceerd ziekenhuis. Deze klinisch geïnte-

greerde, digitale aanpak verbetert niet alleen de

kwaliteit van de zorg in onder meer de platte-

landsgemeenschappen, maar bespaart patiënten

en clinici ook tijd en geld.

Een baby in een zuidelijk ziekenhuis in Utah

werd bijvoorbeeld ondersteund via Connect

Care Pro-diensten en ontving een consult voor

kritische zorg waardoor de zieke baby in die

faciliteit kon blijven in plaats van hij overge-

bracht moest worden naar een intensive care

eenheid voor pasgeborenen in Salt Lake City.

Deze overdracht zou meer dan $ 18.000 dollar

hebben gekost. De ouders van deze baby konden

in hun eigen omgeving blijven, omringd door

hun ondersteuningssysteem, in plaats van te

reizen wat zou neerkomen op 650 km en zeven

uur heen en weer, elke keer dat ze hun baby

wilden zien. Met behulp van deze technologie

Hoe zien ziekenhuizen er over tien

jaar uit? Wat gaat er allemaal

veranderen. Onlangs opende

het amerikaanse intermountain

Healthcare een virtueel zieken-

huis. een internationaal voorbeeld

van hoe het ziekenhuislandschap

verandert.

Door: de redactie

Intermountain Healthcare is een grote non-

profit zorgorganisatie in de staten Utah en

Idaho van Amerika. Het exploiteert zieken-

huizen en andere zorgvoorzieningen. De hoofd-

vestiging is in Salt Lake City. Het heeft in totaal

ruim 37.000 medewerkers.

Intermountain Healthcare heeft nu een van de

grootste virtuele ziekenhuisdiensten van de

Verenigde Staten gelanceerd: Intermountain

Connect Care Pro - waarin 35 telehealth-pro-

gramma’s en meer dan 500 zorgverleners werk-

zaam zijn om patiënten de medische zorg te

bieden die ze nodig hebben, ongeacht waar ze

zich bevinden.

COnneCt Care prOConnect Care Pro biedt elementaire medische

zorg en geavanceerde diensten, zoals beroerte-

evaluatie, geestelijke gezondheidszorg, intensive

care en intensive care voor pasgeborenen. Hoe-

wel dit de behoefte aan medische zorg ter plaatse

niet vervangt, vormt het een aanvulling op be-

staand personeel en biedt het gespecialiseerde

diensten in plattelandsgemeenschappen waar

teleconsult op de intensieve care van pasgeborenen.


interieur

LOsLeG viNyL vOOR RaZENDSNEllE RENOvaTIES ZORGOMGEvINGEN

De 19dB vloer heeft een extra schuimrug die

contactgeluid reduceert, dit maakt de vloer

uitermate geschikt voor drukke ruimten.

supersnelHet installeren van Modul’Up gaat volgens

Forbo supersnel, zowel bij nieuwbouw als bij

renovaties. Bij renovaties bespaart u zelfs 50%

op de tijd die nodig is bij een te verlijmen vloer.

Zo wordt de overlast van een verbouwing be-

perkt. De vloer is trouwens ook direct weer te

belasten en te belopen.

Sarlon Modul’Up bestaat uit 20 fraaie dessins

waaronder houtvloeren, betonnen in warme

tinten beige en grijs, en alle gangbare kleuren.

Hiermee heeft Sarlon Modul’Up het breedste

assortiment aan kleuren en dessins in de huidige

markt van loslegvloeren in banen. Vanzelfspre-

kend mixen en matchen de Sarlon vloeren met

alle andere producten van Forbo zoals Marmo-

leum, Allura, Sphera en Flotex bijvoorbeeld. <

De Compact is ontwikkeld voor zeer intensief

gebruik door mensen en rijdend materieel. De

19dB is geschikt voor intensief gebruik en heeft

een akoestische functie. De Compact is opge-

bouwd uit een dubbele stabilisatielaag voor

perfecte dimensiestabiliteit. De polymeer toplaag

(PUR) is goed bestand tegen extreme belasting.

Forbo Flooring lanceert een nieuwe

collectie losleg vinyl in banen

voor vliegensvlugge transforma-

ties of renovaties van bijvoorbeeld

zorgcentra.

Door: de redactie

Het nieuwe product heet Sarlon Mo-

dul’Up en wordt zo op de vlakke vloer

gelegd. Lijm, dubbelzijdig plakband of

tackifier is niet nodig. Het resultaat is een snelle

transformatie of renovatie. Een voordeel is ook

dat je de vloer zo weer kunt meenemen bij een

verhuizing of om te laten recyclen. Daarnaast is

het niet nodig om de hele ruimte te ontruimen

bij het leggen en heeft niemand last van verve-

lende of schadelijke lijmluchtjes.

Sarlon Modul’Up is verkrijgbaar in twee varian-

ten: Compact en 19dB.

Het nieuwe step anti-slipvinyl in een zorgomgeving.

Het nieuwe step antislip vinyl van forbo flooring in het sanitaire gedeelte.

kwaliteit


In het najaar van 2017 hebben NVTG, VZI

en FHI met de Nederlandse Vereniging voor

Ziekenhuizen (NZV) en de Nederlandse

Federatie van Universitair Medische Centra

(NFU) over een aantal nieuwe initiatieven voor

kwaliteitsborging gesproken. De NVTG heeft in

2017 het Register Technologie in de Gezond-

heidszorg (RTG) opgericht. De FHI heeft on-

langs het Keurmerk Gecertificeerd Onderhoud

Zorgsector (GOZ) geïntroduceerd. De VZI heeft

al enige tijd een register voor instrumentatie-

technici ReCer 2.0. Als reactie op deze ontwikke-

lingen heeft NVZ/NFU de organisaties verzocht

om te onderzoeken hoe initiatieven zodanig

gebundeld kunnen worden dat de kwaliteitsin-

strumenten voor medewerkers in ziekenhuizen

en andere zorginstellingen eenduidig en herken-

baar worden.

De gezondheidszorg is in belangrijke mate af-

hankelijk van technologische oplossingen. Deze

oplossingen worden op allerlei plaatsen toege-

past; van het gebouw en installaties tot aan de

operatiekamer en intensive care. De inzet van

alle technologie maakt het niet alleen mogelijk

om patiënten steeds beter te behandelen, maar is

voor de toekomst ook een belangrijke factor om

de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden.

Om de technologie goed en veilig te kunnen

toepassen, zijn goed opgeleide technici nodig.

Technici worden echter steeds schaarser. Om te

waarborgen dat er in de zorg voldoende goed

opgeleide technici zijn en blijven, hebben de drie

beroeps- en brancheorganisaties de krachten

gebundeld. Het doel van de samenwerking door

Technische Beroepen in de Gezondheidszorg is

om kwaliteitsborging voor zorginstellingen in

praktische zin mogelijk te maken door het ver-

eenvoudigen van de toegang tot registers, keur-

merken en andere instrumenten. Waar mogelijk

worden deze gebundeld en/of samengevoegd.

eerste stapEen eerste stap in deze samenwerking is dat de

NVTG, VZI en FHI zijn overeengekomen om de

verschillende lopende initiatieven op het gebied

van kwaliteitsborging van technici, onder één

dak te brengen. Zorginstellingen kunnen daar-

mee eenduidig inzicht krijgen of medisch tech-

nici, instellingstechnici, dan wel de technici van

externe bedrijven door registratie van hun be-

voegd- en bekwaamheden in een beroepsregister

voldoen aan alle gestelde eisen.

Ook op het gebied van beroepsprofielen, techno-

logische onderwijsagenda en de ontwikkeling

van veldnormen voor het technisch beheer gaan

de drie organisaties nauwere samenwerking aan.

Het samenwerkingsinitiatief vindt plaats in

afstemming met de Nederlandse Vereniging van

Ziekenhuizen (NVZ) en de Nederlandse Federa-

tie van Universitair Medische Centra (NFU).

kWaliteitsbeWakinGZorgverlening is mensenwerk. Tegelijkertijd kan

de zorg zonder techniek niet functioneren. Des-

kundigheid bij ontwerp, advies, aanleg, aanschaf

én goed onderhoud door bevoegde en bekwame

technici is daarom essentieel. In het Convenant

Veilige Toepassing van Medische Technologie is

in artikel 4.10, 4.11, 4.12 bepaald dat ziekenhui-

zen, vanuit hun rol als werkgever en zorgverle-

ner, waarborgen dat zij met bekwaam (geregis-

treerd) personeel werken. De Wet kwaliteit,

klachten en geschillen zorg (Wkkgz) stelt in

artikel 3 eisen aan bouwkundige voorzieningen.

In het uitvoeringsbesluit van de Wkkgz artikel

4.1 is bepaald dat instellingen geacht worden om

de bekwaamheden vast te leggen van mensen die

werken met medische technologie.

initiatief VerbredenHerkenbaar onder één dak is in deze digitale tijd

gebruik maken van één website. Het RTG- regis-

ter en het ReCer-register kunnen hierop worden

samengebracht. Onderhoudsbedrijven met het

GOZ-keurmerk van FHI kunnen hier gepubli-

ceerd worden. Het platform voor Technische

Beroepen in de Gezondheidszorg kan op deze

manier een centrale rol vervullen. Het doel is dat

het platform ook ruimte biedt aan andere orga-

nisaties die zich bezighouden met techniek in de

zorg voor de presentatie van hun kwaliteitsin-

strumenten. Waar mogelijk en gewenst zal slim

samengewerkt worden en zullen zaken gebun-

deld worden.

Met steun van de NVZ/NFU voor het initiatief

om instrumenten te bundelen, zullen NVTG,

VZI en FHI gesprekken aangaan met andere

beroepsorganisaties die zich richten op techniek

in de zorg. Zij zullen uitgenodigd worden om te

participeren met als doel dat alle instrumenten

onder één dak aangeboden kunnen worden. Het

doel is om zoveel mogelijk partijen te betrekken.

Andere organisaties zijn onder andere:

- Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica

(NVKF),

- Werkgroep Instrumentatie Beheer Academi-

sche Ziekenhuizen (Wibaz),

- (WIBAZ), Biomedisch Technologen in de

Zorg (BMTZ),

- Nederlandse Vereniging van Klinisch Fysisch

Medewerkers (NVKFM),

- Nederlandse Vereniging voor Klinische Infor-

matica (NVKI),

- Vereniging voor Beheer & Onderhoud in

Instellingen (VBOI),

- Nederlandse technische vereniging voor in-

stallaties in gebouwen (TVVL),

- Vereniging Contamination Control Nederland

(VCCN),

- Nederlandse Vereniging voor doelmatig On-

derhoud (NVDO).

OrGaNisaties BuNdeLeN kraCHteN OM BESCHIkBaaRHEID EN kwalITEIT vaN TECHNICI IN DE GEZONDHEIDSZORG TE waaRBORGEN

Door: Cor van Litsenburg

de Nederlandse vereniging voor technologie

in de Gezondheidszorg (NvtG), de vereniging

van Ziekenhuis instrumentatietechnici (vZi) en

branchevereniging FHi Medische technologie,

zijn een samenwerkingsproject gestart met

als doel de opzet van één centraal punt voor

borging en inzicht in de kwaliteit van technici &

techniek in de gezondheidszorg.


AdviesbureAu

sweegers en de bruijn bveuropalaan 12g, 5232 bC ’s-HertogenboschT: 088 030 7300e: [email protected]: www.swebru.nl______________________________________________________________

valstar simonisveraartlaan 42288 GM rijswijkT: 070 307 22 22F: 070 307 22 07e: [email protected]: www.valstar-simonis.nl_______________________________

vAN LOOY GrOuP NvNoordersingel 19, b – 2140 AntwerpenT: +32 3 235 35 08e: [email protected]: www.vanlooy.com_____________________________________________________________

OK Consultancy Nederland (OKCN)Postbus 2102, 5202 CC ’s-HertogenboschT: (0)73 62 34 381

e: [email protected] / i: www.okcn.nl

AirCONdiTiONiNG

Carrier Airconditioning beneluxPapendorpseweg 83, 3528 bJ utrechtPostbus 2731, 3500 Gs utrecht+31 (0) 88 - 567 67 00 [email protected]

brANdveiLiGHeid

Witlox brandveiligheid bvNieuwstraat 305491 vd sint-OedenrodeT: 0858771198W: www.witlox-brandveiligheid.nl

brANdWereNd GLAs

veTrOTeCH sAiNT-GObAiN beNeLuXHulsenweg 21, 6031 sP NederweertPostbus 15, 6000 AA WeertT: +31 (0)495-57 44 35F: +31 (0)495-57 44 36i: www.vetrotech.nl

CLeANrOOMs

ropa systems bvbelleweg 9, 5711 dH somerenT: +31 (0)493 [email protected]_______________________________

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl______________________________

interflowde stek 15, 1771 sP WieringerwerfT. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 [email protected]______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com______________________________

M-Wall bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 850 18 85 00e [email protected] www.mwall.nl

deureN

vestiging doorwerthrecord Automatische deuren b.v.Cardanuslaan 30Postbus 67, 6865 ZH doorwerthT 026-3399777 F 026-3399770info@record-automatischedeuren.nlwww.record-automatischedeuren.nl

vestiging Oosterhoutrecord/van Nelfen deurtechniekHoutduifstraat 6Postbus 565, 4900 AN OosterhoutT 0162-447720 F 0162-447730

GebOuWbeHeersYsTeMeN

sauter building Control Nederland bvPostbus 20613, 1001 NP AmsterdamT: 020 - 587 67 00i: www.sauter.nl

GrOOTHANdeL

Technische unie b.v. bovenkerkerweg 10-12 1185 Xe Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 e: [email protected] i: www.technischeunie.com

HuisvesTiNG

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl_______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com

iNsTALLATeur

uLC installatietechniek b.v.Labradordreef 18Postbus 24053500 GK utrechtT. +31 30 26 50 500e. [email protected]. www.ulcgroep.nl

bedrijvenindex

iNsPeCTies & LOGbOeKbeHeer

diiP bvinspecties en logboekbeheerHartveldseweg 34 b, 1111bG diemenPostbus 298, 1620AG Hoorn020 [email protected]

iT & sOFTWAre

ultimo software solutions bvWaterweg 3 - 8071 rr NunspeetT: +31(0)341 – 423737F: +31(0)341 – 421172e: [email protected]: www.ultimo.com

LuCHTbeHANdeLiNG

Altop international: exclusief vertegenwoor-diger van euroclimaMatjeskolk 237037 dZ beek T: 0314 67 51 10e: [email protected]: www.euroclima.nl

MedisCHe PersLuCHT

berko KompressorenHavenweg 14 - 6603 As WijchenT: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72e: [email protected]: www.berko.eu______________________________

Partner van drägerbOGe KOMPressOreN b.v.spaceshuttle 8b, 3824 ML AmersfoortT: +31 33 456 15 86 / F: +31 33 453 01 36e: [email protected]: www.boge.com/nl

MedisCHe GAsseN

Linde Healthcare beneluxde keten 7Postbus 325, 5600 AH eindhovenT: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875i: www.linde-healthcare.nl

MedisCHe GAsseN beWAKiNG/MONiTOriNG

TPs technology beNeLuX b.v.Postbus 1962130 Ad HOOFddOrPContactpersoon e. schrijverT: +31 23 531 75 41i: www.tpstechnology.nli: www.tpstechnology.dee: [email protected]

MedisCHe GAsseNdisTribuTie sYsTeMeN

dräger Nederland b.v. Huygensstraat 3-5, 2721 LT ZoetermeerNederlandT: 079 – 344 44 888i: www.draeger.com

NOOdsTrOOM

elinex Power solutionsWolweverstraat 152984 Ce ridderkerkTel: +31 (0)180 72 13 59e-mail: [email protected]: www.elinex.com

OPLeidiNGeN

Hogeschool rotterdamG.J. de Jonghweg 4-63015 GG rotterdamT: 010 794 48 90i: www.hogeschoolrotterdam.nl

OPerATieKAMers

interflowde stek 15, 1771 sP WieringerwerfT. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 [email protected]______________________________

MANN+HuMMeL vokes Air bvNijverheidsweg 153401 MC iJsselsteinPostbus 3093400 AH iJsselsteinT: 088-8653724- F : 088-8653400e: [email protected]______________________________

Q-bital werkt wereldwijd samen met zorgaanbieders om

te zorgen voor veilige, flexibele klinische omgevingen

en ondersteuning van het personeel bij kerntaken zoals

capaciteitsmanagement, renovatiemanagement en het

inspelen op noodsituaties. Samen met onze partners verleggen

we de grenzen van de gezondheidszorgverlening door

betrouwbare, tijdelijke operatie- en afdelingsfaciliteiten aan te

bieden die een efficiëntere patiëntenstroom mogelijk maken.

Ga voor meer informatie naar www.q-bital.com

Operatiekamers Endoscopie-units Afdelingen Klinieken Poliklinieken IC-units

Q-bitalrob van Lieflandbenelux & Nordice: [email protected]: +31 6 54 78 58 76W: www.vanguardhs.com______________________________

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com______________________________


PersOONsbeveiLiGiNG sYsTeMeN

OoperonMijkenbroek 254824 AA bredaT: + 31 76 57 230 30e: [email protected]: www.ooperon.nl

bedrijvenindex


PrOJeCTiNriCHTiNG

M-Projectservice bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 40 292 79 50e [email protected] www.m-projectservice.nl

sTrALiNGsWeriNG

Tinnemans Medical design bvbelleweg 9, 5711 dH someren T: +31 (0) 493 472399 F: +31 (0) 493 473299 i:www.4medicaldesign.come:[email protected]

______________________________

Tinnemans Medical design bvbAGildenstraat 41,b-2470 retie

T: +32 (0) 14 717919 i: www.4medicaldesign.come:[email protected] volg ons zusterbedrijf op twitter: @ropasystems

vALidATie

Cleanroom Management internationalThe Netherlands:Luchthavenweg 81, NL – 5657 eA eindhovenTel: +31 402 88 87 57Fax: +31 402 88 59 36e-mail: [email protected]

vLOereN

Nora flooring systems b.v.belgiëstraat 14 5171 PN KaatsheuvelT: 0416-286140i: www.nora.com/nl

WANdbeKLediNG


WAsMACHiNes

Miele ProfessionalPostbus 166, 4130 ed vianenT: 034-73 78 884F: 034-73 78 429www.miele-professional.nle: [email protected]

WATerbeHANdeLiNG

bWT nederlandCoenecoop 1 2741 PG Waddinxveene: [email protected] T.: +31 88 750 90 00


Uw bedrijfsgegevens ook op onze website?neem vrijblijvend contact met ons op.

[email protected]

www.fmtgezondheidszorg.nl

ADVERTENTIE-INDEX

FMT Gezondheidszorg58

FMT Gezondheidszorg is een uitgave van:van Litsenburg bveendenven 145646 JN eindhovenT +31 (0) 06 53 310 657e [email protected] www.fmtgezondheidszorg.nl

Volg FMT Gezondheidszorg op Twitter: @FMTzorg

FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a.: NeN, Nictiz, Tu/e, Hogeschool Arnhem en Nijmegen, Taskforce Healthcare, iHe en Kivi.

FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar.

Uitgever: Cor van Litsenburg

Eindredactie:Wim van Gurp

FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: ir. rené drost NAMCO, W. (Wim) van Gurp, H. (Henk-Jan) Hoekjen, prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Prof. dr. ir. M. (Masi) Mohammadi, drs. F (Floor) scholten, W. (Wilma) schreiber, G. (Gerrit) Tenkink, irene J. Teunissen,F. (Frank) van Wijck, b. (betty) rombout, H. (Herman) Jansen, A. (Alex) van Geldrop, r. (regien) Wiggers (NiCTiZ), L. (Laura) van Lith (Zorg brandveilig), M. (Martin) van rooij, d. (dietske) van der brugge, ir M. (Maurice) dominicus, renee van Litsenburg.

Fotografie: Peter bouritius. e.a.

Vormgeving: Peter bouritius

Advertenties:T 06 55322422e: [email protected]

Druk: scholma druk, bedum

issN 1873 - 8877

Abonnementen:Nederland: e 125,00belgië e 125,00buiten europese unie: e 169,50Losse nummers e 15,95Tarieven zijn excl. bTWKijk op: fmtgezondheidszorg.nl

een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste een maand voor het einde van de abonnementspe-riode schriftelijk wordt opgezegd.

Coverfoto:Prinses Máxima Centrum.Foto: ronald Tilleman.

Disclaimer:van Litsenburg bv heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samen-gesteld. van Litsenburg bv en haar au-teurs kunnen echter op geen enkele wij-ze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave.

colofoN

fmt gezondheidszorg - info

bostec 19

bWT Nederland b.v. 57

Cadolto benelux b.v. 55,57

Carrier Airconditioning benelux b.v. 55

Cleanroom Management intern. 57

d2 Ontwikkeling 57

deerns 33

diiP 56

dräger Nederland b.v. 2

dräger Nederland b.v. 56

dura vermeer 36

elinex Power solutions b.v. 56

engie 16

Forbo 12

Harwig 30

Hogeschool rotterdam 56

interflow 55,56

Jan snel 17,60

Jan snel 55,56

Kalibra 48

Lamit Care systems 59

Lammerink 32

Leeuwenkamp architecten 21

Linde Healthcare benelux 56

Luchtvalidatiecheck b.v. 59

MANN+HuMMeL vokes Air b.v. 56

Miele Professional Nederland b.v. 57

Miele Professional Nederland b.v. 19,32

M-Wall 55,57

M-projectservice b.v. 57

MTd Landschapsarchitecten 56

M-Wall b.v. 55,56

nora flooring systems b.v. 57

OK Consultancy Nederland 55

Ooperon 56

Q-bital 57

record Automatische deuren b.v. 55

ropa systems bv 55

sauter building Control Nederland b.v. 55

sCA Hygiene Products Zeist b.v. 15, 55

sweegers en de bruijn b.v. 55

Technische unie b.v. 55

Tinnemans Medical design b.v. 57

TPs Technology benelux b.v. 56

uLC installatietechniek b.v. 55

ultimo software solutions b.v. 56

valstar simonis 55

van Looy Group 55

vetrotech saint-Gobain benelux 55

Witlox brandveiligheid b.v. 55

OK-complex met toekomst-perspectiefVan één operatiekamer tot een compleet nieuw hybride OK-complex, Jan Snel Medical Buildings realiseert het. Recent bouwden wij in zeven maanden tijd drie nieuwe operatiekamers bij het WKZ in opdracht van het UMCU.

Deze nieuwbouw is toekomstbestendig want ons bouwsysteem is flexibel uitbreidbaar of in te krimpen bij nieuwe inzichten van het ziekenhuis. Het OK-complex is hypermodern en voldoet aan de laatste specifcaties.

Mocht u het wensen dan verzorgen wij voor u het gehele bouwtraject, van eerste ontwerp tot complete operationele oplevering. Ook financieel zijn wij flexibel, u kunt kiezen of u koopt, huurt of least. Interesse? Bel onze specialist Jorrit Janmaat op telefoonnummer 0348 - 47 90 90. Volg ons ook op LinkedIn via Jan Snel Medical Buildings.

www.jansnel.com

19452 Adv. FMT-Jan Snel- OK-225x285mm.indd 1 15-6-2018 17:13:19

Ontwerp Prinses Máxima Centrum: ‘Bij moeilijke …...uit het boekje. 36 Digitaal sparingsproces...

Documents

Transcript of Ontwerp Prinses Máxima Centrum: ‘Bij moeilijke …...uit het boekje. 36 Digitaal sparingsproces...