DIRKJAN VAN ITTERSUM

editie 2015

2e geheel herziene druk, september 2015

Copyright 2015 © Consumentenbond, Den Haag

Auteursrechten op tekst, tabellen en illustraties voorbehouden

Inlichtingen Consumentenbond

Auteur: Dirkjan van Ittersum

Verder werkten mee: Vincent van Amerongen, Peter Kulche, Yvo Verschoor

Eindredactie: Vantilt Producties, Nijmegen

Grafi sche verzorging: PUUR Publishers

Beeld omslag: iStock

Foto auteur: Michel Walraven

ISBN 978 90 5951 3310

NUR 988

Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke

toestemming van de rechthebbende op het auteursrecht c.q. de uitgever van deze

uitgave, door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hem op te treden, niets uit

deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

fotokopie, microfi lm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of

gedeeltelijke bewerking.

De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden

verschuldigde vergoedingen voor kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2, Auteurswet

1912 en in het KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) ex artikel 16B Auteurswet 1912, te innen

en/of daartoe in en buiten rechte op te treden.

Hoewel de gegevens in dit boek met grote zorgvuldigheid zijn bijeengebracht,

aanvaardt de uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele (zet)fouten of

onvolledigheden.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen;

degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich

tot de uitgever wenden.

INHOUD

INHOUD

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1 Privacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111.1 Hoezo privacy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

1.2 De gevaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

1.3 Uw rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

1.3a Computervredebreuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

1.3b Identiteitsdiefstal en -fraude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

1.3c Wet bescherming persoonsgegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

1.3d Benut uw rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

1.3e Bewaarplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.3f Juridische bescherming van e-mail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.4 Informatie van internet verwijderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

2 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.1 Surf bewust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

2.1a Voorkom phishing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

2.1b Download niet zomaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.2 Beveilig uw accounts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.2a Gebruik sterke en unieke wachtwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.2b Gebruik dubbele authenticatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

2.2c Laat de browser wachtwoorden niet onthouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

2.2d Gebruik een wachtwoordmanager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

2.2e Stel geen geheime vraag in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.3 Beveilig uw computer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.3a Houd de software up-to-date . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.3b Kijk uit voor ongevraagde software . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

2.3c Beperk Flash en JavaScript . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

2.3d Schakel Java uit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

2.3e Installeer een virusscanner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

2.3f Installeer een fi rewall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

2.3g Beveilig de toegang tot de computer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

2.3h Zorg voor back-ups . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

2.3i Versleutel de harde schijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

2.4 Beveilig de verbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

2.4a Let op het slotje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

2.4b Beveilig uw wifi netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

5 INHOUD

2.4c Surf via VPN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

2.4d Let op met wifi hotspots . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

2.5 Veilig betalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

2.5a Veilig onlinebankieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

2.5b Veilig webwinkelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

2.6 Laptopdiefstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

2.6a Installeer traceersoftware . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

2.6b Leg de laptop aan het slot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

2.7 Eerste hulp bij rampspoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

2.7a Mijn account is gehackt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

2.7b Ik heb een virus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

3 Surfen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733.1 Welke browser? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

3.2 Cookies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

3.2a De Cookiewet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

3.2b Browserinstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

3.2c Cookies verwijderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

3.2d Cookies van derden weigeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

3.2e Do not track & tracking protection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

3.2f Trackingcookies blokkeren met een browserextensie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

3.2g Cookieloos spioneren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

3.3 Lokale sporen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

3.3a Browsegeschiedenis verwijderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

3.3b Surfen zonder lokale sporen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

3.4 Locatie afschermen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

3.5 Zoeken zonder sporen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

3.5a Blijf uitgelogd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

3.5b Zoekopdrachten niet opslaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

3.5c Alternatieve zoekmachines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

3.6 Anonieme browsers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

3.6a Epic Privacy Browser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

3.6b Tor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

3.7 Privé op andermans computer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

4 Webdiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1074.1 Risico’s grote webdiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

4.1a U bent het product . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

4.1b Let op vreemde voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

4.1c Alles kan uitlekken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

4.1d Let op met Amerikaanse diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

4.1e Risicospreiding? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

6 ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

INHOUD

4.1f Zero knowledge-principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

4.2 Google . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

4.2a Inloggen en beveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

4.2b Afmelden voor persoonlijke advertenties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

4.2c Diensten koppelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

4.3 Microsoft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

4.3a Windows 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

4.4 Apple . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

5 Sociale media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1295.1 Algemene tips . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

5.1a Alles wordt opgeslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

5.1b Accepteer niet iedereen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

5.1c Maak gebruik van groepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

5.1d Scherm uw gegevens af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

5.1e Bepaal wat adverteerders mogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

5.1f Regel wat apps en websites mogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

5.1g Kijk uit voor nepberichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

5.2 Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

5.2a Vrienden accepteren en blokkeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

5.2b Controleer wat bekenden mogen zien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

5.2c Controleer wat onbekenden mogen zien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

5.2d Taggen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

5.2e Advertenties in Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

5.2f Toegang van andere websites en apps beperken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

5.2g Facebookaccount opheff en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

5.3 Twitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

5.3a Account afschermen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

5.3b Fototags verbieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

5.3c Locatie geheimhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

5.3d Advertenties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

5.3e Tweets verwijderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

5.3f Personen blokkeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

5.3g Twitteraccount opheff en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

5.4 LinkedIn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

5.4a Niet door iedereen te benaderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

5.4b Controleer wat anderen mogen zien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

5.4c LinkedInaccount opheff en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

5.5 Andere socialenetwerksites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

5.5a Google+ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

5.5b Instagram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

5.5c Pinterest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

7

6 E-mail, chat & cloudopslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1716.1 E-mail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

6.1a Beveilig uw mailbox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

6.1b Gebruik meerdere e-mailadressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

6.1c Ruim uw mailbox op . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

6.1d Versleutel uw berichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

6.1e Bescherm uw privacy en die van anderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

6.2 Chatdiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

6.2a WhatsApp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

6.3 Onlineopslagdiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

6.3a De grote opslagdiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

6.3b Veiliger alternatieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

6.3c Zelf versleutelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

7 Smartphone, tablet & tv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1877.1 Het besturingssysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

7.2 Algemene veiligheidstips . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

7.2a Maak een beveiligingscode aan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

7.2b Verander de simpincode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

7.2c Installeer updates . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

7.2d Koop geen verouderde smartphone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

7.2e Niet automatisch inloggen bij apps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

7.2f Beveilig de verbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

7.2g Versleutel de inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

7.3 Apps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

7.3a Kwaadaardige apps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

7.3b Dataverzameling door apps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

7.3c Reclame-ID: de ‘smartphonecookie’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

7.4 Locatiedoorgifte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

7.4a Foto’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

7.5 Smartphone of tablet opsporen bij diefstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

7.5a Stel de traceerfunctie in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

7.5b Maak back-ups . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

7.6 Digitale televisie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

7.6a Smart-tv’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

7.6b Tv-kastjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

Register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

8 ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

9 INLEIDING

Digitale technieken leveren veel gemak op, maar er zijn ook

gevaren. Iedereen kent wel de verhalen over slachtoff ers

van phishing, bij wie de hele bankrekening werd leegge-

roofd. Ook op subtieler niveau is er gevaar. Uw privacy

wordt continu bedreigd, of u nu surft op internet of apps

downloadt. Adverteerders doen dit om u te kunnen te

bestoken met ‘gepersonaliseerde advertenties’ zonder te

vragen of u daar wel op zit te wachten. En waar wordt al

die informatie precies voor gebruikt en hoe veilig wordt ze

bewaard? Stel dat de informatie uitlekt: kan de verzekeraar

u weigeren omdat u vaak zoekt op een bepaald ziektebeeld?

Berekent een webwinkel u een hogere prijs omdat uit uw

profi el blijkt dat u het wel kunt betalen? Het zijn maar een

paar redenen om niet te willen dat bedrijven en overheid

informatie over u verzamelen.

Omgekeerd geven we via sociale netwerken massaal vrij-

willig informatie over onszelf prijs. Volgens het Centraal

Bureau voor de Statistiek behoort Nederland tot de kop-

lopers als het gaat om het gebruik van Facebook, Twitter,

LinkedIn en Pinterest. Vooral het uitwisselen van berichten

is populair, mede dankzij de sms-vervanger WhatsApp. Al

deze netwerken bouwen in meer of mindere mate profi elen

van gebruikers op.

Gelukkig kunt u uw privacy beschermen. Denk goed na

over wat u op internet zet. De gouden regel is: als het niet

mag uitlekken, hoort het niet op internet. Daarnaast kunt u

privacyinstellingen optimaal instellen om ongenode gasten

Als informatie niet mag uitlekken, hoort ze niet op internet thuis

INLEIDING

9

10

(of het nou hackers of adverteerders zijn) buiten de deur

te houden. In dit boek leggen we uit met welke gevaren

u rekening moet houden en hoe u zich zo goed mogelijk

beschermt.

Dit boek staat vol met tips en stappenplannen. Daarbij

verwijzen we regelmatig naar fi lmpjes op onze website.

Als een stappenplan is voorzien van een video-icoon, kunt

u op www.consumentenbond.nl/onlineprivacy-videos

terecht voor een instructiefi lmpje.

Tot slot: onlineprivacy is volop in beweging. Webdiensten

passen regelmatig hun beleid en werkwijze aan. Het kan

daarom voorkomen dat bepaalde tips en instructies in dit

boek inmiddels achterhaald zijn of op een net iets andere

manier werken.

Dirkjan van Ittersum is webondernemer,

IT-journalist en auteur van computer-

boeken. Hij geeft graag uitleg over de

mogelijkheden van nieuwe technologie.

r,

e.

Ook op onze website vindt u veel informatie over onlinepri-

vacy en -veiligheid. Zie www.consumentenbond.nl/inter-

net-privacy en www.consumentenbond.nl/veilig-online.

Komt u in dit boek begrippen tegen waar u wat meer over

wilt weten? Kijk dan eens naar de woordenlijst op www.

digitaalgids.nl.

ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

PRIVACY

PRIVACYOver privacy wordt soms lacherig gedaan. Ten

onrechte, want er zijn serieuze gevaren voor wie niet

goed oplet wat hij op internet zet. In dit hoofdstuk

leggen we uit waarom privacy belangrijk is en hoe de

wettelijke bescherming is geregeld.

1

12 ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

1.1 Hoezo privacy?Het belang van privacy wordt nog weleens afgedaan met

de opmerking: ‘Ik heb toch niets te verbergen.’ Maar privacy

is voor iedereen belangrijk, ook als u ogenschijnlijk niets te

verbergen heeft.

Stelt u zich eens voor dat uw hele handel en wandel zicht-

baar is voor vreemden en uw naaste omgeving. Al uw

zoekopdrachten van het afgelopen jaar. Heeft u daar echt

geen moeite mee? Privacy is het recht met rust gelaten

te worden, los van het feit of je iets te verbergen hebt. Dat

geldt ook online.

Een extra probleem met onlineprivacy is dat informatie niet

zomaar weg is. Iets staat snel online, maar het van internet

halen gaat niet zo makkelijk (zie par. 1.4). Bovendien kan

iets wat nu onschuldig is in de toekomst een probleem

vormen. Een ‘grappige’ foto van een uit de hand gelopen

feestje kan bijvoorbeeld een sollicitatie laten stuklopen.

Het wordt pas echt vervelend als gegevens die niets met

elkaar te maken hebben, gekoppeld worden. Bezoekt u wel

eens activistische websites? Dan kunnen inlichtingendien-

sten u als verdacht persoon markeren. Foute conclusies zijn

vlug getrokken. Zie dat maar eens recht te zetten.

Op internet hebben we vaak niet in de gaten dat we worden

afgeluisterd en we weten al helemaal niet wat er met de

informatie gebeurt. Alleen dankzij klokkenluider Edward

Snowden weten we het een en ander over de National

Security Agency (NSA). Deze Amerikaanse veiligheids-

dienst zou een directe lijn hebben met bedrijven als Google,

Microsoft, Facebook en Apple. Alle commotie over de NSA

heeft ervoor gezorgd dat de Amerikaanse overheid iets

voorzichtiger is geworden met het massaal afl uisteren van

Amerikanen, maar gegevens over buitenlanders (ook wij

dus) zijn in Amerika nog steeds vogelvrij.

Wat kunt u zelf doen?Onlineprivacy begint bij uzelf. In een gesprek zijn woorden

snel vervlogen, maar op internet blijft informatie lang staan

Veel overheden

luisteren massaal

af, al is de praktijk

omstreden. In mei

2015 lag de Ame-

rikaanse regering

onder vuur door

plannen voor een

verplicht achter-

deurtje in sterke

encryptie. Presi-

dent Obama pleit

daarvoor, maar veel

technologiebedrij-

ven zijn tegen.

13 PRIVACY

en kan ze bij personen terechtkomen waarvoor ze niet

bedoeld is. Het is zaak uw gezond verstand te gebruiken.

Enkele algemene tips:

• Zet niets online dat niet in verkeerde handen mag

vallen. Dus ook niet in een e-mail of een afgeschermde

omgeving.

• Bedenk altijd dat u informatie makkelijk online zet,

maar lastig offl ine kunt halen.

• Maak privégegevens niet openbaar.

• Houd rekening met de privacy van anderen. Zet geen

foto’s of fi lmpjes van anderen online zonder toestem-

ming.

• Gebruik voor ieder account een ander, sterk wacht-

woord (zie par. 2.2a).

• Gebruik een versleutelde verbinding als u zeker wilt

weten dat anderen niet meekijken. Versleuteling is de

enige remedie tegen spiedende overheden en bedrij-

ven (zie par. 2.4).

De cloudTegenwoordig kunt u via steeds meer diensten uw bestanden

opslaan in ‘de cloud’. Uw gegevens worden dan op internet

opgeslagen. Het voordeel is dat u er altijd bij kunt, maar het

nadeel is dat uw gegevens kwetsbaarder zijn dan wanneer

u ze op uw eigen computer bewaart. Ook al zijn de bestan-

den beveiligd met een wachtwoord. In hoofdstuk 4 gaan we

dieper in op de cloud.

OpensourcesoftwareDoor opensourcesoftware te gebruiken, is de kans groter

dat uw privacy wordt beschermd. De broncode van deze

software is openbaar, waardoor het lastig is voor overheden

of bedrijven om stiekem achterdeurtjes in te bouwen om

mee te kijken. Bekende opensourceprogramma’s zijn Linux,

Firefox en OpenOffi ce.

14 ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

1.2 De gevarenWat zijn eigenlijk de gevaren die u loopt op internet? De

meeste mensen hoeven van inlichtingendiensten niet

veel kwaad te verwachten. Tenzij ze u specifi ek op het oog

hebben, heeft u van hen niet veel last. We bespreken hierna

andere, meer reële gevaren.

Oplichting en identiteitsfraudeHackers zijn meestal uit op uw geld. Een virus boekt bijvoor-

beeld achter uw rug om geld over naar een andere rekening.

Een hacker kan zich ook voor u uitgeven, dat noemen we

identiteitsfraude. Een goede beveiliging beperkt het risico op

oplichting en identiteitsfraude (zie hoofdstuk 2).

ReputatieschadeEen sociaal risico is reputatieschade. Als u een foto of bericht

online zet, kunt u er nog lang door achtervolgd worden.

U kunt zelf veel ellende voorkomen door voorzichtig om

te gaan met sociale netwerken (zie hoofdstuk 5), maar het

wordt al lastiger als een ander bewust of onbewust iets over

u heeft geplaatst. U kunt proberen de informatie te verwij-

deren (zie par. 1.4). Er is sprake van laster als iemand bewust

kwalijke berichten verspreidt. Zeker als het van uzelf afkom-

stig lijkt, bijvoorbeeld doordat een rancuneuze ex-partner

uw wachtwoord weet. Dan is er sprake van identiteitsdiefstal.

Verzamelen persoonsgegevensDe datahonger van webdiensten en andere bedrijven is niet

direct schadelijk, maar wel een aantasting van uw privacy.

Met cookies, apps en andere technieken verzamelen en

verhandelen ze onze privégegevens. In de volgende hoofd-

stukken gaan we hier dieper op in.

Misbruik van uw computer en internetU hoeft niet zelf het doelwit te zijn van hackers of spionage-

diensten. Veel computers worden gehackt om als springplank

te dienen om andere computergebruikers te bestoken met

spam of aanvallen. Ze zijn dan onderdeel van een botnet.

15 PRIVACY

Mobiel botnetSinds enkele jaren zijn ook smartphones doelwit van hackers.

Al in 2012 werd het eerste smartphonebotnet ontdekt. Het

botnet bestond uit Androidtelefoons die besmet waren geraakt

na het installeren van een onveilige app. In hoofdstuk 7 leest u

meer over het beveiligen van uw smartphone en tablet.

1.3 Uw rechtenWat is er in Nederland wettelijk geregeld op het gebied van

veiligheid en onlineprivacy?

1.3a ComputervredebreukWie inbreekt op een computer maakt zich schuldig aan

computervredebreuk. Dat is strafbaar als het systeem

aangeeft dat onbevoegden niet welkom zijn. Wachtwoord-

beveiliging is in dit geval voldoende. Zelfs als u op een

systeem inlogt met een geraden of afgekeken wachtwoord,

bent u strafbaar. Er staat maximaal een jaar celstraf op. Als

u ook gegevens kopieert, is er sprake van gegevensdiefstal.

De straf loopt dan op tot maximaal vier jaar.

Computervredebreuk?In juli 2015 werd iemand door de rechter veroordeeld, omdat

hij inlogde op een overheidssite met inloggegevens die

rondslingerden op internet. Ook dan is er volgens de rechter

sprake van computervredebreuk.

1.3b Identiteitsdiefstal en -fraudeWie zich uitgeeft voor een ander en zo een systeem of

account binnendringt, pleegt identiteitsdiefstal. Dat is ook

het geval als iemand een identifi catiemiddel steelt, bijvoor-

beeld een paspoortscan. Als de gestolen identiteit daad-

werkelijk wordt gebruikt, is er sprake van identiteitsfraude.

16 ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

Afhankelijk van de feiten en omstandigheden is de maxi-

mumcelstraf drie tot zes jaar.

PaspoortkopieEen paspoortkopie is alleen wettelijk verplicht bij overheids-

instanties. Laat hotels en andere bedrijven uw paspoortge-

gevens alleen noteren. Streep in elk geval uw burgerservice-

nummer door en laat het woord ‘kopie’ erop zetten.

1.3c Wet bescherming persoonsgegevensVeel organisaties gebruiken persoonsgegevens; gegevens

die te herleiden zijn tot een specifi ek persoon. De Wet be-

scherming persoonsgegevens (WBP) regelt wat wel en wat

niet mag.

• U moet ‘voorafgaande toestemming’ geven voor de ver-

werking van persoonsgegevens.

• De gegevens mogen alleen worden gebruikt voor het

doel waarvoor u ze heeft verstrekt (doelbinding).

Volgens de WBP heeft u recht op:

• informatie: het bedrijf moet u toestemming vragen voor

het gebruik van de gegevens en aangeven waarvoor ze

worden gebruikt (meestal staat dat in de privacyclausule

of algemene voorwaarden);

• inzage: u moet de verzamelde persoonsgegevens kun-

nen inzien;

• correctie en verwijdering: als informatie onjuist is, moet u

haar kunnen laten aanpassen, afschermen of verwijderen;

• verzet: als een bedrijf u ongewenst benadert, kunt u het

bedrijf verzoeken daarmee te stoppen.

Bij persoonsgegevens gaat het niet alleen om uw naam en

adres, maar ook om bijvoorbeeld uw IP-adres, e-mailadres

of Facebookaccount.

Voor foto’s is de wet nog strenger. Die mogen alleen wor-

den geplaatst als u nadrukkelijk toestemming heeft gege-

17 PRIVACY

ven. Er gelden alleen uitzonderingen voor journalistiek ge-

bruik. Eerder gegeven toestemming kunt u weer intrekken

door een brief te sturen naar de betreff ende organisatie.

1.3d Benut uw rechtenZoals gezegd heeft u volgens de WBP recht op informatie,

inzage, correctie, verwijdering en verzet. We bespreken

hierna hoe u in deze gevallen het best te werk kunt gaan.

Wat is er over mij opgeslagen?Als u wilt weten wat er over u is opgeslagen, kunt u het be-

trokken bedrijf een e-mail of brief sturen waarin u vraagt om

inzage in uw gegevens. Met behulp van de Privacy Inzage

Machine van burgerrechtenbeweging Bits Of Freedom (pim.

bof.nl) kunt u brieven voor inzageverzoeken bij tientallen be-

drijven genereren. U kunt ook de voorbeeldbrieven van het

CBP gebruiken (zie het kader ‘Voorbeeldbrieven’ hierna).

Het bedrijf moet de informatie binnen vier weken geven.

Dat is doorgaans gratis, maar bij een dossier van meer dan

100 pagina’s mag het bedrijf hier een vergoeding van maxi-

maal €22,50 voor vragen.

Bits Of Freedom

genereert inzage-

verzoeken, zoals deze

aan het adres van

Albert Heijn

18 ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

Uw gegevens opvragen bij

Experian

BKR, Experian, CendrisGegevens van bijna iedere Nederlander staan in databanken

van ‘handelsinformatiebureaus’. Deze bedrijven checken uw

kredietwaardigheid als u bijvoorbeeld een telefoonabonne-

ment afsluit of online winkelt bij Albert Heijn.

Het bekendste handelsinformatiebureau is het Bureau Krediet

Registratie (BKR), dat onder meer betalingsachterstanden

bij leningen registreert. Minder bekende, maar niet per se

kleinere bureaus zijn Experian, EDR en Focum. Ze slaan grote

hoeveelheden informatie over u op. Via de websites van deze

bedrijven kunt u inzage in uw dossier opvragen (www.experi-

an.nl, www.edrcreditservices.nl, www.focum.nl, www.bkr.nl).

Voor inzage in uw BKR-gegevens betaalt u minimaal €7,50.

De opgeslagen informatie klopt nietIs er onjuiste informatie opgeslagen, dan kunt u een brief

sturen naar de organisatie met het verzoek de gegevens

aan te passen.

VoorbeeldbrievenHet CBP heeft voorbeeldbrieven die u kunt gebruiken als u

inzicht wilt in uw gegevens, uw gegevens wilt laten verwijde-

ren of als u eerder gegeven toestemming voor gebruik van

een foto wilt intrekken. U vindt ze op www.cbpweb.nl/zelf-

doen/voorbeeldbrieven.

Mijn gegevens worden gebruikt voor reclameWorden uw persoonsgegevens voor commerciële of on-

eigenlijke doeleinden gebruikt, terwijl u daar geen toe-

stemming voor heeft gegeven? Stuur dan een brief naar de

betrokken instantie met het verzoek daarmee te stoppen.

19 PRIVACY

Als het gaat om direct marketing (gerichte reclame in de

vorm van e-mails of telefoontjes), hoeft u het verzoek niet

te motiveren. Als het bedrijf niet (naar tevredenheid) rea-

geert, kunt u naar de rechter stappen met een beroep op de

WBP.

1.3e BewaarplichtIn maart 2015 heeft de rechter een omstreden bewaarplicht

voor telecomgegevens van tafel geveegd. De wet gold sinds

2009 en moest politie en justitie helpen bij het opsporen

van criminelen en terroristen. Telecombedrijven waren

verplicht internet-, e-mail-, verkeers- en locatiegegevens

van alle klanten gedurende zes maanden te bewaren. Voor

telefonie was de bewaarplicht zelfs 12 maanden voor gebel-

de nummers, het tijdstip en de locatie van de beller.

Na de uitspraak van de rechter zijn providers gestopt met

het bewaren van deze gegevens. Politie en justitie kunnen

nog wel gegevens opvragen die telecombedrijven bewaren

voor hun reguliere bedrijfsvoering, zoals gebelde num-

mers en internetsessies. Die informatie wordt meestal niet

zo lang bewaard. Het ministerie van Veiligheid en Justitie

werkt aan een alternatieve wet om opnieuw een bewaar-

plicht in te voeren.

1.3f Juridische bescherming van e-mailE-mail valt momenteel niet onder het briefgeheim. Het ka-

binet wil dat veranderen en heeft daartoe een voorstel naar

de Tweede Kamer gestuurd. Daarin wordt gesproken over

het ‘brief- en telecommunicatiegeheim’. Alle privécommu-

nicatie, dus bijvoorbeeld ook via Facebook, valt daaronder.

Het zal nog wel even duren voordat de nieuwe wet is inge-

voerd. Het is namelijk een grondwetswijziging, waardoor

na verkiezingen de nieuwe Tweede Kamer het voorstel nog

een keer met een tweederde meerderheid aan moet nemen.

Wilt u er zeker van zijn dat niemand uw e-mails kan lezen,

verstuur ze dan versleuteld (zie par. 6.1d). Als de Neder-

landse wet is aangepast, is het bovendien maar de vraag

of u er voordeel van heeft. De grote webmaildiensten zijn

20

in handen van Amerikaanse bedrijven en de Amerikaanse

overheid heeft verregaande bevoegdheden om e-mails van

niet-Amerikanen in te zien, ongeacht wat de Nederlandse

wet voorschrijft.

1.4 Informatie van internet verwijderenZoek uzelf eens via Google of een andere zoekmachine.

Welke zoekresultaten komen er naar boven? Zoek ook eens

op uw e-mailadres, telefoonnummer of adres. Staat er in-

formatie die u graag wilt weghalen? Volg dan onderstaand

stappenplan.

1. Kijk bij de FAQ’sZoek op de website hoe u informatie kunt verwijderen, bij-

voorbeeld bij het menu ‘FAQ’ (frequently asked questions;

veelgestelde vragen). Is de informatie eenmaal van de web-

site, dan verdwijnt de link na enige tijd ook uit de zoekre-

sultaten van zoekmachines.

2. Raadpleeg de webmasterOp de website is meestal het e-mailadres van de webmaster

te vinden (soms in kleine lettertjes onderaan). Als u het niet

vindt, ga dan naar www.sidn.nl. Vul daar de betreff ende do-

meinnaam in, klik op Zoek en zet een vinkje voor uitgebrei-

dere informatie. Het e-mailadres van de webmaster staat

achter ‘Administratieve contactpersoon’. Op deze manier

kunt u de gegevens van de webmasters van alle in Neder-

land geregistreerde websites vinden.

3. Neem contact op met de hostingproviderKunt u de webmaster niet bereiken of weigert deze uw

verzoek, dan kunt u contact opnemen met de hostingpro-

vider. Via www.sidn.nl vindt u de ‘Registrar’ – de partij die

namens de klant het domein heeft aangevraagd. Dat is vaak

de hostingprovider, maar lang niet altijd. U kunt met deze

partij contact opnemen, maar succes is niet verzekerd.

Wettelijke beschermingHeeft een website

persoonsgegevens

van u gepubliceerd,

dan heeft u wette-

lijke bescherming.

In dat geval kunt

u direct naar het

CBP stappen.

ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID

21 PRIVACY

4. Vraag zoekmachines de link te verwijderenAls het ook via de hostingprovider niet lukt, kunt u vragen

of zoekmachines als Google de link naar de website waarop

de ongewenste informatie of afbeelding staat, wil verwijde-

ren. Er zijn drie routes (zie hierna).

Verboden inhoudAls u iets wilt laten verwijderen dat tegen de wet is of in-

druist tegen de richtlijnen van Google, kunt u een verzoek

indienen via support.google.com/legal/troubleshooter/

1114905. Selecteer waar het om gaat (bij een zoekresultaat

kiest u voor Zoeken op het web) en volg de stappen om de

link te laten verwijderen.

Bij zoekmachine Bing moet u via Microsoft Support een

verzoek indienen. Dat gaat op support.microsoft.com via

het linkje ‘report abuse’.

Gevoelige inhoudVoor bepaalde gegevens heeft Google een snellere route

om de link te verwijderen. Het gaat dan om:

• uw burgerservicenummer;

• uw bankrekening- of creditcardnummer;

• een afbeelding van een geschreven handtekening;

• uw volledige (bedrijfs)naam op een sekssite.

Ga in zo’n geval naar support.google.com/websearch/trou-

bleshooter/3111061 en klik op Informatie verwijderen die in

Google Zoeken wordt weergegeven. Selecteer vervolgens:

In de zoekresultaten van Google en op een website, Nee, ik

kon geen contactgegevens vinden en kies de gegevens die

u wilt verwijderen. Doorloop de stappen om de informatie

te laten verwijderen.

Recht om vergeten te wordenOp 13 mei 2014 bepaalde het Europese Hof van Justitie dat

Google mee moet werken aan het verwijderen van niet-

relevante zoekresultaten waarin de naam van een persoon

voorkomt. Het eerste jaar kwamen vanuit Nederland 15.000

22

TIP

verzoeken. Google meldt op haar site dat de privacyrechten van

het individu afgewogen worden tegen het publieke belang

om op de hoogte te zijn van deze informatie en het recht om

deze informatie te distribueren.

U kunt een verzoek tot verwijdering van een link uit de

zoekresultaten indienen via support.google.com/legal/

contact/lr_eudpa?product=websearch. Om de aanvraag

compleet te maken, moet u een kopie van uw identiteits-

bewijs uploaden. Bedenk wel dat de informatie alleen uit de

Europese zoekresultaten van Google wordt verwijderd. De

internationale versie van Google bevat de link nog altijd en

ook andere zoekmachines kunnen de link nog vinden.

Ook bij zoekmachine Bing kunt u een vergeetverzoek indie-

nen: www.bing.com/webmaster/tools/eu-privacy-request.

Stel Googlemeldingen inAls u een Googleaccount heeft, bijvoorbeeld omdat u

Gmail gebruikt, kunt u instellen dat u een melding krijgt

wanneer uw persoonlijke gegevens, zoals uw e-mailadres

en telefoonnummer, op een website of blog worden gepu-

bliceerd of op een andere pagina worden opgenomen in de

zoekmachine van Google.

1. Ga naar www.google.com/alerts en log in.

2. Onder het kopje ‘Ik op internet’ staan uw naam en

e-mailadres.

3. Klik op de plusjes ernaast om de meldingen aan te zet-

ten. Google stuurt voortaan een mail als de betreff ende

termen online verschijnen.

4. U kunt hier ook andere meldingen instellen, bijvoor-

beeld op uw telefoonnummer of adres.

5. Naar de rechterAls voorgaande stappen allemaal niets uithalen, rest de

gang naar de rechter. Win advies in bij het Juridisch Loket

(www.juridischloket.nl) of neem een advocaat in de arm die

gespecialiseerd is in internetrecht.

Alerts instellen om op

de hoogte te blijven

ONLINEPRIVACY & -VEILIGHEID