Onderzoeksrapport Bachelor Thesis Oncology

Onderzoeksrapport Beroepsopdracht fysiotherapie

“Fysiotherapie op de dagbehandeling

oncologie: nodig of overbodig?”

Sophie Blanken, HVA fysiotherapie Femke Terpstra, HVA fysiotherapie

Hogeschool van Amsterdam Domein gezondheid

Onderzoeksrapport Bachelor scriptie fysiotherapie

“Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie: nodig of overbodig?”

Opdrachtgever: Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, afdeling fysiotherapie Jelmer Jager en Charlotte Rommens

Coach: Colette van ’t Schip, fysiotherapeut en docent Hogeschool van Amsterdam, domein gezondheid, afdeling fysiotherapie

Projectleden: Sophie Blanken, HVA fysiotherapie, studentnummer: 500629460 Femke Terpstra, HVA fysiotherapie, studentnummer: 500622438

Datum: 13-06-2014

Versie 2



Abstract

Background: By curiosity of the department of physical therapy of the Sint Lucas Andreas Hospital the question

was raised if physical therapy is indicated on the day treatment of oncology. Method: For this research 12 articles were used, 46 patient questionnaires were fi l led in and 20 hospitals were asked to answer the below stated problem statement: ‘The physiotherapists of the Sint Lucas Andreas Hospital

are wondering whether patients feel the need for physical movement advice on the oncology day treatment, what is the scientific basis of the added value of physical therapy during chemotherapy and what the role of the physiotherapist is on the oncology day treatment in other hospitals.’ By answering the problem statement the

possibility was created to advice the department of physical therapy. Results: From six articles it was concluded that the fatigue with the intervention group was significantly improved en from five articles the quality of l ife. There are also significant improvements found with other

physical and mental aspects. Of the 46 patients, 20 indicated to have a need for physical movement advice. In 4 of the 20 hospitals the physical therapist plays a role on the day treatment department of oncology. Conclusion: The found articles show that moving during chemo therapy has an added value on different

aspects of the physical and mental condition. From the questionnaires it was concluded that a small minority feels the need for physical therapeutic movement advice. It can also be seen that the majority of the patients indicate to move and exercise less since the start of their chemo treatments. From the answers of the different

hospitals it appears that the physical therapist, in most cases, does not play a role on the day treatment department of oncology.

Samenvatting

Achtergrond: Door nieuwsgierigheid van de afdeling fysiotherapie van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis is de vraag ontstaan of fysiotherapie i s geïndiceerd op de dagbehandeling oncologie. Methode: Voor dit onderzoek zijn er uiteindelijk 12 wetenschappelijke artikelen gebruikt, 46 patiënten

enquêtes ingevuld en 20 ziekenhuizen bevraagd om onderstaande probleemstelling te beantwoorden: “De fysiotherapeuten van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis vragen zich af wat de behoefte is van patiënten aan fysiotherapeutisch beweegadvies op de dagbehandeling oncologie, wat de wetenschappelijke onderbouwing is

van de meerwaarde van fysiotherapie tijdens de chemotherapie en wat de rol van de fysiotherapeut is op de dagbehandeling oncologie in andere ziekenhuizen.” Door de probleemstelling te beantwoorden is de mogelijkheid ontstaan een advies uit te brengen aan de afdeling fysiotherapie.

Resultaten: Uit zes artikelen komt naar voren dat de vermoeidheid bij de interventiegroep s ignificant is verbeterd en bij vijf artikelen de kwaliteit van leven. Er zijn ook significante verbeteringen gevonden bij andere lichamelijke en geestelijke aspecten.

Van de 46 patiënten, geven 20 personen aan behoefte te hebben aan fysiotherapeutisch beweegadvies. In 4 van de 20 ziekenhuizen speelt de fysiotherapeut een rol op de dagbehandeling oncologie.

Conclusie: De gevonden artikelen laten zien dat bewegen tijdens chemotherapie een meerwaarde heeft op verschillende aspecten van de lichamelijke en geestelijke gesteldheid. Uit de enquêtes blijkt dat een kleine minderheid behoefte heeft aan fysiotherapeutisch beweegadvies. Ook is te zien dat het merendeel van de patiënten aangeeft minder te bewegen en te sporten sinds het starten van de

chemotherapiebehandelingen. Uit de antwoorden van de verschillende ziekenhuizen blijkt dat de fysiotherapeut in de meeste ziekenhuizen geen rol speelt op de dagbehandeling oncologie.


Voorwoord

Het onderzoeksrapport dat voor u ligt is het resultaat van vijf maanden onderzoek voor het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis te Amsterdam. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de afstudeeropdracht ter afronding van de studie Fysiotherapie aan de Hogeschool van Amsterdam. Het afronden van deze studie betekend voor ons ook het einde van een mooie studententijd. Bij de totstandkoming van dit rapport hebben wij de nodige steun gekregen vanuit diverse hoeken. Enkele mensen willen wij via deze weg persoonlijk bedanken. Ongeveer een half jaar geleden heeft de eerste kennismaking met het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis plaatsgevonden, in de personen van Charlotte Rommens en Marleen Scholtens, later vervangen door Jelmer Jager. Vanaf de eerste oriënterende gesprekken tot het document wat er nu voor u ligt is er van jullie kant altijd sprake geweest van vertrouwen in een goed eindresultaat. Charlotte, Jelmer, Marleen, bedankt voor de kans die jullie ons hebben gegeven om bij het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis een mooi onderzoek uit te kunnen voeren. Ook willen wij onze begeleider van de Hogeschool van Amsterdam, Colette van ’t Schip bedanken voor haar kritische blik, goede begeleiding, maar bovenal voor de plezierige samenwerking. Verder willen wij alle medewerkers van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis en docenten van de Hogeschool van Amsterdam bedanken voor hun medewerking en de leuke tijd in een plezierige omgeving tijdens het afstuderen. Er rest ons niets anders dan u veel leesplezier te wensen. Sophie Blanken en Femke Terpstra Amsterdam, juni 2014


Inhoudsopgave

Inleiding ....................................................................................................................................... 6

Aanleiding................................................................................................................................. 6

Probleemstelling ....................................................................................................................... 6

Vraagstellingen ......................................................................................................................... 6

Doelstelling ............................................................................................................................... 7

Onderzoeksopzet ...................................................................................................................... 8

Afbakening................................................................................................................................ 8

Leeswijzer ................................................................................................................................. 9

Hoofdstuk 1: Literatuuronderzoek.................................................................................................10

Onderzoeksmethode ................................................................................................................10

Onderzoeksresultaat ................................................................................................................12

Hoofdstuk 2: Patiënten enquête dagbehandeling oncologie van het SLAZ .......................................18



Hoofdstuk 3: Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie in gespecialiseerde kankercentra,

academische- en topklinische ziekenhuizen ...................................................................................21



Conclusie .....................................................................................................................................25

Discussie......................................................................................................................................26

Bijlage 1: Beoordeling artikelen....................................................................................................... i

Bijlage 2: Patiënten enquête , ......................................................................................................... v

Bijlage 3: Uitkomsten patiënten enquête ........................................................................................ x

Bijlage 4: Lijst benaderde ziekenhuizen........................................................................................ xxx

Bijlage 5: Standaard email ziekenhuizen .................................................................................... xxxii

Bijlage 6: Ziekenhuis reacties ................................................................................................... xxxiii

Bijlage 7: Persoonlijke reflectie ................................................................................................ xxxvi

Bijlage 8: Verantwoording ...................................................................................................... xxxvii

Bijlage 9: Referenties............................................................................................................. xxxviii


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina 6

Inleiding De afdeling fysiotherapie van het Sint Lucas Andreas ziekenhuis (SLAZ) te Amsterdam is momenteel niet betrokken op de dagbehandeling oncologie. In tegenstelling tot andere discip lines, zoals bijvoorbeeld de afdeling diëtiek, die voedingsadviezen geeft aan deze patiëntengroep. Het SLAZ heeft behoefte aan informatie of fysiotherapeutisch beweegadvies is geïndiceerd op de dagbehandeling oncologie. In Nederland leeft ongeveer 3,5% van de bevolking met kanker, of heeft in het verleden kanker gehad1. Het is belangrijk dat deze groep mensen zo actief mogelijk blijft om de behandelingen goed te kunnen doorstaan2 en een hoge kwaliteit van leven te houden3,4,5. In deze beroepsopdracht komt naar voren of uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bewegen tijdens de chemotherapie voordelen laat zien, of de patiënt hier behoefte aan heeft en hoe de beroepsbeoefenaars in andere ziekenhuizen hier mee om gaan. Om een advies uit te kunnen brengen naar de afdeling fysiotherapie van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis zijn de volgende vraagstellingen geformuleerd:

1. “Wat is de wetenschappelijke onderbouwing van de meerwaarde van bewegen op de lichamelijke en geestelijke gesteldheid bij patiënten die worden behandeld met chemotherapie op de dagbehandeling oncologie?”

2. “Wat is de behoefte van de patiënt betreffende fysiotherapeutisch beweegadvies en in welke vorm zou de patiënt geïnformeerd willen worden?”

3. “Hoe is de rol van de fysiotherapeut momenteel ingevuld op de dagbehandeling oncologie in andere topklinische en academische ziekenhuizen?”

Aanleiding

Zoals in de inleiding kort staat beschreven is er vanuit het Sint Lucas Andreas ziekenhuis de vraag om een adviesrapport te schrijven over de behoefte aan fysiotherapeutisch beweegadvies op de dagbehandeling oncologie. Op deze afdeling zijn momenteel geen fysiotherapeuten werkzaam. De vraag is ontstaan uit nieuwsgierigheid van de fysiotherapeuten omdat dit onderwerp momenteel erg in opkomst is. De afdeling fysiotherapie van het SLAZ heeft buiten de huidige werkzaamheden om geen mogelijkheid en tijd om hier onderzoek naar te doen. Het Sint Lucas Andreas ziekenhuis is in deze vraag de opdracht gevende organisatie. Zij hebben het probleem bij ons als paramedisch student neergelegd, zodat er een oplossing gevonden kan worden. Er is geen eerder onderzoek aan dit project vooraf gegaan. Dit betekent dat er vanaf een nulpunt begonnen moet worden zonder een onderzoek waar verder op doorgebouwd kan worden. Aan het eind van dit project is het de bedoeling dat de stakeholders, in deze de therapeuten en patiënten van het Sint Lucas Andreas ziekenhuis, tevreden zijn met het geleverde eindproduct. 6

Probleemstelling

“De fysiotherapeuten van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis vragen zich af wat de behoefte is van patiënten aan fysiotherapeutisch beweegadvies op de dagbehandeling oncologie, wat de wetenschappelijke onderbouwing is van de meerwaarde van fysiotherapie tijdens de chemotherapie en wat de rol van de fysiotherapeut is op de dagbehandeling oncologie in andere ziekenhuizen.”

Vraagstellingen

Om de probleemstelling te kunnen behandelen zijn er drie vraagstellingen opgesteld met bijbehorende deelvragen, deze zijn als volgt:



1. Heeft bewegen een positief effect op de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van oncologische patiënten die chemotherapie krijgen op de dagbehandeling oncologie? a) Heeft bewegen tijdens de behandeling met chemotherapie een positief effect op

lichamelijke en geestelijke factoren? b) Op welke lichamelijke factoren heeft bewegen een positief effect? c) Op welke geestelijke factoren heeft bewegen een positief effect? d) Welke dosering van bewegen heeft een positief effect?

2. Wat is de behoefte van de patiënt betreffende fysiotherapeutisch beweegadvies en in welke

vorm zou de patiënt geïnformeerd willen worden? a) Hebben de patiënten op de dagbehandeling oncologie behoefte aan fysiotherapeutisch

beweegadvies? b) Wat is het verschil in werken, sporten en bewegen voor de diagnose kanker en nu tijdens

de chemotherapie behandeling? c) In welke vorm willen de patiënten geïnformeerd worden betreffende fysiotherapeutisch

beweegadvies? d) Vinden de patiënten het een taak van het ziekenhuis om te informeren over bewegen

tijdens de behandeling met chemotherapie?

3. Hoe is de rol van de fysiotherapeut momenteel ingevuld op de dagbehandeling oncologie in andere topklinische en academische ziekenhuizen? a) Heeft de fysiotherapeut een rol op de dagbehandeling oncologie van bij patiënten die

chemotherapie krijgen? b) Welke rol heeft de fysiotherapeut op de dagbehandeling oncologie bij chemotherapie

patiënten? c) Krijgen de patiënten op de dagbehandeling oncologie advies ten aanzien van bewegen? d) Door wie worden de beweegadviezen gegeven en wat voor adviezen zijn zit?

Doelstelling

Het doel van dit onderzoek bestaat uit 3 punten:

Door het uitvoeren van een literatuurstudie wordt nagegaan of bewegen invloed heeft op de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van de patiënt tijdens chemotherapie op de dagbehandeling oncologie;

Uit enquêtes moet blijken of er bij de patiënt behoefte is aan fysiotherapeutisch beweegadvies en in welke vorm;

Via contact met verschillende Nederlandse topklinische en academische ziekenhuizen wordt onderzocht hoe de fysiotherapeutische zorg op de dagbehandeling oncologie daar is geregeld.



Onderzoeksopzet

Om tot de beantwoording van bovenstaande vragen te komen, is dit onderzoek driedelig opgesteld: (1) een literatuurstudie, (2) een kwalitatief patiënten onderzoek, (3) ervaring van deskundigen uit verschillende Nederlandse ziekenhuizen. Deze driedeling komt overeen met het Evidence Based Practice (EBP) model7 (figuur 1), namelijk: (1) Best Research Evidence, (2) Patiënt Values en (3) Clinical Expertise.

Afbakening

Literatuuronderzoek:

Er is gebruik gemaakt van wereldwijde literatuur met de voorkeur voor artikelen afkomstig uit Nederland;

De artikelen zijn niet ouder dan 10 jaar.

Patiënten enquête:

De patiënten zijn gediagnosticeerd met kanker en onder behandeling van chemotherapie; De patiënten spreken en lezen de Nederlandse taal;

De patiënten zijn ouder dan 18 jaar;

Zowel mannen als vrouwen; Alleen patiënten op de dagbehandeling oncologie, geen klinisch opgenomen patiënten.

Ziekenhuizen:

Voor het onderzoek wordt gebruik gemaakt van Nederlandse gespecialiseerde kankercentra, academische en topklinische ziekenhuizen.

Algemeen:

De projectgroep stelt een eenmalig adviesrapport op voor de afdeling fysiotherapie van het Sint Lucas Andreas ziekenhuis;

Als naslagwerk en verantwoording wordt er een onderzoeksrapport opgesteld.

Figuur 1: Evidence Based Practice model



Leeswijzer

In hoofdstuk 1 wordt de literatuurstudie beschreven. Hierin is te vinden welke methode is gebruikt om het onderzoek uit te voeren en de resultaten per gebruikt artikel. Hoofdstuk 2 bestaat uit de verwerkte patiënten enquêtes op dagbehandeling oncologie van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis. Dit is het tweede deel van het Evidence Based Practice model, de patiëntwaarden8. Als eerste wordt de onderzoeksmethode besproken, dan de onderzoeksresultaten. In het derde hoofdstuk komt fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie in gespecialiseerde kankercentra, academische- en topklinische ziekenhuizen in Nederland aan bod. Het laatste deel van het EBP model, de klinische expertise9. Ook in dit hoofdstuk wordt eerste de methode van het onderzoek beschreven en daarna de resultaten van de ziekenhuizen die mee hebben willen werken aan dit onderzoek. Na de drie hoofdstukken met resultaten van de beroepsopdracht komt de conclusie gevolgd door de discussie. In de conclusie worden per alinea de conclusies genoemd uit de eerdere hoofdstukken. In de discussie worden naast de punten uit de hoofdstukken ook de discussieonderwerpen gepresenteerd uit deze beroepsopdracht. Als allerlaatste zijn de bijlagen te vinden, behalve de referenties zijn daar onder andere de volledige patiënten enquête en de lijst van ziekenhuizen te zien. In de tekst staan verwijzingen naar de bijlagen.



Hoofdstuk 1: Literatuuronderzoek

Onderzoeksmethode

Voor het beantwoorden van de klinische vraagstelling, is er gezocht naar wetenschappelijke literatuur middels onderstaande PICO-vraagstelling10. P: Oncologische patiënten die behandeld worden met chemotherapie op de dagbehandeling. I: Beweegtherapie bij patiënten die behandeld worden met chemotherapie op de dagbehandeling oncologie. C: Geen beweegtherapie bij patiënten die behandeld worden met chemotherapie op de dagbehandeling oncologie. O: De invloed op de geestelijke en lichamelijke gesteldheid. In de databases Pedro11, Pubmed12 en Cochrane13 is gezocht met verschillende combinaties van zoektermen. In de tabel hier onder zijn de zoekresultaten weergegeven.

Tabel 1: Zoektermen en resultaten

Zoektermen Pubmed Pedro Cochrane Cancer AND exercise (verfijnen met extra zoekterm )

83 SR, 217 RCT 33 SR, 109 RCT 10 SR, 288 RCT

Cancer AND exercise AND chemotherapy


Physical activity AND cancer (verfijnen met extra zoekterm )


Physical activity AND cancer AND chemotherapy


Chemotherapy AND physical therapy 0 SR, 3 RCT 0 0

Chemotherapy AND exercise 1 SR, 27 RCT 0 SR, 13 RCT 1 SR, 49 RCT Chemotherapy AND physiotherapy 4 SR, 3 RCT 0 0

Outpatient oncology AND exercise 0 0 0 Outpatient oncology AND physical activity

0 0 0

Totaal 528 199 502 De gevonden artikelen zijn gefilterd en beoordeeld op titel, abstract, in- en exclusiecriteria. De overgebleven artikelen zijn beoordeeld met Pedro14 (Randomized controlled trial, Clinical trial) of Cochrane15 (Systhematic Review, Meta-analyse). Inclusiecriteria:

Het betreft een gepubliceerd artikel; Nederlands of Engels geschreven;

Zowel mannen als vrouwen;

Diagnose kanker, alle vormen;

Patiënten momenteel onder behandeling van chemotherapie ; Leeftijd 18+;

Interventie: alle vormen van beweging (tijdens chemotherapie). Exclusiecriteria:

PEDro score <316; Klinische patiënten.



Limits:

De bronnen mogen niet ouder zijn dan 10 jaar (2004-2014), met uitzondering van relevante artikelen. Indien er keus is, zo recent mogelijk;

De bronnen zijn geselecteerd aan de hand van de titel en de samenvatting. Hierna is er gescreend op de vastgestelde inclusie- en exclusiecriteria.

Alle geselecteerde artikelen zijn systematisch beoordeeld op mate van methodologische kwaliteit. Ter beoordeling van de kwaliteit is gebruik gemaakt van een aantal vooraf gestelde validiteitcriteria: randomized controlled trial PEDro lijst17. systematic review en meta-analyse beoordelingslijst Cochrane Libary18 . Door middel van deze criteria is een uitspraak gedaan over de methodologische kwaliteit van het artikel. Deze beoordeling is terug te vinden in bijlage 1.

Figuur 2: Stroomdiagram artikel selectie

Zoekresultaten a .d.h.v. PICO

vraagstelling + fi l ter

max.10 jaar (N= 1229)

Selectie op ti tel en

abstract (N=32)

Geëxcludeerd (N=1198)

Bruikbare artikelen na beoordelen met PEDro of Cochrane

(N=13)

Selectie op overige in/exclus iecri teria

(N=21)

Geëxcludeerd (N=11)

Geëxcludeerd voor

conclus ie, wel noemen lopend

onderzoek

N=4

Uits lui ten protocol ,

des ign, en pilot study N=17



Onderzoeksresultaat

De belangrijkste punten uit de uiteindelijk gekozen artikelen die belangrijk zijn voor het onderzoek zijn samengevat in een tabel. Deze is terug te vinden in bijlage 1. De positieve resultaten van bewegen tijdens chemotherapie van de verschillende artikelen en de discussiepunten zijn hier onder overzichtelijk per artikel weergegeven.

1. Adamsen L. et al. 2009 Effect of multimodal high intensity intervention in cancer patients undergoing

chemotherapy19 Resultaten: Er zijn significante effecten gevonden op de primaire uitkomstmaat vermoeidheid van −6.6 punten (95% confidence interval −12.3 tot −0.9, P=0.02; effect size=0.33, 0.04 to 0.61). Significante effecten zijn gevonden bij vitaliteit (effect size 0.55, 95% CI 0.27 to 0.82), fysiek functioneren (0.37, 0.09 tot 0.65), fysieke rol (0.37, 0.10 to 0.64), emotionele rol (0.32, 0.05 tot 0.59) en geestelijke gezondheid (0.28, 0.02 tot 0.56). Er is verbetering opgemerkt in fysieke capaciteit: geschatte gemiddelde verschil tussen de groepen van de maximale zuurstofopname is 0.16 l/min (95% CI 0.1 tot 0.2, P<0.0001) en spierkracht (leg press) is 29.7 kg (23.4 tot 34.9, P<0.0001) De schalen die de symptomen van de algehele gezondheidstoestand en de kwaliteit van leven meten, laten geen verbetering zien. Discussie: Bijna alle onderzochte uitkomsten zijn in de interventiegroep verbeterd, maar de kwaliteit van leven is hier niet door omhoog gegaan. Mogelijke reden: Door de impact van de kanker en chemotherapie is de kwaliteit van leven in de korte tijd van de studie misschien niet te verbeteren. Om dit te willen verbeteren in deze periode is misschien te ambitieus.

2. Andersen C. et al. 2013

The effect of a six-week supervised multimodal exercise intervention during chemotherapy on cancer related fatigue20 Resultaten: In de interventiegroep is de CRF significant vermindert, wat overeenkomt met een reductie op de vermoeidheidsscore van 3.04 (effect size of 0.44, 95% CI 0.17e0.72) (P¼.002), the FACT-An score by 5.40 (P¼.015),the FACT-An Toi score by 5.22 (P¼ .009) and the Anaemia-ANS by 3.76 (P¼ .002). Er is geen statistisch significant effect gevonden op de algemene kwaliteit van leven score (FACT-G) of op een van de individuele welzijn scores; Fysieke (P ¼ 0,13), Emotioneel (p = 0,87), Sociaal (p = 0,83) en functioneel (p = 0,26) Kortom, deze zes weken begeleid oefenen in de multimodale interventie groep kan leiden tot aanzienlijke vermindering van de zelf-gerapporteerde CRF bij kankerpatiënten die chemotherapie ondergaan. Discussie: In overeenstemming met andere studies, zijn er geen significante effecten gevonden van de interventie op kwaliteit van leven (FACT-G score(P¼.21). Een van de zwakheden van de studie is dat een groot deel van de deelnemers erg gemotiveerd was om aan de studie deel te nemen. Een groot deel daarvan was jong en goed op de hoogte van fysieke activiteit, wat waarschijnlijk niet zo goed overeenkomt met de gemiddelde chemotherapie patiënt.



3. Banzer W. et al. 2014 Changes in exercise capacity, quality of life and fatigue in cancer patients during an

intervention21 Resultaten: Er zijn significante verschillen aangetoond in de uitkomstmaten van de verschillende groepen(P <0.001). Op basis van de absolute verandering van VO2 max (1,9 ± 1,7, 1,8 ± 0,8, 5,7 ± 2,8 ml / kg / min) zijn significante verschillen gemeten in de verbetering van de kwaliteit van leven (17,2 ± 15,1 versus 4,8 ± 22,0 punten, P <0.05) en vermindering van kanker gerelateerde vermoeidheid (-6,1 ± 30,7; -11,5 ± 20,9; -21,2 ± 21,4 punten) tussen de hoogste en laagste groep . De bevindingen wijzen op een relatie tussen verbetering van inspanningscapaciteit, kwaliteit van leven en reductie van vermoeidheid tijdens en kort na de behandeling van kanker. Discussie: Patiënten met verschillende soorten kanker lieten een verbetering zien van de inspanningscapaciteit en kwaliteit van leven in de 16 weken durende conditie training interventie. Vergeleken met andere studies zijn de resultaten overeenkomstig. Het onderzoek wijst erop dat er een onderlinge afhankelijkheid is tussen de oefening van capaciteitsvergroting, QoL verbeteringen en vermindering van de vermoeidheidssymptomen tijdens de behandeling van kanker. Er was een lichte stijging van de kwaliteit van leven en het reduceren van vermoeidheidsklachten bij de deelnemers met weinig of geen veranderingen in VO2max (lagere groep). Bij de deelnemers met een grote verandering in VO2max (hoogste groep) en het reduceren van vermoeidheidsklachten was ook een grotere stijging van de kwaliteit van leven. Het lijkt dus dat als de VO2max verbeterd, ook de kwaliteit van leven verbeterd. Toch blijft het onduidelijk of de kwaliteit van leven wordt verbeterd door het vergroten van de inspanningscapaciteit of door de fysische activiteiten zelf.

4. Carayol M. et al. 2012 Psychological effect of exercise in women with breast cancer receiving adjuvant therapy:

what is de optimal dose needed?22 Resultaten: Bewegingsinterventie verbetert vermoeidheid , depressie en kwaliteit van leven bij patiënten met borstkanker die adjuvante chemotherapie ontvangen . Het voorschrijven van een relatief lage doses oefeningen ( < 12 MET’s uur/week) , bestaande n ~ 90-120 min wekelijkse matige lichaamsbeweging lijkt effectiever in het verbeteren van vermoeidheid en kwaliteit van leven dan een hogere doses. Er zijn relaties naar voren gekomen van een gerichte dosis oefeningen met psychologische factoren. Als er rekening wordt gehouden met het patroon van vermoeidheid, waargenomen tijdens chemotherapie, is het mogelijk een goede aangepaste dosis oefeningen aan te meten tijdens deze periode. Deze resultaten wekken de hypothese dat het voorschrijven van een programma van 20 weken gericht op interventies van 8-10 MET’s uur/week, goed gebruikt kan worden voor patiënten tijdens adjuvante chemotherapie. Discussie: Er zijn veel verschillende artikelen gebruikt voor deze meta analyse. Sommige artikelen zijn niet gecontroleerde onderzoeken. De interventie moet ook langer duren dan 16 weken om een significant verschil te zien in kwaliteit van leven.

5. Courneya K.S. Et al. 2007 Effect of aerobic and resistance exercise in breast cancer patients receiving adjuvant

chemotherapy23 Resultaat: Ongecorrigeerde en gecorrigeerde model analyse gaf aan dat aerobe/conditie oefeningen(AET) superieur zijn aan de gebruikelijke zorg(UC) voor het verbeteren van het gevoel van eigenwaarde (P =



0,015), aerobe conditie (p = .006), en het percentage lichaamsvet (aangepast P = 0,076). Krachtoefeningen (RET) zijn superieur aan de gebruikelijke zorg (UC) voor het verbeteren van het gevoel van eigenwaarde (p = .018), spierkracht (P <.001), vetvrijemassa (P = 0,015), en chemotherapie voltooiing (P = 0,033). Kanker-specifieke QoL, vermoeidheid, depressie en angst laten wel verbetering zien in de interventiegroepen, maar niet significant. Discussie: In tegenstelling tot onze hypothese, laat zowel de AET als de RET groep geen significante verbetering zien bij kwaliteit van leven, vermoeidheid, depressie of angst. Onverwachts is in de RET groep significante verbetering te zien in het voltooien van de chemotherapie zonder bijwerkingen of ontwikkeling van lymfoedeem. Reden van negatieve uitkomst hypothese: Het falen van de interventie groepen ten opzichte van het significant verbeteren van de kwaliteit van leven kan, ten dele, te wijten zijn aan de grote variabiliteit in de QoL scores die er gevonden zijn tijdens de chemotherapie (standaarddeviatie= 25).

6. Courneya K.S. et al. 2007

Six- month follow-up of patient-rated outcomes in randomized controlled trial of exercise training during breast cancer chemotherapy24 Resultaten: Na 6 maanden follow-up, rapporteert de RET groep een hoger gevoel van eigenwaarden /zelfvertrouwen[ 0.1-3.2; P = 0.032] en de AET groep rapporteert minder angst ( −0.0 tot −9.3; P = 0.049) in vergelijking met de usual care groep. Vergeleken met de deelnemers die niet aan regelmatige lichaamsbeweging hebben gedaan tijdens de follow-up periode, rapporteerde degenen die wel conditie en kracht oefeningen hebben gedaan betere resultaten, inclusief kwaliteit van leven ( 9.5, 95% BI 1,2-17,8, P = 0,025). Discussie: Mensen die zelf zijn blijven oefenen na het onderzoek in de afgelopen 6 maanden hebben een betere uitkomst.

7. Courneya K.S. et al. 2012 Aerobic exercise and sleep quality in lymphoma patients receiving chemotherapy or no treatments25 Resultaten: De AET groep laat significante verbetering zien in hun conditie met >20%. AET is op globale kwaliteit van slapen bij mensen die chemotherapie krijgen verbetert met −1.71 punten (P = 0.013; d = −0.50) maar niet bij patiënten zonder behandeling (P = 0.72). Er was een kleine (d = −0.27), op de grens van significantie (P = 0.086), vermindering te zien in het percentage van de slechte slapers in de AET groep, in vergelijking met de UC groep (−14.2; 95% CI, −30.5 tot +2.1). Discussie: Er is suggestief bewijs dat AET de slaapkwaliteit bij patiënten met lymfklierkanker met een slechte slaapkwaliteit of klinische risicofactoren die een slechte slaap kunnen veroorzaken (bijvoorbeeld zwaarlijvigheid, chemotherapie, diagnose indolente NHL, of binnen 2 jaar na de diagnose ) verbeterd. Gelet op de mogelijkheid van vals-positieve bevindingen uit meerdere subgroep analyses, zijn definitieve studies gericht op patiënten met lymfklierkanker en een slechte slaapkwaliteit of klinische risicofactoren nodig om deze bevindingen te bevestigen



8. Courneya K.S. et al. 2013 Effects of exercise dose and type during breast cancer chemotherapy26 Resultaat: Uit de analyses komen een aantal uitkomsten naar voren bij de verschillende interventiegroepen: Zwaarte fysieke component: HIGH significant hoger dan STAN(P=.04) Lichamelijk pijn: HIGH significant hoger dan STAN(P=.02) Endocriene symptomen: Zowel HIGH als COMB significant hoger dan STAN (p=.009) Vermoeidheidssymptomen: HIGH op de grens significant hoger dan STAN VO2 max: HIGH op de grens significant hoger dan STAN, significant hoger dan COMB Een hoger volume van aerobe of gecombineerde oefening is haalbaar en veilig tijdens borstkanker chemotherapie en kunnen dalingen in fysiek functioneren en verergerende symptomen beter dan de standaard volumes te beheren. Discussie: In dit onderzoek is de gemiddelde leeftijd laag. Dit komt waarschijnlijk doordat er alleen borstkanker patiënten gebruikt zijn. Dit zijn vaak jongere mensen. Het meetinstrument dat is gebruikt, “De physical functioning subscale of the Medical Outcomes Survey Short Form (SF)–36” is een schaal waarin veel laag belastende dagelijkse activiteiten staan die voor wat jongere mensen vaak nog goed te doen zijn. De lijst zou waarschijnlijk meer sensitief zijn als er een lage gemiddelde leeftijd zou zijn en de patiënten lager belastbaar zouden zijn. Het optimale meetinstrument voor fysieke activiteit bij kanker patiënten is nog steeds onduidelijk.

9. Courneya K.S. et al. 2014 Effects of exercise dose and type on sleep quality in breast cancer patients receiving chemotherapy27 Resultaat: Uit herhaalde metingen blijkt dat de HIGH groep met een hoge dosis oefenen statistisch superieur is aan de STAN groep voor zowel globale slaapkwaliteit (gemiddeld groep verschil=-0.90; 95 % CI-0.05 to-1.76;p= 0.039) als subjectieve slaapkwaliteit (p= 0.028) en slaaplatentie (p= 0.049). De COMB groep is statistisch superieur ten opzichte van de STAN groep voor zowel globale slaapkwaliteit (gemiddeld groep verschil=-0.76; 95 % CI?0.11 tot -1.62; p= 0.085) als slaapduur (p= 0.051); en statistisch superieur voor slaap efficiency (p= 0.040), en het percentage slechte slapers (p= 0.045). Beweeginterventies kunnen een aantrekkelijke optie zijn om slaapstoornissen beter te beheren bij kankerpatiënten die chemotherapie ondergaan. Vooral mensen die al slecht sliepen zijn vooruit gegaan in slaapkwaliteit en slaapduur. Discussie: Verschillende factoren kunnen het positieve effect van de hogere trainingsdosis op de slaapkwaliteit verklaren. Als eerst zijn er positieve effecten gemeten op de endocriene symptomen. Uit eerdere studies blijkt dat endocriene symptomen, inclusief opvliegers en vasomotorische symptome n, zijn gerelateerd aan slaapproblemen. Als tweede zijn er met een hogere dosis oefenen verbeteringen te zien in pijn. Wat ook een aangetoonde voorspeller is van slaapproblemen.

10. Geleijn E. et al. 2011

CytoFys, behoud van kracht en uithoudingsvermogen tijdens chemotherapie28 Resultaten: Voor de meeste variabelen blijven de patiënten gelijk of de schalen of gaan licht vooruit. Het programma heeft laten zien dat het voor borst- en darmkanker patiënten die binnen het traject adjuvant worden behandelt met cytotoxische middelen, mogelijk is om zonder nadelige bijwerkingen deel te nemen aan een intensief oefenprogramma, bestaande uit conditie en krachttraining. Patiënten die hebben deelgenomen aan het trainingsprogramma bleken op groepsniveau in staat te zijn zowel het conditioneel vermogen als kracht op niveau te houden of te verbeteren (onderste extremiteit).



Discussie: Hoewel op groepsniveau de resultaten positief zijn, was er wel sprake van grote interindividuele verschillen. Sommige patiënten verbeterden sterk gedurende de trainingsperiode, anderen gingen ondanks de training toch achteruit. Gezien de experimentele opzet van het zorgvernieuwings- project is het zinvol om deze interventie door middel van een gerandomiseerd klinisch onderzoek te onderbouwen.

11. Ling Yun Zou et al. 2004 Effect of aerobic exercise on cancer-related fatigue in breast cancer patients receiving chemotherapy29 Resultaten: Uit de resultaten blijkt dat de RPFS score van borstkanker patiënten in de interventie groep zijn significant lager dan de scores van de controle groep. Het verschil tussen de interventie en controle groep was op de FACIT-F score niet significant. Uit de subgroep analyse blijkt dat bij etniciteit er wel een significant verschil is bij zowel de RPFS als bij de FACIT-F score tussen de interventie en controle groep, dit was bij Aziatische mensen. Uit een andere subgroep analyse, gebaseerd op bewegen, komt naar voren dat er een significant verschil is tussen de interventie en controle groep op de RPFS score in de ≤8-week subgroep. Deze meta-analyse geeft sterk bewijs dat conditietraining CRF kan verbeteren bij borstkanker patiënten die chemotherapie krijgen, vooral bij Aziaten. Discussie: Op de RPFS schaal flinke verbetering te zien, op de FACIT-F schaal niet. Reden: Een mogelijke rede voor de resultaten kunnen zijn dat het lastig is om te bepalen welke frequentie, intensiteit en duur, het meest effectief en veilig is voor het verbeteren van CRF voor borstkanker patiënten. Dit verklaart mogelijk de interindividuele verschillen in het verbeteren van de CRF. Aziaten laten als enige op beide meetinstrumenten verbetering zien. Reden: Een mogelijke reden voor het verschil in etnische groepen zou kunnen zijn dat grote verschillen in conditietraining die CRF verbeteren, meestal te wijten zijn aan culturele factoren en natuurlijke selectie.

12. Mishra S.I. et al. 2010

Exercise interventions on health-related quality of life for people with cancer during active treatment(Review)30 Resultaat: De resultaten suggereren dat de interventie groepen in vergelijking met de controle groepen een positief effect hebben op de HRQoL schaal en zeker een positief effect hebben op de individuele domeinen van de HRQoL (vermoeidheid, rolvervulling en lichamelijk functioneren) Kwaliteit van leven: Verandering in de HRQoL ten opzichte van het begin, bij het volgen van een oefeninterventie, laten een significante verbetering zien in vergelijking met de 806 controlegroep patiënten na 12 weken (SMD 0.47; 95% CI 0.16 to 0.79). Vermoeidheid: Er is een significant effect gevonden bij de follow-up metingen na 12 weken (SMD -0.73; 95% CI -1.14 tot -0.31) Lichamelijk functioneren: Er is een significant verschil bij de interventiegroepen in fysiek functioneren. Dit verschijnt bij de meeste metingen relatief consequent bij de 12 weken. Er is een significant verschil gezien in vergelijking met het begin bij de 12 weken (SMD 0.69; 95% CI 0.16 tot 1.22) en de 6 maanden follow-up (SMD 0.28; 95% CI -0.00 tot 0.55) Rol vervulling: De resultaten voor rolvervulling hebben een significant verschil aangetoond bij de follow up. Discussie: De resultaten moeten voorzichtig worden gezien omdat de gebruikte studies verschillende vormen van interventies en meetinstrumenten voor de kwaliteit van leven hebben gebruikt



In onderstaande tabel staat beschreven op welke lichamelijke en geestelijke items bewegen een positief effect heeft in de gebruikte literatuur. De cijfers in de tabel komen overeen met de nummering van de artikelen hierboven.

Tabel 2: Positieve uitkomsten van de artikelen

Positieve uitkomsten Items Artikelen Lichamelijk Conditie 5,7

Fysieke rol/lichamelijk functioneren

1,12

Lichaamsvet 5

Spierkracht 5,10

VO2max 3 Geestelijk Angst 6

Depressie 4 Eigenwaarde 5,6

Emotionele rol 1 Geestelijke gesteldheid 1

Inslapen 9

Kwaliteit van leven 3,4,6,12 Rolvervulling 12

Slaapduur 9 Slaap kwaliteit 7,9

Vermoeidheid 1,2,3,4,11,12 Vitaliteit 1

Overig Chemotherapie voltooiing 5



Hoofdstuk 2: Patiënten enquête dagbehandeling oncologie van het SLAZ

Er is gekozen voor het afnemen van een enquête 31 (zie bijlage 2) om een beeld te krijgen van de “patiënt values” uit het EBP model32. Er zijn drie weken achter elkaar enquêtes uitgedeeld aan chemotherapie patiënten op de dagbehandeling oncologie.

Onderzoeksmethode

Kwalitatief onderzoek Een deel van de resultaten uit deze scriptie zijn verkregen uit een kwalitatief onderzoek 33. Om de behoefte van de patiënt, aan beweegadvies van een fysiotherapeut, te peilen is er gekozen voor het afnemen van een enquête. Om de behoefte aan beweegadvies te achterhalen zijn er behalve gesloten vragen ook open vervolgvragen en gewone open vragen gesteld. Dit is gedaan om meer diepgang in de vragen te krijgen en de patiënt de gelegenheid te geven een persoonlijk antwoord te geven. Hierdoor wordt er een beter beeld verkregen van de behoefte dan bij alleen gesloten vragen. Contact Door de opdrachtgever is er contact gezocht met de hoofdverpleegkundige op de dagbehandeling oncologie. Hierna is er via een e-mail aan de hoofdverpleegkundige een datum afgesproken om de enquêtes af te komen nemen. Tijdens de periode van afnemen is er elke ochtend contact geweest om door te nemen welke patiënten er die dag zouden komen en welke voor de enquête geschikt zouden zijn. Afnemen Gedurende de drie weken zijn de enquêtes elke ochtend en middag persoonlijk uitgedeeld aan de patiënten. Hierbij is in het kort uitgelegd wat het onderzoek en de enquête inhouden. Iedere patiënt heeft een Informed Consent (zie bijlage 2) getekend vóór het invullen van de vragenlijst. De enquêtes zijn na afloop ingeleverd bij de balie, bij de verpleegkundige of zijn weer persoonlijk opgehaald. Verwerking34 Als eerste zijn de ingevulde enquêtes genummerd. Hierna zijn alle antwoorden, per vraag, ingevuld in Excel. Aan de hand van deze tabel met gegevens zijn alle percentage uitgerekend per vraag en zijn er cirkeldiagrammen van gemaakt (zie bijlage 3). Deze percentages worden besproken in de onderzoeksresultaten.

Onderzoeksresultaat

In totaal zijn er 46 enquêtes afgenomen in drie weken tijd. Van de ingevulde enquêtes zijn per vraag een tabel en cirkeldiagram opgesteld, deze zijn terug te vinden in bijlage 2. Van de patiënten die de enquête hebben ingevuld zijn 35% man en 65% vrouw, de gemiddelde leeftijd is 64 jaar (spreiding 24-85). Uit de vragen over de thuissituatie blijkt dat 49,9% van de patiënten is getrouwd, 43,4% alleenstaand is en 6,5% samen woont. Van de patiënten heeft 26,1% thuiswonende kinderen van uiteenlopende leeftijden. De zorg van de kinderen wordt op verschillende manieren verzorgt; 16,7% geeft aan zelf de zorg op zich te nemen, in 25% van de gevallen neemt de echtgenoot de zorg over en in 16,7% van de gevallen andere familieleden. Van één patiënt is het kind zelfstandig en van een andere patiënt zorgt het kind voor de patiënt (moeder). Uit de vragen over werk blijkt dat 19,6% momenteel werk heeft waarvan de werkuren sterk uiteen lopen, van 24 tot 60 uur per week. 32,6% van deze patiënten geeft aan minder te zijn gaan werken



80.4%

2.2%

8.7%4.4% 2.2% 2.2%

Nooit1 keer per week2-3 keer per week4-5 keer per weekDagelijksGeen respons

sinds de diagnose kanker, sinds de chemotherapie of andere redenen, waarvan er één niet gerelateerd is aan de kanker. Ruim driekwart van de geënquêteerde is vaker dan drie keer op de dagbehandeling oncologie geweest, twee patiënten zijn er voor de derde keer, zeven voor de tweede keer en twee voor de eerste keer. De verschillende soorten kanker waarvoor de patiënten onder behandeling zijn, zijn zeer uiteenlopend. De grootste groep zijn met 28,2% de borstkanker patiënten. De Nederlandse norm gezond bewegen is bij 77,6% van de ondervraagden bekend, bij 22,4% niet. Van alle patiënten voldeed 82,6% aan deze norm voor de diagnose kanker (zie figuur 3 ) door het uitvoeren van breed uiteenlopende activiteiten. Sinds het starten van de chemotherapie geeft bijna driekwart (71,7%) aan minder te zijn bewegen (zie figuur 4) door vermoeidheid (45,5%) en nu niet meer te voldoen aan de Nederlandse norm gezond bewegen (zie figuur 5).

Figuur 3: Voldoet u aan de Nederlandse norm gezond bewegen voor diagnose kanker

Figuur 5: Voldoet u aan de Nederlandse norm gezond

Bewegen na het beginnen met chemotherapie? Voor de diagnose deed ruim de helft (52,1%) van de patiënten aan sport (zie figuur 6). De grootste groep (73,9%) deed dit één tot anderhalf uur per keer in verschillende vormen. Sinds er is gestart met de chemotherapie geeft 80,4% (zie figuur 7) nooit aan sport te doen, tegenover 47,8% (zie figuur

6) voor de diagnose kanker.

Figuur 6: Sport voor diagnose kanker

82.6%

17.4%0.0%

Ja

Nee

Geen respons

24.0%

76.0%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons

47.8%

15.2%

21.7%

6.5%6.5% 2.2%

Nooit1 keer per week2-3 keer per week4-5 keer per weekDagelijksGeen respons

Figuur 4: Bent u na beginnen met chemotherapie minder gaan bewegen?

Figuur 7: Sport na starten chemotherapie



47.8%

39.1%

13.1%

Ja

Nee

Geen respons

39.4%

3.9%3.9%3.9%

19.6%3.9%

11.8%

13.6% Vermoeidheid

Chemotherapie

Fractuur wervels

Pijn

Ziek

Fiets niet meer naar werk

Operatie

Geen respons

19.2%

53.8%

11.5%

15.5%

0.0% 0.0%Folder

Persoonlijk advies

Website

E-mail

Poster

Geen respons

Van de patiënten die antwoord hebben gegeven op de vraag of zij minder zijn gaan sporten na het beginnen van de chemotherapie, geeft bijna de helft (47,8%) aan minder te zijn gaan sporten zie

figuur 8) en geven vermoeidheid als belangrijkste reden aan (zie figuur 9).

Ongeveer de helft van de patiënten is de afgelopen vijf jaar in contact geweest met een fysiotherapeut. Op het moment van het afnemen van de enquête was slechts 13% onder behandeling van een fysiotherapeut in relatie tot de kanker. Deze patiënten krijgen z eer uiteenlopende behandelingen. Een kleine meerderheid van de patiënten wil informatie ontvangen over wat de fysiotherapeut kan betekenen, de redenen hiervoor zijn zeer divers. Op de vraag of er behoefte is om op de dagbehandeling oncologie advies te krijgen met betrekking tot bewegen, geeft 43,5% aan dit te willen. Zij zouden graag informatie willen over verschillende onderwerpen (zie figuur 10). De meeste patiënten geven aan informatie te willen over bewegen of hebben geen respons gegeven. Verder zijn er veel specifieke vragen over klachten, zoals schouderklachten en rugklachten. Er was één patiënt die invulde informatie te krijgen van de eigen fysiotherapeut en één patiënt die zich af vroeg wat beter zou kunnen wat betreft bewegen.

Figuur 10: Onderwerpen fysiotherapeutisch advies

De patiënten die advies willen ontvangen, willen dit in verschillende vormen. De meesten (53,8%) zouden dit het liefst willen in de vorm van een persoonlijk advies gesprek (zie figuur 11). Op de laatste vraag van de enquête, ‘Vindt u het een taak van het ziekenhuis dat u voorlichting ontvangt over bewegen tijdens uw chemotherapie.’ Beantwoordt 76,1% deze vraag met, ‘ja’. Er zijn een aantal opmerkingen gegeven op de enquête, zie hieronder:

“Er zullen mensen zijn die wel behoefte hieraan hebben, dan is het wel fijn dat het er is.” “Ik wil na de chemo zo snel mogelijk weer aan het sporten.”

“Ik vind dat bewegen heel belangrijk is en ik heb er ook baat bij.”

“Momenteel te slechte gezondheid, geen behoefte aan fysiotherapie.”

“Ik word hier goed behandeld.”

24.7%

12.4%

20.6%

4.1%

4.1%

4.1%

30.0%

Bewegen

Betere conditie

Klachten specifiek

Eigen fysiotherapeut

Fysiotherapie in SLAZ

Wat kan ik beter doen

Geen respons

Figuur 8: Minder sporten na starten

chemotherapie

Figuur 9: Reden van minder sporten na starten

chemotherapie

Figuur 11: Vorm van informatie



Hoofdstuk 3: Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie in

gespecialiseerde kankercentra, academische- en topklinische ziekenhuizen

Om tot het eindadvies te komen is er ook onderzoek gedaan door middel van de “clinical expertise”35 op het gebied van fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie. Er is contact geweest met meerdere gespecialiseerde kankercentra, topklinische- en academische ziekenhuizen in Nederland, om een beeld te krijgen wat de rol van de fysiotherapeut is op deze afdeling.

Onderzoeksmethode

Vorm Om te peilen wat de rol van de fysiotherapeut is op de dagbehandeling oncologie van ziekenhuizen in Nederland, is er een e-mail opgesteld met vier vragen. De vier vragen die zijn gesteld zijn:

1. Heeft de fysiotherapeut een rol op de dagbehandeling oncologie van (ziekenhuis) bij patiënten die chemotherapie krijgen?

2. Zo ja, wat houdt deze rol in? 3. Krijgen de patiënten op de dagbehandeling oncologie advies ten aanzien van bewegen? 4. Zo ja, door wie wordt dit gegeven en welke adviezen zijn dit?

Contact Als eerst is er een lijst opgesteld met alle kanker gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen36. Deze lijst is terug te vinden in bijlage 4. Om contact te leggen met de verschillende ziekenhuizen is er telefonisch contact opgenomen via het algemene nummer. Hierbij is kort uitgelegd wat de bedoeling is van dit onderzoek en gevraagd naar een contactpersoon die de vragen gericht zou kunnen beantwoorden. Naar al deze verzamelde adressen is een opgestelde email 37 verstuurd met daarin de bovenstaande vragen. De standaard verstuurde e-mail is terug te vinden in bijlage 5. Na twee weken is er een herinnering gestuurd naar de contactpersone n waarvan nog geen antwoord was verkregen. Verwerking De ontvangen reacties zijn in een Word bestand per ziekenhuis geordend en per vraag verwerkt in een Excel tabel. Er zijn in totaal 37 ziekenhuizen benadert. In de onderstaande tabellen is de respons weergegeven. Tabel 3: Respons na telefonisch contact

Contact Aantal Percentage

Telefonisch kunnen bereiken 33 89 % Niet telefonisch kunnen bereiken 4 11 %

De response na het telefonisch contact is 33.

Tabel 4: Respons na e-mail contact

Contact Aantal Percentage

Wel antwoord op e-mail 20 61 % Geen antwoord op email 13 39 %

In totaal zijn er 20 respondenten.



Onderzoeksresultaat

Uit de reacties van de verschillende ziekenhuizen blijkt dat de fysiotherapeut niet vaak betrokken is op de dagbehandeling oncologie. Wel wordt er in de meeste ziekenhuizen advies gegeven te aanzien van bewegen. In onderstaand diagram zijn alle uitkomsten procentueel weergegeven.

Speelt de fysiotherapeut een rol

op de dagbehandeling

oncologie?

20 % ja (N=4)

80 % nee (N=16)

Worden er wel adviezen gegeven t.a.v. bewegen?

15 % nee (N=3)

85 % ja (N=17)

Door wie worden deze adviezen gegeven?

In welke vorm worden deze adviezen gegeven?

45 % Oncologieverpleegkundige 30 % Verpleegkundige 10 % Arts 10 % Specialist 5 % Arts assistent 5 % Diëtist 5% Regieverpleegkundige 5 % Arts assistent

5 % Diëtist 5% Regieverpleegkundige

35 % Gesprek 15 % Intake gesprek 15 % Voorlichtingsgesprek 15 % Folder 10 % Gesprek op polikliniek 5 % Eenmalig gesprek 5 % Eindgesprek 5 % Iedere chemotherapie 5 % Tijdens tussentijdse controle

In 4 ziekenhuizen speelt de fysiotherapeut een rol op de dagbehandeling

oncologie. De inhoud van deze rol leest u op de volgende pagina.

Figuur 12: Stroomdiagram uitslag ziekenhuizen.



Rol van de fysiotherapeut. In vier ziekenhuizen speelt de fysiotherapeut een rol op de dagbehandeling oncologie. De inhoudt van deze rol is per ziekenhuis zeer verschillend. Martini ziekenhuis te Groningen Rol: Het Martini ziekenhuis is vanaf november 2013 bezig met het geven van voorlichting over het nut van bewegen tijdens de chemokuren. De voorlichting wordt geven tijdens de tweede chemotherapie behandeling aan vrouwen met borstkanker. Er wordt informatie geven over bewegen en geholpen bij de bewustwording van de mate van actief zijn. Ook wordt er gezocht naar een manier van bewegen die bij de individuele patiënt past: zelf trainen (Oncomove), trainen met een fysio, groepstraining oncologie of individueel op de sportschool. Ervaringen: De reacties zijn positief en de therapeuten merken dat de patiënten baad hebben bij de voorlichting. Deze voorlichting willen zij daarom ook gaan uitbreiden. VU Medisch Centrum te Amsterdam Rol: Het VU heeft een lifestyle poli waar de fysiotherapeut deel van uitmaakt. De lifestyle poli is verbonden is aan de polikliniek en dagbehandeling en heeft tot doel om ondersteuning te bieden aan ‘heel de mens’ (medisch maatschappelijk werk, diëtiste, fysiotherapie, Look Good-Feel Better, dienst geestelijke verzorging). Patiënten kunnen zichzelf aanmelden via het informatiecentrum op de lifestyle poli of ze worden verwezen door de arts of verpleegkundige. Bij de deelnemende patiënten neemt de fysiotherapeut een conditie -intake af, heeft waar nodig overleg met de oncoloog/hematoloog en regelt dat de patiënt in zijn/haar eigen omgeving een trainingsprogramma kan volgen tijdens de behandeling. De fysiotherapeut legt het doel van conditiebehoud uit en kijkt samen met de patiënt naar een haalbaar programma. Ook worden er adviezen gegeven aan de fysiotherapeut in de omgeving van de patiënt. De patiënten die zich niet aanmelden voor fysiotherapie via de lifestyle poli krijgen van de oncologie/hematologieverpleegkundigen bij de intake en vervolgbehandelingen advies om te blijven bewegen en te proberen de conditie waar het kan op peil te houden. Ervaringen: Advies: Hier wordt gemerkt dat motivatie en het laten inzien van belang van bewegen een grote rol speelt. Immers als je je ellendig voelt door de chemotherapie , is het niet je eerste impuls om bijvoorbeeld een wandeling te gaan maken. Terwijl patiënten merken dat, wanneer ze dat wel doen, het hen wel goed doet. Wanneer een patiënt weet waarom hij moet blijven bewegen, is de motivatie groter. Fysiotherapie in de buurt: Doordat de fysiotherapie dicht in de buurt gevolgd kan worden, is de drempel een stuk lager, wordt er gemerkt. Maasstad ziekenhuis te Beugen Rol: In het Maasstad ziekenhuis zien de fysiotherapeuten de patiënten niet op de dagbehandeling zelf, maar wel tijdens deze behandelingen. Door de arts of verpleegkundig specialist wordt als basiszorg fysiotherapie aangeboden tijdens de chemotherapie. Dit houdt in dat ze voor de eerste chemotherapie behandeling bij de fysiotherapie een intake krijgen en hun conditie en kracht wordt getest. Daarna starten ze met fysieke training (warming up/cardio en krachttraining en ontspanningsoefeningen) in de groep. Halverwege worden ze opnieuw getest en aan het eind hebben ze een eind test. Het streven is om stabiel te blijven tijdens de duur van de chemotherapie. Ervaringen: Door de testen kan er goed in de gaten gehouden worden hoe het met de patiënten gaat.



Academisch ziekenhuis Utrecht Rol: In het Academisch ziekenhuis Utrecht wordt er op verschillende manieren beweegadvies gegeven. De fysiotherapeut geeft advies en consult gericht op behoud van conditie, revalidatie of bewegen bij mobiliteitsbeperking zoals pijn. Ook wordt er zowel door artsen, verpleegkundigen als fysiotherapeuten geadviseerd minimaal een half uur per dag actief te zijn. Moeheid en bewegen wordt bij iedere chemotherapie besproken. De patiënten krijgen een folder “Revalidatie bij kanker” en “Help ik ben zo moe”. Ook zitten zij in een revalidatie programma en is er een poli voor dagbehandeling patiënten. Ervaringen: Het bewegen helpt mee tegen vermoeidheid.



Conclusie

In de conclusie wordt het antwoord gegeven op de onderstaande probleemstelling: “De fysiotherapeuten van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis vragen zich af wat de behoefte is van patiënten aan fysiotherapeutisch beweegadvies op de dagbehandeling oncologie, wat de wetenschappelijke onderbouwing is van de meerwaarde van fysiotherapie tijdens de chemotherapie en wat de rol van de fysiotherapeut is op de dagbehandeling oncologie in andere ziekenhuizen.” Onderzoeksbewijs Het literatuuronderzoek laat zien dat bewegen tijdens chemotherapie een positief effect heeft op het reduceren van kanker gerelateerde vermoeidheid38,39,40,41,42,43 . Daarnaast komt naar voren dat iets meer dan de helft van de artikelen waarin de kwaliteit van leven44,45,46,47 wordt gemeten, bewegen een positieve invloed heeft op deze waarden. Echter valt op dat in de andere helft van de artikelen de individuele domeinen, van de geestelijke en lichamelijke gesteldheid, wel een gunstige uitkomst hebben, maar de kwaliteit van leven in zijn algemeenheid niet verbeterd48,49,50. Ook wordt er bij de interventiegroepen voordeel behaald op de conditie en VO2max 51,52,53. Als de VO2max verbeterd, dan stijgt de kwaliteit van leven54. Als laatste wordt een significant verschil gemeten dat door bewegen de slaapkwaliteit beter wordt, dit heeft vooral een goede uitwerking bij patiënten die al slechte slapers waren 55,56. Patiënten waarde Uit de resultaten van de enquêtes blijkt dat een kleine minderheid behoefte heeft aan fysiotherapeutisch beweegadvies op de dagbehandeling oncologie. Zij willen dit het liefst ontvangen in de vorm van een persoonlijk advies gesprek (zie bijlage 3). Daarnaast blijkt dat de helft van de patiënten minder is gaan sporten en bijna driekwart van de patiënten is minder gaan bewegen. Klinische expertise ziekenhuizen Nederland De resultaten tonen aan dat de fysiotherapeut weinig betrokken is op de dagbehandeling oncologie

(zie bijlage 6). In de ziekenhuizen waar de fysiotherapeut wel betrokken is, is de rol zeer uiteenlopend. In bijna alle ziekenhuizen wordt er op de dagbehandeling oncologie wel beweegadvies gegeven, dit gebeurd in de meeste gevallen door de (oncologie)verpleegkundige. De vorm waarin dit wordt gedaan is bij ruim de helft in gespreksvorm. Het merendeel geeft adviezen tijdens chemotherapie of is er mee bezig dit op te zetten of uit de breiden. Dit wordt echter nog niet gedaan in een duidelijke lijn en door een vaste discipline.



Discussie

Dit onderzoek is met het evidence based practice model57 als uitgangspunt gebaseerd op het huidige best beschikbare bewijsmateriaal. Literatuuronderzoek Vanuit de literatuur blijkt dat beweeginterventies een positieve uitwerking hebben op de geestelijke en lichamelijke gesteldheid. Een aantal opmerkelijke punten uit de gebruikte artikelen zijn:

Artikelen waarin de dosis van bewegen wordt onderzocht zijn erg tegenstrijdig. Uit het eerste artikel komt naar voren dat een lage dosis oefenen, vergeleken met een hoge dosis, een beter effect heeft op vermoeidheid en kwaliteit van leven58. Het tweede artikel laat zien dat de interventiegroep met de hoogste dosis oefeningen het beste vooruit is gegaan59;

Patiënten die zelf zijn blijven oefenen na het eindigen van het onderzoek blijken in de follow -up na zes maanden een betere uitkomst te hebben dan patiënten die niet zelf hebben geoefend60;

Uit één van de artikelen komt naar voren dat de beweeginterventie een beter resultaat geeft bij Aziaten dan bij patiënten met een andere etniciteit61.

De artikelen die geen verbetering laten zien op de kwaliteit van leven hebben hier twee belangrijke kanttekeningen bij. De eerste is dat er een grote spreiding is waargenomen in de antwoorden62. De tweede is dat de auteurs als mogelijke reden geven dat door dat de impact van de kanker en chemotherapie, de kwaliteit van leven in de korte tijd van de studie, niet te verbeteren is 63. In veel gebruikte artikelen bestaat de onderzoekspopulatie uit borstkankerpatiënten waarbij de gemiddelde leeftijd relatief laag is. Dit heeft als mogelijk nadeel dat in de gebruikte meetinstrumenten vaak laag belastende ADL activiteiten staan, die voor jonge mensen over het algemeen nog goed te doen zijn64. Dit komt niet geheel overeen met de gemiddelde kankerpatiënt en kan hierdoor van invloed zijn op de resultaten. Patiënten enquête De resultaten uit de enquêtes laten zien dat een kleine meerderheid aangeeft geen behoefte te hebben aan fysiotherapeutisch beweegadvies. Daar tegen over staat heel duidelijk dat de meeste patiënten minder zijn gaan werken, bewegen en sporten. Bijna driekwart van de patiënten is minder gaan bewegen en de helft is minder gaan sporten, door voornamelijk vermoeidheid, maar ook door andere kanker gerelateerde symptomen. Dit kan erop wijzen dat de patiënten niet op de hoogte zijn van wat goed voor hen is en wat een fysiotherapeut kan betekenen tijdens de chemotherapie behandelingen. Ook geeft driekwart van de patiënten aan het een taak van het ziekenhuis te vinden om voor te lichten over bewegen tijdens chemotherapie (zie bijlage 3). Ziekenhuizen Uit de antwoorden van de ziekenhuizen blijkt dat de fysiotherapeut bij een grote meerderheid geen actieve rol heeft op de dagbehandeling oncologie. Wel worden in bijna alle gevallen beweegadviezen gegeven door andere deskundigen. Reflectie van de beroepsopdracht De literatuur die is gebruikt is recent, er zijn geen recentere artikelen gepubliceerd. Wel zijn er een aantal interessante pilot/design studies waarvan de onderzoeken momenteel nog lopen65,66. Eén hiervan is een groot Nederlands onderzoek van het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis67, dat hoogstwaarschijnlijk eind van dit jaar wordt gepubliceerd. In dit onderzoek wordt de effectiviteit en meerwaarde van lichaamsbeweging tijdens chemotherapie onderzocht.. Er wordt in de zorg steeds meer bekent over deze meerwaarde en dat is ook te rug te zien in de ziekenhuizen. Helaas is het niet mogelijk geweest gebruik te maken van deze studies in de beroepsopdracht omdat het artikel nog niet is gepubliceerd.



Over de betrouwbaarheid van de reacties van de ziekenhuizen kan getwijfeld worden. De reacties zijn gegeven door een persoon die het meest geschikt zou zijn deze vragen te beantwoorden. Dit is echter niet met zekerheid aan te tonen. Ook zijn de antwoorden gegeven door één persoon. Dit antwoord blijft een observatie die niet te vergelijken is met meerdere personen. Om de antwoorden zuiverder te maken zouden de vragen beantwoord moeten worde n door meerdere personen bij hetzelfde ziekenhuis. Voor het beste en meest betrouwbare resultaat zou het misschien beter zijn geweest de e -mail met vragen zowel aan een fysiotherapeut te stellen, als aan een oncologieverpleegkundige (in hetzelfde ziekenhuis). Dit omdat uit deze beroepsopdracht blijkt dat de fysiotherapeut in veel gevallen nog geen rol speelt op de dagbehandeling oncologie, maar er wel vaak beweeg adviezen worden gegeven op de dagbehandeling door de verpleegkundige. Zo krijg je van allebei de kanten een antwoord. Betrouwbaarheid in een kwalitatief onderzoek is moeilijk te bepalen. Dit geld dus ook voor de afgenomen enquêtes. Een persoon kan een vragenlijst héél anders invullen wanneer hij een vrolijke gemoedstoestand heeft dan wanneer hij een verdrietige gemoedstoestand heeft. Dit hang van allerlei omstandigheden af. Bij een kwalitatief onderzoek is het de bedoeling om het onderzoek door te laten gaan tot dat er geen nieuwe antwoorden van patiënten meer verkregen worden. Wegens de tijd die staat voor de beroepsopdracht is het niet mogelijke om langer dan drie weken patiënten enquêtes af te nemen. Het nadeel hiervan kan zijn dat niet alle mogelijke antwoorden zijn verworven. In het vervolg zou het, voor de beste peiling van de behoefte, misschien verstandig zijn het onderzoek geheel kwalitatief uit te voeren. Door middel van het afnemen van interviews in plaats van enquêtes en indien mogelijk tot er geen nieuwe antwoorden meer worden verkregen. Aanbeveling voor vervolgonderzoek Om het onderwerp van deze beroepsopdracht verder uit te diepen is er aan de hand van de resultaten verder onderzoek nodig op het gebied van beweegadvies tijdens chemotherapie. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door te onderzoeken hoe patiënten tijdens chemotherapie omgaan met werken, bewegen en sporten na fysiotherapeutisch beweegadvies. Dit in vergelijking met patiënten die geen beweegadvies krijgen, maar alleen standaard zorg. Eventueel zou in het vervolg onderzoek de kwaliteit van leven meegenomen kunnen worden. Ook kan er verder onderzoek gedaan worden naar welke vorm van bewegen het meest effectief is tijdens chemotherapie.


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina i

Bijlage 1: Beoordeling artikelen

Artikel Type studie Score + classificatie

Doel van de studie Deelnemers Interventie Uitkomsten

Adamsen, Lis 2009 Effect of a multimodal high

intensity exercise intervention in cancer patients

undergoing chemotherapy

randomised controlled trial

Pedro 7/10 B

Het vaststellen van het effect van een multimodale bewegingsgroep interventie,

als toevoeging van normale zorg op vermoeidheid, fysieke capaciteit, algemene welzijn,

fysieke activiteit en kwaliteit van leven

269 patiënten met kanker; 73 man,

196 vrouw, gemiddelde leeftijd 47 jaar

21 verschillende diagnoses. 235 patiënten voltooiden de

follow-up.

3 dagen per week 90 minuten lichamelijke training + 30

minontspanningstherapie. 1 x per week 90 min lichaamscontrole+ 30 min

ontspanning. 2x per week 30 min massage

EORTC QLQ-C30, MOS SF-36,

Leisure Time Physical Activity

Questionnaire, muscular strength, Vo2max

Andersen, Christina 2013 The effects of a six-

week supervised multimodal exercise intervention during

chemotherapy on cancer-related fatigue

randomized controlled trial

Pedro 5/10 B

Evalueren of een 6 weekse multimodale oefeningsinterventie onder

supervisie in toevoeging bij chemotherapie en standaard zorg het CRF level kan

reduceren

213 patiënten met kanker, 52 man,

161 vrouw, gemiddelde leeftijd 47,5

20 verschillende diagnoses

6 weken lang 9 uur per week hoge en lage intensiteit training: Hoge

intensiteitstraining: 3x per week 1,5 uur (warming-up, kracht en cardio). Lage

intensiteitstraining: 4x per week van 0,5 tot 1,5 uur massage, ontspanning of l ichaamscontrole.

CRF, (FACT-An-) (FACT-G score

& FACT-An

Banzer, W. 2014

Changes in exercise capacity, quality of l ife and fatigue in cancer patients

during an intervention

Randomized

controlled trial

Pedro 5/10

B

Nagaan van de verschillen in

zuurstof opname, kwaliteit van leven, en kanker gerelateerde vermoeidheid tijdens een 4 maanden

durende beweeginterventie onder supervisie

101 kanker

patiënten 41 man, 60 vrouw

Bewegingsinteventie voor

thuis of onder supervisie. Testen werden her afgenomen 16-20 weken na het einde van de

interventie

VO2max,

EORTC QLQ-C30

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Adamsen%20L%5Bauth%5D


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina ii

Carayol, M. 2012 Psychological effect

of exercise in women with breast cancer receiving adjuvant

therapy: what is the optimal dose needed?

Meta analyse

Cochrane

A1

Onderzoek naar de impact van beweeginterventie op

vermoeidheid, angst, depressie en kwaliteit van leven. Ook de relatie tussen

het volume van de interventie en psychische uitkomsten.

Borstkanker patiënten

17 Geïncludeerde studies

Bij de verschillende studies is gekeken naar de

duur, lengte, sessie’s en MET’s van de gegeven interventies om zo te

kijken of er een optimale dosis is van oefenen.

QoL Relatie tussen

voorgeschreven beweging en psychologisch

e uitkomsten.

Courneya, Kerry S. 2007

Effects of aerobic and resistance exercise in breast cancer patients

receiving adjuvant chemotherapy

Multicenter randomized

controlled trial

Pedro 7/10

B

Het effect van aerobics, weerstandtraining of geen

interventie

242 Borstkanker patiënten

Aerobic exercise raining AET: 3x per week,

opbouwend van 15 min in week 1 tot 45 min in week 18. Resistance exercise training RET: 3x per week

2 setjes van 8-12 herh. bij 9 krachtoefeningen.

Kanker specifieke QoL


Six-Month Follow-up of Patient-Rated Outcomes in a Randomized

Controlled Trial of Exercise Training during Breast Cancer Chemotherapy

Randomized Controlled

Trial

Pedro 6/10

B

Een follow up op langer termijn, namelijk 6 maanden

201 borstkanker patiënten

Follow up 6 maanden na de interventie

Kwaliteit van leven,

Zelfvertrouwen, vermoeidheid, angst,

depressive, beweeggedrag

Courneya, Kerry S. 2012 Aerobic Exercise and Sleep Quality in

Lymphoma Patients Receiving Chemotherapy or No

Treatments

Randomized Trial

Pedro 7/10 B

?? 122 patients met lymphoma

12-weken durend beweegprogramma onder supervisie bestaande uit 3 sessies per week

Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI).

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Courneya%20KS%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=17785708


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina iii


Effects of Exercise Dose and Type During Breast Cancer

Chemotherapy

Multicenter Randomized

Trial

Pedro 7/10

B

Beweging verbeterd fysiek functioneren en het reguleren

van symptomen tijdens borstkanker chemotherapie, maar de effecten van

verschillende dosis en typen van bewegen zijn onbekend

301 borstkanker patiënten

Deelnemers oefenden volgens de Physical

Activity Guidelines for Americans tijdens de duur van de chemotherapie.

Start binnen 1-2 weken na starten chemotherapie en eindigden 3-4 weken na de chemotherapie.

Medical Outcomes

Survey-Short Form (SF)–36, other physical

functioning scales, symptoms, fitness, and

chemotherapy completion.


Effects of exercise dose and type on sleep quality in

breast cancer patients receiving chemotherapy

Multicenter randomized

trial

Pedro 7/10

B

Onderzoek naar de effecten van verschillende dosis en

typen van beweging op kwaliteit van slapen

301borstkanker patiënten

Volgens de Physical Activity Guidelines for

Americans

Pittsburgh Sleep Quality

Index (PSQI)

Geleijn, E. 2011

CytoFys, behoud van kracht en uithoudingsvermogen tijdens

chemotherapie

Klinische

trial

Pedro 3/10

C

Het voorkomen van,

patiënten met een oncologische aandoening, die in aanmerking komen voor

adjuvante chemotherapie, ervaren vaak een achteruitgang in kracht en

conditie tijdens en na de behandeling

43 Borst- en

darmkanker patiënten, 5man, 38 vrouw Gemiddelde

leeftijd 49 jaar

Vanaf het begin van

chemotherapie tot 3 weken na de laatste kuur, 1 uur in de week onder begeleiding trainen.

Ondersteuning bij het uitvoeren van de Nederlandse norm gezond

bewegen.

‘body mass

index’ Progressive Workload Capacity’-test:

progressieve, ‘symptom-l imited’

fietstest, hand-knijpkracht HADS

EORTC QLQ-30


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina iv

Ling-Yun Zou 2004 Effects of aerobic

exercise on cancer-related fatigue in breast cancer

patients receiving chemotherapy

Meta analyse

Cochrane

A1

Gericht op het ontlenen van een meer precieze schatting

van het effect van aerobics op kanker gerelateerde vermoeidheid

Borstkanker patiënten

tijdens chemotherapie. 12 studie met in

totaal 1014 patiënten in interventie en controlegroepe

n.

Kanker gerelateerde vermoeidheid. Gekeken

naar uitkomsten van verschillende meetinstrumenten voor

vermoeidheid.

Revised Piper Fatigue

Scale (RPFS) Functional Assessment of

Chronic Il lness Treatment- Fatigue scale (FACIT-F)

Mishra, Shiraz I. 2012 Exercise interventions on

health-related quality of l ife for people with cancer

during active treatment

Systematic review

Cochrane review A1

Evalueren van het effect van bewegen op de HRQol uitkomsten

56 RCT’s en CCT’s met in totaal 4826 deelnemers.

Meten van de kwaliteit van leven middels de HRQoL

HRQoL


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina v

Bijlage 2: Patiënten enquête68, 69

PATIËNTEN ENQUÊTE

FYSIOTHERAPIE OP DE DAGBEHANDELING ONCOLOGIE:

NODIG OF OVERBODIG? In samenwerking met het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis en de Hogeschool van Amsterdam

Wij doen onderzoek naar de behoefte aan beweegadvies, gegeven door een fysiotherapeut, op de dagbehandeling oncologie. Middels deze enquête hopen wij hier een beeld van te krijgen. Wij stellen uw medewerking dan ook zeer op prijs.

De enquête is anoniem en de gegevens worden strikt vertrouwelijk verwerkt.

De gegevens zullen worden gebruikt voor het opstellen van een adviesrapport voor de afdeling fysiotherapie van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis.

De enquête bestaat uit 22 meerkeuzen vragen en 5 open vragen.

Het invullen van de enquête neemt ongeveer 10 minuten in beslag.

Wij waarderen het zeer wanneer u de ingevulde enquête, voordat u de afdeling verlaat, inlevert bij de balie van de afdeling.

Alvast onze hartelijke dank,

Sophie Blanken, student fysiotherapie Hogeschool van Amsterdam

Femke Terpstra, student fysiotherapie Hogeschool van Amsterdam


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina vi

Toestemmingsverklaring (informed consent) Titel onderzoek: Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie: ‘nodig of overbodig?’

In te vullen door de deelnemer Ik verklaar op een voor mij duidelijke wijze te zijn ingelicht over de aard, methode, doel van het onderzoek. Ik weet dat de gegevens en resultaten van het onderzoek alleen anoniem en vertrouwelijk aan derden bekend gemaakt zullen worden. Mijn vragen zijn naar tevredenheid beantwoord. Ik stem geheel vrijwillig in met deelname aan dit onderzoek. Ik behoud me daarbij het recht voor om op elk moment zonder opgaaf van redenen mijn deelname aan dit onderzoek te beëindigen. Naam deelnemer: ………………………………………………………………………….. Datum: …………… Handtekening deelnemer: …...………………………………….

In te vullen door de uitvoerende onderzoeker Ik heb een mondelinge en schriftelijke toelichting gegeven op het onderzoek. Ik zal resterende vragen over het onderzoek naar vermogen beantwoorden. De deelnemer zal van een eventuele voortijdige beëindiging van deelname aan dit onderzoek geen nadelige gevolgen ondervinden. Naam onderzoeker: …………………………………………………………………………………..………….. Datum: …………… Handtekening onderzoeker: ...………………………………….


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina vii

Patiënten enquête Algemeen

1. Wat is uw geslacht? o Man o Vrouw

2. Wat is uw leeftijd?

3. Hoe is uw thuissituatie?

o Thuiswonend o Alleenstaand o Samenwonend o Getrouwd

4. Heeft u thuiswonende kinderen?

o Ja Zo ja, hoe oud? o Nee ga verder bij vraag 6

5. Hoe is de zorg voor uw kinderen momenteel geregeld?

6. Heeft u momenteel werk? o Ja Zo ja, hoeveel dagen/uur? o Nee

7. Bent u minder gaan werken?

o Ja, sinds de diagnose kanker o Ja, sinds de chemotherapie behandelingen o Ja, anders: o Nee ga verder bij vraag 9

8. Hoeveel uur bent u minder gaan werken?

9. Hoe vaak bent u voor chemotherapie op de dagbehandeling oncologie geweest? o 1e keer o 2e keer o 3e keer o Vaker dan 3 keer

10. Wat voor soort kanker heeft u?

o Huidkanker o Borstkanker o Darmkanker o Longkanker o Prostaatkanker o Baarmoederkanker o Blaaskanker o Lymfklierkanker

o Anders, namelijk:


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina viii

Beweging Om een goede gezondheid te behouden, is het gewenst tenminste vijf dagen per week 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging (iets hogere hartslag en ademhaling) te hebben. Dit is de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. 11. Was u van bovenstaande norm op de hoogte?

o Ja o Nee

12. Voldeed u voor dat er bij u kanker is geconstateerd aan bovenstaande norm?

o Ja Zo ja, met wat voor activiteit: o Nee

13. Bent u sinds dat u begonnen bent met chemotherapie minder gaan bewegen?

o Ja Zo ja, wat is hier van de reden? o Nee

14. Voldoet u sinds dat u begonnen bent met de chemotherapie aan bovenstaande norm?

o Ja Zo ja, met wat voor activiteit: o Nee

Sport 15. Hoe vaak deed u aan sport voordat kanker bij u werd geconstateerd?

o Nooit Ga verder bij vraag 18 o 1 keer in de week o 2-3 keer in de week o 4-5 keer in de week o Dagelijks

16. Als u aan sport deed, hoe lang deed u dit?

o Minder dan een half uur o Een half uur o 1 uur o 1,5 uur o Langer dan 1,5 uur

17. Wat voor sport(en) beoefende u?

18. Hoe vaak sport u sinds u begonnen bent met chemotherapie? o Nooit Ga verder bij vraag 20 o 1 keer in de week o 2-3 keer in de week o 4-5 keer in de week o Dagelijks

19. Wat voor sport(en) beoefent u?


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina ix

20. Bent u sinds u begonnen bent met chemotherapie minder gaan sporten? o Ja Zo ja, wat is hier van de reden? o Nee

Fysiotherapie Fysiotherapie is een vorm van paramedische zorg die zich richt op het bewegend functioneren van de mens. Een fysiotherapeut begeleidt of behandelt bij stoornissen in houding en/of beweging. 21. Bent u in de afgelopen 5 jaar in contact geweest met een fysiotherapeut?

o Ja o Nee

22. Bent u momenteel onder behandeling van een fysiotherapeut met betrekking tot de kanker ?

o Ja Zo ja, wat voor soort therapie krijgt u?

o Nee

23. Zou u informatie willen ontvangen over wat de fysiotherapeut voor u kan betekenen? o Ja o Nee Waarom niet?

24. Is er bij u behoefte om op deze afdeling (dagbehandeling oncologie) advies te krijgen van een

fysiotherapeut met betrekking tot bewegen? o Ja o Nee Waarom niet?

25. Waar wilt u het liefst informatie en advies over ontvangen van de fysiotherapeut?

26. In welke vorm zou u deze informatie willen ontvangen?* o Patiëntenfolder o Persoonlijk advies in de vorm van een gesprek o Website o E-mail o Poster o Anders, namelijk:

*Er zijn meerdere antwoorden mogelijk.

27. Vindt u het een taak van het ziekenhuis dat u voorlichting ontvangt over bewegen tijdens uw chemotherapie? o Ja o Nee

Gelegenheid voor vragen en/of opmerkingen:


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina x

Bijlage 3: Uitkomsten patiënten enquête

Enquêtevraag 1: Wat is uw geslacht?

Antwoorden Aantal Percentage Man 16 35,0

Vrouw 30 65,0 Geen respons 0 0,0

Enquêtevraag 2: Wat is uw leeftijd?

Antwoorden Aantal Percentage 21-30 2 4,4

31-40 5 10,9 41-50 6 13,0

51-60 11 23,9 61-70 10 21,7

71-80 11 23,9

81-90 1 2,2 Geen respons 0 0,0

35%

65%

0%

Man

Vrouw

Geen respons

4.4%

10.9%

13.0%

23.9%21.7%

23.9%

2.2% 0.0%21-30

31-40

41-50

51-60

61-70

71-80

81-90

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xi

Enquêtevraag 3: Hoe is uw thuissituatie?

Antwoorden Aantal Percentage Thuiswonend 0 0,0

Alleenstaand 20 43,4 Samenwonend 3 6,5

Getrouwd 23 49,9

Geen respons 0 0,0

Enquêtevraag 4: Heeft u thuiswonende kinderen?

Antwoorden Aantal Percentage Ja 12 26, 1

Nee 34 73,9 Geen respons 0 0,0

0.0%

43.4%

6.5%

49.9%

0.0%

Thuiswonend

Alleenstaand

Samenwonend

Getrouwd

Geen response

26.1%

73.9%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xii

Enquêtevraag 4b: Zo ja, hoe oud?

Antwoorden Aantal Percentage <2 3 13,0

2-4 1 4,3 5-10 8 34,8

11-15 6 26,1

15-20 2 8,7 >20 3 13,0

Geen respons 0 0,0

Enquêtevraag 5: Hoe is de zorg voor uw kinderen momenteel geregeld?

Antwoorden Aantal Percentage Echtgenoot 3 25,0

Familie 2 16,7

Zelf 2 16,7 Goed 3 25,0

Zelfstandig 1 8,3 Zorgt voor mij 1 8,3

Geen respons 0 0,0

13.0% 4.3%

34.8%26.1%

8.7%

13.0%

0.0%

<2

2-4

5-10

11-15

16-20

>20

Geen respons

25.0%

16.7%

16.7%

8.3%

8.3%

25.0%

0.0%

Echtgenoot

Familie

Zelf

Zelfstandig

Zorgt voor mij

Goed

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xiii

Enquêtevraag 6: Heeft u momenteel werk?

Antwoorden Aantal Percentage Ja 9 19,6


Enquêtevraag 6b: Zo ja, hoeveel dagen/uur?

Antwoorden Aantal Percentage 60 uur 1 11,1

40 uur 1 11,1 38 uur 1 11,1

36 uur 1 11,1 32 uur 3 33,3

24 uur 1 11,1

Geen respons 1 11,1

19.6%

80.4%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons

11.1%

11.1%

11.1%

11.1%33.3%

11.1%

11.1%60 uur

40 uur

38 uur

36 uur

32 uur

24 uur

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xiv

Enquêtevraag 7: Bent u minder gaan werken?

Antwoorden Aantal Percentage Ja, sinds de diagnose kanker 8 17,4

Ja, sinds de chemotherapie 2 4,3 Ja, anders 5 10,9

Nee 26 56,5

Geen respons 5 10,9 Bij Ja, anders zijn verschillende antwoorden gegeven. In de onderstaande opsomming staan deze antwoorden beschreven:

Tijdelijk gestopt met werken;

Sinds de onderzoeken gestopt met werken; Ik kan niet meer werken door de ziekte;

Sinds de operatie gestopt met werken;

Ik ben al 10 jaar aan het afbouwen.

Enquêtevraag 8: Hoeveel uur bent u minder gaan werken?

Antwoorden Aantal Percentage

Volledig gestopt 3 20,0 20-30 uur 1 6,7

30-40 uur 1 6,7 Gepensioneerd 1 6,7

Geen respons 9 60,0

17.4%

4.3%

10.9%

56.5%

10.9%Ja, sinds de diagnose kanker

Ja, sinds de chemo

Ja, anders

Nee

Geen respons

20.0%

6.7%

6.7%

6.7%

60.0%

Volledig gestopt

20-30 uur

Gepensioneerd

30-40 uur

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xv

Enquêtevraag 9: Hoe vaak bent u voor chemotherapie op de dagbehandeling oncologie geweest?


1e keer 2 4,4 2e keer 7 15,2

3e keer 2 4,4

>3 keer 35 76,0 Geen respons 0 0

4.4%

15.2%

4.4%

76.0%

1

2

3

>3


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xvi

Enquêtevraag 10: Wat voor soort kanker heeft u?

Antwoorden Aantal Percentage Huidkanker 0 0

Borstkanker 13 28,2 Darmkanker 6 13,0

Longkanker 3 6,5

Prostaatkanker 3 6,5 Baarmoederkanker 0 0

Blaaskanker 1 2,2 Lymfeklierkanker 6 13,0

Leverkanker 2 4,4 Chronische lymfatische leukemie

1 2,2

Acute lymfatische leukemie

1 2,2

Beenmergkanker 2 4,4

Eierstokkanker 2 4,4

Kahler 2 4,4 Alvleesklierkanker 2 4,4

Cryoglobuline 1 2,2 Galwegkanker 1 2,2

Geen respons 0 0,0

Huid

Borst

Darm

LongProstaatBaarmoeder

Blaas

LymfklierLeverChronische lymfatische

leukemie

Acute lymfatische leukemie

Beenmerg

EierstokKahler

AlvleesklierCryoglobuline Galweg


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xvii

Enquêtevraag 11: Was u van bovenstaande norm op de hoogte?

Antwoorden Aantal Percentage Ja 35 77,6


Enquêtevraag 12: Voldeed u voor dat er bij u kanker is geconstateerd aan bovenstaande norm?


Ja 38 82,6 Nee 8 17,4

Geen respons 0 0,0

77.6%

22.4%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons

82.6%

17.4%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xviii

Enquêtevraag 12b: Zo ja, met welke activiteit?

Antwoorden Aantal Percentage Wandelen 16 21,1

Fietsen 10 13,2 Dagelijkse dingen 8 10,5

Fitness 4 5,3

Voetbal 2 2,6 Zwemmen 4 5,3

Hardlopen 2 2,6 Ochtendgymnastiek 1 1,3

Sport 3 3,9 Fysiotherapie 1 1,3

Dansen 1 1,3

Tuinieren 4 5,3 Geen respons 10 26,3

21.1%

13.2%

10.5%

5.3%2.6%5.3%

2.6%

1.3%3.9%

1.3%

1.3%

5.3%

26.3%

Wandelen

Fietsen

Dagelijkse dingen

Fitness

Voetbal

Zwemmen

Hardlopen

Ochtendgymnastiek

Sport

Fysiotherapie

Dansen

Tuinieren

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xix

Enquêtevraag 13: Bent u sinds dat u begonnen bent met chemotherapie minder gaan bewegen?


Ja 33 71,7 Nee 12 26,1

Geen respons 1 2,2

Enquêtevraag 13b: Zo ja, wat is hier van de reden?


Vermoeidheid 15 45,5 Chemotherapie 2 6,1

Geen conditie 3 9,1

Net geopereerd 2 6,1 Fractuur wervels 1 3,0

Geen weerstand 1 3,0 Niet meer naar werk fietsen

1 3,0

Beperkt door ziekte 5 15,2 Afgeraden door arts 1 3,0

Gevoelloosheid voeten 1 3,0

Geen respons 1 3,0

71.7%

26.1%

2.2%

Ja

Nee

Geen respons

45.5%

6.1%

9.1%6.1%

3.0%

3.0%

3.0%

15.2%

3.0%3.0% 3.0% Vermoeidheid

Chemotherapie

Geen conditie

Net geopereerd

Fractuur wervels

Geen weerstand

Niet meer fietsen naar werk

Beperkt door ziekte

Afgeraden door arts

Gevoelloosheid voeten

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xx

Enquêtevraag 14: Voldoet u sinds dat u begonnen bent met de chemotherapie aan bovenstaande norm?


Ja 11 24,0 Nee 35 76,0

Geen respons 0 0,0

Enquêtevraag 14b: Zo ja, met wat voor activiteit?


Wandelen 8 72,7

Fietsen 2 18,2 Geen respons 1 9,1

24.0%

76.0%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons

72.7%

18.2%

9.1%

wandelen

fietsen

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxi

Enquêtevraag 15: Hoe vaak deed u aan sport voordat kanker bij u werd geconstateerd?

Antwoorden Aantal Percentage Nooit 22 47,8

1 keer per week 7 15,2 2-3 keer per week 10 21,7

4-5 keer per week 3 6,5

Dagelijks 3 6,5 Geen respons 1 2,2

Enquêtevraag 16: Als u aan sport deed, hoe lang deed u dit?

Antwoorden Aantal Percentage <0,5 uur 0 0,0

0,5 uur 4 17,4 1 uur 10 43,5

1,5 uur 7 30,4 1,5 uur 1 4,3

Geen respons 1 4,3

47.8%

15.2%

21.7%

6.5%

6.5% 2.2%

Nooit

1 keer per week

2-3 keer per week

4-5 keer per week

Dagelijks

Geen respons

0.0%

17.4%

43.5%

30.4%

4.3%4.3%

<0,5 uur

0,5 uur

1 uur

1,5 uur

>1,5 uur

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxii

Enquêtevraag 17: Wat voor sport(en) beoefende u?

Antwoorden Aantal Percentage Fitness 9 27,8

Voetbal 3 9,2 Zwemmen 5 15,4

Wandelen 2 6,2

Hardlopen 1 3,1 Kickboxen 1 3,1

Fietsen 3 9,2 Zeilen 1 3,1

Tafeltennis 1 3,1 Fysiotherapie 1 3,1

Basketbal 1 3,1

Geen respons 3 13,6

Enquêtevraag 18: Hoe vaak sport u sinds u begonnen bent met chemotherapie?

Antwoorden Aantal Percentage Nooit 37 80,4

1 keer per week 1 2,2

2-3 keer per week 4 8,7 4-5 keer per week 1 2,2

Dagelijks 2 4,4 Geen respons 1 2,2

27.8%

9.2%

15.4%

6.2%3.1%

3.1%

9.2%

3.1%

3.1%

3.1%3.1% 13.6%

Fitness

Voetbal

Zwemmen

Wandelen

Hardlopen

Kickboxen

Fietsen

Zeilen

Tafeltennis

Fysiotherapie

Basketbal

Geen respons

80.4%

2.2% 8.7%

4.4%2.2% 2.2%

Nooit

1 keer per week

2-3 keer per week

4-5 keer per week

Dagelijks

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxiii

Enquêtevraag 19: Wat voor sport(en) beoefent u?

Antwoorden Aantal Percentage Fitness 2 17,4

Wandelen 2 17,4 Ochtendgymnastiek 1 8,8

Tennis 1 8,8

Fietsen 3 26,3 Fysiotherapie 1 8,8

Geen respons 1 12,5

Enquêtevraag 20: Bent u sinds u begonnen bent met chemotherapie minder gaan sporten?


Ja 22 47,8 Nee 18 39,1

Geen respons 6 13,1

17.4%

17.4%

8.8%

8.8%

26.3%

8.8%

12.5%Fitness

Wandelen

Ochtendgymnastiek

Tennis

Fietsen

Fysiotherapie

Geen respons

47.8%

39.1%

13.1%

Ja

Nee

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxiv

Enquêtevraag 20b: Zo, ja wat is hiervan de reden?

Antwoorden Aantal Percentage Vermoeidheid 10 39,4

Chemotherapie 1 3,9 Fractuur wervels 1 3,9

Pijn 1 3,9

Ziek 5 19,6 Fiets niet meer naar werk 1 3,9

Operatie 3 11,8 Geen respons 3 13,6

Enquêtevraag 21: Bent u in de afgelopen 5 jaar in contact geweest met een fysiotherapeut?


Ja 24 52,2 Nee 22 47,8

Geen respons 0 0,0

39.4%

3.9%3.9%3.9%

19.6%

3.9%

11.8%

13.6%

Vermoeidheid

Chemotherapie

Fractuur wervels

Pijn

Ziek

Fiets niet meer naar werk

Operatie

Geen respons

52.2%

47.8%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxv

Enquêtevraag 22: Bent u momenteel onder behandeling van een fysiotherapeut met betrekking tot de kanker ?


Ja 6 13,0 Nee 40 87,0

Geen respons 0 0,0

Enquêtevraag 22b: Zo ja, wat voor therapie krijgt u?


Conditie opbouwen 1 16,7 Massage 1 16,7

Klachten specifiek 2 33,3

Wandelen 1 16,7 Geen respons 1 16,7

13.0%

87.0%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons

16.7%

16.7%

33.3%

16.7%

16.7% Conditie opbouwen

Massage

klachtenspecifiek

wandelen

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxvi

Enquêtevraag 23: Zou u informatie willen ontvangen over wat de fysiotherapeut voor u kan betekenen?


Ja 21 45,6 Nee 24 52,2

Geen respons 1 2,2

Enquêtevraag 23b: Zo nee, waarom niet?


Geen fysiotherapie nodig 3 12,5 Arts geeft voorlichting 1 4,2

Is bekend 1 4,2

Eigen fysiotherapeut 4 16,6 Geen behoefte aan 4 16,6

Mag geen fysiotherapie 1 4,2 Te ziek 1 4,2

Geen respons 9 37,5

45.6%

52.2%

2.2%

Ja

Nee

Geen respons

12.5% 4.2%

4.2%

16.6%

16.6%

4.3%4.3%

37.5%

Geen fysiotherapie nodig

Arts geeft voorlichting

Is bekend


Geen behoefte aan

Mag geen fysiotherapie

Te ziek

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxvii

Enquêtevraag 24: Is er bij u behoefte om op deze afdeling (dagbehandeling oncologie) advies te krijgen van een fysiotherapeut met betrekking tot bewegen?


Ja 20 43,5 Nee 26 56,5

Geen respons 0 0,0

Enquêtevraag 24b: Zo nee, waarom niet?


Beoordeeld zelf 3 11,6 Arts geeft voorlichting 1 3,8

Is bekend 2 7,8 Eigen fysiotherapeut 5 19,2

Te ziek 1 3,8

Liever massage 1 3,8 Geen respons 13 50,0

43.5%

56.5%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons

11.6% 3.8%

7.8%

19.2%

3.8%3.8%

50.0%

Beoordeeld zelf

Arts geeft voorlichting

Is bekend


Te ziek

Liever massage

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxviii

Enquêtevraag 25: Waar wilt u het liefst informatie en advies over ontvangen van de fysiotherapeut?


Bewegen 6 24,7 Betere conditie 3 12,4

Klachten specifiek 5 20,6

Eigen fysiotherapeut 1 4,1 Fysiotherapie in SLAZ 1 4,1

Wat kan ik beter doen 1 4,1 Geen respons 6 30

Een aantal patiënten hebben aangegeven bij enquêtevraag 23 en 24 geen behoefte te hebben aan fysiotherapeutisch beweegadvies. Deze 3 patiënten hebben wel op de enquête vraag 25 ingevuld. Deze antwoorden zijn niet meegenomen in bovenstaand cirkeldiagram en tabel. Hieronder de antwoorden:

“Alleen indien bepaalde oefeningen in relatie tot ziekte.”

“Bewegen na chemotherapie.”

“Schouderklachten.”

Enquêtevraag 26: In welke vorm zou u deze informatie willen ontvangen?

24.7%

12.4%

20.6%

4.1%

4.1%

4.1%

30.0%

Bewegen

Betere conditie

Klachten specifiek


Fysiotherapie in SLAZ

Wat kan ik beter doen

Geen respons

19.2%

53.8%

11.5%

15.5%

0.0% 0.0%

Folder

Persoonlijk advies

Website

E-mail

Poster

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxix


Folder 5 19,2 Persoonlijk advies 14 53,8

Website 3 11,5 E-mail 4 15,5

Poster 0 0,0

Geen respons 0 0,0 Een aantal patiënten hebben niet aangegeven bij enquêtevraag 25 wat voor informatie zij willen ontvangen. Wel hebben deze zeven patiënten bij enquêtevraag 26 ingevuld in welke vorm zij informatie willen ontvangen. Deze antwoorden zijn niet meegenomen in bovenstaand cirkeldiagram en tabel. Hieronder de antwoorden:

Antwoord Aantal

Persoonlijk 1

Folder 5 Folder met telefoonnummer voor vragen 1

Enquêtevraag 27: Vindt u het een taak van het ziekenhuis dat u voorlichting ontvangt over

bewegen tijdens uw chemotherapie?


Ja 35 76,1 Nee 11 23,9

Geen respons 0 0,0 Vragen en opmerkingen

“Er zullen mensen zijn die wel behoefte hieraan hebben, dan is het wel fijn dat het er is.”

“Ik wil na de chemo zo snel mogelijk weer aan het sporten.” “Ik vind dat bewegen heel belangrijk is en ik heb er ook baat bij.”

“Momenteel te slechte gezondheid, geen behoefte aan fysiotherapie.”

“Ik word hier goed behandeld.”

76.1%

23.9%

0.0%

Ja

Nee

Geen respons


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxx

Bijlage 4: Lijst benaderde ziekenhuizen Academische ziekenhuizen

1. VU Medisch Centrum

De Boelelaan 1117 1081 HV Amsterdam Tel algemeen: 020-4444444 Tel oncologie: 020 4444895

2. Academisch Medisch centrum (AMC)

Meibergdreef 9 1105 AZ Amsterdam Zuidoost

Tel algemeen: 020-5669111 Tel oncologie: 020-5662096

3. Academisch Ziekenhuis Groningen Hanzeplein 1 9713 GZ Groningen Tel algemeen: 050-3616161

Tel oncologie: 050-3612370

4. Academisch Ziekenhuis Leiden

Albinusdreef 2, 2333 ZA Leiden Tel algemeen: 071-5269111

Tel oncologie: 071-5263523

5. Academisch Ziekenhuis Maastricht

P. Debyelaan 25 wijk 29 6229 HX Maastricht Tel algemeen: 043-3876543 Tel oncologie: 043-387 6400

6. Academisch Ziekenhuis Nijmegen

Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen

Tel algemeen: 024-3611111 Tel oncologie:024 361 8800

7. Academisch Ziekenhuis Rotterdam (AZR) Dr. Molewaterplein 40/50 Rotterdam Tel algemeen: 010-463 92 22

Tel fysiotherapie: 010-7036764

8. Academisch Ziekenhuis Utrecht

Heidelberglaan 100 3584 CX Utrecht Tel algemeen: 0887555555 Tel oncologie: 0887556308

Kanker gespecialiseerde centra 9. Antoni van Leeuwenhoek (AVL)

Plesmanlaan 121 1066 CX Amsterdam Tel algemeen: 020-5129111

10. Alexander Monro ziekenhuis

Professor Bronkhorstlaan 10

3723 MB Bilthoven Tel algemeen: 030-2283053

Topklinische ziekenhuizen 11. Albert Schweitzer Ziekenhuis

Van der Steenhovenplein 1 3317 NM Dordrecht Tel algemeen: 078-6541111 Tel oncologie: 078 6546464

12. Amphia Ziekenhuis

Molengracht 21

4818 CK Breda Tel algemeen: 0765951000 Tel oncologie: 0765951590

13. Atrium Medisch centrum Henri Dunantstraat 5 6419 PC Heerlen

Tel algemeen: 0455766666

14. Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Weg door Jonkerbos 100

6532 SZ Nijmegen Tel algemeen: 024-3657657

15. Catharina Ziekenhuis

Michelangelostraat 2 5623 EJ Eindhoven Tel algemeen: 0402399111

Tel fysiotherapie: 0402396622

16. Deventer Ziekenhuis N. Bolkesteinlaan 75

7416 SE Deventer Tel algemeen: 0570-535 353

17. Gelre Ziekenhuizen

Albert Schweitzerlaan 31 7334 DZ Apeldoorn Tel algemeen: 055- 5818181

18. Haga Ziekenhuis

Leyweg 275 2545 CH Den Haag

Tel algemeen: 070-2102000

19. Isala

Dokter van Heesweg 2 8025 AB Zwolle Tel algemeen: 038-4245000


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxxi

20. Jeroen Bosch Ziekenhuis

Henri Dunantstraat 1 5223 GZ 's Hertogenbosch

Tel algemeen: 073-6992000 Tel fysiotherapie: 073-5332000 :

21. Kennemer Gasthuis

Boerhaavelaan 25 2035 RC Haarlem Tel Algemeen: 023-5453545

22. Maasstad ziekenhuis

Maasstadweg 21 3079 DZ Rotterdam

Tel algemeen: 010 – 2911911

23. Martini Ziekenhuis

Van Swietenplein 1 9728 NT Groningen Tel algemeen: 050-5245245 Poli oncologie: 050-5245490

24. Maxima Medisch Centrum

Ds. Th. Fliednerstraat 1 5631 BM Eindhoven

Tel algemeen: 040-8888000

25. Meander Medisch centrum

Utrechtseweg 160 3818 ES Amersfoort Tel algemeen: 033 8505050

26. Medisch Centrum Alkmaar (MCA) Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar Tel algemeen 072-5484444

27. Medisch centrum Haaglanden (Loc.

Groene hart ziekenhuis, Gouda)

Lijnbaan 32 2512 VA Den Haag Tel algemeen 070-3302000 Tel fysiotherapie: 0182505979

28. Medisch Centrum Leeuwarden

Henri Dunantweg 2

8934 AD Leeuwarden Tel algemeen: 058-2866666 Poli oncologie: 058-2866660

29. Medisch Spectrum Twente

Haaksbergerstraat 55 7513 ER Enschede

Tel algemeen: 053-4872000 Oncologisch centrum

30. Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG)

Amsterdam Tel algemeen: 020-5999111 Tel fysio: 020-5993013

: 31. Reinier de Graaf Groep

Reinier de Graafweg 3-11 2625 AD Delft

Tel algemeen: 015-2603060 Dag. Beh oncologie: 020-5993020

32. Rijnstate Wagnerlaan 55 6815 AD Arnhem Tel algemeen: 088-0058888

33. Spaarne Ziekenhuis

Spaarnepoort 1 2134 TM Hoofddorp

Tel algemeen: 023-8908900 Tel fysiotherapie: 023-8907280

34. St. Antonius Ziekenhuis Koekoekslaan 1 3435 CM Nieuwegein Tel algemeen: 030-6099111

Poli oncologie: 088-3205700

35. St. Elisabeth Ziekenhuis Hilvarenbeekseweg 60

5022 GC Tilburg Tel algemeen: 013-5391313

36. Sint Franciscus gasthuis Kleiweg 500 3045 PM Rotterdam Tel algemeen 010-4616161

37. VieCuri Medisch Centrum

Tegelseweg 210

5912 BL Venlo Tel algemeen: 077-3205555


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxxii

Bijlage 5: Standaard email ziekenhuizen70

Beste…….,

Onlangs hebben wij contact gehad met…… (ziekenhuis) en hebben uw naam en e-mailadres gekregen als contactpersoon voor onze vraag. Wij zijn twee vierdejaars studenten fysiotherapie van de Hogeschool van Amsterdam. Momenteel zijn wij met onze beroepsopdracht bezig, in opdracht van het Sin t Lucas Andreas ziekenhuis. De titel van deze opdracht is: ‘Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie: nodig of overbodig?’. Wij onderzoeken de behoefte aan fysiotherapeutisch beweegadvies op de dagbehandeling oncologie bij patiënten die komen voor chemotherapie. Dit doen wij onder andere door na te gaan hoe dit bij andere topklinische en academische ziekenhuizen in Nederland is georganiseerd. Onze vragen aan u zijn:

5. Heeft de fysiotherapeut een rol op de dagbehandeling oncologie van …….(ziekenhuis) bij patiënten die chemotherapie krijgen?

6. Zo ja, wat houdt deze rol in? 7. Krijgen de patiënten op de dagbehandeling oncologie advies ten aanzien van bewegen? 8. Zo ja, door wie wordt dit gegeven en welke adviezen zijn dit?

Wij hopen dat u tijd kunt vrijmaken voor het beantwoorden van onze vragen en willen u hier alvast hartelijk voor danken. Met vriendelijke groet, Sophie Blanken en Femke Terpstra


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig? Pagina xxxiii

Bijlage 6: Ziekenhuis reacties

Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6

Reinier de Graafgroep

Nee x Ja Specialisten, gespecialiseerd oncologie verpleegkundigen

Zo actief mogelijk blijven/ doorverwijzen 1e lijn

Gesprek tijdens voorlichting chemo

Maxima Medisch Centrum

Nee x Soms Diëtist Verschilt per patiënt, wordt overlegt met fysiotherapeut

Gesprek diëtist

Academisch ziekenhuis Maastricht

Nee x ja Verpleegkundigen Activiteiten Dagelijks Leven Gesprek

Antoni van Leeuwenhoek

Nee, alleen als pt hier specifiek om vraagt

Al of niet met testen van conditie/spierkracht), tot telefonisch begeleiden van het zelfstandig trainen, verwijzen naar de eerste lijn, of bij ons twee maal wekelijks trainen

Ja Practisioner/ oncoloog

Lichamelijk actief blijven Vaak eerst eenmalig gesprek

Medisch Centrum Alkmaar

Nee x Ja Oncologie verpleegkundigen

Doorverwezen naar bevoegde/in oncologie gespecialiseerde fysiotherapeuten voor individuele ondersteuning of om mee te doen met de groepsprogramma’s

Tijdens de chemo voorlichtingsgesprekken + extra informatiemateriaal aan de voorlichtingsboekjes

VieCuri Nee x Ja Oncologie verpleegkundige en specialist.

Het belang van bewegen gedurende de behandelperiode

Gesprek op polikliniek, zo nodig ook nog op dagbehandeling

Haga Ziekenhuis Nee x Ja Verpleegkundig Specialisten en de oncologieverpleegkundigen

Algemene beweegadviezen Gesprek


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig? Pagina xxxiv

Martini Ziekenhuis Ja Informatie en bewust worden van de mate van actief zijn

Ja Fysiotherapeut Zelf trainen (oncomove), trainen met een fysiotherapeut, groepstraining oncologie of individueel op de sportschool.

Gesprek tijdens 2e chemo

Medisch Spectrum Twente

Nee x Ja Oncologie verpleegkundigen

Adviezen over fysiotherapie 1e lijn in de buurt, wandelen, sporten etc.

Gesprek verpleegkundige

Rijnstate nee x ja Oncologie verpleegkundige

Veel bewegen, wandelen, fietsen (volgens Oncomove), verwijzen oncologie revalidatie praktijken + 2x p.w. sporten tijdens behandeling op locatie Zevenaar (begeleiding fysiotherapeut)

Gesprek verpleegkundige

Bronovo nee x nee Verpleegkundige Kan beweegprogramma aanbieden

Poliklinisch wordt wat advies gegeven

Catharina ziekenhuis

nee x ja Verpleegkundige Zoveel mogelijk in beweging blijven, aanmelden voor herstel en balans binnen het ziekenhuis

Gesprek

Vu medisch centrum

Ja, bij aanmelding 'lifestyle poli'

Onderdeel van het team op de 'lifestyle poli', fysio doet intake bij mensen die zich daarbij aanmelden

ja Oncologie Verpleegkundige

Bewegen en conditie op peil houden

Gesprek bij intake

Academisch medisch centrum

Nee x ja Oncologie verpleegkundigen

Advies om contact op te nemen met vormen/groepjes van bewegen tijdens chemotherapie, folders worden ook meegegeven

Voorlichtingsgesprek

Academisch ziekenhuis Rotterdam

nee x nee x Aan het eind van behandeling alleen een folder mee voor herstel en balans, tijdens de behandelingen niet.

Folder eindgesprek


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig? Pagina xxxv

Maasstad ziekenhuis

Nee/ja (niet op dagbehandeling zelf, wel tijdens deze periode

Patiënten worden voor, tijdens en na de chemo getest op conditie en kracht.

Ja Verpleegkundige /arts

Als basiszorg wordt fysiotherapie tijden chemotherapie aangeboden

Gesprek bij intake

Isla Nee x ja/ Regie verpleegkundige

Actief blijven en activiteiten behouden, mogelijkheid tot aanmelden trainingsprogramma ziekenhuis of doorverwijzen in de regio

Tijdens tussentijdse controles

Atrium medisch centrum

Nee x ja Verpleegkundige Actief blijven (onder begeleiding) Intake gesprek

Amphia nee x ja Arts assistent/ verpleegkundig specialist

Deelnemen aan het FIT programma of Herstel en Balans (bij in aanraking komen)

Intake gesprek

Academisch ziekenhuis Utrecht

Ja Advies en consult gericht op behoud van conditie en revalidatie of bewegen bij mobiliteitsbeperking zoals pijn.

Ja Arts, Verpleegkundige, fysiotherapeut

1/2 uur bewegen per dag Wordt bij iedere chemotherapie behandeling besproken, krijgen ook folder mee (revalidatie bij kanker en help ik ben zo moe)


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxxvi

Bijlage 7: Persoonlijke reflectie

Sophie Blanken Voor het op voldoende niveau komen aan het einde van de opleiding fysiotherapie wilde ik graag aan één competentie in het bijzonder werken. Namelijk, “De fysiotherapeut als beroepsontwikkelaar”. Deze competentie beschrijft de onderdelen onderzoeken en innoveren. Voor het deel onderzoeken heb ik mij ontwikkeld door een literatuurstudie uit te voeren en een patiënten enquête te ontwikkelen en af te nemen. Het verwerken en interpreteren van de gegevens is hier ook een component van. Voor het tweede deel innoveren, heb ik mij bekwaam gemaakt op niveau 3 door de beroepsopdracht te schrijven. Samen met Femke heb ik de beroepsgroep nieuwe inzichten gegeven wat betreft de rol van de fysiotherapeut op de dagbehandeling oncologie. Naast in de voorgaande alinea beschreven competentie, heb ik ook een andere competentie ontplooid. De competentie: “De fysiotherapeut als manager”. Voor de beroepsopdracht heb ik veel moeten organiseren en ondernemen, zoals het plannen van afspraken met opdrachtgevers en de coach, het organiseren van het afnemen van de patiënten enquête in overleg met de oncologie verpleegkundige en het ondernemen van de uitvoering van de beroepsopdracht. Femke Terpstra Met deze beroepsopdracht heb ik het laatste deel van mijn studie afgesloten. Ik heb met veel plezier aan deze opdracht gewerkt. De Samenwerking met Sophie is, al vanaf het 1e jaar van de studie, goed verlopen en dit heb ik als erg prettig ervaren gedurende ons onderzoek. Met deze beroepsopdracht heb ik kunnen werken aan de laatste competenties die ik graag wilde verbeteren (onderzoeken en innoveren). Ik heb deze competenties hierdoor kunnen ontwikkelen tot niveau 3. Ik heb geleerd hoe het is om een onderzoek te doen in/voor een grote instelling en heb hierdoor een bijdrage kunnen leveren aan een stukje verbetering van de zorg (innoveren). Ook heb ik veel geleerd over de verschillende vormen van onderzoek die er gedaan kunnen worden en hoe deze uit te voeren(onderzoeken). Het meest moeilijke vond ik het deel literatuuronderzoek. Het goed beoordelen van de wetenschappelijke artikelen en het verzamelen van de resultaten vergt veel tijd. In het vervolg zal mij dit beter afgaan omdat ik tijdens deze opdracht geleerd hebt hoe ik dit goed kan aanpakken. Ik heb een leuke tijd afgesloten met deze scriptie en de laatste punten kunnen ontwikkelen om een volwaardige startende fysiotherapeut te kunnen zijn.


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxxvii

Bijlage 8: Verantwoording

Voor het verantwoorden van de gedane arbeid is hieronder een lijst te vinden met wie wat heeft gedaan. Veel van de onderdelen zijn samen gedaan. Deze komen dan ook voor in zowel de lijst van Sophie Blanken als in de lijst van Femke Terpstra.

Sophie Blanken

Projectplan maken

Projectplan verbeteren na feedback Abstract schrijven

Hoofdstuk ‘Inleiding’ schrijven

Literatuuronderzoek Enquêtes afnemen

Hoofdstuk ‘enquêtes’ schrijven

Opmaak van het projectplan en adviesrapport

Voorpagina maken

Titelpagina maken

Voorwoord schrijven Telefonisch benaderen van de kanker

gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen

Verwerken van de gegevens van het literatuuronderzoek

Opstellen van de email naar kanker gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen

Enquêtes verwerken

Lijst met kanker gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen opstellen

Schrijven van conclusie en discussie

Bijlage 1: Beoordeling artikelen maken Bijlage 2: Patiënten enquête

Bijlage 3: Uitkomsten patiënten enquête

Bijlage 5: Standaard email ziekenhuizen

Bijlage 7: Persoonlijke reflectie Bijlage 8: Verantwoording

Bijlage 9: Referenties

Adviesrapport schrijven

Femke Terpstra

Projectplan maken

Projectplan verbeteren na feedback Abstract maken

Hoofdstuk ‘Inleiding’ schrijven

Literatuuronderzoek Enquêtes afnemen

Hoofdstuk ‘ziekenhuizen’ schrijven

Hoofdstuk ‘Literatuuronderzoek’ schrijven

Onderzoeksmethode hoofdstuk ‘enquêtes’ Lijst met kanker gespecialiseerde centra,

topklinische en academische ziekenhuizen opstellen

Verwerken van de gegevens van het literatuur onderzoek + maken bijbehorende tabellen.

Telefonisch benaderen van de kanker gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen

Opstellen van de email naar kanker gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen

Sturen van email + herinnering naar alle ziekenhuizen

Beantwoorden van de email van kanker gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen

Verwerken van de gegevens van de kanker gespecialiseerde centra, topklinische en academische ziekenhuizen

Schrijven van conclusie en discussie Bijlage 2: Patiënten enquête

Bijlage 4: Lijst ziekenhuizen

Bijlage 5: Standaard email ziekenhuizen Bijlage 6: Ziekenhuis reacties

Bijlage 7: Persoonlijke reflectie


Adviesrapport schrijven


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxxviii


1 Nederlandse kankerregistratie, beheerd door IKNL. Overleving en prevalentie over kanker. Nederlandse

kankerregistratie. [internet] [2011; geraadpleegd op 2014 mei 22] URL: www.cijfersoverkanker.nl/overleving-prevalentie-51.html. 2 Courneya KS, Segal RJ, Mackey JR, Gelmon K, Reid RD, Friedenreich CM, et al. Effects of aerobic and

resistance exercise in breast cancer patients receiving adjuvant chemotherapy: a multicenter randomized controlled trial. Journal of Clinical Oncology 2007;25(28):4396–404. 3 Banzer, W., Bernhörster, M., Schmidt, K., Niederer, D., Lungwitz, A., Thiel, C., Jäger, E. and Vogt, L., Changes in exercise capacity, quality of l ife and fatigue in cancer patients during an intervention. European Journal of

Cancer Care 2014. doi: 10.1111/ecc.12201 4 Carayol M, Bernard P, Boiché J, Riou F, Mercier B, Cousson-Gélie F, et al. Psychological effect of exercise in women with breast cancer receiving adjuvant therapy: what is the optimal dose needed? Annals of Oncology 2012; Pp. 291-300 5 Courneya KS, Segal RJ, Gelmon K, Reid RD, Mackey JR, Friedenreich CM,et al. Six-month follow-up of patient-rated outcomes in a randomized controlled trial of exercise training during breast cancer chemotherapy. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev December 2007; 16; 2572 6 Grit R. Project Management. Groningen/Houten: Noordhoff; 2011 7 Elspeth Slayter. On using "evidence-based practice" as the lens for the new iteration of my course [Internet]. [2010; geraadpleegd: 2014 mei 08] URL: http://hatetoloveresearch.blogspot.nl/2010/12/on-using-evidence-based-practice-as.html. 8 Elspeth Slayter. On using "evidence-based practice" as the lens for the new iteration of my course [Internet]. [2010; geraadpleegd: 2014 mei 08] URL: http://hatetoloveresearch.blogspot.nl/2010/12/on-using-evidence-based-practice-as.html. 9 Elspeth Slayter. On using "evidence-based practice" as the lens for the new iteration of my course [Internet]. [2010; geraadpleegd: 2014 mei 08] URL: http://hatetoloveresearch.blogspot.nl/2010/12/on-using-evidence-based-practice-as.html. 10 Offringa M. Inleiding evidence-based medicine. 2e druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2008 11 Pedro. Physiotherapy evidence database. [Internet] [geraadpleegd 2014 april -mei] URL: http://www.pedro.org.au/ 12 Pubmed. US National Library of Medicine National Institutes of Health. [Interenet] [geraadpleegd 2014 april -mei] URL: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/ 13 Cochrane. The Cochrane Collaboration. [Internet] [geraadpleegd 2014 april -mei] URL: http://www.cochrane.org/ 14 Pedro. PEDro scale [Internet] Pedro [laatste update 1999 juni 21; geraadpleegd 2014 april 15] URL:

http://www.pedro.org.au/english/downloads/pedro-scale/ 15 Cochrane. RCT checklist [Internet] Cochrane [geraadpleegd 2014 april 15] URL : http://dcc.cochrane.org/sites/dcc.cochrane.org/files/uploads/4.4%20Checklist%20Beoordeling%20randomsed%20controlled%20trial%20%28RCT%29.pdf 16 Pedro. PEDro scale [Internet] Pedro [laatste update 1999 juni 21; geraadpleegd 2014 april 15] URL: http://www.pedro.org.au/english/downloads/pedro-scale/ 17 Pedro. PEDro scale [Internet] Pedro [laatste update 1999 juni 21; geraadpleegd 2014 april 15] URL: http://www.pedro.org.au/english/downloads/pedro-scale/ 18 Cochrane. RCT checklist [Internet] Cochrane [geraadpleegd 2014 april 15] URL : http://dcc.cochrane.org/sites/dcc.cochrane.org/files/uploads/4.4%20Checklist%20Beoordeling%20randomsed%20controlled%20trial%20%28RCT%29.pdf 19 Adamsen L, Quist M, Andersen C, Møller T, Herrstedt J, Kronborg D, et al. Effect of multimodal high intensity intervention in cancer patients undergoing chemotherapy. British Medical Journal 2009, 339(7726): 895-899 20 Andersen C, Rørth M, Ejlertsen B, Stage M, Møller T, Midtgaard J, et al. The effect of a six-week supervised multimodal exercise intervention during chemotherapy on cancer related fatique. European Journal of

Oncology Nursing 2013, 17: 331-339

http://www.cijfersoverkanker.nl/overleving-prevalentie-51.html

http://www.cijfersoverkanker.nl/overleving-prevalentie-51.html


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Segal%20RJ%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=17785708

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Mackey%20JR%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=17785708

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Gelmon%20K%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=17785708

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Reid%20RD%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=17785708

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Friedenreich%20CM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=17785708







http://hatetoloveresearch.blogspot.nl/2010/12/on-using-evidence-based-practice-as.html






http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Quist%20M%5Bauth%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Andersen%20C%5Bauth%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=M%26%23x000f8%3Bller%20T%5Bauth%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Herrstedt%20J%5Bauth%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Kronborg%20D%5Bauth%5D


Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xxxix

21 Banzer, W., Bernhörster, M., Schmidt, K., Niederer, D., Lungwitz, A., Thiel, C., Jäger, E. and Vogt, L., Changes in exercise capacity, quality of l ife and fatigue in cancer patients during an intervention. European Journal of Cancer Care 2014. doi: 10.1111/ecc.12201 22 Carayol M, Bernard P, Boiché J, Riou F, Mercier B, Cousson-Gélie F, et al. Psychological effect of exercise in

women with breast cancer receiving adjuvant therapy: what is the optimal dose needed? Annals of Oncology 2012; Pp. 291-300 23Courneya KS, Segal RJ, Mackey JR, Gelmon K, Reid RD, Friedenreich CM, et al. Effects of aerobic and resistance exercise in breast cancer patients receiving adjuvant chemotherapy: a multicenter randomized

controlled trial. Journal of Clinical Oncology 2007;25(28):4396–404. 24 Courneya KS, Segal RJ, Gelmon K, Reid RD, Mackey JR, Friedenreich CM,et al. Six-month follow-up of patient-rated outcomes in a randomized controlled trial of exercise training during breast cancer chemotherapy.

Cancer. Epidemiol Biomarkers Prev December 2007, 16: 2572 25 Courneya KS, Sellar CM, Trinh L, Forbes CC, Stevinson C, . McNeely ML, Peddle-McIntyre CJ, Friedenreich CM. Aerobic exercise and sleep quality in lymphoma patients receiving chemotherapy or no treatments. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2012 21(6): 887–94 26 Courneya KS, McKenzie DC, Mackey JR, Gelmon K, Friedenreich CM, Yasui Y, et al. Effects of Exercise Dose and Type During Breast Cancer Chemotherapy: Multicenter Randomized Trial. Published by Oxford University Press 2013; 105(23):1821-32 27Courneya KS1, McKenzie DC, Mackey JR, Gelmon K, Friedenreich CM, Yasui Y, Reid RD, Cook D, Jespersen D, Proulx C, Dolan LB, Forbes CC, Wooding E,Trinh L, Segal RJ. Effects of exercise dose and type on sleep quality in breast cancer patients receiving chemotherapy. Breast Cancer Research and Treatment. April 2014,144(2),pp 361-369

Effects of exercise dose and type on sleep qual ity in breast cancer patients receiving chemotherapy 28 E. Geleijn, C. Smeets, M. Vrijman, D. Kroon, E. Boven en M. Stuiver. CytoFys, behoud van kracht en uithoudingsvermogen tijdens chemotherapie. Nederlands Tijdschrift voor Oncologie 2011;8:80-6 29 Zou LY1, Yang L, He XL, Sun M, Xu JJ. Effect of aerobic exercise on cancer-related fatique in breast cancer

patiënts receiving chemotherapy. Tumor Biology, June 2014, 35(6): pp 5659-5667 30 Mishra SI1, Scherer RW, Snyder C, Geigle PM, Berlanstein DR, Topaloglu O. Exercise interventions on health-related quality of l ife for people with cancer during active treatment. Cochrane Database Syst Rev. 2012,

15(8):CD008465. doi: 10.1002/14651858.CD008465.pub2. 31 Baarda Ben, Goede Martijn de. Basisboek enqueteren. Groningen: Noordhoff Uitgevers; 2013. P. 131 32 Elspeth Slayter. On using "evidence-based practice" as the lens for the new iteration of my course [Internet]. [2010; geraadpleegd: 2014 mei 08] URL: http://hatetoloveresearch.blogspot.nl/2010/12/on-using-evidence-

based-practice-as.html. 33 Lucassen PLBJ, Olde-Hartman TC. Kwalitatief onderzoek. Houten: Bohn stafleu van Loghum; 2007 34 Harinck F. Basisprincipes praktijkonderzoek. 7e druk. Antwerpen/Apeldoorn: Garant; 2013 35 Elspeth Slayter. On using "evidence-based practice" as the lens for the new iteration of my course [Internet].

[2010; geraadpleegd: 2014 mei 08] URL: http://hatetoloveresearch.blogspot.nl/2010/12/on-using-evidence-based-practice-as.html. 36 STZ-ziekenhuizen, [internet] [mei 2013; geraadpleegd 8 april 2014]. URL: http://www.stz.nl/interactieve-

kaart.html 37 Kwakernaak M. Emailen en brieven schrijven. Amsterdam: Pearson Education Benulux BV; 2010 38Adamsen L, Quist M, Andersen C, Møller T, Herrstedt J, Kronborg D, et al. Effect of multimodal high intensity intervention in cancer patients undergoing chemotherapy. British Medical Journal 2009, 339(7726): 895-899 39 Andersen C, Rørth M, Ejlertsen B, Stage M, Møller T, Midtgaard J, et al. The effect of a six-week supervised multimodal exercise intervention during chemotherapy on cancer related fatique. European Journal of Oncology Nursing 2013, 17: 331-339 40 Banzer, W., Bernhörster, M., Schmidt, K., Niederer, D., Lungwitz, A., Thiel, C., Jä ger, E. and Vogt, L., Changes in exercise capacity, quality of l ife and fatigue in cancer patients during an intervention. European Journal of Cancer Care 2014. doi: 10.1111/ecc.12201 41 Carayol M, Bernard P, Boiché J, Riou F, Mercier B, Cousson-Gélie F, et al. Psychological effect of exercise in

women with breast cancer receiving adjuvant therapy: what is the optimal dose needed? Annals of Oncology 2012; Pp. 291-300













http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Kerry+S.+Courneya&sortspec=date&submit=Submit

http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Christopher+M.+Sellar&sortspec=date&submit=Submit

http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Linda+Trinh&sortspec=date&submit=Submit

http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Cynthia+C.+Forbes&sortspec=date&submit=Submit

http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Clare+Stevinson&sortspec=date&submit=Submit

http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Margaret+L.+McNeely&sortspec=date&submit=Submit

http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Carolyn+J.+Peddle-McIntyre&sortspec=date&submit=Submit

http://cebp.aacrjournals.org/search?author1=Christine+M.+Friedenreich&sortspec=date&submit=Submit


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=McKenzie%20DC%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326




http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Yasui%20Y%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Cook%20D%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Jespersen%20D%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Jespersen%20D%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Proulx%20C%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Dolan%20LB%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Forbes%20CC%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Wooding%20E%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Trinh%20L%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24151326


http://link.springer.com/journal/10549

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Zou%20LY%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24570186

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Yang%20L%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24570186

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=He%20XL%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24570186

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Sun%20M%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24570186

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Xu%20JJ%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24570186


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Mishra%20SI%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22895974

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Scherer%20RW%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22895974

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Snyder%20C%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22895974

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Geigle%20PM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22895974

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Berlanstein%20DR%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22895974

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Topaloglu%20O%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22895974

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22895974











Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xl

42 Zou LY1, Yang L, He XL, Sun M, Xu JJ. Effect of aerobic exercise on cancer-related fatique in breast cancer patiënts receiving chemotherapy. Tumor Biology, June 2014, 35(6): pp 5659-5667 43 Mishra SI1, Scherer RW, Snyder C, Geigle PM, Berlanstein DR, Topaloglu O. Exercise interventions on health-related quality of l ife for people with cancer during active treatment. Cochrane Database Syst Rev. 2012,

15(8):CD008465. doi: 10.1002/14651858.CD008465.pub2. 44 Banzer, W., Bernhörster, M., Schmidt, K., Niederer, D., Lungwitz, A., Thiel, C., Jäger, E. and Vogt, L., Changes in exercise capacity, quality of l ife and fatigue in cancer patients dur ing an intervention. European Journal of Cancer Care 2014. doi: 10.1111/ecc.12201 45 Carayol M, Bernard P, Boiché J, Riou F, Mercier B, Cousson-Gélie F, et al. Psychological effect of exercise in women with breast cancer receiving adjuvant therapy: what is the optimal dose needed? Annals of Oncology 2012; Pp. 291-300 46 Courneya KS, Segal RJ, Gelmon K, Reid RD, Mackey JR, Friedenreich CM,et al. Six-month follow-up of patient-rated outcomes in a randomized controlled trial of exercise training during breast cancer chemotherapy. Cancer. Epidemiol Biomarkers Prev December 2007, 16: 2572 47 Mishra SI1, Scherer RW, Snyder C, Geigle PM, Berlanstein DR, Topaloglu O. Exercise interventions on health-

related quality of l ife for people with cancer during active treatment. Cochrane Database Syst Rev. 2012, 15(8):CD008465. doi: 10.1002/14651858.CD008465.pub2. 48 Adamsen L, Quist M, Andersen C, Møller T, Herrstedt J, Kronborg D, et al. Effect of multimodal high intensity

intervention in cancer patients undergoing chemotherapy. British Medical Journal 2009, 339(7726): 895-899 49 Andersen C, Rørth M, Ejlertsen B, Stage M, Møller T, Midtgaard J, et al. The effect of a six-week supervised multimodal exercise intervention during chemotherapy on cancer related fatique. European Journal of Oncology Nursing 2013, 17: 331-339 50 Courneya KS, Segal RJ, Mackey JR, Gelmon K, Reid RD, Friedenreich CM, et al. Effects of aerobic and resistance exercise in breast cancer patients receiving adjuvant chemotherapy: a multicenter randomized controlled trial. Journal of Clinical Oncology 2007;25(28):4396–404. 51 Banzer, W., Bernhörster, M., Schmidt, K., Niederer, D., Lungwitz, A., Thiel, C., Jäger, E. and Vogt, L., Changes

in exercise capacity, quality of l ife and fatigue in cancer patients during an intervention. European Journal of Cancer Care 2014. doi: 10.1111/ecc.12201 52 Courneya KS, Segal RJ, Mackey JR, Gelmon K, Reid RD, Friedenreich CM, et al. Effects of aerobic and

resistance exercise in breast cancer patients receiving adjuvant chemotherapy: a multicenter randomized controlled trial. Journal of Clinical Oncology 2007;25(28):4396–404. 53 Courneya KS, Sellar CM, Trinh L, Forbes CC, Stevinson C, . McNeely ML, Peddle-McIntyre CJ, Friedenreich CM. Aerobic exercise and sleep quality in lymphoma patients receiving chemotherapy or no treatments.

Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2012 21(6): 887–94 54 Banzer, W., Bernhörster, M., Schmidt, K., Niederer, D., Lungwitz, A., Thiel, C., Jäger, E. and Vogt, L., Changes in exercise capacity, quality of l ife and fatigue in cancer patients during an intervention. European Journal of Cancer Care 2014. doi: 10.1111/ecc.12201 55 Courneya KS, Sellar CM, Trinh L, Forbes CC, Stevinson C, . McNeely ML, Peddle-McIntyre CJ, Friedenreich CM. Aerobic exercise and sleep quality in lymphoma patients receiving chemotherapy or no treatments. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2012 21(6): 887–94 56 Kerry S. Courneya, Roanne J. Segal, John R. Mackey, Karen Gelmon, Christine M. Friedenreich, Yutaka Yasui , Robert D. Reid, Diana Jespersen, Diane Cook, Carolyn Proulx, Linda Trinh, Lianne B. Dolan, Evyanne Wooding, Cynthia C. Forbes, Donald C. McKenzie Breast Cancer Research and Treatment. April 2014,144(2),pp 361-369 57 Elspeth Slayter. On using "evidence-based practice" as the lens for the new iteration of my course [Internet]. [2010; geraadpleegd: 2014 mei 08] URL: http://hatetoloveresearch.blogspot.nl/2010/12/on-using-evidence-based-practice-as.html. 58 Carayol M, Bernard P, Boiché J, Riou F, Mercier B, Cousson-Gélie F, et al. Psychological effect of exercise in women with breast cancer receiving adjuvant therapy: what is the optimal dose needed? Annals of Oncology 2012; Pp. 291-300 59 Courneya KS, McKenzie DC, Mackey JR, Gelmon K, Friedenreich CM, Yasui Y, et al. Effects of Exercise Dose

and Type During Breast Cancer Chemotherapy: Multicenter Randomized Trial. Published by Oxford University Press 2013; 105(23):1821-32



























































http://link.springer.com/search?facet-author=%22Roanne+J.+Segal%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22John+R.+Mackey%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Karen+Gelmon%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Christine+M.+Friedenreich%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Yutaka+Yasui%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Robert+D.+Reid%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Diane+Cook%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Carolyn+Proulx%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Linda+Trinh%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Lianne+B.+Dolan%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Lianne+B.+Dolan%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Evyanne+Wooding%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Cynthia+C.+Forbes%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Donald+C.+McKenzie%22





Onderzoeksrapport “Fysiotherapie op de dagbehandeling oncologie, nodig of overbodig Pagina xli

60 Courneya KS, Segal RJ, Gelmon K, Reid RD, Mackey JR, Friedenreich CM,et al. Six-month follow-up of patient-rated outcomes in a randomized controlled trial of exercise training during breast cancer chemotherapy. Cancer. Epidemiol Biomarkers Prev December 2007, 16: 2572 61 Zou LY1, Yang L, He XL, Sun M, Xu JJ. Effect of aerobic exercise on cancer-related fatique in breast cancer

patiënts receiving chemotherapy. Tumor Biology, June 2014, 35(6): pp 5659-5667 62 Courneya KS, Segal RJ, Mackey JR, Gelmon K, Reid RD, Friedenreich CM, et al. Effects of aerobic and resistance exercise in breast cancer patients receiving adjuvant chemotherapy: a multicenter randomized controlled trial. Journal of Clinical Oncology 2007;25(28):4396–404. 63 Adamsen L, Quist M, Andersen C, Møller T, Herrstedt J, Kronborg D, et al. Effect of multimodal high intensity intervention in cancer patients undergoing chemotherapy. British Medical Journal 2009, 339(7726): 895-899 64 Courneya KS, McKenzie DC, Mackey JR, Gelmon K, Friedenreich CM, Yasui Y, et al. Effects of Exercise Dose

and Type During Breast Cancer Chemotherapy: Multicenter Randomized Trial. Published by Oxford University Press 2013; 105(23):1821-32 65 Karvinen KH, Esposito D, Raedeke TD, Vick J, Walker PR. Effect of an exercise training intervention with resistance bands on blood cell counts during chemotherapy for lung cancer: a pilot randomized controlled trial.

Springerplus. 2014; 3: 15. 66 Velthuis MJ, May AM, Koppejan-Rensenbrink RA, Gijsen BC, van Breda E, de Wit GA, Schröder CD, Monninkhof EM, Lindeman E, van der Wall E, Peeters PH. Physical Activity during Cancer Treatment (PACT).

BMC Cancer. 2010 Jun 9;10:272 67 van Waart H, Stuiver MM, van Harten WH, Sonke GS, Aaronson NK. Design of the Physical exercise during Adjuvant Chemotherapy Effectiveness Study (PACES): a randomized controlled trial to evaluate effectiveness and cost-effectiveness of physical exercise in improving physical fitness and reducing fatigue. BMC Cancer 2010

Dec 7;10:673. 68 Baarda Ben, Goede Martijn de. Basisboek enquêteren. Groningen: Noordhoff Uitgevers; 2013. p. 131. 69 Nederlandse kankerregistratie, beheerd door IKNL. Meest voorkomende lokalisaties van kanker in 2013.

Nederlandse kankerregistratie. 2014; Beschikbaar via: www.cijfersoverkanker.nl . Geraadpleegd: 2014 maart 70 Ksagflashgdljas























http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Karvinen%20KH%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24683529

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Esposito%20D%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24683529

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Raedeke%20TD%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24683529

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Vick%20J%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24683529

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Walker%20PR%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24683529

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Velthuis%20MJ%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=May%20AM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Koppejan-Rensenbrink%20RA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Gijsen%20BC%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=van%20Breda%20E%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=de%20Wit%20GA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Schr%C3%B6der%20CD%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Schr%C3%B6der%20CD%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Monninkhof%20EM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Lindeman%20E%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=van%20der%20Wall%20E%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Peeters%20PH%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=20534147


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=van%20Waart%20H%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=21138561

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Stuiver%20MM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=21138561

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=van%20Harten%20WH%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=21138561

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Sonke%20GS%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=21138561

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Aaronson%20NK%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=21138561

http://www.bol.com/nl/c/boeken/ben-baarda/2995761/index.html

http://www.bol.com/nl/c/boeken/martijn-de-goede/1694110/index.html

http://www.cijfersoverkanker.nl/

Onderzoeksrapport Bachelor Thesis Oncology

Healthcare

Transcript of Onderzoeksrapport Bachelor Thesis Oncology