ONMISBAARFUNDAMENT VOOR EENTOEKOMSTBESTENDIGE

ZORGVISIE OP LOKALE EN REGIONALEHUISARTSEN- EN EERSTELIJNS-

ORGANISATIES

© InEen mei 2017

Onmisbaar fundament voor een toekomstbestendige zorg© InEen 3

De wereld verandert en daarmee de zorg. Het aantal ouderen neemt toe en de stijging van de levensverwachting gaat hand in hand met de toename van het aantal chronische patiënten. Naar verwachting zal in 2030 het aandeel chronisch zieken binnen de Nederlandse bevolking zijn gestegen tot 30%. Kwetsbare ouderen en mensen met psychische aandoeningen blijven langer thuis wonen. Ook de mensen veranderen. Een groeiende groep zelfbewuste patiënten en zorggebruikers wil zelf regie voeren over hun leven en hun zorgproces. De betrokkenheid van mensen bij hun gezondheid biedt mogelijkheden voor preventie, leefstijlverandering en zelfmanagement. Technologische innovatie en digitalisering ondersteunen deze ontwikkelingen. EHealth, domotica en diagnostische toepassingen bereiken de eerste lijn en de huisartsenzorg.

OVERDRUK DREIGTDe ontwikkelingen voeren de druk op de eerste lijn en de huisartsenzorg steeds verder op. Naast de groeiende zorgvraag neemt de complexiteit van de zorgvragen toe. Nu al vraagt ruwweg een vijfde van de patiënten in de spreekkamer extra tijd en aandacht vanwege een of meer chronische aandoeningen, kwetsbaarheid, dreigend regieverlies of psychosociale problemen. De gewenste persoonsgerichte en proactieve zorg voor deze patiënten vergt een multidisciplinaire en domein overstijgende aanpak. Het bijkomende regelwerk en de administratie trekken een wissel op huisartsen en andere zorgverleners. Voor de gemiddelde huisartsenpraktijk betekent dit alles een flinke extra belasting. De situatie is urgent en doorgaan op de huidige voet leidt onherroepelijk tot overkoken. Alleen méér van hetzelfde biedt geen soelaas, er zijn nieuwe creatieve oplossingen nodig met organisatie en samenwerking als belangrijke ingrediënten.

PERSOONSGERICHT, PROACTIEF EN RESULTAATGERICHTIn de spreekkamer gaat de zorgprofessional op zoek naar de behoeften en drijfveren van een patiënt. Daarbij kan inspiratie worden ontleend aan het concept ‘positieve gezondheid’ van Machteld Huber om te komen tot persoonsgerichte zorg. Naast generalistische zorg en continuïteit vormt persoonsgerichte zorg één van de kernwaarden van de huisartsenzorg. Op vergelijkbare wijze gaan lokale en regionale huisartsen- en eerstelijnsorganisaties op zoek naar de behoefte van professionals om bij het verlenen van persoonsgerichte zorg passende ondersteuning te bieden en te zorgen voor de benodigde randvoorwaarden. Persoonsgerichte zorg krijgt vorm in onder meer nieuwe zorgconcepten waarin zelfmanagement via e-health toepassingen is geïntegreerd (blended care).

VISIE De eerste lijn speelt een sleutelrol in het behoud van de hoge kwaliteit van zorg die Nederland gewend is. Een krachtige eerste lijn, met de huisarts als spin in het web, vormt het fundament voor goede en betaalbare zorg. De zorg vertrekt vanuit de behoefte van de patiënt (persoonsgerichte zorg), heeft een proactieve aanpak en is resultaatgericht. Om de zorg dicht bij de patiënt te kunnen bieden zijn goed georganiseerde lokale en regionale huisartsen- en eerstelijnsorganisaties nodig om de noodzakelijke randvoorwaarden te regelen.

Onmisbaar fundament voor een toekomstbestendige zorg © InEen4

Om de zorg op deze manier vorm te geven hebben huisartsen en andere zorgprofessionals méér ruimte nodig dan ze nu krijgen. Lokale en regionale huisartsen- en eerstelijnsorganisaties leveren hieraan een belangrijke bijdrage door:

— Ondersteuning te bieden op het terrein van informatiebeleid, bedrijfsvoering, personeelsbeleid, kwaliteitsverbetering en zorgvernieuwing.

— Samenwerking te organiseren tussen huisartsen, apothekers, wijkverpleging, fysiotherapie en andere zorgprofessionals rond kwetsbare groepen (onder andere kwetsbare ouderen, GGZ, jeugd en patiënten in achterstandswijken), in afstemming met het sociaal domein.

— Afstemming te verbeteren tussen de huisartsenzorg overdag en acute huisartsenzorg tijdens avond-, nacht- en weekenduren (anw-uren).

— Samenwerking te organiseren met de tweede lijn, onder andere gericht op substitutie, zowel overdag als tijdens anw-uren.

— Innovatie en zorgvernieuwing die bijdraagt aan persoonsgerichte zorg (onder andere zelfmanagement ondersteund door e-health).

De huisartsen- en eerstelijnsorganisaties maken hierover afspraken die kunnen rekenen op draagvlak van de achterban. Zo ontstaat door ondersteuning en organisatie meer tijd voor de patiënt. Daarnaast zijn ook praktijkverkleining, praktijkmanagement, taakdelegatie, taakherschikking en vermindering van administratieve lasten hard nodig om meer tijd van huisartsen en andere zorgprofessionals aan patiënten te kunnen besteden.

Deze benadering van patiënten en zorgprofessionals leidt tot gewenste resultaten op het gebied van ervaren gezondheid, geleverde kwaliteit en kosten. Zorgprofessionals en huisartsen- en eerstelijnsorganisaties nemen daarbij samen verantwoordelijkheid voor het maken van resultaatgerichte afspraken.

KWALITEIT VAN ZORGHet proactieve en resultaatgerichte karakter van de programmatische aanpak bij diabetes leidt tot aantoonbaar betere zorg. Het is van belang het succes van de ketenzorg nu een vervolg te geven met de omslag van aandoeningsgerichte zorg naar persoonsgerichte zorg. Dit vraagt onder andere méér maatwerk bij het toepassen van de richtlijnen en standaarden, en ook een meer actieve rol van patiënten via zelfmanagement. Lokale en regionale huisartsen- en eerstelijnsorganisaties kunnen deze omslag samen met de zorgaanbieders vormgeven. De kwaliteitscyclus werkt als motor voor kwaliteitsverbetering en zorgvernieuwing. Diverse bronnen van spiegelinformatie over kwaliteit, patiëntervaringen en (vervolg)kosten leveren

PERSOONSGERICHTE ZORG InEen en haar leden werken aan persoonsgerichte zorg door:

— Patiënten en patiëntervaringen actief betrekken bij het inrichten van de organisatie van zorg. — Vertrouwen op de professionaliteit van zorgprofessionals en hen motiveren en inspireren patiënten maatwerk te bieden. — Passende ondersteuning bieden, gericht op gezamenlijke besluitvorming en een effectieve samenwerking tussen patiënt en

zorgprofessionals. — Ruimte creëren voor de benodigde capaciteit (tijd, mensen en middelen) en deze gericht in te zetten voor het vormgeven

van persoonsgerichte zorg.

Onmisbaar fundament voor een toekomstbestendige zorg© InEen 5

input voor deze kwaliteitscyclus. Lokale en regionale huisartsen- en eerstelijnsorganisaties houden samen met zorgprofessionals het proces van permanente kwaliteitsverbetering en zorgvernieuwing in beweging.

Om de zorg dicht bij de patiënt te kunnen bieden kan ondersteuning en samenwerking op verschillende niveaus plaatsvinden.

LokaalOp lokaal niveau, in de wijken en de buurten, zorgen eerstelijns organisaties als gezondheidscentra en andere eerstelijns samenwerkingsverbanden voor korte lijnen tussen de professionals. Doordat deze organisaties de lokale situatie goed kennen, geven ze een passend antwoord op de lokale zorgvraag. Ook zijn ze een vanzelfsprekende partner voor de wijkteams. Versterking van de samenwerking tussen huisarts, apotheker, wijkverpleegkundige en het sociaal wijkteam vergroot de mogelijkheden om kwetsbare doelgroepen de benodigde ondersteuning en zorg te bieden.

RegionaalVeel vraagstukken hebben een bovenlokale aanpak nodig. Regionale samenwerkingsverbanden - denk aan zorggroepen, koepels van gezondheidscentra, huisartsenposten en zorgnetwerken - organiseren namens huisartsen en andere zorgprofessionals samenwerking met ziekenhuizen, GGZ-instellingen, gemeenten en verzekeraars. Regionale huisartsenkringen en andere verenigingen van zorgprofessionals vormen een logische samenwerkingspartner. Het op regionaal niveau oppakken van vitale onderdelen van de bedrijfsvoering zoals gegevensuitwisseling, kwaliteitsbeleid, personeelsbeleid en administratie ondersteunt de huisarts en andere professionals. Het biedt bovendien schaal- en efficiencyvoordelen op het gebied van kwaliteit en kosten.

Wisselwerking lokaal/regionaalDe wisselwerking tussen lokaal en regionaal niveau vormt een vliegwiel voor organisatie en samenwerking. Voor dit proces bestaat geen blauwdruk. De onderlinge interactie hangt af van context, historie, sociaal-culturele invloeden en opgedane ervaring. De organisaties ontwikkelen zich op een manier die voor de zorgprofessionals in de buurt, wijk, dorp of regio logisch en samenhangend is. Verschillen die hierdoor ontstaan doen recht aan de diversiteit in het land.

KETENZORG SUCCESVOL De programmatische aanpak bij diabetes heeft geleid tot aantoonbaar betere zorg. 90% van de patiënten met diabetes type 2 krijgt tegenwoordig zorg die voldoet aan de richtlijnen en standaarden. Op termijn zullen de positieve resultaten op tussenmaten (o.a. cholesterolspiegels en rookgedrag) ook zichtbaar worden in een daling van het aantal complicaties en andere harde einduitkomsten, zoals cardiovasculaire events. Voor andere chronische zorgprogramma’s die recenter zijn gestart, laten deze einduitkomsten nog iets langer op zich wachten. De signalen voor het leveren van zorg volgens de richtlijnen en standaarden en verbetering van tussenmaten staan ook hier op groen.

ONDERSTEUNING EN SAMENWERKING OP VERSCHILLENDE NIVEAUS

Onmisbaar fundament voor een toekomstbestendige zorg © InEen6

SUCCESFACTOREN VOOR VERSTERKING LOKALE EN REGIONALE SAMENWERKINGGedeelde visie en gezamenlijke doelenDoor vanuit een gedeelde visie en gezamenlijke doelen samen te werken ontstaan stap voor stap lokale en regionale organisaties. Naarmate deze organisaties er beter in slagen de aangesloten zorgprofessionals van dienst te zijn, neemt het draagvlak voor hun activiteiten toe. Deze beweging kent overal zijn eigen tempo en dynamiek. Betrokkenheid en participatieHuisartsen vormen doorgaans het hart van de lokale en regionale organisaties. Ze zijn verantwoordelijk voor het verlenen van goede zorg, de organisaties hebben de verantwoordelijkheid hen hiertoe in staat te stellen. Om de binding met en het draagvlak bij de huisartsen te waarborgen zijn betrokkenheid en participatie essentieel. Het draagvlak bij huisartsen is doorslaggevend voor (het tempo van) de doorontwikkeling.

Goed bestuur vormt de basis voor onderling vertrouwen tussen bestuurders en huisartsen. De balans tussen professionele autonomie en het collectieve belang van de organisatie moet scherp in het oog worden gehouden. Bestendige en duurzame financieringOrganisaties hebben een bestendige en duurzame financiering nodig. De wijze van financiering ondersteunt het doel dat de organisatie nastreeft. Soms past integrale financiering, soms is duale financiering de beste optie. Huisartsen, andere zorgprofessionals, lokale en regionale organisaties nemen samen verantwoordelijkheid voor een gepast gebruik van de zorg.

TOT SLOTOrganisaties creëren daadwerkelijke meerwaarde als zij de behoefte van patiënten en professionals als uitgangspunt nemen. Het ontlasten van professionals leidt tot meer aandacht voor de patiënten en vergroot het werkplezier van de zorgverleners. Lokale en regionale huisartsen- en eerstelijnsorganisaties vormen zo een onmisbaar fundament voor persoonsgerichte, proactieve en resultaatgerichte zorg.

O&I FUNCTIES De ondersteuning van lokale en regionale huisartsen- en eerstelijnsorganisaties richt zich volgens het O&I model op zes functies:

— Kwaliteit — Innovatie — Bedrijfsvoering — Informatiebeleid en ICT — Professionele samenwerking — Gemandateerde afspraken met lokale overheden en zorgaanbieders

Door het organiseren van deze functies ondersteunen de leden van InEen patiënten en zorgprofession als bij het realiseren van persoonsgerichte proactieve en resultaatgerichte zorg.

030 282 3788ineen.nl / info@ineen.nl

Mercatorlaan 1200 / 3528 BL UTRECHT Postbus 2672 / 3500 GR UTRECHT