2

OnderzoeknaardeeffectiviteitvanjeugdzorgboerderijeninOverijsselenGelderland

[versie10augustus2016]

JanWillemVeerman,RonaldDeMeyer,JanHassink,EllenBerghuis&JosKienhuis

3

Uitvoeringsorganisaties

DitonderzoekisgefinancierddoorZonMW Voormeerinformatieoverditonderzoek:PraktikonPostbus69096503GKNijmegenTel.024-3615480 praktikon@acsw.ru.nlwww.praktikon.nl ©2016Praktikon/WageningenUR,Nijmegen/WageningenBehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetvan1912gesteldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuitgavewordenverveelvoudigden/ofopenbaargemaaktdoormiddelvandruk,fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzedanook,enevenminineenretrievalsysteemwordenopgeslagenzonderdevoorafgaandeschriftelijketoestemmingvanPraktikon.Nopartofthisbook/publicationmaybereproducedinanyform,byprint,photoprint,microfilmoranyothermeanswithoutwrittenpermissionfromthepublisher

JanHassinkRonaldDeMeyer

JanWillemVeerman EllenBerghuis JosKienhuis

4

Inhoudsopgave

Samenvatting 5 1Inleiding 7

1.1Landbouwenzorg

1.2Jeugdzorgopdeboerderij 1.3Doelgroepjeugdzorgboerderij 1.4Doeljeugdzorgboerderij 1.5Onderbouwingvandewerkzaamheid 1.6Aanleidinghuidigeonderzoek 1.7Vraagstellingen

2Opzetvanhetonderzoek 19

2.1Design 2.2Deelnemers 2.3Interventie 2.4Instrumenten 2.5Procedures 2.6Analyses

3Resultaten 25

3.1Responsopdevragenlijsten 3.2Kenmerkendoelgroep 3.3Beantwoordingonderzoeksvragen

4Conclusiesenaanbevelingen 49

4.1Conclusiesnaaraanleidingvandevraagstellingen 4.2Discussie 4.3Aanbevelingen

Literatuur 56 Bijlage1Tabellenuitkomsten 60 Bijlage2Tabellenpredictoren 64

5

SamenvattingVeerman,J.W.,DeMeyer,R.,Hassink,J.,Berghuis,E.,&Kienhuis,J.(2016).OnderzoeknaardeeffectiviteitvanjeugdzorgboerderijeninOverijsselenGelderland.Nijmegen/Wageningen:Praktikon,WageningenUR.Eenjeugdzorgboerderijbiedtjeugdigeneenactiverende‘groene’omgeving,metduidelijke,concreteenzinvolleactiviteiten.Eengroeiendaantaljeugdigenmetemotioneleengedragsproblemenheefthierbaatbij.Zijkrijgendegelegenheidopeenspeelseenterloopsemanierteoefeneninsamenspelen,samenwerken,verantwoordelijkheiddragenentakenafmaken.Hierdoorwordthunzelfvertrouwenvergrootenwordenzesociaalvaardiger,waardoorookeventuelegedragsproblemenverminderen.Deandereomgeving,hetrolmodelvandeboer(in),depersoonlijkeaandachtenwaarderingendebegeleidingdoormedewerkersvanjeugdzorgzijnhierbijhelpend.Ookdeoudersvoelenzichontlastengeholpenbijdeopvoeding.Desamenwerkingmethetgezinenhetnetwerkvandejeugdigezorgenervoordatresultatenookbeklijven.Overdezeresultatenisnognietveelbekend.Ditrapportdoetverslagvaneenonderzoeknaar(kosten)effectiviteitvanjeugdzorgboerderijen,tevredenheidvanoudersenmogelijkevoorspellershiervan.HetonderzoekvondplaatsbijjeugdigendiebijdejeugdzorgaanbiedersPactum(regioGelderland)enTrias(regioOverijssel)tussenjuli2013enjuli2015eenjeugdzorgboerderijtrajectkregenaangeboden.Gemiddeldbezochtenzegedurendeeenjaardeboerderijééndagperweek.Demeestvoorkomendedoelenzijnontwikkelenvanzelfvertrouwen,socialevaardighedenleren,lerensamenspelenenontlastingvanhetgezin.Dejeugdzorgboerenambulantbegeleidervandeinstellingwerkensamenomdezedoelentebereiken.Bij56jeugdigenen/ofhunoudersblekenvoldoendegegevensverzameldtezijnvoorhetbeantwoordenvandeonderzoeksvragen.Hetgingom36jongensen20meisjesindeleeftijdvan5tot16jaar(gemiddeld10,2jaar).Oudersvuldenaanhetbegin,halverwegeenaanheteindvanhetboerderijtrajecteenaantalgestandaardiseerdevragenlijstenin,hiermeewerdengedragsproblemen,opvoedingsbelastingenempowermentgemeten.Oudersenambulantbegeleiders(AB-ers)vuldenookaanheteindeenvragenlijstin,hiermeewerdgedetailleerdnagegaanwelkeeffectenmenachterafzagenwelkewerkzameelementenenprincipesvanhetzorgboerderijmodelindepraktijkeenrolspeelden.Deonderzoeksresultatenlatenziendatmeerdan80%vandeouderszichdoordezorgboerderijontlastvoelt,zevoelenzichmeerontspannenenkomenmeeraandingenvoorzichzelftoe.Ookbeoordeeltbijna90%hetgedragvanhunkindalsverbeterd.Zezienhunkindgelukkigerwordenenbeteromgaanmetleeftijdsgenoten.Ookzietruimdriekwartvandeoudersverbeteringeninhetfunctionerenvanhungezin.Inietsminderematezienzeookverbeteringeninhunwijzevanopvoedenenbegrijpenzehunkindbeter.DezeuitkomstenwordenondersteunddoordebeoordelingendiedeAB-ersachterafoverdezelfdeaspectengaven.Ookwordenzeondersteunddoordeuitkomstenvandeherhaaldemetingenvandedooroudersingevuldevragenlijsten.Opvallendwashierdatdeeffectenaanbijdeeindmeting,nagemiddeldruimeenjaar,welaantoonbaarwaren,maartussentijds,naeenhalfjaar,nogniet.Daarnaastblekendeproblemenvandejeugdigengemiddeldgenomennognietverdwenen.Ouderswarenoverhetalgemeenzeertevredenoverhetcontactmetdezorgboerderij,verrewegdemeesteoudersbeoordeeldenhetcontactmetdeboer(in)alsgoed,gavenaandatdezeeraltijdwarenalszeietswildenvragen,

6

voeldenzichdoorhenserieusgenomenenervoerenbijhenruimvoldoendedeskundigheid.GevraagdnaareenalgemeneinschattinggevendeAB-ersaanbijmeerdan60%vankinderenenhungezinneneen(middel)grooteffecttezienalsgevolgvanhetbezoekaaneenzorgboerderij.Ditisinclusiefeventueelaanwezigeondersteuningdooraanvullendezorg,dezebleekbijhetmerendeelvandekinderenengezinnenaanwezig(79%).VolgensoudersenAB-erswaserdankzijdezorgboerderijvoor30%vandejeugdigengeenintensieverehulpnodig,hierbijisnaarschattingookvoordehelftvandezegroepeenuithuisplaatsingvoorkomen.Eenkostenberekeninglietziendatdeinzetvandejeugdzorgboerderijinditonderzoekeenbesparingvan28%opleverdetenopzichtvandegeschattezorgkostenvandezegroepinhetgevalergeenzorgboerderijingezethadkunnenworden.Tijdenshetverblijfkwamendemeestejeugdigeninaanrakingmetdieren,inietsminderematemethetwerkenophetlandofindetuinenvrijweinigmettypischeboerderijactiviteitenalsmeehelpenmetmelkenenrijdenopdetrekker.Ooknamendemeestejeugdigendeelaansocialeactiviteitenalssamenspelenensamenknutselen.AB-ersgavendaarnaastaandatwerkzameprincipesalsdegroeneomgevingendepedagogischeomganginruimvoldoendemateaanwezigwaren,watwijstopmodelgetrouwheidtenaanzienvandezorgboerderijalsinterventie.Bijdeanalysevandevoorspellersvaltmetnameeenconsistentpatroonvan‘hoemeer,hoebeter’op.Deintensiteitvandezorgboerderijindagenperweekendeinvloedvandewerkzameelementenvolgensouderszijngerelateerdaanvijfvannegenuitkomsten.Hetaantalwerkzameelementenvolgensouders,deinvloedvandewerkzameelementenvolgensAB-ersendegetrouwheidvandewerkzameprincipesbeoordeelddoordeAB-erszijngerelateerdaandrievannegenuitkomsten.Deuitkomstenwordenbeteralseenjeugdigevakernaardeboerderijgaatenermeerwerkzameelementenenwerkzameprincipesaanwezigzijn.Ditkanopgevatwordenalsdosis-responseffectengeeftverdereaanwijzingenvoordeeffectiviteit.Jeugdigendienaardezorgboerderijgaanblekenbijaanvangvanhunboerderijtrajectsignificantmeerprobleemgedragtehebbendandevergelijkingsgroepdiedegebruikelijkespecialistischejeugdzorgontving.Watbetreftdeveranderingeninvergelijkingtotdezegroeplaatzorgboerderijgroepsignificantmeerverbeteringzientenaanzienvandeomgangmetleeftijdsgenoten,opanderegedragsaspectenisergeenverschil.EenvergelijkingmetderesultatenvanonderzoeknaarBrabantsezorgboerderijen–waareenintensieverevormvanjeugdzorgopdeboerderijplaatsvond–lietziendatindezelaatstegroepdeeffectensterkerwaren.DitlijktmetnametoeteschrijvenaandehogereintensiteitvandezorgopdeBrabantsezorgboerderijen,waardejeugdigenvrijwelcontinuopdezorgboerderijverbleven,bijPactumenTriaswasditgemiddeldeendagperweek.Aangetekendmoetwelwordendatbijhetontbrekenvaneencontrolegroepdeeffectennieteenduidigtoegeschrevenkunnenwordenaanhetboerderijbezoek.Ookdeingrotemateaanwezigeaanvullendeondersteuningmaakthetlastigtebepalenwelkeeffectenspecifiekaandeboerderijkunnenwordentoegeschreven.Desondanksisdeaanbevelingomeenjeugdzorgboerderijvakerdannuinoverwegingtenemenrealistisch,waarbijindienmogelijkdeintensiteitnogopgevoerdkanwordenenzorggedragenwordtvoordeskundigebegeleiding,waarbijoorenoogisvoorwatoudersenkinderenwillen.

7

1Inleiding1.1LandbouwenzorgZorglandbouwiseennieuwesnelgroeiendesectorinEuropa.Hetiseeninnovatiediezichopdegrensvandezorg-endeagrarischesectorbevindtenwaarbijzorgenlandbouwmetelkaarwordenverbondenzodatagrarischeproductiewordtgecombineerdmethetleverenvanzorgdiensten.NederlandisbinnenEuropaeenvoorloperopgebiedvanlandbouwenzorg.Hetaantalzorgboerderijenistussen1998en2014toegenomenvan75totmeerdan1100(Hassinke.a.,2014).Veelzorgboerderijenzijngestartdoorboerenen/ofhunvrouwen.Eenkleineraantalisopgerichtdoormedewerkersuitdezorgdielosvanbestaandeinstellingenzorgineenlandelijkeomgevingwillenorganiseren.Hetzijnsuccesvollevoorbeeldenvanmultifunctionelelandbouwenvermaatschappelijkingvandezorg.Degroeiinhetaantalzorgboerderijenheefttemakenmetdevraagnaarlaagdrempeligevoorzieningenindesamenleving.Ditsluitaanbijontwikkelingenalsdevermaatschappelijkingvandezorg,meereigenkeusvoorcliëntenenmeernadrukopdeeigenkrachtengezondekantvancliënten.Ooksluitditaanbijdewensdezorgefficiënterteorganiserenenkosten-effectievertemaken.ErzijnveelverschillendesoortenzorgboerderijeninNederlandeneriseengrotevariatieindoelgroep.Inhetbeginvandezeeeuwwarenervooralzorgboerderijenwaarmensenmeteenverstandelijkebeperkingofeenpsychische/psychiatrischehulpvraageenzinvolledagbestedingvonden.Delaatstejarenzijnersteedsmeerzorgboerderijengekomenvoorouderenmetdementieenkinderenenjongerendieondersteuningnodighebben(Hassinke.a.,2012).Bijeendeelvandezorgboerderijenstaatdeveeteelt-oflandbouwproductienogcentraal,terwijlbijanderendezorgcentraalstaatendeproductieisaangepastaandezorg,erzijnooktussenvormen.Dezorglandbouwsectorheeftzichontwikkeldtoteendiversesectormeteensterkeorganisatiestructuur.Oplandelijkniveauzijndezorgboerenverenigdindelandelijkefederatievanzorgboeren.OpregionaalniveauzijnerverschillendeorganisatiesvanzorgboerenwaarvansommigeeenAWBZerkenninghebbenencontractensluitenmetzorgverzekeraarsengemeenten.1.2JeugdzorgopdeboerderijOokophetgebiedvandezorgvoorjeugdigenzijnzorgboerderijenmeerenmeerinzwanggeraakt.Naarschattingwordenerjaarlijksmeerdan1000jeugdigenvan2-18jaaropruim130boerderijenbegeleid(Hassinke.a.,2007).Erzijnboerderijenwaarjeugdigennaartoegaanzonderbetrokkenheidvaneeninstellingvoorjeugdzorg1.HetgaatvooralomkinderenenjongerenmeteenvormvanautismeofADHDendeopvangopdeboerderijdientterontlastingvandethuissituatie.Daarnaastgaanersteedsmeerkinderenenjongerenmeteenjeugdzorgindicatienaardeboerderij,inditgevalgaathetomjeugdzorginstellingendiekinderenenjongerenopboerderijenplaatsenwaarzemeesamenwerken.Hierbijisveelalsprakevanhardnekkigeemotioneleengedragsproblematiekincombinatiemetproblementhuisenopschool.Deboer/boerinbegeleidtkinderenenjongerenopde

1Hoewelnadetransitievandejeugdzorgnaardegemeenten(per1januari2015)deaanduidingjeugdhulp(eninstelling

voorjeugdhulp)gebruikelijkisgeworden,hanterenweinditrapportnogdetermjeugdzorg(eninstellingvoorjeugdzorg).

8

boerderijeneenambulantbegeleidervandeinstellingonderhoudthetcontactmetdeboer/boerinenvaakookmethetgezinvandejeugdige.Wijrichtenonsinditonderzoekopjeugdzorgboerderijenwaarjeugdzorginstellingenenagrarischeondernemerssamenwerken.In2008hebbenzehunkrachtengebundeldineenlandelijkplatformjeugdzorgopdeboerderij(PlatformJeugdzorgboerderijen,2010).1.3DoelgroepjeugdzorgboerderijDedoelgroepvooreenjeugdzorgboerderijbestaatuitjeugdigentot18jaardieeenvormvanbehandelingofspecialistischehulpnodighebbenvanwegeproblemenophetvlakvanopvoedenenopgroeienmetmogelijkpsychischeenpsychosocialeproblemen(PlatformJeugdzorgboerderijen,2010).Hetbetreftjeugdigenmetopvoedings-engedragsproblemenofpsychiatrischestoornissendieaanspraakmakenopjeugdzorgenbijwievaakanderevormenvanzorgnietzijnaangeslagen.Meerspecifiekgaathetomjeugdigen:

- bijwieeenbehoefteaanzekerheiddomineert(bijvoorbeelddejeugdigemeteenautismespectrumstoornis);

- bijwieeenbehoefteaanexploratiedomineert(bijvoorbeelddejeugdigemetaandachtstekortstoornissenofhyperactiviteit);

- bijwieeenbehoefteaanveiligheiddomineert(bijvoorbeelddejeugdigediesociaalangstigisofonvoldoendeveiliggehecht);

- bijwieeenbehoefteaaninvloeddomineert(bijvoorbeelddejeugdigemeteentekortaanempathie).

Contra-indicatieszijn:

- ernstigeverslavingsproblematiek;- ernstigepsychiatrischeaandoeningen/stoornissen;- seksueeloverschrijdendgedrag;- telaagverstandelijkfunctioneren,veelalgemiddeldbenedeneenIQvan75;- eengedetineerdestatusvandejeugdige;- geenenkeleaffiniteitvandejeugdigemethetagrarischebedrijfen/ofhetplattelandsleven.

Metbetrekkingtotdeeerstevijfcontra-indicatiesvraagtditbijaannamevandejeugdigeopdejeugdzorgboerderijeentegroteaanpassingvandedagelijkseleefsfeeromdeveiligheidvanmensen,dierenenomgevinginvoldoendematetekunnengaranderen.Bijdelaatstecontra-indicatiegaathetomeengebrekaanmotivatie.1.4DoeljeugdzorgboerderijHetdoelvandejeugdzorgboerderijisjeugdigentehelpenineennatuurlijkeomgevingtotrusttelatenkomen,zichzelftelatenzijnentelatenervarendatzebelangrijkzijnencapaciteitenenmogelijkhedenhebbendieindemaatschappijgewaardeerdworden,metalsuiteindelijkdoelheroriëntatieopzichzelfendetoekomst.Dejeugdigekrijgtdegelegenheidomopeenspeelseenterloopsemanierteoefenenmetverschillendevaardighedendienodigzijnvoorhetuitvoerenvan

9

ontwikkelingstakenzoalssamenspelen,samenwerken,verantwoordelijkheiddragenentakenafmaken.Bijdeactiviteitenopdejeugdzorgboerderijwordenverschillendespecifiekedoelennagestreefd,onderstaandgeordendnaardejeugdige,dejeugdigeengezin/familieendejeugdzorginstelling.Dejeugdige:

- wordtgeholpenweereenpositievekijkopzichzelftekrijgenenzijngedragtebeïnvloeden/veranderen;

- wordtgestimuleerdopeenzonatuurlijkmogelijkewijzeteonderzoekenwatzijn/haarmogelijkhedenencapaciteitenzijnenwordtdaarinondersteundpositieve(succes)ervaringenoptedoen;

- leertomtegaanmetzijn/haarbeperkingen;- leerttevertrouwenopzichzelfenanderen;- leertomtegaanmetzijnemoties;- leertomtegaanmetsamenspelenmetgezag;- leertverantwoordelijkheidtenemenvoordeactiviteitenopdejeugdzorgboerderij.

Dejeugdigeenzijn/haargezin/familiewordenondersteundin:

- hetdoorbrekenvandenegatievespiraalwaarinhetgezinmogelijkisterechtgekomen;- hetgevenvanvertrouwenenduidelijkheiddoorhen:

o zichwelkomtelatenvoelen;o telatenwetenwatdemogelijkhedenzijn;o telatenwetenwatervanhenwordtverwacht;

- hetonderhoudenvanoudercontactenensamenmethen(enplaatsers)demogelijkhedenvandejeugdigetebesprekenentetonen;

- hetsamenwerkenmethulpverlenervandejeugdzorginstellingomtekomentoteengoedeafstemmingvandebegeleidingsdoelenenbehandeling.

Dejeugdzorginstellingbeoogt:

- tevoorkomendatzwaarderehulpvormenen/ofuithuisplaatsingwordeningezet;- hetbevorderenvandoor-enuitstroomvanennaaranderehulpvormen;- deoudersvandejeugdigeteontlasten;- hetondersteunenvandegezinssituatievandejeugdige;- waarnodig,dejeugdigeeengezinssituatietebieden.

1.5OnderbouwingvandewerkzaamheidAlgemeneuitgangspuntenIndeopvangvandejeugdigenopeenjeugdzorgboerderijligtdenadrukopdehelendewerkingvandedagelijkselevenssfeeropdezorgboerderijinhaargeheelénopdeervaringsmogelijkhedenvanspecifiekopdehulpvraagvandejeugdigetoegesnedenactiviteiten.Jeugdigenwillenzichontwikkelen,huntalententotontplooiingbrengen,grootworden.Ookwaarjeugdigenzichdoortraumatiserendeervaringenterugtrekkenofjuistagressiefgedraggaanvertonen,ligtdaarachterhet

10

verlangennaargroei(zelfrealisatie)enmeedoen(aanpassing)verborgen.Opdejeugdzorgboerderijwordternaargestreefddatverlangenteactiverenenzoaantesluitenbijhetgezondedeelvandejeugdigen. Deactiviteitenzijnzoingerichtdatzijeenvanzelfsprekendenbetekenisvolonderdeelzijnvanhetlevenenwerkenopdejeugdzorgboerderij(geen‘bedachte’activiteiten)endathetlereningebouwdisindeactiviteitzelf(objectievefeedback).Echtheideneerlijkheidvandevolwassenenzijneennoodzakelijkevoorwaardevoordeontwikkelingvanhetvermogentotrelatievormingbijjeugdigenenhetkunnenvertrouwenopdewereldomhenheen.Daarwaarjeugdigenvolwassenen(nog)onvoldoendevertrouwen,kunnenzeindeomgangmetdierenenplantentochervaringopdoenmetdergelijkerelaties.Dierenenplantenzijnperdefinitieechteneerlijkomdatzijgeensubjectiviteitindezinvanoordelenenveroordelenkennen.Erisgeentwijfelmogelijkoverhetfeitdatplantjesnietdoodgaanomeenjeugdigedwarstezitten,maaromdatdejeugdigezegeenwaterheeftgegeven.Vanuitdie‘objectiviteit’doeteendieropzijnbeurteensterkberoepopdeechtheideneerlijkheidvandejeugdige.Deobjectievegrondslagbijomgangmetplantenenvooralookmetdieren,namelijkdievanzorgnodighebben,zorggevenen‘samenwerken’omietsvoorelkaartekrijgen,biedtdemogelijkheiddenatuurtebenuttenalsbemiddelendefactorindepedagogischebenaderingvanjeugdigen.Uitverkennendonderzoekblijktdatdeanderecontext,autoriteitenrolmodelvandeboerenhetgezin,éénopéénbegeleiding,eengestructureerde,prikkelarmeomgevingenuitdagendewerkzaamhedensuccesvolleingrediëntenzijn(Hassinke.a.,2010).Theoretischekaders ErvaringslerenOpvangenbegeleidingvanjeugdigenopdeboerderijpastindecontextvanervarendleren.Voorbeeldenvanervaringslerenzijnoverlevingstochtenenwoon/werkprojecten.Deervaringenzijnpositiefmetarbeidsprojectenmetrealistische,uitdagende,structurerendeactiviteiten,diedichtbijdehaalbaredoelenindeontwikkelingvanjongerenstaan(DuPrie,1991).DeuitgangspuntenvanhetervaringslerenzijnvanoorsprongbeschrevendoorKurtHahn(zieVanderPloeg,2011)endetheoretischefunderingkomtvandeleercyclusvanDavidKolb(1984).DeNederlandsebeschrijvingvandemethodiekervaringslerenisvanTheoRuikes(1994;2005),hijdefinieertervaringslerenalsvolgt:‘Ervaringslereniseenactievevormvanhulpdiegekenmerktwordtdooreenspecifiekemethodischopgezette(leer)situatiewaarinconcrete/authentiekeervaringenwordenopgedaanwaardoorreflectieoverdeeigensituatieontstaat.Denieuweervaringendereflectiehierover(onderdeskundigebegeleiding)leidentotnieuweleerprocessen,autonomieendeontwikkelingvaneennieuwtoekomstperspectief.’Reflectieiseencruciaalonderdeelvandeinterventieenervaringsleren.Jongerendoentijdensdeuitvoeringvanactiviteitenervaringenopdievooreenpositiefeffectkunnenzorgen.Tijdenshetreflecterenkomthetpersoonlijkfunctionerenvandejongereaandeorde.Zonderreflectieleidenactiviteitentotervaringendieonbenutblijvenalsaanjagervanhetveranderingsproces.Deeerstestapishetpratenoverdeervaring.Bezinningvoorafenachterafzijnvolgendestappen.Integratievanervaringenlegtverbindingentussendeopgedaneervaringendelevensgeschiedenisvaneenjongere.Verdieptereflectiehoudtindatbepaaldeaspectenmeeraandachtkrijgenzodatdieperliggendeproblemenaandeordekomendoorintakendaarspecifiekopintespelen(VanderPloeg2011).Contextuelebenadering

11

Uitonderzoekisbekenddathetontstaanvangedragsproblemennietalleentewijteniseentekortschietendeemotie-engedragsregulatiebijjeugdigen,maarookaandetekortschietenderolvandeouders.Datbetekentdatbijdebehandelingzoweldejeugdigealszijngezinscontextbetrokkenmoetworden(Kazdin,1997),datkanindevormvaneenspecifiekeoudertrainingofindevormvaneenmeeromvattendeintensieveambulantegezinsbegeleiding(IAG).BijoudertrainingenzoalsParentManagementTrainingOregon(PMTO),TriplePofSTOP4-7voorjongerekinderenligthetaccentophetaanlerenvanpassendeopvoedingscompetentiesdoorouders,zoalshettonenvanbetrokkenheid,hetgevenvanpositievebekrachtiging,handhavenvandisciplineeneffectieftoezichthouden.DemeestevandezetrainingenzijndirectofindirectgebaseerdophetgedachtegoedvanPatterson(Patterson,1982;Reide.a.,2002).BijIAGwordendezeopvoedingsvaardighedenookaangeleerd,maarkomenookmeeraspectenvanhetgezinsfunctionerenaanbod,zoalshetverlenenvanpraktischeondersteuningophetgebiedvanbasiszorgofhetcontactleggenmetdeschoolalserleerproblemenzijnofmetinstantiesvoorschuldsaneringalserfinanciëleproblemenzijn(ziedemethodiekhandleidingIAGvanVanderSteegee.a.,2013).OudertrainingenofIAGwordensomstijdenseenzorgboerderijtrajectaangeboden,somslopenditsoortinterventiesalenwordtdezorgboerderijinaanvullingopdezeinterventiesalseffectiefonderdeelvaneentotaalbehandelinggezien.PresentiebenaderingDepresentiebenaderingisindeafgelopenjarenpopulairgewordeninpastoraat,gezondheidszorg,welzijnenonderwijs.Detheoriedieeraantengrondslagligt–depresentietheorie-isontwikkelddoorAndriesBaart(2001)opbasisvanzijnonderzoeknaardewerkzaamheidvanhetoude-wijkenpastoraat.Presentiekanwordensamengevatalshetaangaanvaneenzorgzamebetrekkingmet‘deander’alsantwoordopeenuniverseelmenselijkverlangennaarnabijheidenbetrokkenheid.Bijhetervaringslerenopdeboerderijheeftdejeugdigeintensiefcontactmetdeboerenhetboerengezin,somswoonthijofzijookopdeboerderij.Dejeugdigeervaartzodenabijheidendezorgzamebetrekkingmetdeboerenhetboerengezin.Baartheeftdebegrippen‘presentie’en‘aandacht’verderuitgewerktinzijnboekAandacht.Etudesinpresentie(2005).Depresentiebenaderingheeftveelauteursmetnameindepraktischeentoegepastetheologie,zorgenwelzijnalsookinhetonderwijsgeïnspireerd(ziebijv.Kal,2001;Baart&VanderLaan,2002;VanHeijst,2005;Vosman&Baart,2008).Indejeugdzorgwordtdetermpresentiebenaderingnognietveelgebruikt.OplossingsgerichtwerkenEenoplossingsgerichteaanpakstaatvooreenrespectvolleveranderbenaderingdieproblemenvanjeugdigenonderkent.Doelenenoplossingenvoordieproblemenwordensamenmetjeugdigenenhunoudersopeenconstructieveenpositievemaniergedefinieerd.Deoplossingsgerichteaanpakbenutdatgenewatalgoedwerktomproblemenhethoofdtekunnenbiedenenomhetdoel,degewensteverandering,stapvoorstapterealiseren.Dezeaanpakiseropgerichtdatjeugdigenofouders,verzorgershuneigenexpertisegaanzien,huneigenkrachtenenkrachtbronnenherkennen,dusdatgenewaarzijhetvanmoetenhebbenomhundoelentebereiken.Jeugdigenwordenindezebenaderinggezienalsexpertsmetbetrekkingtothuneigenleven,waarbijzijbinnenhuncontextenmogelijkhedendoorhet(her)vindenvanhuneigenkrachtbronnenpassendeoplossingenkunnenaandragen.Inhetoplossingsgerichtwerkenheeftdebegeleiderdooroplossingsgerichtevragentestellenaandachtvooraldatgenedatwerktofalgoedlooptinhetlevenvandejeugdigeomzodoendegewensteveranderingenteondersteunen.LeFeveredeTenHove(2000)steltinhet

12

definiërenvandeoplossingsgerichteaanpakhetaanborenenversterkenvankrachtbronnenvanjeugdigenenvolwassenencentraal.Daardoorzijnzijinstaatomzelf(opnieuw)helendekeuzestemaken,hetgeeneenbelangrijkemaatisvoorgezondpsychischfunctioneren.CompetentiebenaderingHetindeNederlandsejeugdzorgveelvuldiggehanteerdecompetentiemodelvanSlotenSpanjaardenhunmedewerkers(ziebijvoorbeeldSlot&Spanjaard,1999;Spanjaard&Haspels,2005)vormtdetheoretischeachtergrondvaneenveelheidaanhulpverleningsmethodiekendieindebegeleidingvanjeugdigenwordengebruikt,inclusiefdebegeleidingvanjeugdigenopdeboerderij.Competentiewordtomschrevenalsdematewaariniemandsgedragalsadequaatkanwordenbeoordeeldbijhetvervullenvantakeninhetdagelijksleven.Eencompetentfunctionerendejeugdigeiseen‘gezondejeugdige’zondergrotepsychosocialeproblemen,erisdaneenevenwichttussendetakenwaarhijofzijgeziendeleeftijdvoorstaatendevaardighedendiehijofzijheeftomdezetakentevolbrengen.Takenhebbenzoweltemakenmetschoolenwerk,maarookmetaandeleeftijdgebondenontwikkelingstaken,bijvoorbeeldhetaangaanvanvriendschappen,hetzinvolinvullenvanvrijetijd,hetvindenenonderhoudenvaneenzelfstandigewoonsituatieindeadolescentie.Vaardighedenzijngedragingendienodigzijnomeenbepaaldetaaktevervullen.Bijeengezondfunctionerendejeugdigezijntakenenvaardighedeninevenwicht.Hetcompetentiemodelisinessentieeenbalansmodel.Debalanskanverstoordwordendoorrisicofactoren.Laagzelfvertrouwenenlageintelligentiezijnillustratiesvankindgebondenrisicofactoren,echtscheidingennegatievereactiesvanouderszijnillustratiesvanomgevingsgebondenrisicofactoren.Hetdoorslaanvandebalansbijeenveelheidaanrisicofactorenleidttotincompetentfunctionerenendatuitzichinpsychosocialeproblematiek.Ditkenmerktdesituatievanjeugdigendiebijeeninstellingvoorjeugdzorgwordenaangemeld.Vanuithetcompetentiemodelgezienkandehulpverleningbestaanuithetwegnemenvanaanwezigerisicofactorenofhetinzettenvanprotectieve,beschermendefactoren.Debalanskomtdanweerinevenwicht.Veelrisicofactorenzijnmoeilijkbeïnvloedbaar,eenechtscheidingkannietongedaangemaaktworden,hetwoneninenachterstandswijkisnietzomaarverholpen.Tochkunnensomswelbeïnvloedbarerisicofactorengevondenworden,bijvoorbeeldbijeentemoeilijkeschoolkangezochtwordennaareenschooldiebeterpast,eendepressievemoederkangeholpenwordentezoekennaareenbehandeling,concentratieproblemenkunneninoverlegmetdeleerkrachtaangepaktworden.Bijrisicofactorendienietweggenomenkunnenwordenishetvaakwelmogelijkprotectievefactorentemobiliseren.Bijvoorbeeld:hetverbeterenvandeopvoedkundigevaardighedenvanouders,hetcontactleggenmetdeniet-verzorgendeoudernaeenechtscheiding,hetvergrotenvanhetzelfvertrouwen,‘nee’lerenzeggentegendedrukvannormoverschrijdendgedragvaneenverkeerdevriendengroep,hetomgaanmetnegatieveemoties.Hetwegnemenvanrisicofactorenofhetaanbrengenvanprotectievefactorengeschiedtopeensystematischewijzeviaeenophetcompetentiemodelgestoeldhulpverleningsprogramma.WerkzameprincipesIndezeparagraafbesprekenwewerkzameprincipesdievantoepassingzijnopdezorgboerderij.Hiermeedoelenweopconcretetheoretischeaannamesdieheteffectvaneenzorgboerderijkunnenverklaren.Dezehebbentemakenmeteennieuwesettingeneencoöperatieveomgevingdiesteunbiedtenactiviteitendiegevoelensvansucceskunnengevenendiestimulerentotreflectie.De

13

principeskunnenwerangschikkenonderdeaardvandebegeleiding,deaardvandeactiviteitenendeandereomgeving.AardvandebegeleidingBijdebegeleidinggaathetomafstandnementotvertrouwdegezagsrelaties.Dejongereneemtafstandvandeoudersenwordtbegeleiddoordeboer(in).Devolgendezakenlijkenhierbijwerkzaam(Hassinke.a.,2010):1. Boeralsnatuurlijkeautoriteit.Deboer(in)isvaakgeengeschooldjeugdzorgmedewerker,maar

deeigenaarvandeboerderij.Deboerweetwatermoetgebeurenopdeboerderijenisdeskundigopeenterreinwaardejeugdigenietbekendmeeis.Ditgeeftdeboereennatuurlijkeautoriteit.Hetleidtmindersneltotconflictendanmetdevoordejeugdigenvertrouwdegezagspersonen(oudersofmedewerkersjeugdzorg).Ditmaaktdeverhoudinganders.

2. Boeralsniet-zorgprofessional.Uitonderzoekbijanderedoelgroepenblijktdatniet-zorgprofessionalswordengewaardeerdalsgoedeluisteraars,betrouwbaar,vriendelijk,respectvolensteunend(Piate.a.,2006;Walter&Petr,2006).Ditsluitaanbijonderzoekbijzorgboerderijenwaaruitblijktdatverschillendedoelgroepen(o.a.jongeren)debegeleidingdoordeboerenboerinwaarderenomdatdezepersoonlijk,betrokkenengelijkwaardigis(Hassinke.a.,2010).Ookisbelangrijkdatdejeugdigenoverdeboer/boerin,zonderprofessioneleopleidingopgebiedvanjeugdzorg(alsvrijwilliger)minderstereotypenhebbenoverdeze“niet-zorgprofessionals”endaardoormeerbereidzijntotsamenwerking(Falloone.a.,1981,Kendall&Kenkel,1989).Opdeboerderijishetverdervanbelangdatdeboerenbegeleidervanuitdejeugdzorgverschillendeenaanvullenderollenhebben.

3. Continuïteit.Eenbelangrijkaspectbijallevariantenisdecontinuïteitinbegeleiding.Wisselingeninbegeleidingiseenbelangrijkeklachtvancliëntenindejeugdzorg.Continuïteitinbegeleiding,leiderschap,hetontwikkelenvanverstandhoudingenhetgevoeldatwatjedoetwordtgewaardeerdzijnbelangrijkeaspectenomeengemeenschapscultuurtecreëren(BrownWilson,2009).

AardvandeactiviteitenEriseengevarieerdtakenpakket.Hetverzorgenvanplantenendierendoeteenappèlopverantwoordelijkheidsgevoelenlaatjeugdigenervarendatzebelangrijkzijn.Zelfzorgeninplaatsvanverzorgdwordengeeftbevrediging.Metnamedierenlatenheeldirectziendatdewerkzaamhedennuttigzijn.Hetafrondenvanlastigetakengeefteenpositiefgevoelvaneigenwaarde.Lichamelijkeinspanningisookeenbelangrijkaspectvandewerkzaamheden.Fysiekeinspanningmaaktjeugdigensterkerenverhoogthetnatuurlijkedag-ennachtritme.Zinvollewerkzaamhedenenhetzorgenvoorietslevendszijnhierbijbelangrijkeprincipes.1. Zinvollewerkzaamheden.VanWeeghel(1995)enBoardman(2003)noemendevolgendesociaal-

psychologischefunctiesvanzinvollewerkzaamhedenvoormensenmetofzonderpsychischeproblemen:- gevenstructuuraandedag,zorgenvoorcontrastintijdsbelevingtussenverschillende

dagdelenengevenbetekenisaanzakenalsvrijetijdenvakantie.- geveneensocialeidentiteitenstatus,socialecontactenensteun.- verbredenvanjehorizon.- gevendemogelijkheidvaardighedenteontwikkelenenvoorkomensecundairevormenvan

beperking.

14

- latenziendatmensenelkaarnodighebbeneneengezamenlijkdoelhebben.- dwingenjeomactiefteworden;zegeveneengevoeldatjeietsbereikt,biedende

mogelijkheidfysiekmoetewordenenleidentoteenbeterefysiekegezondheid.- betekenenietsdoetvooranderen,ditintegenstellingtotvrijetijdsactiviteitendiejemeestal

voorjezelfdoet.2. Zorgenvoor.Eenspecifiekekwaliteitvanhetwerkenopdeboerderijisdatjezorgtvoordieren

enplanten.DefilosoofVorstenbosch(2005)concludeertdatzorgenvoorietslevendsvanbelangisvoormensen;‘jewordtmensdoorvoorietsofiemandtezorgen’.Wezorgenvoorplanten,dierenenonzedierbaren.Vorstenboschsteltdatjejezelfontwikkeltdoorvooranderelevendewezenstezorgen.VolgensMcNicholasenCollis(2006)kansocialesteundoordiereneenalternatiefbiedenvoordesteundoormensen.

DeandereomgevingDeomgevingvandezorgboerderijisandersdandiewaardejeugdigenormaalinvertoeft.Deaannameisdatditopzichaleenwerkzaamprincipekanzijn.Hierbijspringenertweezakenuit:hetfeitdatdeomgevingvoordejeugdigeonbekendisendathijgroenis.1. Eenonbekendeomgeving.Dejongerekomtvoorlangeretijdineenomgevingdievaaktotaal

andersisdandeomgevingdiehij/zijgewendwas.Kenmerkenvandeboerderijendelandelijkeomgevingzijnderuimte,deprikkelarmeenactiverendeomgeving.Deindelingvandewerkdagenhetritmevandenatuurbiedtstructuur.Doordatdezeomgevingonbekendiswordtdejeugdigeopzichzelfteruggeworpen.Bijintensieverevormenvanjeugdzorgopdeboerderijheeftdejeugdigeookgeencontactmeermetzijn/haaroudevriendenkring.Hiermeewordenvastepatronendoorbroken.

2. Eengroeneomgeving.Erissteedsmeerbewijsvoordepositieverelatietussengroenengezondheid.Dekernboodschapisdatcontactmetdenatuurdepsychischegezondheidbevordertdoordathetstressvermindert,destemmingverbetertenheteenherstellendeomgevingbiedtdieookbeschermtvoortoekomstigestress(Hartige.a.,1991,Kaplan&Kaplan,1989;Kaplan,1995).Verschillendeonderzoekerslatenziendatnatuurmensenhelptteherstellenvanstressenmentalevermoeidheidenzienditalsdebelangrijksteverklaringvoordepositieveinvloedvannatuuropgezondheid(Kaplan&Kaplan,1989).Wesprekendanoverherstelvanstressenaandachtsmoeheid.Kaplan&Kaplan(1989)zienhersteldoordenatuurvooralalsherstelvanaandachtsmoeheid.ContactmetnatuurlijkeomgevingendraagtvolgensKaplanenKaplanbijaanherstelvanaandachtsmoeheidomdatnatuurlijkeomgevingenmogelijkhedenbiedenafstandtenemenvanroutinematigebezighedenengedachten(beingaway)enomdatzeautomatischedeaandachttrekkenzonderdathetmoeitekost(softfascination).Ulrich(1983)gaatervanuitdatnatuurlijkeomgevingenhetherstelvanelkevormvanstressbevorderen,dusookkortdurendemildestressennietalleenherstelvanstressbijaandachtsmoeheid.Inzijnpsycho-evolutionairemodelstelthijdatbepaaldekenmerkenvandeomgevingeensignaalfunctiehebbenvoorveiligheidenoverleven.Alshetgevolgvaneenaangeboren,adaptiefmechanismeveroorzaakthetwaarnemenvandezekenmerkenpositieveemotionelereacties.OpbasisvanverzameldmateriaalkomenVandenBergenVandenBerg(2001)totdriegezondheidsfunctiesvandenatuur.Dezekomenovereenmetdrieniveausvanhersteldieonderscheidenwordenineenonderzoeknaartherapeutische(leef)werk-gemeenschappen(Ketelaarse.a.,2001):- Natuuralsbronvanrustenontspanning(opknappenenuitrusten)

15

- Natuuralsbronvangeestelijkeenlichamelijkeweerbaarheid(lerenvannieuwevaardighedeninpsychischensociaal-emotioneelfunctioneren)

- Natuuralsbronvanpersoonlijkegroeienbetekenisverlening(ontwikkelenvaneenanderemaniervaninhetlevenstaan).

Uitinterviewsmetjeugdigenkomtnognaarvorendatdegroeneomgevingomdeboerderijeenbronkanzijnvanbetekenisgevingeneendierust,ruimteenritmegeeft(Hassinke.a.,2010).

OnderzoekEris(inter)nationaalnogweinigonderzoekgedaannaareffectenvanjeugdzorgboerderijen.NederlandsonderzoeknaardejeugdzorgboerderijenvanTopazeinNoordBrabantlietziendatereenpositiefeffectisopprobleemgedragenzelfwaarderingenietsminderemateopcopinggedrag.Depositieveveranderingenzijnookeenhalfjaarnaafsluitingvanhetonderzoeknogzichtbaar.Uitbeoordelingenvanbegeleidersbleekdaterverbeteringenoptredeninhetcontactmethetgezin,schooluitval,politiecontact,gebruikvandrugs,invullingvanvrijetijd,welzijn,gedragsproblemenenzelfvertrouwen(Hassinke.a.,2011).Ineenlateronderzoek,waaraanookeentweetalandereBrabantseinstellingenvoorjeugdzorgdeelnamendiezorgboerderijtrajectenaanbieden(BJBrabantenJuzt)werdendezeuitkomstennogmaalsbevestigd(WerkgroepErvaringslerenopdeboerderijNoord-Brabant,2014).Dedeelnemendejeugdigenvertoondennaafloopvanhetboerderijtrajectmindergedragsproblemen,hunouderservoerenminderopvoedingsbelasting.Ooknamhetaantaljeugdigenmeteenzinvolledagbestedingenzinvollevrijetijdsbestedingtoeennamhetaantaljeugdigenmetpolitiecontacten,schuldenendrugs-enalcoholgebruikaf.Deonderzoekersconcluderendaterbelangrijkeveranderingeningangzijngezetbijjeugdigenenhunoudersdieeenkeerpuntinhunlevenkunnenzijn.Inbrederverbandiserwelonderzoekgedaannaarinterventieswaarbij,netalsopdeboerderij,ervaringslerencentraalstaat,zoalsbijdeeerdergenoemdeoverlevingstochtenenwoon/werk-projecten.Gemeenschappelijkisdatdezeinterventiesrealistische,uitdagende,structurerendeactiviteitenbieden.VanderPloeg(2011)bespreekteendrietalmeta-analysesuitdeperiode1994-2008,eenzestalbuitenlandseonderzoekenuitongeveerdezelfdeperiode,eenzeventaloudereNederlandsestudiesuitdeperiode1962-1995eneenmeerrecenteuit2003.Hetblijktdatdittypeinterventiesdelinquentenantisociaalgedragkunnenterugdringen,internaliserendgedragkunnenverbeterenendezelfwaardering(self-esteem),zelfbepaling(locusofcontrol)endoorzettingsvermogenkunnenversterken.Daarnaastvindteenversterkingvandesocialeaanpassing,schoolprestatiesenmentalegezondheidplaatsensomsookrecidivevermindering(zieookdedoorVanderPloegnietgenoemdepublicatiesvanBedard,2005;Christensen,2008;Russel&Philips-Miller,2002;West&Crompton,2001).HoeweldekwaliteitvandestudieswisselendissteltVanderPloeg(2011)datdevraagnaarheteffectvaninterventiesophetgebiedvanervaringslerenmeteen‘genuanceerdja’(p.124)magwordenbeantwoord,metgemiddeldeeffectsizesopeenaantalvandehiervoorgenoemdeaspectenvan0,18tot0,55.Alsbelangrijkebevindingennoemthijbovendiendatdeinterventieintensiefvanaardmoetzijn,onderleidingvanvoldoendedeskundigeleidingmoetstaanenniettekortmagduren.

16

UitmeerrecentNederlandsonderzoekkomteveneensnaarvorendatervaringslereneenpositievewendinggeeftaandeontwikkelingvanjeugdigenmeternstigegedragsproblematiek.VanderPloeg&Scholte(2003)concluderendatProjectenErvarendLeren(PEL)deontwikkelingvanernstigegedragsproblematischejeugdigeneenaanzienlijkpositievewendingkunnengeven.Hetbetrofinhunonderzoekwatoudere,sociaalgeïsoleerdeenemotioneelonthechteadolescentenmetaandachts-endenkproblemen,dierecalcitrant,agressiefendelinquentgedragvertoondenenzichimponerendgedroegen.Deprojectenlijkenietsmindereffectieftezijndaarwaarhetgaatomhetaankwekenvandoorzettingsvermogen.DeMeyer&Veerman(2010)onderzochteneffectenvanvaartochtenophetzeilschipDeTukker.Ookhieraannamenmetnameoudereadolescentendeel,zijwarenofwelvastgelopenopdiverseleefgebieden,ofbehoordentotdezogeheten‘Wajong’-jongerendiegeactiveerdenbegeleidwerdenbijhetzoekennaareenpassendedagbesteding.Watbetrefthetprobleemgedragverbeterdehetinternaliserendegedraghetsterkst;ookhetexternaliserendegedragverbeterde,maareenkwartvandedeelnemerservoeraanheteindevanhettrajectnogernstigeproblemen.Hetdrugsgebruiknameveneensaf,hoewelaanheteindenogzo’n17%aangaftegebruiken.Ookmetbetrekkingtothetcopinggedragwerdenverbeteringengesignaleerd,tevensnamdezelfwaardering.Hetgevoelafhankelijktezijnvantoevalnamtijdenshetvaartrajectaf,maarnamweertoegedurendehetnatraject.Begeleiderszagenopzesvandenegencompetentiegebiedenverbeteringen,metdegrootsteverbeteringentenaanzienvanintimiteitenseksualiteit.Hetisnogduidelijkofprojectenwaarbijervaringslerencentraalstaattotblijvendepositieveveranderingenleiden,ditgeldtechtervoorveelinterventiesindejeugdzorg.Voorblijvendepositieveeffectenvanervaringslerenlijkthetvanbelangdeouderstebetrekkenbijdebehandelingentezorgenvooreenpassendnatrajectofvervolgtraject(Becker,2010;Russell&Hendee,1999).1.6AanleidingvoorhethuidigeonderzoekHoewelerwelenigonderzoekisontbreekthetopditmomentaansystematischonderzoeknaardeeffectenvanjeugdzorgboerderijen.DejeugdzorgboerderijstaatnietindelijstvaneffectiefbeoordeeldejeugdinterventiesvandeDatabankEffectieveJeugdinterventiesvanhetNJi(www.jeugdinterventies.nl).Onderzoeknaardeeffectiviteitvanjeugdzorgopdeboerderijisommeerdereredenenrelevant.

- Vooreengroeiendaantaljeugdigenmetpsychosocialeproblemenblijkthethuidigeaanbodindejeugdzorgniettoereikendomproblementeverhelpen.Voordezejeugdigenlijkteenjeugdzorgboerderijtrajecteengoedeoptieomweereenperspectiefvoordetoekomstoptebouwen.

- Indejeugdzorgishethuidigestrevendehulpzodichtmogelijkbijjeugdigenenhunomgevingterealiseren.Indatstrevenkandejeugdzorgboerderijeengepastaanbodzijn.Steedsmeeragrarischeondernemersenjeugdzorginstellingenzoekenstructurelesamenwerkingomgezamenlijkeengoedproductteontwikkelen.Zijziendemeerwaardevandeboerderijinhetbehandelaanbodvoorjeugdigenmetpsychosocialeproblemen.Praktijkexpertsverwachtendatjeugdzorgopdeboerderijzwaarderevormenvanzorgvoorkomtendaarmeetoteenaanzienlijkereductieinzorgkostenleidt(Ernst&Young,2012).

- Binnendemultifunctionelelandbouwmaaktzorgoplandbouwbedrijveneensnelleontwikkelingdoor.Erzijnveelvariantenvanzorgboerderijenontstaan.

17

OmdekwaliteitvandeLandbouw&ZorgtestimulerenisdoorZonMwinoverlegmethetministerievanVolksgezondheid,WelzijnenSport(VWS),directieLangdurigeZorgenhetministerievanEconomischeZaken,LandbouwenInnovatiehetprogrammaLandbouw&Zorgontwikkeld.HetprogrammaisopgesteldmetinbrengvandeTaskforceMultifunctioneleLandbouwendeFederatieLandbouwenZorg.1.7VraagstellingenhuidigonderzoekHetdoelvandestudieisominhetkadervanvoornoemdZonMw-programmade(kosten)effectiviteitvanverschillendeintensieveenminderintensievevormenvanjeugdzorgopdeboerderijteevalueren.Hetaccentligtopzorgboerderijtrajectendiedoortussenkomstvaneeninstellingvoorjeugdzorgingangzijngezetenwaarbijgedurendehettrajectmeerofminderintensievebegeleidingvanuitdejeugdzorginstellingplaatsvindt.Eenonderliggendedoelstellingishetondersteunenvanzorgboerenenjeugdzorginstellingenbijhetimplementerenvaneenonderzoeksinstrumentariumdatgedurendehetonderzoek(endaarna)kandienenalsmonitoringssysteemvoordebewakingvandekwaliteiteneffectiviteitvandezorg.Despecifiekeonderzoeksvragen(cursief)enhuninbeddingindehiervoorbesprokentheorievorming(niet-cursief)zijn:1. Watzijndeeffectenvanverschillendevormenvanjeugdzorgopdeboerderijbijjeugdigenenhun

ouders?Indeeersteplaatswordtgekekennaarveranderingenindeemotioneleengedragsproblemenvanjeugdigendieaanleidingvoorzorgwaren.Ookwordtgekekennaarhetverhogenvanhunzelfvertrouwen,hetvergrotenvanhuncompetentiesenhetbeteromgaanmetanderejeugdigenenmetmoeilijkesituaties.Vervolgenswordtgekekennaarhetontlastenvandeouders,eenbelangrijkedoelvandeplaatsingvandejeugdigeopdeboerderij,waarbijbeoogdwordtbijheneenhernieuwdgevoelomde‘situatieweeraantekunnen’telatenontstaan.

2. Watzijndeeffectenvanbegeleidingopdezorgboerderijopdezorgconsumptievanjeugdigenenhunzorgkosten?Vaakwordteenjeugdzorgboerderijingezetomintensievereenduurderevormenvanzorgtevoorkomen.Hieroverzullengegevensverzameldworden.

3. Hoetevredenzijnjeugdigenenhunoudersoverdeboerderij?Eenbelangrijkaspectvaneffectiviteitzoalsbeoogdonder1en2isookcliënttevredenheid,hierzalnaarwordengevraagd.

4. Welkewerkzameprincipesofwerkzameelementenvaneenzorgboerderijzijnteonderkennen?Hiergaathetzowelomdespecifiekeboerderij-principesdietemakenhebbenmetdezorgvoordierenendegroeneomgeving,alsookomdeomgangsprincipesdietemakenhebbenmetdenatuurlijkerolvandeboer(in)enhungezinenmetalgemeneomgangsprincipesalshetpresentzijn,eenluisterendooreneennietveroordelendehouding.

5. Zijndemografischekenmerken(zoalsleeftijdengeslachtvanjeugdigen)ofdiagnostischekenmerken(bijvoorbeeldjeugdigenmeteenautismespectrumstoornisofjeugdigenmetgedragsstoornissen)vaninvloedopdegevondenuitkomsten?Hiermeewordtgetrachtmeerzichttekrijgenopvoorwiedezorgboerderijmeerofmindergeschiktis.Inhethuidigeonderzoekgaathetomzorgboerderijtrajectenopindicatievaneeninstellingvoorjeugdzorg.Datbetekentdaterinderegelsprakezalzijnvanernstigeproblematiekbijdejeugdigeinsamenhangmeteensterkeopvoedingsbelastingbijdeouders.

18

Bekekenzalwordenoferbinnendiegroepnogsubgroepenteonderkennenzijndiemeerofminderprofiterenvanhetaanbodvandezorgboerderij.

6. Zijnertenaanzienvandevoorgaandevragenverschillentussenverschillendetypenzorgboerderijenendeintensiteitvanhetbezoek?Sommigezorgboerderijenhebbennogeensterkagrarischkarakter,anderezijnmeergerichtophulpverlening,somsiseralleendirectcontactmetdeboer(in),somszijnerookcontactenmetanderehulpverlenersdieopdeboerderijaanwezigzijn,ookdeaanwezigheidvanmeerderejeugdigenofhetaantaldagendatdejeugdigeaanwezigiskanverschillen.Naardezeverschillenzalgekekenwordeninhetonderzoek.

7. Hoeverhoudtdebereiktedoelgroepvandejeugdzorgboerderijeninditonderzoekzichtotdievangebruikelijkevormenvanjeugdzorg?Metdezevraagwordtbeoogddejeugdigendienaareenjeugdzorgboerderijverwezenwordentepositionerenbinnenhetspectrumvankinderendieeenjeugdzorgindicatiehebbengekregen.Deveronderstellingisdatzijvrijernstigeproblematiekzullenvertonenwaardemeergebruikelijkevormenvanjeugdzorg,ookwel‘careasusual’,weinigvatophebben.Deveronderstellingisookdatdeinzetvandeboerderijdeproblematiekweerterugbrengtophetniveauvandeproblematiekvanderegulierejeugdzorg.

8. Hoeverhoudtdebereiktedoelgroepvandejeugdzorgboerderijeninditonderzoekzichtotdievanandere,meerintensievevormenvanzorgboerderijenvoorjeugdigen?DoordeonderzoeksgroepvanhethuidigeonderzoekiseerderonderzoeknaarzorgboerderijeninNoord-Brabantgedaan(ziedeparagraafOnderzoek).BekekenzalwordeninhoeverredoelgroepeneffectenvandezorgboerderijeninhethuidigeonderzoekovereenkomenofverschillenmetdievandeBrabantsezorgboerderijen.

19

2Opzetvanhetonderzoek2.1DesignBijeentweetaljeugdzorginstellingendieeenzorgboerderijinhunaanbodhebbenwerdopdrietijdstippeneenmetingverrichtmetbetrekkingtotjeugdigendieaaneenboerderijtrajectdeelnamen:bijaanvangvanhettraject,tussentijdsnaeenhalfjaarenbijafsluitingnaeenjaar.Dezemetingenbetroffenhetfunctionerenvandejeugdigeenhetgezin,oudersenambulantbegeleiders(AB-ers)vuldenhiervoorvragenlijstenin.TevenswerdbijdeafsluitingaanoudersenAB-ersgevraagdnaarmogelijkewerkzameelementenenmaatschappelijkeeffecten.Ookjeugdigenvan12jaarenouderwerdgevraagdvragenlijstenintelatenvullen,maarhetaantaljeugdigenbleektekleinvoorzinvolleanalyses.Tabel2.1geefteenoverzicht,vandemeetmomentenenmeetinstrumenten,deinstrumentenwordeninpar.2.3besproken,daarwordenookdeafkortingenduidelijk.Tabel2.1OverzichtvragenlijstenperevaluatiemomentT1–Startzorgboerderij T2(6mnd)–

TussenmetingT3(12mnd)–Eindezorgboerderij

Ouder(s) Ouder(s) Ouder(s)

SDQ-O SDQ-O SDQ-O

OBVL OBVL OBVL

EMPO2.0Ouders EMPO2.0Ouders EMPO2.0Ouders

BESTE-Ouderzorgboerderij

Ambulantbegeleider Ambulantbegeleider Ambulantbegeleider

SDIAanvang SDITussentijds SDIAfsluiting

BESTE-ABzorgboerderij

2.2DeelnemersHetonderzoekvondplaatsbijdejeugdigendiebijPactum(Arnhem)enTrias(Zwolle)tussenjuni2013enjuli2015eenjeugdzorgboerderijtrajectkregenaangeboden.Pactumbiedtjeugd-enopvoedhulpinNoord-enMidden-GelderlandeneendeelvanOverijssel.TriasbiedtdezehulpinIJsselland,TwenteenderegioMiddenIJssel/OostVeluwe.Dedoelgroepvanbeideinstellingenbestaatuitjeugdigenmetcomplexeopvoedingsproblemen,gedragsproblemenenontwikkelingsproblemen.Samenmetdejeugdigeenzijnoudersofverzorgerswordtgewerktaanoplossingenenhetcreërenvannieuwekansen,zodatgezinnenopeigenkrachtweerverderkunnenenjongerenweermeedraaienopschoolofwerk.Bijdetweebetrokkenzorgaanbiederszijnerindegenoemdeperiode96jeugdigen(43bijPactumen53bijTrias)aangemeldvooreenjeugdzorgboerderijtraject.Ouderskregeneeninformatiefolderoverhetonderzoekenwerdenverzochtdeeltenemenaanhetonderzoek.In62gevallenverklaardenoudersen/ofdejeugdigezelfzichbereidomdeeltenemenentekendenzijeeninformedconsent.Bij56jeugdigenen/ofhunoudersblekenvoldoendegegevensverzameldvoorhetbeantwoordenvandevraagstellingen(deexacteresponsopdevragenlijstenvolgtbijderesultaten.Hetginghierbijom36jongensen20meisjesindeleeftijdvan5tot16jaar(gemiddeld10,2jaar),32jeugdigenwareninbehandelingbijPactum,24bijTrias.Meerkenmerkenvandeonderzoeksgroepwordenbijderesultatengegeven.

20

Voorhetbeantwoordenvandeonderzoeksvragenoverdeverhoudingvanderesultatenvanhethuidigeonderzoektotdievandegebruikelijkejeugdzorgeneldersuitgevoerdonderzoekwerdeensteekproefgetrokkenuithetbestandvanéénvandedeelnemendezorginstellingenaanhetonderzoek(Pactum)enwerdgebruikgemaaktvangegevensvaneerderdooronsuitgevoerdonderzoeknaarjeugdzorgboerderijeninBrabant(WerkgroepErvaringslerenopdeboerderij,2014;inhetvervolgdeBrabantsZorgboerderijen).VoordePactumgroepwerdenuithetbestandvanPactumjeugdigengeselecteerdtussen5-15jaar,dietussen2011en2016eenvormvanambulantehulp,daghulpofpleegzorghaddenontvangenenvoorwieeveneenseenSDQ(N=539)ofEMPO(N=449)wareningevuld.BijdeBrabantseZorgboerderijenginghetjeugdigenenhunoudersdieeveneensopdriemeetmomentenvaneenzorgboerderijtraject(aanvang,tussentijds,einde)deOBVLendeEMPO,alsookdemetdeSDQvergelijkbareCBCL(ChildBehaviorChecklist)invulden.DeelnemendejeugdzorgaanbiederswarenhierTopaze,BJBrabantenJuzt.AangeziendejeugdigenvanTopazebeduidendouderwarendandievandehuidigeonderzoeksgroep,endievanBJBrabantenJuztvanongeveerdezelfdeleeftijdwaren,zijnalleendegegevensvandezelaatstegroepgebruikt,hetbetrof32jeugdigen.2.3InterventieJeugdigenenoudersofverzorgerskomenbijjeugd-enopvoedhulporganisatieszoalsPactumenTriasalshetopvoedenenopgroeiennietgaatzoalszegraagzoudenwillen.Methenwordtdaaromaanoplossingengewerktdiezijvoorogenhebben,diezezelfbedenkenenindepraktijkkunnenuitvoeren.Iederejeugdigeofouderheefttalentendiehijofzijinkanzettenomeenproblematischeopvoedsituatieteverbeteren.Erwordtdaarbijingezetopdeeigenkrachtvanjeugdigenenoudersenerwordtgewerktvanuitdekernwaarden:hetzienvanmogelijkheden,hetbouwenaanrelatiesenhetnemenengevenvanverantwoordelijkheid.Naasthetgezinworden,inhetaanwezigenetwerk,ookanderemensenbetrokkendiesteunkunnenbiedenbijhetopvoeden,zoalslerarenopschool,familieledenofgoedevrienden.PactumenTriashebbenvanuithunmissieenvisieuitgangspuntenvoorhulpverleninggeformuleerdwaarinnaasteffectmetingendoelrealisatieookcontextueelwerken,alsmedevraaggericht,oplossingsgerichtencompetentiegerichtwerkencentraalstaan.Dezorgboerderijalshulpverleningsvariantindezeorganisatiesiservooralvoorkinderenenjongerendieveelalthuiswonen,alinbehandelingbijPactumenTriaszijn,enaanvullendnaardejeugdzorgboerderijgaanomaansamenopgesteldedoelentewerkenterontlastingvandethuissituatieomdaarmeezwaarderevormenvanjeugdzorgtevoorkomen.Hetgaatomjeugdigentussende5en18jaar.Somsisersprakevaneenstoornisinhetautistischspectrum,beperkteverstandelijkevermogens,ofhechtingsproblematiek.Dejongerenervarenproblemeninhetgezinenvaakookopschool.Hunthuissituatiesismeestal(zeer)problematisch,vaakiséénvandeoudersuitbeeldenheeftdeouderdienogwelinbeeldissocialeen/ofpsychiatrischeproblemen.Somshebbenoudersookbeperkteverstandelijkevermogens.Doelenvoordejeugdigentijdenshettrajectopdejeugdzorgboerderijzijn:biedenvanrustenstructuur,vertrouwenenveiligheid,hetontwikkelenvanactiviteiten,samenwerkenen/ofsamenlerenspelen,hetopbouwensocialecontactenenontwikkelenvanidentiteit,lerenspiegelenvangedrag.Bijdeouderejongerengaathetookom:ontwikkelenvanzelfstandigheid,lerendevrijetijdopeenpositievemanierintevullen,hulplerenvragen,verantwoordelijkheiddragen,zelfstandiglerenzijn,lerenomgaanmetregelsenverwachtingeninhetgezin.Tegelijkertijdworden,samenmetdeouders,doelenopgesteldombenodigdepedagogischevaardighedenverderteontwikkelen,ombalanstevindentussende

21

draagkrachtendraaglastenomtelerencommunicerenoverdeopvoedingmethunkind.Deambulantbegeleider(AB-er)vanPactumenTriasstellenaanhetbeginvaneenboerderijtrajectsamenmetoudersenjeugdigeeenbehandelplanopengaansamenzoekennaareenpassendejeugdzorgboerderij.Hierbijisdematchingtussendejeugdigehetgezineneenjeugdzorgboerderijeenergbelangrijkonderdeel.DeAB-ervanbeideorganisatiesbezoektongeveeréénkeerperzes(Pactum)totnegen(Trias)wekendeboerderijenhetgezin(Vanaf1januari2015heefterbinnenTriaseenintensiveringvancontactmomentenplaatsgevonden,naarminimaaleenkeerpervierweken.)Eentrajectopeenjeugdzorgboerderijduurtgemiddeldeenjaar,metindiennodigeenverlengingvanenkelemaandenwanneerdeopgesteldedoelennognietvoldoendebehaaldzijn.Inevaluatiegesprekkenwordendedoelenmetjeugdige,ouders,jeugdzorgboer-/boerineneventueleoverigebetrokkenenbesproken.Hetgaatinderegelomdagopvangbuitenschooltijdvanééntotenkeledagdelenperweek,ineenaantalgevallengecombineerdmetlogeeropvang,meestaleenweekend.Somsstarthetboerderijtrajectmetdagopvangenwordthetvervolgenslogeeropvangomdateraanvankelijkgeenplekis.2.4InstrumentenOverwegingenbijdekeuzeDeinstrumentenzijnzogekozendatzijbelangrijkeconceptenvandevisieenaanpakvaneenzorgboerderijoperationaliseren.Indeeersteplaatszijnerdeemotioneleengedragsproblemenvanjeugdigen,dievoordeouderstotopvoedingsbelastingleiden.MetdeSDQwordendezeproblemeninbeeldgebracht.Hetontlastenvandeoudersiseenbelangrijkedoelvandeplaatsingopdeboerderij,waarbijbijhen,mededoordebegeleidingvandeambulantwerkervanjeugdzorg,ookeenhernieuwdgevoelomde‘situatieweeraantekunnen’kanontstaan.OBVL,EMPOenBESTEbeogendittemeten.Maarookhetverhogenvanhetzelfvertrouwenbijjeugdigen,hetvergrotenvanzijnofhaarcompetentiesenhetbeteromgaanmetanderejeugdigenenmetmoeilijkesituatieszijnbelangrijkedoelen.ViadeBESTEwordtgetrachtinbeeldtebrengeninhoeverredezedoelenwordenbereikt.Dezelaatstevragenlijstwordtzoweldooroudersalsambulantwerkersingevuld,waardoorvanuiteenmulti-informantperspectiefnaareffectengekekenwordt.Hierbijwordtnietalleengetalsmatigeinformatieverzameld,maariserbijverscheidenevragenookruimteomtoelichtingtegeven.NaastdezeinformatieovereffectenwordtviadeBESTEookinformatieverzameldoverdeaardvandebehandelingintermenvanwerkzameelementenenprincipeszoalsdieinHoofdstuk1tenaanzienvandewerkzaamheidvandeboerderijaanpakzijnverwoord.TenslottewordtviahetSDIooksociaal-demografischeinformatieoverdejeugdige,hetgezin,deboerderijaanpakendevoor-ennazorgverzameld.ScoringsschemaDemografischeInformatie(SDI)Ominkaarttebrengenomwelkegroepjongerenengezinnenhetpreciesgaat,dediversiteiteneventueleverschilleninrelatietoteffecten,werdenmethetSDIbijaanvangeenaantalzakenvastgelegd.Erzijndriedeelsoverlappendeversies:SDIAanvang,TussentijdsenAfsluiting.SDIAanvangbevatgegevensoverdejeugdige(zoalsleeftijd,geslacht,etniciteit,hulpverleningsgeschiedenis),gegevensoverouders(aanwezigheid,samenlevingsvorm,opleiding,SES,geboorteland),gegevensoverdezorgboerderij(type,frequentieenintensiteitbezoek)en

22

gegevensoverdedoelenvandebehandeling(hiervoorwerdhetzogeheten‘doelenboek’vanéénvandedeelnemendeinstellingengebruikt).SDITussentijdsvraagtnaarextrazorgendoelrealisatietijdensdebehandeling.SDIAfsluitingkentvragenoverdeleefsituatie,dagbesteding,vervolghulpbijeindebehandeling(inclusiefeeneventueelopgelegdemaatregel),deredenvoorhetbeëindigenvandebehandelingendematewaarindedoelenzijngerealiseerd.DedrielijstenbestondenuitaangepasteversiesvandelijstenindehandleidingvanhetSDI(DeMeyere.a.,2005).StrengthsandDifficultiesQuestionnaire(SDQ)

DeSDQmeetdeaanwezigheidvanemotioneleengedragsproblemen,socialecompetenties,endegevolgenvanaanwezigeproblemenvoorhetdagelijksfunctioneren.HetgaatomeenvanoorsprongEngelsevragenlijst(Goodman,1997),dieookeenNederlandsevertalingennormenkent(VanWidenfelte.a.,2003).Erzijndrieafzonderlijke,parallelleversiesvoorouders,leerkrachten,enjongerenvan11totenmet16jaar.Inditonderzoekisdeouderversiegehanteerd.Delijstbevat25vragendiedeelsnegatief,deelspositiefgeformuleerdzijnengescoordwordenopeendriepuntsschaal(nietwaar–eenbeetjewaar–zekerwaar).Deitemsbehorenbijvijfschalen:Emotioneleproblemen,Gedragsproblemen,Hyperactiviteit,ProblemenmetleeftijdsgenotenenProsociaalgedrag.BetrouwbaarheidenvaliditeitzijndoordeCommissieTestaangelegenhedenNederland(COTAN)in2007alsvoldoendebeoordeeld.DeSDQisopalledriedemeetmomentenbijdeoudersafgenomen.Opvoedingsbelastingvragenlijst(OBVL)DeOBVLmeetdeopvoedingsbelastingvanoudersindeopvoedingvanhunkind(eren)indeleeftijdvan0totenmet18jaar.DeOBVLrichtzichmetnameopindividuelekenmerkenvandeouderinrelatietotdeopvoedingendekwaliteitvandeouder-kindrelatieenwordtdoordeouder(s)ingevuld.HetiseenvanoorsprongNederlandselijst,dieisgenormeerdvoorverschillendeleeftijdsgroepen(Vermulste.a.,2015).DeOBVLbestaatuit34vragendieopeen4puntsschaal(geldtniet,eenbeetje,behoorlijk,helemaal)beantwoordwordenenwaaruiteenTotaalscoreenvijfschalentescorenzijn:Problemenopvoeder-kindrelatie,Problemenmetopvoeden,Depressievestemmingen,RolbeperkingenGezondheidsklachten.DebetrouwbaarheidvandeOBVLisoverhetalgemeengoedtenoemen(deCronbrach’salphavoordeschalenvandeOBVLligttussende.74en.87endeMcDonald’somegatussende.87en.97.).DeOBVLisopalledriedemeetmomentenbijoudersafgenomen.Empowermentvragenlijst(EMPO2.0)DeEMPO2.0(Damen&Veerman,2011)iseenlijstomverschillendeaspectenvanempowermentbijoudersenjongerentemeten.Devragenlijstisontwikkeldomzichttekrijgenopderesultatenvaneenopempowermentgerichtebegeleidingvanopvoedersenjongeren.DeEMPOOuders2.0bestaatuit27items.Eenanalysevangegevensvan446moedersvanjeugdigendiebehandeldwerdendooreeninstellingvoorjeugdzorglietziendatdeverschillendeaspectenvanempowermentdoordriefactorenbetrouwbaarwerdengemeten:Competentiebelevingalspersoon(8items,α=0,81),Competentiebelevingalsopvoeder(7items,α=0,82)enCompetentiebenutting(12items,α=0,75).Deeerstetweefactorenbetreffendematewaarinopvoeders/jeugdigenhetgevoelhebbendesituatiewaarinzeverkerentebeheersen,dederdehetgevoelvaninvloedtekunnenuitoefenenop

23

desituatie.Eenanalysevandegegevensvan233vadersgafnagenoegdezelfdeuitslag(zieDamen,2011voordezeanalyses).Tevensiseentotaalscoreteberekenendiedealgemenematevanempowermentaangeeft.DeEMPO2.0isopalledriedemeetmomentenafgenomenbijouders.BoordelingsschaalvoorTevredenheidenEffect(BESTE)MetdeBESTEwordtgevraagdnaarhetwaargenomeneffectvan,endetevredenheidoverdegebodenhulp(DeMeyere.a.,2004).Voorhethuidigeonderzoekisdelijstuitgebreidmetvragenovermaatschappelijkrendementenwerkzameelementenvandebehandelingopdezorgboerderij.Delijstwerdingevulddooroudersenambulantebegeleidersvandebetrokkenjeugdzorginstellingen.Indebeideversieskomenruwwegdezelfdeonderwerpenaandeorde,teweten:Redenzorgboerderijeneventuelealternatieven,Tevredenheidoverdeduur,Veranderingsvragen(veranderingingedragvanhetkind,veranderinginhetgezin,veranderingindeopvoeding,veranderinginbegripvoorhetkind),Maatschappelijkeeffecten,Invloedrijkegebeurtenissen,Deelnameaanboerderijactiviteitendiewerkzameelementenvertegenwoordigen,Aanwezigheidwerkzameprincipes,Algeheletevredenheid,Totaalindrukeffect.DeHandleidingvandeBESTE(DeMeyere.a.,2004)rapporteerthogecoëfficiëntenvoorinterneconsistentieoverdevierveranderingsvragenvandeBESTEvoorouders,hulpverlenersenaanmelders(resp.0,82,0,83en0,85).Ditrechtvaardigtdezeviervragenalséénschaaltezien(‘Waargenomeneffectiviteit’).Opelkvandezevragenmoetopeenvierpuntsschaalbeantwoordwordenoferdoorhetboerderijtrajectveranderingenbijhetkind,bijhetgezin,indemaniervanopvoedendoordeoudersenindekijkophetkinddoordeouders(1=achteruitgang,4=goedvooruitgegaan).DeBESTEwerdinhethuidigeonderzoekbijafsluiting(opT3)ingevulddooroudersenambulantebegeleiders.2.5ProceduresWanneereenjeugdigebijéénvanbeidejeugdzorginstellingenvooreenzorgboerderijtrajectwerdaangemeldwerdaandeoudersendejeugdige(vanaf12jaar)omtoestemmingvoordeelnamegevraagd.Bijhettoestemmenondertekendenzijeeninformedconsent.Daarnavuldenzijdevragenlijstenvooraanvangin,naeenhalfjaardevragenlijstenvoorhettussentijdsemeetmomentenbijbeëindigingvanhetzorgboerderijtrajectdevragenlijstenvoorhetmomentvanafsluiting.DeuitnodigingvoorhetinvullenvandelijstenwerddoordesecretariatenvandeinstellingenvanuitdeinternetdatabaseBergOppere-mailverstuurd,oudersenjongerenontvingenhierbijeenlinknaardevragenlijsten.NainvullingwerdendezeautomatischinBergOpopgeslagen.DaarnawerdhettotalebestandnaarPraktikongeëxporteerdvoorcontroleenverdereverwerking.OoktussentijdswerddoorPraktikondeinstroomvandegegevensgemonitordeninsamenspraakmetdesecretariatenvandeinstellingenzonodigbijgestuurd.Eenprojectgroepvanmedewerkersvandeinstellingenenonderzoekerskwamtijdenshetonderzoekregelmatigbijelkaaromvingeraandepolstehoudenendevoortgangtebespreken.Deresponsopdevragenlijstenwordtinhetbeginvanhetvolgendehoofdstukgegeven.2.6AnalysesDemeesteanalysesbetreffendescriptievestatistiek:gemiddelden,standaardafwijkingen,percentages,frequentieverdelingen.Voorhettoetsenvanveranderingentussendedrie

24

meetmomentenopdevragenlijstenzijnvariantie-analysesvoorherhaaldemetingenuitgevoerd.Voorhetanalyserenvanpredictorenzijnregressie-analysesgedaan,degehanteerdepredictorenenuitkomstmatenzullenbijderesultatengegevenworden.Overeenkomstenenverschillenmetdebeidevergelijkingsgroepen(Pactum-breedenBrabantsezorgboerderijen)werdengeanalyseerdmiddelst-toetsenenvariantie-analyses.Detailsoverdeanalyseszullenbijdebetreffenderesultatengegevenworden.

Omnategaanofhettypezorgboerderijvaninvloedisopdeuitkomstenvandezorgzijndriedimensiesgebruikt.Deeersteisomvangvandezorgtak:‘Klein’(minderdan8jeugdigenperdag);‘Middel’(8-15jeugdigenperdag)en‘Groot’is(>15jeugdigenperdag).Detweededimensieishetgehalteaanagrarischeproductie:‘Hoog’(boerderijiseenagrarischproductiebedrijf);‘Laag’(agrarischeactiviteitenzijnnietgerichtopproductie).Dederdedimensieishetboer(in)gehalte:‘Hoog’(deboer(in)isdebelangrijkstebegeleider);‘Laag’(erzijnvooralanderebegeleiders).

25

3Resultaten3.1ResponsopdevragenlijstenIntotaalzijner62jeugdigenopdebeidelocatiesinhetonderzoekingestroomd,bijPactum38enbijTrias24.Tabel3.1geeftderesponsopdeafgenomenvragenlijsten,ditishetaantalingevuldevragenlijstenophettotaalaantaldeelnemerseneenbelangrijkeindicatoromtebepalenofdeimplementatievanhetonderzoekbijdedriezorgaanbiedersgoedisverlopen.Voordejeugdigenvoorwiedevragenlijstenopheteerstemeetmoment,bijaanvangvanhetboerderijtrajectzijningevuldlagderesponsopdelijstenopminimaal90%.Ditisheelgoed.OpdemetingbijEindeenFollow-upisderesponsietslager,maarnogsteedsredelijktotgoed.Voorhetwaarborgenvaneenrepresentatieveanalysevandegegevensoptweemeetmomentenis60%eenvoldoenderespons(Veerman&Roosma,2008),ditcriteriumisvoorallelijstengehaald.Almetaleenmooiresultaat,dataangeeftdatditpraktijkonderzoekdankzijdeinspanningenvanallebetrokkenenvoldoendegeïmplementeerdis. UitTabel3.1valtoptemakendatdeBESTEdoor45oudersen53ambulantbegeleiders(inhetvervolgAB-ers)isingevuld.Intotaaliservoor56jeugdigenofweldooreenouder,ofweldooreenAB-ereenBESTEingevuld.Omeenheidtebrengenindeanalysesenrapportagesisbeslotendezegroepvan56alsbasistenemenvoorhetrapporterenvanderesultaten,dezegroepomvatruim90%vandeingestroomdegroepvan62cliënten.Indienditvoordeanalysesnodigwordtgevondenzullenmissendewaardenindegroepvan56geschatworden.Ditzalsteedswordenvermeld.Tabel3.1ResponstabelOuders Aanvang Einde Follow-upSDQ 59(95%) 46(74%) 38(61%)EMPO 59(95%) 46(74%) 38(61%)OBVL 58(94%) 48(77%) 37(60%)BESTE 45(73%) AmbulantBegeleider SDI 61(98%) 49(79%) 30(48%)BESTE 53(85%)

3.2KenmerkenonderzoeksgroepInTabel3.2t/mTabel3.4wordenrelevanteachtergrondkenmerkenvandeonderzoeksgroepgegeven,uitgesplitstnaardejeugdigen,hunoudersendezorgboerderij.Watbetreftdejeugdigengaathetom36jongensen20meisjes,diegemiddeldruim10jaaroudzijnenvoorhetovergrotedeelinNederlandzijngeboren;31jeugdigenvolgenregulierevormenvanonderwijs(basisofvoortgezet),22volgeneenvormvanspeciaalonderwijs,éénjeugdigevolgtgeenonderwijsenvantweejeugdigenisdeonderwijsvormnietbekend.Eenderdedeelvandejeugdigenwoontineeneenoudergezin.Meerdan80%heeftvoordeverwijzingnaardezorgboerderijaleerderejeugdzorggekregen(zieTabel3.2).Veelalbetrefthetlichtenintensiefambulantevormenvanhulp.

26

Tabel3.2.Demografischekenmerkenjeugdigen(N=56)Kenmerken Categorieën %(aantal)Geslacht Jongen 64,3(36) Meisje 35,7(20)Leeftijd 5-11jaar 73,2(41) 12-16jaar 26,8(15) Gem.10,20;Sd.2,55;Range5-16 Geboorteland Nederland 94,6(53) Anders 3,6(2) Onbekend 1,8(1)Leefsituatie Eenoudergezin 33,9(19) Tweeoudergezin 55,4(31) Adoptief 1,8(1) Pleegzorg 2,6(2) Anders/Onbekend 5,4(3)Dagbesteding Basisonderwijs4-12 44,6(25) Speciaalbasisonderwijs 19,6(11) Speciaalonderwijs 12,5(7) Voortgezetonderwijs 10,7(6) Speciaalvoortgezetonderwijs 7,1(4) Geenonderwijs 1,8(1) Onbekend 3,6(2)Maatregel Geen 83,9(47) O.t.s.(Ondertoezichtstelling) 10,7(6) Voogdij 3,6(2) Onbekend 1,8(1)Eerderehulp Nee 17,9(10) Ja,bijdeelnemendeinstellingen 25,0(14) Ja,bijandereinstellingen 55,4(31) Onbekend 1,8(1)

BijdegegevensvandeoudersinTabel3.3.valtopdatdebiologischevaderinbijna40%vandegevallennietmeerinhetgezinwoont.Ruim90%vandemoedersisvanNederlandseafkomst,datgeldtookvoorruim80%vandevaders.Bijna40%vandemoedersen50%vandevadersiswerkzaam,zijhetdatvandelaatstegroepveelgegevensontbreken(bijna34%).Tabel3.3.Demografischekenmerkenouders(N=56)Kenmerk Categorie Moeder

%(aantal)Vader%(aantal)

Aanwezigheid Biologischemoeder/vader 82,1(46) 60,7(34) Anderemoeder/vaderfiguur 12,5(7) 19,6(11) Nietaanwezig 3,6(2) 17,9(10) Onbekend 1,8(1) 1,8(1)Geboorteland Nederland 91,1(51) 80,4(45) Anders 7,1(4) 12,5(7) Onbekend 1,8(1) 7,2(4)SES Werkzaam 39,2(22) 50,0(28) Studerend 0(0) 1,8(1) Huisvrouw/huisman 32,1(18) 0(0) Gepensioneerd 0(0) 1,8(1) Werkzoekend 3,6(2) 7,1(4) Arbeidsongeschikt 8,9(5) 5,4(3) Onbekend 16,1(9) 33,9(19)

Watbetreftdezorgboerderijenwaardejeugdigennaarverwezenzijngaathetvoorhetmerendeelommiddelgroteboerderijen,meteenhoogproductiehalteeneenprominenteaanwezigheidvande

27

boer(in).Naastjeugdigenzijnerookvaakanderedoelgroepenaanwezigzoalsmensenmeteenverstandelijkebeperkingofpsychiatrischeachtergrond.Dezeanderedoelgroepenkomenoverhetalgemeenalleenopdedoordeweeksedagen.Watbetrefthettypeboerderijbezoekverblijftéénjeugdigeer24uur,krijgen32jeugdigenalleendagopvangvanééntottweekeerperweek,logeren10jeugdigenerweleensééntottweekeerpermaandenhebben13jeugdigeneencombinatievandagopvangenlogeren.Voor12jeugdigenisdeboerderijdeenigehulpvorm,deoverigenontvangenhulpnaastdeboerderij,hiervankomtlichtambulant(lichteouderbegeleiding,psycho-educatieofindividueletherapie)enintensiefambulant(thuisinhetgezin)hetmeestvoor(zieTabel3.4voordezegegevens).Tabel3.4.Kenmerkenzorgboerderij(N=56)Kenmerk Categorie %(aantal)Typeboerderij:Omvang Klein 32,1(18) Middel 48,2(27) Groot 19,6(11)Typeboerderij:Productiegehalte Laag 37,5(21) Hoog 62,5(35)Typeboerderij:Boergehalte Laag 30,4(17) Hoog 69,6(39)Verblijfopboerderij Eénaangemeldkind 1,8(1) Meerderejeugdigen–indicatiejeugdzorg 26,8(15) Ookanderedoelgroepen 69,6(39) Onbekend 1,8(1)Typeverblijf Dagopvang 57,1(32) Logeren 17,9(10) Dagopvangenlogeren 23,2(13) 24-uursverblijf 1,8(1)Dagopvang Minderdan1xp/week 39,3(22) 1xp/week 35,7(20) 2xp/week 5,3(3) 24-uursopvang 1,6(1) n.v.t.(alleenlogeren) 17,9(10) Onbekend 1,8(1)Logeren 1xp/maand 21,4(12) 2xp/maand 17,9(10) 24-uursopvang 1,8(1) n.v.t.(alleendagopvang) 57,1(32) Onbekend 1,8(1)Hulpnaastdeboerderij Nee 21,4(12) Ja 78,6(44)Indienja,welkehulp? Geen 21,4(12) Lichtambulant 33,9(19) Intensiefambulant 33,9(19) Dagbehandeling 3,6(2) Dagbehandeling+Intensiefambulant 3,6(2) 24-uurspleegzorg 3,6(2)Betrokkenzorginstelling Pactum 57,1(32) Trias 42,9(24)

Doordegegevensoverdagopvang,logerenen24-uursopvangtecombinerenhebbenwedeintensiteitvandezorgboerderijberekend(oftewelde‘dosis’boerderij).Dithebbenwegedaandooralleaanwezigheidterugterekenennaardagenperweek.Descorevoordagopvangkondaarbijalsbasisdienen,dezewaséénoftweekeerperweek(eendagdeelofheledag,ditonderscheidkonopgrondvandedatanietgoedgemaaktworden,wegaanvoordeberekeninguitvaneendag).Eénkeerweekendlogerenindemaandwerdalstweedagenpermaandgerekend,watneerkomtopeenhalvedagperweek.Decombinatievaneendagperweeknaardeboerderijeneenkeereen

28

weekendpermaandlogerenkomtdanopanderhalvedagperweek.Degemiddelde‘dosis’ofintensiteitkomtdanuitop0,93dagenperweek(Sd.0,48,N=56),22kinderenhebbeneen‘dosis’vaneendagperweek,25vanminderdaneendagen9vanmeerdaneendag(meteenmaximumvantweedagenenéénkindin24-uursopvang;ditlaatstekindzoueenscorevan7krijgen,denaastliggendelagerescoreis2,voordeberekeningvandegemiddeldenendepredictievewaarde(zieverderopinditrapport)zouditeen‘uitbijterzijn’,daaromisdezescoreop3gezet). Degemiddeldeduurvandezorgboerderijtrajectenwas14maanden(Sd.5maanden;Range4-29maanden).Bijhetafsluitenvanditonderzoekliepdeboerderijzorgvan38kinderennogdoor,somsopeenandereboerderij,met(18keer)ofzonder(20keer)aanvullendeanderezorgvoorkindofgezin,11keerwaseralleenanderezorgen7keergeenbemoeienismeervanzorg(zieTabel3.5).Tabel3.5.Hulpbijafsluiting(N=56) Soorthulp %(aantal)Jeugdzorgboerderijzonderaanvullendezorg 35,7(20)Jeugdzorgboerderijmetaanvullendeanderezorg 32,1(18)Alleenanderezorg 19,6(11)Geenzorg 12,5(7)Bijaanvangzijnookdedoelengeregistreerd.Tabel3.6geefteenoverzichtvandedoelendiebij10%ofmeervandejeugdigengesteldzijn.Dezezijnvastgelegdviahetdoelenboekvanéénvandedeelnemendeinstellingen,bijelkejeugdigeenzijngezinkondenmeerderedoelengeregistreerdworden.Tabel3.6Bijaanvanggesteldedoelen(N=56)Doelen Freq. %Persoonlijkheid–algemeen 12 21,4Voldoendezelfvertrouwen 29 51,8Emotie–algemeen 9 16,1Emotiesbijzichzelfenanderenherkennen 9 16,1Emotiesadequaattonen 16 28,6Controleoveremotieshebben 7 12,5Gedrag–algemeen 11 19,8Autoriteitvanvolwassenenaccepteren 6 10,7Speel-/werkhoudingpassendbijdeleeftijd 10 17,9Socialevaardighedenpassendbijdeleeftijd 20 35,7Socialevaardighedenadequaattoepassen 10 17,9Zelfredzaamheid 7 12,5Omgeving–algemeen 10 17,9Goedevrijetijdsbesteding 7 11,3Sociaalnetwerkonderhouden 7 12,5Gezin–algemeen 6 10,7GezinOverig 16 26,8

Voorbijna75%vandejeugdigenenhungezinnenwerdenmaximaalvijfdoelengesteld,vooreenkleinerdeelzijnhetermeerofminder.Demeestvoorkomendedoelenzijn‘Voldoendezelfvertrouwen’(bij50%vandejeugdigengesteld),‘Emotiesadequaattonen’(29%),‘Socialevaardighedenpassendbijdeleeftijd’(32%)en‘GezinAlgemeen’(26%).Doelenophetgebiedvan‘Cognitie’,‘Lichaam’en‘Probleembeschrijving’werdennietofnauwelijksgesteld(bijminderdan10%vandejeugdigen).Aanoudersisookgevraagdomaantegevenwaaromhunkindvolgenshennaareenzorgboerderijging.Verreweghetmeestvoorkomendeantwoordwas“ontlastingvanouders”,met“socialevaardighedenkind”alsgoedetweede.InBox3.1wordenuitsprakenvanoudersoverdezetweethema’ssamengevat.

29

Box3.1.Dooroudersgenoemderedenenwaaromhunkindnaareenzorgboerderijging

3.3BeantwoordingvraagstellingenEffectenopjeugdigeenoudersDeeersteonderzoeksvraagbetrofdeeffectenvanverschillendevormenvanjeugdzorgopdeboerderijbijjeugdigenenhunouders.Erisoptweemanierennaardeeffectengekeken,indeeersteplaatsviahetafnemenvanvragenlijstendieoudersbijaanvang(T1),tussentijdsnazesmaanden(T2)ennaeenjaarzorgboerderij(T3)invuldenenindetweedeplaatsviahetnaeenjaar(opT3)navragenbijoudersenambulantbegeleiderswelkeveranderingenzebijkind,oudersofgezindoorhetverblijfopdezorgboerderijwaarnamen.Webesprekenbeideapart.Ondankshetfeitdatnietvooriedereennaeenjaarhetzorgboerderijtrajectviadedeelnemendejeugdzorginstellingenbeëindigdwasenveelkinderenerviaeenanderverwijzingskanaaleenzorgboerderijblevenbezoeken,refererenweaanT3als‘einde’(vanhetgeïndiceerdezorgboerderijtraject)enaanT2als‘tussentijdsemeting’.(Zoalshiervooraangegevenwasdegemiddeldeduurvanhetgeïndiceerdeboerderijtraject14maandenenbezochten38kinderenooknaeenjaarnogeenzorgboerderij,aldannietmetaanvullendezorg.)InTabel3.7staanderesultatenvandeafgenomenvragenlijstenopdriemeetmomentenaangaandeprobleemgedrag,opvoedingsbelastingenempowerment(zie§2.4voormeerinformatieoverdeinhoudvandelijsten).BijdezeanalysezijndemissendewaardenopT1,T2enT3geschat.OntbrekendewaardenwerdengeschatdoormiddelvanhetEM-algoritme(Dempstere.a.,1977),eenschattingsproceduredieinSPSS(versie23)uittevoerenis.UitdeLittle'sMCARtest(1988)bleekdatdezeschattingbetrouwbaarenvalidewas,dezetestwasnamelijknietsignificant(Chi-Square=196,193,DF=247,Sig.=0,993). AlsdeMCAR-testnietsignificantisdanzijndemissingscompletelyatrandom(zevoldoendanaandeMCAR-assumptie).Hetaldannietontbrekenvanscoresopeenvariabeleisdannietgerelateerdaandievariabelezelf,enooknietaandeanderevariabelendiezijnmeegenomenindemissingvalueanalyse.

Ontlastingouders• Ominhetthuisfrontwatrusttekrijgen• Omdatwijalsgezinevenontlastworden• Vanwegededrukophetgezin• Nodigvoormijzelfombijtetanken• Omonsthuistijdenluchttegeven• Omrusttecreërenvoorbroertjeenzusje

Socialevaardighedenenzelfvertrouwenkind• Vanwegeextrasteunbijsocialevaardigheden• Omdathijleertmetanderekinderenomtegaan• Omoptekomenvoorzichzelfencontacttekunnenleggen

• Lerensamenwerkenmetanderen• Omgangmetanderekinderen• Bevorderingzelfvertrouwen

30

Tabel3.7.Veranderingeninprobleemgedrag,opvoedingsbelastingencompetentiebelevingSchalen Aanvang(T1) Einde(T2) Follow-up(T3) T1-T2 T1-T3 Gem. SD Gem. SD Gem. SD ES ESProbleemgedrag(SDQ;N=56) Emotioneleproblemen 1,92 1,37 1,62 1,42 1,49 1,52 0,22 0,30*Gedragsproblemen 2,05 1,48 2,18 1,47 1,62 1,53 -0,08 0,28*Aandachtpr./Hyperactiviteit 1,59 0,82 1,50 0,79 1,42 0,77 0,11 0,22*Problemenleeftijdsgenoten 2,06 1,32 2,05 1,43 1,42 2,02 0,01 0,37*Prosociaalgedrag 1,70 1,69 1,70 1,55 1,30 1,59 0,00 0,24*Totalegedragsproblemen 2,64 1,02 2,52 1,18 2,10 1,26 0,11 0,48* Opvoedingsbelasting(OBVL;N=56) Problemenouder-kindrelatie 1,85 1,47 1,87 1,61 1,46 1,39 -0,02 0,27*Problemenopvoeden 1,57 1,25 1,27 1,29 0,92 1,16 0,24 0,53*Depressievestemmingen 1,25 1,23 1,40 1,45 1,19 1,36 -0,11 0,05Rolbeperking 1,50 1,50 1,53 1,77 1,44 1,39 -0,02 0,04Lichamelijkeklachten 1,19 1,62 1,56 1,96 1,56 1,74 -0,20 -0,22Totaleopvoedingsbelasting 2,08 1,46 2,10 1,71 1,84 1,58 -0,01 0,16 Empowerment(EMPO;N=56) Competentiebelevingalspersoon 6,11 1,35 6,17 1,57 6,44 0,98 0,04 0,28*Competentiebelevingalsopvoeder 5,66 1,25 5,98 1,41 6,16 1,07 0,24 0,43*Competentiebenutting 7,24 1,00 7,23 1,33 7,54 0,98 -0,01 0,31*Totalecompetentiebeleving 6,49 1,01 6,59 1,26 6,86 0,80 0,08 0,41*Toelichting:EenpositieveESduidtopverbetering.BijdeSDQenOBVLgaathetomafnamevanproblemen,bijdeEMPOomtoenamevanempowerment.EnnegatieveESduidtdanoptoenamevanproblemenofafnamevanempowerment.

UiteenANOVAvoorherhaaldemetingenbleekopalleSDQ-schaleneenstatistischsignificanteprobleemafnamebijdejeugdigeoverdedriemeetmomenten(p<0.05).VoordeOBVLschalengoldditalleenvoordeeerstetweeschalen.VooralleEMPO-schalenbleekoverdedriemeetmomenteneenstatistischsignificantetoenameinhetgevoelvanempowermentbijdeouders.TussenT1(aanvang)enT2(tussentijds)zijndeverschillenminimaal,deeffectsizes(ES)halenopdrienadegrensvooreenkleineffectniet(dezeligtop0.20;Cohen,1992).TussenT1enT3(einde)zijndeverschillensterker,demeesteeffectsizesliggeninderangediemeestal‘klein’genoemdwordt(0,20-0,50;Cohen,1992),heteffectbijProblemenmetopvoedenismiddelgroottenoemen(≥0,50).RelatiefdegrootsteeffectenzijntevindenbijTotaleproblemen(0,48),Problemenmetopvoeden(0,53)enCompetentiebelevingalsopvoeder(0,43)enTotaleCompetentiebeleving(0,41).

Opbasisvandezeresultatenkunnenweconcluderendatgedurendehetboerderijtrajectdeemotioneleengedragsproblemenbijdejeugdigenafnemen,deoudersminderproblemenmetopvoedenkrijgenenzichmeergesterkt(‘empowered’)voeleninhunopvoeding.WelvaltopdatdeemotioneleengedragsproblemenbijEinde(T3)opdrievandevierschalengemiddeldgenomennogsteedsaanzienlijkzijn(alleenbijHyperactiviteitniet),terwijldeproblemenmetopvoedengemiddeldwelopeennormaalniveauzijngekomen.Datbetekentdatertenaanzienvandeemotioneleengedragsproblemen(gemetenmetdeSDQ)welpositieveveranderingeningangzijngezet,maardatdezenogverdereverbeteringbehoeven.Figuur3.1visualiseertdit.Indezefiguurgevenwevanelkevragenlijstdeeffectenopdeschaalmetdegrootsteeffectsizeweer.Duidelijkisteziendaterbijgedragsproblemen(SDQ)enproblemenmetopvoeden(OBVL)overdedriemeetmomenteneengestagedalingindeproblemenis(linkerfiguur),dieookstatistischsignificantbleek.Ookvaltopdatdegedragsproblemenbijaanvangernstigerwordeningeschatdandeproblemenmetopvoeden.Bijcompetentiebelevingalsopvoeder(EMPO)isditlaatstewegenshetontbrekenvannormgegevensniettebeoordelen.WellaatFiguur3.1(rechterfiguur)hierdestijgingzien.UitdezeFiguurende

31

0

1

2

3

Aanvang Tussen�jds Einde

Gedragsproblemen

Problemenmetopvoeden

1234567

Aanvang Tussen�jds Einde

Compete�ebelevingalsopvoeder

cijfersuitTabel3.7blijktdaterweleenzelfdetrendnaarverbeteringiswaartenemen(inditgevallichtstijgendomdathetomeenpositieveeigenschapgaat).Figuur3.1.Afnamegedragsproblemenenproblemenmetopvoeden(links)entoenamecompetentie(rechts)

Naasthetinvullenvandevragenlijstenisaanoudersachterafgevraagd(opT3)ofzeveranderingenzagenopeenaantalaspectenvanhetfunctionerenvanhetkindenvanhenzelf.HiervoorwarenindeBESTEeenaantalvragengestelddieparallelliepenmetdelabelsenbetekenissenvandeprobleemgedragschalenendeopvoedingsbelastingschalenvandevragenlijstenuitTabel3.7.Deeerstevraagluiddebijvoorbeeld‘Doordeboerderijismijnkindgelukkiger’,debetekenishiervankomtovereenmetdebetekenisvandeschaal‘Emotioneleproblemen’vandeSDQ.AllevragenendeuitkomstenvandebeoordelingenstaaninBijlage1,Tabel1.OnderstaandeFiguur3.2vatzesamen.

Figuur3.2.Doorouderswaargenomeneffectenzorgboerderij

Indezefiguurzijndecategorieën‘nietmeeeens’en‘eenbeetjemeeeens’uitdegenoemdetabelindeBijlagesamengenomentot‘geeneffect’endecategorieën‘behoorlijkmeeeens’en‘helemaalmeeeens’tot‘weleffect’.Hetmeestopvallendeisdatouderswatbetrefthunkindvooralaangevendatzehem/haardoorhetbezoekaandezorgboerderijgelukkigervinden(bijna60%ishethier‘behoorlijk’of‘helemaalmeeeens,endatzezichzelfontlastvoeldendoordeboerderij(83%‘behoorlijk’of‘helemaalmeeeens’).Ookgevenoudersvoorhetmerendeelaanzichvakerprettigenontspannentevoelen(bijna50%‘behoorlijk’of‘helemaalmeeeens’)enmeeraanzichzelftoete

60

1424

3447

83

37

10

60 62

15

0102030405060708090

%

32

komen(62%‘behoorlijk’of‘helemaalmeeeens’).Dezevieraspectenzijnookde‘pieken’inFiguur3.2.Opalleandereaspectenliggendescoreslager(range10-37%).Oudersbeoordelenheteffectophenzelfgemiddeldgenomenietshogerdanheteffectophunkinderen(Gem.2,35om2,14),ditverschilisookstatistischsignificant(t=2,44,df=38,p=0,019).InFiguur3.3enBijlage1,Tabel2staaneveneensbeoordelingendieachterafdooroudersenambulantebegeleiders(AB-ers)vandetweezorginstellingenzijngegeven.Hiergaathetinmeeralgemenezinoververanderingen(1)inhetgedragvandejeugdige,(2)inhetfunctionerenvanhetgezin,(2)indewijzevanopvoedenen(4)inhetbegrijpenvandejeugdigedoordeouders.OudersenAB-erskondenaangevenofdejeugdigeofzijnoudersengezinopdezevieraspecten:‘goedvooruit’‘watverbeterd’,‘nietsveranderd’waren,ofnadebehandeling‘eerderslechterdanbeter’functioneerden.Tevensisopbasisvandezevragenaanalgemeneveranderingsindexgemaakt.InTabel2vanBijlage1valtteziendatdecategorieën‘Eerderslechterdanbeter’en‘Goedvooruit’relatiefhetminstvoorkomen.InFiguur3.3wordendeuitslagendaaromietsvereenvoudigdweergegeven,hierbijzijndecategorieën‘Eerderslechterdanbeter’en‘Nietsveranderd’samengenomentot‘Nietverbeterd’endecategorieën‘Watverbeterd’en‘Goedvooruit’samengenomentot‘Verbeterd’.

Figuur3.3.BeoordelingverbeteringdooroudersenAB-ersFiguur3.3toontdatdebeoordelingenvanoudersenAB-ersopalleaspectennietergveelvanelkaarverschillen.Demeesteverbeteringwordtgezienbijhetgedragvanhetkind(bijna90%vandeoudersenAB-ers)eninietsminderemateookbijhetfunctionerenvanhetgezin(78%vandeoudersen74%vandeAB-ers).Bijopvoedingen(meer)begripkrijgenvoorhetkindwordtminderverbeteringgezien,maarnogaltijdzienoudersenAB-ershierbijmeerdan50%vandegevalleneenverbetering.Tellenweallescoresbijelkaardanzienouderseengemiddeldeverbeteringvan2,78(Sd.0,38)enAB-erseengemiddeldeverbeteringvan2,85(Sd.0,45),datisvoorbeidenbovenhettheoretischegemiddeldevan2,5(opdegehanteerde4-puntsschaal);67%vandeoudersen76%vandeAB-erszieteenmeerdangemiddeldevooruitgang(dus:scoresgroterdan2,5),ditstaatrechtsinFiguur3.3vermeld.InBox3.2wordendetoelichtingendieoudersopdevierveranderingsvragengavenmeteenaantalrepresentatieveuitsprakensamengevat.

88

79

56 56

67

89

7466 66

76

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Gedrag Gezin Opvoeden Begrip Totaal

%verbe

terd

Ouders

AB-ers

33

Box3.2.Toelichtingvanoudersopdevierveranderingsvragen

AanoudersenAB-ersisbijdevierveranderingsvragenookgevraagdinhoeverredecontactenvanAB-ergeholpenhaddenbijhettotstandkomenvanmogelijkepositieveveranderingen.Degedachtewasopdiemanierhet‘boerderij-effect’enhet‘jeugdzorg-effect’uittesplitsen.Figuur3.4geefteenoverzichtvandeantwoorden,hierbijzijndelaagstetweeantwoordcategorieënendehoogstetweeweersamengenomen,tot‘geholpen’resp.‘nietgeholpen’.IndefiguurstaathetpercentageoudersofAB-ersdataangeeftdatjeugdzorgbijveranderingeninhetgenoemdeaspect‘geholpen’heeft;decijfersstaanweerinBijlage1(Tabel3).

Figuur3.4.BeoordelinghulpjeugdzorgdooroudersenAB-ersUitdefiguurkomtenigszinsverrassendnaarvorendatoudersdebijdragevanjeugdzorgviahunAB-eropalleaspectenhogerinschattendandeAB-erszelf.Bijveranderingeninhetgedragvanhetkindisditverschilhetmeestopvallend.Bijdeandereaspectenscorenoudersookniethoog,maaraltijd

56

33

24

31 30

15 1511 10 11

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

%geh

oplen

Ouders

AB-ers

Ishetgedragvanhetkindveranderddoorhetbezoekaandeboerderij?

88%“watverbeterd”of“goedvooruit”• Gaatbetermetdesituatieom• Meerzelfvertrouwen,trots• Beheersterinzijnacties• Vakercontactmetanderekinderen• Rustigergeworden• Leertopkomenvoorzichzelf• Kanbeteromgaanmetconflicten

Isdoorhetbezoekaandeboerderijinhetfunctionerenvanuwgezinietsveranderd?

79%“watverbeterd”of“goedvooruit”• Eeniedervanhetgezinvindtmeerrust• Eveneendagopademkomen• Ruimtevooraandachtanderekinderen• Wekunnenmeerstructuurbieden• Wetendaterregelsbestaan• Minderruziemetbroertje• Meergespreksstof

Isdoorhetbezoekaandeboerderijietsveranderdindemanierwaaropuuwkindopvoedt?

56%“watverbeterd”of“goedvooruit”• Ikhebmeergeduld• Meerbesprekenwatergebeurt• Meerpositieveaspectenbelichten• Meerruimteenvertrouwengeven• Veelduidelijkerenstandvastigzijn• Iklaathemmeerdingenzelfoplossen• Regelsovereenlatenkomenmetdeboerderij

Begrijptuhetgedragvanuwkindnubeterdoorhetbezoekaandeboerderij?

56%“watverbeterd”of“goedvooruit”• Ikbegrijphoebepaaldgedragontstaat• Weetdatzijmeeruitlegentijdnodigheeft• Weetwanneerhijboosis• Meerzichtopwelkedingenhijmoeilijkvindt• Beterinzichtinzijndenkwijze• Nadrukkedaghaarmeertijdgeven• Dooruitlegvandeboerhoehijzichdaargedraagt

34

noghogerdandeAB-ers.WellichtzijnAB-erstebescheidenoverhuninbreng,ofvindenzedienietspecifiekgenoegindiezindatzenaarhungevoelteweiniggedragsveranderingstechniekentoepassenenookweinigspecifiekmethetgezinwerken.Mogelijkheeftvooralhunluisterendoorenhetfeitdatouderstenalletijdeneenberoepophenkondendoenalsalgemeenwerkzamefactorgewerkt,metnamebijhetterugdringenvanhetprobleemgedragvanhunkind.AandeAB-ersisookgevraagdhoemenhettotaleeffectvandezorgboerderijopkind,oudersengezininschatte.Hiermeegedoeldophetspecifiekeeffectvandeboerderijincombinatiemetheteffectvandeaanpakvanjeugdzorgbijkind,oudersengezin.AB-erswerdgevraagdhunkennisoverhetprocesbijhetkind,bijdeoudersenhetgezin,desamenwerkingopdeboerderij,deeventuelesamenwerkingmetanderehulpverlenerseninstantiestegebruiken;alsookdemanierwaaropditsoortzakenmogelijkopelkaarpositiefofnegatiefinwerkten(bijvoorbeeldeenthuissituatiewelofnietgunstigveranderdeofanderehulpverleningdiewelofnietbevorderlijkwas).Deantwoorden,intermenvandegroottevanheteffectwordeninFiguur3.5.samengevat.Meerdan60%zitminstensopeen(middel)groottotaaleffect.Degemiddeldescoreis2,73(Sd.0,87,N=52)engaatrichtingmiddelgroot.

Figuur3.5.IngeschattotaaleffectdoorAB-ers

TerafsluitingvandebeantwoordingvandeeersteonderzoeksvraagovereffectenvandezorgboerderijopkindenouderwordeninBox3enkelecasussenterillustratievandeproblematiekenveranderingendaaringegeven.

7,7

30,8

42,3

19,2

0

10

20

30

40

50

Nauwelijks Klein Middelgroot Groot

%

35

Box3.3Viercasussen

Maatschappelijkeeffectenenzorgkosten

Detweedeonderzoeksvraaggingoverdeeffectenvandezorgboerderijopdezorgconsumptievanjeugdigenenhunzorgkosten.HiervoorzijnaanoudersenAB-erseenaantalstellingenvoorgelegdoveraspectenvanhetmaatschappelijkfunctionerenvanhetkindendeouders.DezewordeninBijlage1,Tabel4gegeven.Mogelijkhebbendeantwoordcategorieën‘Nietmeeeens’en‘Nietvantoepassing’voorverwarringgezorgd.Deinstructiewasdezelaatstecategorietegebruikenalsdeinhoudvaneenbepaaldevraagnietaandeordewas,bijvoorbeeldwanneerergeenrisicoop

Ominzichtelijktemakenwathetboerderijtrajectbetekentvoorjeugdigenenhunoudersenwelkeelementenvanhetboerderijtrajectbelangrijkwaren,zijndeambulantbegeleidersvandejeugdzorginstellingengeïnterviewd.Webeschrijvenhieronderkortvierverschillendecasussen.

S.iseenonzekerejongenvan11jaarmetADHDenautismedieinaanrakingmetdepolitieisgekomenomdathijonderdrukmeedeedmetjongensdieanderekinderenbedreigden.Hijgingomdezaterdagenindevakantienaardeboerderij.Hetdoelwasontlastingvandemoeder,lerensamenspelenmetanderekinderenenlerenomkleineproblemenzelfoptelossen.Demoederkreegextraondersteuning.HetresultaatvanhetboerderijtrajectisdatS.heeftgeleerdomsamentespelenmetanderekinderenenineenveiligeomgevingvriendjesheeftgemaakt.MoedervoeldezichontlastomdatzemeertijdhadvoorzichzelfenvoorhetbroertjevanS.Hetboerderijtrajectheeftgoeduitgepaktdoordekundigheidvandeboerin,hetspelenmetleeftijdsgenoten,deklusjesdieS.kondoen,destructuurvanhetprogrammametdaarbijdevrijheidomzelfooktekunnenkiezenwatjegaatdoen(nietallesisvoorgestructureerd)enhetervarendatjezelfdingenkanoplossen.DezeontwikkelingiszichtbaaropdeSDQopgebiedvanhyperactiviteit(significanteverbetering)enproblemenmetleeftijdsgenoten.OpdeOBVLwarengeeneffectenzichtbaar.

A.iseenmeisjevan12jaarmetcomplexeproblemenzoalshechtingsproblematiek,autisme,ADHDeneendisharmonischintelligentieprofiel.A.wasgetuigevanseksueelmisbruikenisweggehaaldbijhaarvader.Haarmoederkomtuiteensituatievanverwaarlozingengeweldinhetgezin.A.werdopschoolgepestenhetluktehaarnietommetanderekinderentespelen.A.gingelkewoensdagmiddagnaardeboerderijenomdeweekopzaterdag.Hetgezinkreeg2-3keerperweekextraambulantehulp.OpwoensdagmiddagnaardeboerderijgaanwaslastigvoorA.omdatzenaschooltijdveeltedrukwas.Opdezaterdagginghetveelbeter.Deboerderijwerdvoorhaareeneigenplekwaarzeleerdeomvriendjestemakenenaftesprekenmetkinderen.ThuiswerdA.rustigerenzevoeltzichnumeergezien.Hetgezinsteltzichnuveelmeeropenvoorondersteuningdaninhetbegin.Volgensdeambulantbegeleiderwasmetnamedenatuurlijkeomgeving(geenhulpverleningssetting)vanbelangvoorhetsucces.DeontlastingvandemoederwordtzichtbaarindeverbeteringenopdeOBVLophetgebiedvandepressievestemmingen,problemenmetopvoedenenrolbeperking.DeSDQlietgeenverschillenzien.

M.iseenjongenvan9jaardieveelonrustervaartenPDDNOSheeft.Deouderszijngescheiden,moederenstiefvaderzijnziekenerzijnverschillendeopvoedstijlen.M.heeftruziemetanderekinderen,enspeeltweinigbuiten.M.gingomdeweekopzaterdagnaardeboerderij.Erisintensievegezinsondersteuningingezet.OpdeboerderijluktehetM.ommetanderekinderentespelenenproblemeninhetsamenspelentebesprekenmetdeboer.Hijheeftgeleerdomdingenmeerzelfoptelossenennietoveralzijnmoedervoorinteschakelen.DeboerderijiséénvandeweinigedingendieM.leukvindt.Hetisvoorhembelangrijkdathijkankiezenwathijdoet,hijvindtrustbijdebeestenenindemoestuin.HettrajectleiddetoteenpositieveveranderingopdeSDQopgebiedvanprosociaalgedrag(rekeninghoudenmetgevoelensvananderen)enopdeOBVLopeenafnameproblemenopvoeder-kindrelatie,problemenmetopvoeden,depressievestemmingenengezondheidsklachten.

T.iseenemotioneelgevoeligejongenvan12metADDdienaarhetreguliereonderwijsgaat.Hijisoverbelast,isongelukkigopschoolenvindtgeenaansluitingbijanderekinderen.Deanderekindereninhetgezinzijnheeldruk.Hetgezinisoverbelastookomdatdeoudersallesperfectwillendoen.T.gingelkewoensdagmiddagenzaterdageneenweekendpermaandnaardeboerderij.DoordeboerderijkreegT.positieveervaringenmetanderekinderenenleerdehijafsprakenmakenmetkinderenbuitendeboerderijom.OndanksdatdeboerderijveelprikkelsopleverdedoordecampingbijdeboerderijginghetgoedomdatT.zichleerdeafsluitenvoorprikkels.Hethielpdaterkleinegroepjesvan3-4kinderenmeteenbegeleiderwaren.VoorT.warendedierenbelangrijk(veiligheid)enwashetbelangrijkdathijzelfmochtkiezenwathijgingdoen.OpdeSDQwerdditzichtbaarineensignificanteafnamevandeemotioneleproblemenenproblemenmetleeftijdsgenoten.OpdeOBVLwarenergeensignificanteveranderingentezien.

36

uithuisplaatsingvanhetkindaanwezigwas,ofwanneerhetkindgeenmedicijnengebruikte.HetbleekachterafdatdeAB-ers‘Nietvantoepassing’geenenkelekeeralsantwoordkozen,waarschijnlijkhebbenzeindiegevallen‘Nietmeeeensgescoord’.Daaromisachterafnietgoeduittemakenwelkebetekenishieraangehechtmagworden,ishetnu‘nietvantoepassing’of‘nietmeeeens’(datereeneffectis)?Daaromhebbenwevoordeanalysevandezeresultatendescoresop‘nietvantoepassing’geïnterpreteerdals‘nietmeeeens’.Daarnahebbenweeentweedelinggemaaktin(1)‘Nietmeeeens/Eenbeetjemeeeens’en(2)‘Behoorlijkmeeeens/Helemaalmeeeens’enzienwealleendetweedecategoriealseenaanwijzingvooreenmaatschappelijkeffect.Hiermeefocussenweopduidelijkeaanwijzingenvooreenmaatschappelijkeffectindedata,inalleanderegevallengaanweervanuitdatditeffecternietis.DeresultatenvandeherzienecoderingenstaaninonderstaandeFiguur3.6.

Figuur3.6.MaatschappelijkeeffectenvolgensoudersenAB-ers

UitFiguur3.6isoptemakendatzoweloudersalsAB-ersineenvijfdetoteenderdevandegevallenmaatschappelijkeeffectenzienophetthuisblijvenwonenvanhetkind(7om19%),deschoolloopbaanvanhetkind(22om28%),hetsociaalnetwerkvanhetkind(22om30%)enhetfeitdaterdankzijdeboerderijgeenextrahulpnodigis(29om30%),zijhetdatopdevraagofhetkindthuiskonblijvenwonendoordeboerderijdeoudersnietaaneenpercentagevaneenvijfdetoteenderdekomen(7%).DebeoordelingenvanoudersenAB-erslopenverderbehoorlijkparallel,alleenzijndebeoordelingenvandeAB-ersdoorgaanswatpositiever.Daarnaastziet13%vandeoudersmeerdanAB-ers(8%)datdankzijdeboerderijhunsociaalnetwerkvergrootis.Deoverigemaatschappelijkeeffectenoppolitiecontacten,medicijngebruikvanhetkindenverzuimvanhetwerkvandeouderszijnnogwatkleiner(komennaardemeningvanzoweloudersalsAB-ersinminderdan10%vandegevallenvoor),mogelijkzijneffectenhiervaakooknietaandeorde(bijvoorbeeldomdatdekinderenoverhetalgemeennogtejongzijnvoorpolitiecontactenennauwelijksmedicijnengebruiken,enomdatouderstochalnietveelverzuimdenophetwerk).Inhetalgemeenzijnerwelmaatschappelijkeeffectenteconstateren,maarzijndezebescheiden.Hetlijktevenwelrealistischteconcluderendatongeveer30%vanoudersendeAB-ersvindendatdeplaatsingopdeboerderijintensieverezorgvoorkomenheeft.Hetlijkteropdatongeveerdehelftvan

7

2

22

2

22

13

9

29

19

6

28

0

30

86

30

0

5

10

15

20

25

30

35

%

Ouders

AB-ers

37

dezeintensievezorgeenuithuisplaatsinghadkunnenzijn(ongeveer15%,zijndehetmiddenvandeuiteenlopendebeoordelingenvanoudersenAB-ers.Omtoteenalgemeneindexvoormaatschappelijkeffectentekomenhebbenwescoresopdevieraspectendiehetmeestvoorkomenbijelkaargenomen.Hetgaatomdeaspecten‘Thuisblijvenwonen’,‘School’,Sociaalnetwerkkind’en‘Extrajeugdzorg’.Descoresopdezeaspecten(zieBijlage1,Tabel4zijnopgeteldengemiddeld,watvoordeouderseengemiddeldescorevan1,71oplevert(Sd.0,62,N=41)envoordeAB-erseengemiddeldescorevan2,08(Sd.0,73,N=43).Dezescoresliggenronddescore2(‘Eenbeetjemeeeens’opdegehanteerdevierpuntsschaal)envoegenaandeuitkomstendiehierbesprokenzijnnietveeltoeaandeconstateringdaterbescheidenmaatschappelijkeeffectenzijn.Dezescoreszullenvooralgebruiktwordenindeanalysevandepredictorendiehetmaatschappelijkeffectkunnenvoorspellen(zie§3.3.5).OmdemaatschappelijkeeffecteningelduittedrukkenmaaktenweopbasisvandedoordetweedeelnemendejeugdzorginstellingenopgegevenzorgkostenendecijfersuitonsonderzoekdeberekeningdieinTabel3.8isweergegeven2.Hierinstaandekostenvandezorgboerderij(variantdaghulp)voordehelegroepvan56jeugdigen,plusdekostenvoordeaanvullendehulpdiedezekinderennogkregen.BlijkensTabel3.4kreeg79%vandejeugdigenaanvullendehulp,voordeberekeningisdeverdelingindezetabelaangehouden.Allesmetelkaarbegrotenwedezorgkostenvande56jeugdigeninonsonderzoekgedurendehetonderzoeksjaarop€712.000.Steldatergeenzorgboerderijbeschikbaarwasgeweest,watzoudendandezorgkostenvoordezegroepgeweestzijn?Idealitermoetditblijkenuitdegegevensvaneencontrolegroepjeugdigendieeveneensvooreenzorgboerderijinaanmerkingkwam,maardezenietkreeg.Eendergelijkegroepisindepraktijkmoeilijkteformeren,inditonderzoekwasditooknietmogelijk.Omtocheenideeoverdemogelijkekostentekrijgenhebbenweeeninschattinggemaaktvandezorgdiedezegroepjeugdigengekregenzouhebbenindienbijdebeideinstellingendieaanhetonderzoekdeelnamengeenzorgboerderijenwarenaangesloten.Opdiemaniercreërenweeenmodelwaarinwedezorgboerderijafzettentegeneencontroleconditie‘gebruikelijkezorg’,hetgeenbijeconomischeevaluatiesgebruikelijkis(Rutten-VanMolkene.a.,2010).Bijhetcreërenvandecontroleconditie‘gebruikelijkezorg’gaanweervanuitdatallejeugdigeneenvormvanbehandelingofbegeleidingzoudenhebbengekregen,zehaddenimmersdusdanigeproblemendataanmeldingbijeenjeugdzorgorganisatienodigwas.OpbasisvandegegevensuitFiguur3.6schattenwedat30%vandezorgboerderijgroep,17jeugdigen,eenintensievertrajectgevolgdzouhebben,ietsmeerdandehelfthiervanzoumogelijkuithuisgeplaatstzijn(9kinderen).Westellendatdit4keereenresidentiëleopnameen5keereenplaatsinginpleeggezinbetekendzoukunnenhebbenendatdeoverige8dagbehandelingzoudenhebbengekregen(inclusiefgezinsondersteuning).DekostendaarvanstaaneveneensinTabel3.8vermeld.Watzouermetdeoverige39jeugdigengebeurdzijn?Hetlijktrealistisch,medegeletopdeernstvandeproblematiek3,datminstenstweederde(26jeugdigenenhungezinnen)eentrajectintensiefambulantegezinsbehandelinggekregenzouhebben,ditiseenvormvanbehandelingdieindejeugdzorgvoor

2Wedankendr.ElskevandenAkker(gezondheidseconoomLUMC-Leiden)voorhaarfeedbackopdezeberekeningen.3ZievoordeernstvanproblematiekvandezorgboerderijgroepookverderopinTabel3.13endeconclusiesdaaruit.

38

jeugdigenmeternstigeproblemenvrijgangbaaris.De13overigejeugdigenzoudendaneenvormvanlichtambulantebegeleidingofindividueletherapiehebbengekregen.OokdezekostenstaaninTabel3.8.Totaalkomendezorgkostenvooronzeonderzoeksgroepinhetonderzoeksjaardanop€989.000.Vergelijkenwedezorgkostenvandezorgboerderijgroepmetdievandecontroleconditie,danvaltopdatmenindelaatstesituatieduurderuitwasgeweest.Dezorgkostenvandezorgboerderijgroepblijken€277.000lagerdandievandecontroleconditie,eenbesparingvan28%.Wewillennogmaalsbenadrukkendatdituitkomstenzijnvaneenredeneringdieleidttoteenschattingvanwatdebehandelingzouzijngeweestalservoordezegroepgeenzorgboerderijbeschikbaarwasgeweest.Hoeweldegegevensuitonsonderzoekhiervoorinputverschaffen,staatofvaltdematevanzekerheidmetdeaannamesdiegemaaktzijn.Wehebbendezebovenstaandgeëxpliciteerdenmenendatzeplausibelzijnenmogelijknogaandeconservatievekant,omdatwebijvoorbeeldgeenrekeninghebbengehoudenmethetfeitdaterindepraktijkookmeerderezorgvormentegelijkertijdwordenaangeboden.Hetgaatverderinditmodelalleenomdedirectekostenvanbehandelingenbegeleiding4.Erkongeenrekeninggehoudenwordenmetindirectekosten,zoalsverzuimvanoudersvanhetwerk,doktersbezoekenmedicatievanoudersenspeciaalonderwijsvoordejeugdige.Tevensisergeenrekeninggehoudenmetdezorgdieinbeideconditiesnahetzorgboerderijtrajectnognodigwasofzouzijn(nazorg).Omdatweuitonsonderzoekgeenindicatiehebbendateenzorgboerderijeffectieverisdandegebruikelijkezorggaanweervanuitdatzoweldeindirectekostenalsdenazorgkostenvoordejeugdigenvoorbeidegroepennietverschillen.Tabel3.8KostenzorgboerderijafgezettegeneencontroleconditieBehandelvorm Kostenper

kindperjaarZorgboerderijgroep Controleconditie

Aantal Bedrag Aantal BedragZorgboerderij €5.000 56 €280.000 0 €0Aanvullendezorg: Lichtambulant €5.000 19 €95.000 13 €65.000Intensiefambulant €9.000 21 €189.000 26 €234.000Dagbehandeling €30.000 4 €120.000 8 €240.000Residentieel €95.000 0 €0 4 €380.000Pleegzorg €14.000 2 €28.000 5 €70.000Totaal €712.000 €989.000Besparing €277.000 28,0%Toelichting Kostenperjaarvolgensopgavevandedeelnemendezorginstellingen(afgerond).Voorkostenzorgboerderijisdevariantdaghulpgekozen,verblijfkwaminhetonderzoeknietvoor,incidenteelwasersprakevaneenweekend;tevensisuitgegaanvaneendagperweek(hetgemiddeldeinhethuidigeonderzoek)over50weken.Aantallenzorgboerderijgroepenaanvullendezorgzijngebaseerdophethuidigeonderzoek.Aantallencontroleconditiezijngebaseerdopaannamengestaafddoorhethuidigeonderzoek.Tweekinderenuitdezorgboerderijgroepkregentweesoortenaanvullendezorg(dagbehandeling+Intensiefambulant).4WewordeninonzeredeneringgesteunddoordeschattingendieErnst&Young(2012)maaktenbijhun

maatschappelijkbusinesscasedagbestedingdoorzorgboerderijen.Voordejeugdwerdendegemiddeldekostenvaneendagdeelzorgboerderijgeschatop€48endekostenvooreendagdeeldaghulp(extramuralehulp)op€63(afgerond),watvooreenzorgboerderijeenbesparingvan€15eurogeefttenopzichtevandedaghulp(=24%).Omdathiergeenrekeningisgehoudenmetintensieverezorgvormenalspleegzorgenresidentieel,zal,alsditwelgebeurt(zoalsinonsgeval),debesparinggroteruitvalleneninderichtingvandedooronsgeschatte28%gaan.

39

TevredenheidvanoudersDederdeonderzoeksvraagbetrofdetevredenheidvanjeugdigenenhunoudersoverdecontactenmetdeboerenboerin.UitTabel3.9blijktdatdezehoogis.Opallevragengeeftmeerdan50%deoudershet‘helemaaleens’tezijnmetdeuitspraakoverrespectievelijkhetgoedecontact,degoedebeschikbaarheid,hetserieusgenomenwordenendeaanwezigedeskundigheid.Tellenwe‘Behoorlijkmeeeens’en‘Helemaalmeeeens’bijelkaardanismeerdan80%vandeouderstevredenoverdeboeren/ofdeboerin.Degemiddeldescorevan3,44opdegehanteerdevierpuntsschaalbevestigtbeeld,ditis86%vandemaximaaltebehalenscore.Alsweditproberentevertalennaareenschoolcijferdankomenweuitop8,6,wateenhogescoreis.Tabel3.9.TevredenheidoudersVragen %(aantal)Hetcontactmetdeboer/boerinwasgoed. Nietmeeeens 0(0)Beetjemeeeens 11,9(5)Behoorlijkmeeeens 31,0(13)Helemaalmeeeens 57,1(24)Deboer/boerinwareneraltijdvoormijalsikhenwatwildevragen. Nietmeeeens 2,4(1)Beetjemeeeens 7,1(3)Behoorlijkmeeeens 35,7(15)Helemaalmeeeens 54,8(23)Ikvoeldemeserieusgenomendoordeboer/boerin. Nietmeeeens 0(0)Beetjemeeeens 7,3(3)Behoorlijkmeeeens 34,1(14)Helemaalmeeeens 58,5(24)Erwasvoldoendedeskundigheidopdeboerderij. Nietmeeeens 0(0)Beetjemeeeens 14,3(6)Behoorlijkmeeeens 33,3(14)Helemaalmeeeens 52,4(22)TotaalTevredenheidGem.3,44;Sd.0,61;N=40

WerkzameelementenenprincipesDevierdeonderzoeksvraaggingoverdewerkzameelementenvaneenzorgboerderij.Hieronderverstaanweconcretekenmerkenvandezorgboerderijdietheoretischgeachtwordeneenpositiefeffecttehebben(ziedeInleiding).ViadeBESTEwerdachterafaanoudersenAB-ersgevraagdmetwelkevan12specifiekezorgboerderijkenmerkendejeugdigeinaanrakingwasgeweest.Dezekenmerkenweerspiegelenvoorhetmerendeelhetagrarischekaraktervandeboerderij,hetmeedoenmetde‘dingendiegedaanmoetenworden’opdeboerderij.Vooreenkleinerdeelgaathetomsocialeaspectenalshet(samen)spelen,samenknutselenenhetcontactmethetboerengezin.DeelementenendeuitkomstenstaaninTabel3.10.

40

Tabel3.10.WerkzameelementenvolgensoudersenambulantbegeleidersElementen Ouders(N=45) AB-ers(N=53) Voorkomen

%(aantal)InvloedGem.(Sd.)

Voorkomen%(aantal)

InvloedGem.(Sd.)

Contactdieren 91,1(41) 2,95(0,91) 90,6(48) 2,73(0,90)Voederendieren 84,4(38) 2,80(0,93) 83,0(44) 2,51(0,86)Helpenmelken 11,1(5) 1,73(1,00) 9,4(5) 2,69(1,25)Rijdentrekker 24,4(11) 2,33(1,35) 13,2(7) 2,63(1,20)Werkenopland 47,7(21) 2,14(0,91) 35,8(19) 2,41(0,96)Werkenintuin 64,4(29) 2,36(0,91) 66,0(35) 2,41(0,82)Werkeninwinkel 17,8(8) 2,00(1,11) 18,9(10) 2,27(1,34)Helpenhoreca 11,1(5) 1,92(1,24) 7,5(4) 2,70(1,49)Spelenboerderij 91,1(41) 2,97(1,04) 84,9(45) 2,93(0,99)Creatieveactiviteiten 84,4(38) 2,82(0,95) 75,5(40) 2,68(1,04)Spelenanderekinderen 93,3(42) 2,80(0,96) 83,0(44) 2,91(1,00)Contactboerengezin 77,8(35) 2,70(0,98) 73,6(39) 2,87(0,95)

Hetblijktdatdesocialeelementenvrijwelaltijdwelaanwezigzijn,zoweloudersalsAB-erszienditmeestalinmeerdan80%vandegevallenplaatsvinden.Metdemeeragrarischeelementenishetcontactmet(envoederenvan)dierenmeestalwelaanwezig(80-90%),komthetwerkenindetuinofophetlandookregelmatigvoor(rondde36-66%)enscorenanderewerkzaamhedenlager,zoalsmeehelpenmetmelken,rijdenopdetrekker,werkenindeboerderijwinkelofhoreca(8-24%).Jeugdigenkomenhiermindermeeinaanraking.Gemiddeldgenomenkomenkinderenmet(afgerond)7vande12werkzameelementeninaanraking.DegemiddeldebeoordelingenvanoudersenAB-ersontlopenelkaarnietveel.OudersenAB-ersbeoordeeldenookdeinvloedvanelkelementophetverminderenofbeterkunnenhanterenvandeproblematiekvanhunkindofhetaanlerenvannieuwevaardighedenbijhunkind.Ditkonaangegevenwordenopeenvierpuntsschaal,lopenvan:‘nietgeholpen’tot‘heelveelgeholpen’.UitTabel3.10blijktdatdeinschattingenvanoudersenAB-erselkaarnietveelontlopen.Beidenschrijvendemeesteinvloedtoeaanhetspelenopdeboerderij.DeinvloedscoresvanoudersenAB-ersvandezesmeestvoorkomendeelementenstaaninFiguur3.7uitgelijnd.(ContactmetdierenenVoederenvandierenhaddenvrijwelidentiekescores,daaromisalleendeeerstgenoemdehiermeegenomen.)DegemiddeldeinvloedscoresvanoudersenAB-ersoveralle12elementenlagenrondde2,1.

Figuur3.7.Invloedmeestvoorkomendewerkzameelementen

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

Contactdieren

Werkenintuin

Crea�efwerken

Spelenboerderij

Spelenanderekinderen

Contactboerengezin

Oordeelouders OordeelAB-ers

41

AandeAB-ersisgevraagdperzorgboerderijtebeoordelenwelketheoretischwerkzameprincipeserteonderkennenwaren.Andersdanbijdeconcreteelementengaathethierommeeralgemeneuitgangspuntenvandeinterventiedietheoretischverondersteldwordeneenpositiefeffecttehebben(zieweerdeInleiding).Debeoordelingengaanweliswaaroverdeboerderijdiedejeugdigebezocht,maarzijnperjeugdigegegeven.Zegevendusaaninhoeverrejeugdigeninaanrakingkwamenc.q.kondenprofiterenvanhetwerkenvolgensdeprincipes,indeonderzoeksliteratuurookweladherencegenoemd(modelgetrouwheid,inditgevalhetmodelvandezorgboerderij).DeprincipesendebeoordelingenhiervanstaaninTabel3.11.Drieprincipesgaanoverdegroeneomgevingvandeboerderij,tweeoverdepedagogischeaanpakopdeboerderijenvieroveronderlingecontactentussenalleactorenrondhetkind.Debeoordelingenkondengegevenwordenopeen10-puntsschaal,dusalseenschoolcijferenkunnenookalszodanigbetekeniswordengegeven.InTabel3.11isteziendatdegroeneomgevingenpedagogischeprincipesruimvoldoendescoren(7,5totbijna8)endatdecontactprincipesietslagerscoren(netonderofboven7),maarnogwelvoldoendeaanwezigzijn.Degemiddeldescoreiseenruime7.Omdatdescoresopdetweesoortenelementenelkaarenigszinsontlopenhebbenweeenaparte‘boerderijscore’berekend(overdeprincipes1t/m5),dusdatgenewatdekinderenopdeboerderijomzichheenervareneneen‘contactscore’ouders,boer(in)enhulpverleners(overdeprincipes6t/m9).OokdezestaaninTabel3.11vermeld.Zoalsteverwachtenisdegemiddeldeboerderijscorehogerdandegemiddeldecontactscore(ditverschilisookstatistischsignificant,T=5,92,df=48,p<0,01).Ookdezescoreskomenbijdeanalysevandepredictorenindevolgendeparagraafweerterug.Tabel3.11.WerkzameprincipesvolgensambulantbegeleidersElementen Gem.(Sd.)Structuurzorgboerderij 7,50(1,27)Buitenzijnopboerderij 7,59(1,12)Rustenruimteopboerderij 7,73(1,27)Pedagogischeaanpakboer 7,52(1,15)Pedagogischeaanpakanderebegeleider(s) 7,50(1,13)Contactboer-ouders 7,08(1,21)ContactAB-er–ouders 6,83(0,99)ContactAB-er–boer 6,88(0,96)ContactAB-er–hulpverlenersvanandereinstanties 6,68(1,07)Totaalwerkzameprincipes 7,28(0,90)Totaalboerderij-aspecten 7,58(1,10)Totaalcontactaspecten 6,90(0,81)

MogelijkepredictorenDevijfdeonderzoeksvraaghandeldeoverderelatietussendemografischekenmerken(zoalsleeftijdengeslachtvanjeugdigen)ofdiagnostischekenmerken(bijvoorbeeldjeugdigenmeteenautismespectrumstoornisofjeugdigenmetgedragsstoornissen)endegevondeneffecten.Deresultatenvandezeonderzoeksvraagwordenhiertezamenmetdievandezesdeonderzoeksvraaggepresenteerd,dezehandeldeoververschilleninuitkomstentussenverschillendetypenzorgboerderijen(landbouw,veeteelt,etc.)endeintensiteit(aantaldagdelenperweek)endegevondeneffecten.Wevattendebeidevragensamenonderdevraagnaarpredictievanuitkomsten:kunnenuitkomstenvoorspeldwordenopbasisvancliënt-,boerderij-ofbehandelkenmerken?Enlevertditinzichtopvoorwelkesubgroependeboerderijmogelijkeffectieveris?

42

Omderelatietussenmogelijkepredictorenenuitkomstentebekijkenzijnelfuitkomstengeselecteerd.Deeerstedriebetreffendedriesignificanteeffectenmethetgrootsteeffectopschalenvandedriegebruiktevragenlijsten(SDQ,OBVL,EMPO),ditzijnuitkomstenbeoordeelddoorouders,hetgaathieromhetverschiltussenvoor-ennameting,indeanalysesgecorrigeerdvoordehoogtevandevoormeting.HetgaatindeTotaalscoreopdeSDQ,descoreopProblemenmetopvoeden(OBVL)endescoreopCompetentiebelevingalsopvoeder(EMPO).DeoverigeachtbetreffenverschillendeuitkomstvragenvandeBESTE.Tabel3.12opdevolgendeblz.vatdezebeknoptsamen,ziehetvoorgaandevoormeerinformatieoverdezeuitkomstmaten.Daarnaastzijner14predictorengeselecteerd:vierpredictorenbetreffencliëntkenmerkenenachtbetreffenboerderijkenmerken.Bijcliëntkenmerkengaathetom:geslacht,leeftijd,wonenineeneenoudergezin,eneerderehulp.Bijdeboerderijkenmerkengaathetom:omvangvanhetboerenbedrijf,boergehalte,productiegehalte,intensiteitvanhetboerderijbezoek,aantalwerkzameelementenbeoordeelddoorouders,invloedwerkzameelementenbeoordeelddoorouders,aantalwerkzameelementenbeoordeelddoorAB-ers,invloedwerkzameelementenbeoordeelddoorAB-ers,getrouwheidaanwerkzameprincipesengelijktijdighulp(zieweerdevoorgaandeparagrafenentabellenvoormeerinformatieoverdegegevensvandezepredictoren,zoalsaantallenpercategorieofgemiddelden).Omheteffectvandepredictoreninkaarttebrengenzijnregressie-analysesuitgevoerdwaarbijdeontbrekendewaardeninhetdatabestandvanN=56gevuldzijndoordezetelatenschattenviahetEM-algoritme(Dempstere.a.,1977).DezeschattingsprocedureisuitgevoerdinSPSSversie23.DeLittle'sMCARtestwasnietsignificant(Chi-Square=930,763,DF=1067,Sig.=,999).Missingszijncompletelyatrandom(zieblz.29voorverdereuitleg).Achtvande12predictorenblekeneensignificantverbandtehebbenmetéénofmeervannegenuitkomstenvande11uitkomsten.Tabel3.12geeftdezesignificanteverbandeneninBijlage2staanalleverbandentussende12predictorenende11uitkomsten.

43

Tabel3.12.PredictorenenuitkomstenKenmerken Co

mpe

tentie-

belevingopvoe

ding

Effectopkind

volgen

soud

er

Effectopou

der

volgen

soud

er

Totaaleffe

ctvolgens

oude

r

Totaaleffe

ctvolgens

AB-er

Maatsch.impa

ct

volgen

soud

er

Maatsch.impa

ct

volgen

sAB-er

Tevred

enhe

id

volgen

soud

er

Inscha

tting

Effectdoo

rAB-er

Geslacht1=man;2=vrouw

-.34** -.27*

Leeftijdrange5-16

.24*

Intensiteit/dosisrange0.5-3dg/wk.

.27* .33* .27* .36** .31*

Gelijktijdigehulp0=nee;1=ja

.27*

AantalwerkzameelementenOudersrange0-12

.28* .36** .28*

InvloedwerkzameelementenOudersrange0-12

.36** .46** .33* .40** .30*

InvloedwerkzameelementenAB-ersrange0-12

.71** .42** .60**

Getrouwheidaanwerkzameprincipesrange0-10

.45** .62** .51**

*≤0.05**≤0.01

InTabel3.12vallenallereerstenkeleconsistentepatronenop:- Deintensiteitvandezorgboerderijindagenperweekendeinvloedvandewerkzameelementen

volgensouderszijngerelateerdaanvijfvannegenuitkomsten.- Hetaantalwerkzameelementenvolgensouders,deinvloedvandewerkzameelementen

volgensAB-ersendegetrouwheidvandewerkzameprincipesbeoordeelddoordeAB-erszijngerelateerdaandrievannegenuitkomsten.

Inaldezegevallenlijkthetadagium‘hoemeer(deintensiteit,hetaantalendeinvloedwerkzameelementen,getrouwheidaanprincipes),hoebeter(deuitkomsten)’optegaan.Ditwordtookweleendosis-responseffectgenoemdengeeftaanwijzingenvoordeeffectiviteitvandeinterventie.Daarnaastzijnerwatincidenteleverbanden:- Bijjongenszienoudersmeereffectophuneigenfunctionerenenzijnmeertevredenoverde

omgangmetdeboer(in)danbijmeisjes.- Naarmatedejeugdigenjongerzijnisermeervooruitgangindecompetentiebelevingvande

opvoeding.- IndienersprakeisvangelijktijdigehulpschatdeAB-erhettotaaleffecthogerin.

44

BereiktedoelgroepinverhoudingtotgebruikelijkejeugdzorgDezevendeonderzoeksvraagbetrofdeverhoudingvandebereiktedoelgroepvandejeugdzorgboerderijeninditonderzoektotdievangebruikelijkevormenvanjeugdzorg,ookwel‘careasusual’genoemd.Dehypothesehierbijisdatervaakaaneenzorgboerderijwordtgedachtalsdezegebruikelijkevormenvanzorggeeneffecthebbengehad,ofdateenzorgboerderijeenextrainzetvormtbijjeugdigenbijwiedegebruikelijkebehandelingnietaanslaat.Inbeidegevallenzoudeproblematiekvandevooreenzorgboerderijaangemeldejeugdigeernstigerzijn.OmdiehypothesetetoetsenvergelekenwedeproblematiekvandezorgboerderijgroepmetdeproblematiekvanoverigeaanmeldingenbijPactumoptweevandeinditonderzoekgehanteerdevragenlijsten(dezewerdeneveneensPactum-breedafgenomen).Dezeoverigeaanmeldingenbetroffenjeugdigenindeleeftijdvan5tot15jaardietussen2011en2016eenvormvanambulantehulp,daghulpofpleegzorgontvingenbijPactum;residentiëlezorgwerdbuitenbeschouwinggelaten.Tabel3.13geeftdeuitslagen,waarbijgecorrigeerdisvoorleeftijdengeslacht(dezezijnalscovariatenindeanalysemeegenomen).Tabel3.13.DoelgroepzorgboerderijversusgebruikelijkezorgPactum Zorgboerderij(N=56) OverigzorgaanbodPactum

(NSDQ=387;NEMPO=282)

Aspect Schaal Gem. SD Gem. SD Sig.Gedragsproblemen Totaleproblemen 2,64 1,02 1,90 1,32 ***(SDQ) Emotioneleproblemen 1,92 1,37 1,35 1,40 ** Gedragsproblemen 2,05 1,48 2,01 1,73 Aandachtsproblemen 1,59 0,82 1,09 1,02 *** Probl.Leeftijdsgenoten 2,06 1,32 1,15 1,41 ***Empowerment Totalecompetentiebeleving 6,49 1,01 6,10 1,14 *(EMPO) Competentiebeleving

Persoon6,11 1,35 5,72 1,51

CompetentiebelevingOpvoeder

5,66 1,25 5,30 1,57

Competentiebenutting 7,24 1,00 6,81 1,09 ***<.05;**<.01;***<.001UitTabel3.13valtafteleidendatjeugdigendienaardezorgboerderijgaanmeerprobleemgedraghebbendandevergelijkingsgroep‘gebruikelijkezorg’.Middelst-testsisgetoetstoferverschillenwarentussendeboerderijgroependegebruikelijkezorgvanPactum.Dezorgboerderijgroepheeftmetnamemeertotaleproblemen(p<.001),meeremotioneleproblemen(p<.01),meeraandachtsproblemen(p<.001)enmeerproblemenmetleeftijdsgenoten(p<.001).AlleenopdeschaalGedragsproblemenhebbendejeugdigendienaardezorgboerderijgaanvergelijkbareproblemenalsbijdegebruikelijkezorg(p=n.s.).Hetverschiltussenbeidegroepenzitmogelijkindecomorbiditeitvandeproblemenbijdeboerderijgroep.Comorbiditeitishettegelijkertijdvoorkomenvantweeofmeerstoornissenofaandoeningenbijeencliënt.OmdezeveronderstellingtetoetsenhebbenweeenprobleemindexgemaaktvandevierSDOprobleemschalen(emotionelesymptomen,gedragsproblemen,aandachtsproblemenenproblemenmetleeftijdsgenoten)metalscriteriumvoor‘probleem’eendeviatiescorevan1,28(=90epercentiel).Het90epercentielgeeftbijveelvragenlijstendegrensaantussenklinischenniet-klinisch,oftussenwelofgeenproblemen.Bijdeboerderijgroepscoorde86%bijtweeofmeerproblemeninhetprobleemgebied,bijdegroep‘gebruikelijkezorg’bleekdit64%tezijn.DeFisher’sExactTestgafeensignificantverschilaantussendecellen(p=.001).Ditsignificanteeffectismetnametoeteschrijvenaanhetkleinereaantalniet-

45

klinischegevallenindeboerderijgroep.Tenaanzienvandecompetentievaltopdatdeoudersvandeboerderijgroepaangaandehunempowermenteensignificantbeteretotalecompetentiebeleving(p<.05)hebbendandegroepdiegebruikelijkezorgkreeg.Ditzithemdanmetnameindecompetentiebenutting(p<.01).HetlijkteropdatoudersvanjeugdigendieeenzorgboerderijbezoekennetietsbeterdeproblemenvanhunkinderenkunnenhanterendandeoudersdiedegebruikelijkezorgvanPactumontvangen.DeconclusiehierisdatdejeugdigendienaareenzorgboerderijwerdenverwezenoverhetalgemeenernstigerenmeerdiverseproblemenvertoondendandejeugdigendiebijPactumdegebruikelijkezorgontvingen.Figuur3.8brengtditinbeeldvoordeSDQ-schalen,metdecijfersvanTabel3.13.Dehypotheseoververschilinproblematiekwordthiermeebevestigd.Tenaanzienvandecompetentiebelevingvanoudersgeldthetomgekeerde,hieroverhaddenweechtergeenspecifiekehypothese.

Figuur3.8.ProblemenjeugdigenZorgboerderijgroepengebruikelijkezorgvergeleken

DaarnaastisnagegaanhoedeeffectenvandezorgboerderijzichverhoudentotdievandegroepdiedegebruikelijkezorgvanPactumontving.Vanuitdegedachtedatdeproblemenbijdegroepdienaareenjeugdzorgboerderijverwezenwordenernstigerzijn,isdevolgendelogischegedachtedatdeinzetvandezorgboerderijervoorzorgtdatdieproblemenafnemenennahetboerderijtrajectophetniveauvandegebruikelijkezorgzoudenliggen.Datleidttotdehypothesedatdeeffectsizesvanhetboerderijtrajectdievandegebruikelijkezorgzoudenmoetenovertreffen.Tabel3.14geeftdeuitslagen,weergecorrigeerdvoorleeftijdengeslacht,enFiguur3.9visualiseertzevoordeSDQ-schalendieprobleemgedragmeten.UitTabel3.14enFiguur3.9(opdevolgendeblz.)valtafteleidendatdehypothesealleenvoordeschaalProblemenmetleeftijdsgenotenvandeSDQopgaat,deboerderijgroeplaathieropsignificantmeerverbeteringziendandevergelijkingsgroep(ES=0,38om0,21,p<.05).OpdeandereschalenvandeSDQzijnergeensignificanteverschillentussenbeidegroepengevonden.Dehypothesewerdgedeeltelijkbevestigd,waarbijaangetekendmagwordendatjuistproblemenmetleeftijdsgenoten(gebrekaansocialevaardigheden)eenbelangrijkeindicatievormenvoorhetverwijzennaareenzorgboerderij.VoordeEMPO-schalenCompetentiebelevingalspersoon(ES=0,28om0,58,p<.05)enopvoeder(ES=0,43om0,66,p<.05)envoordetotalecompetentiebeleving(ES=0,41om0,61,p<.05)geldtdatdevergelijkingsgroepdiedegebruikelijkezorgontvingsignificantmeerverbeteringlaat

1,92 2,05

1,59

2,06

1,35

2,01

1,09 1,15

0

0,5

1

1,5

2

2,5

Emo�e Gedrag Hyperac�viteit Problemenlee�ijdsgenoten

Zorgboerderij Gebruikelijkezorg

46

ziendandeboerderijgroep,deoudersindeeerstgenoemdegroepvoelenzichmeer‘empowered’gedurendebehandeling(gegevenswelindetabel,nietindefiguur).Deconclusiehierisdatdehypotheseoververschilinveranderinggedeeltelijkopgaat(voorProblemenleeftijdsgenoten).Voorempowerment(competentiebelevingintotaalenalspersoonenopvoeder)ligthetverschilindeandererichting,maarhiervoorwasgeenspecifiekehypotheseopgesteld.Tabel3.14.VergelijkingzorgboerderijvsgebruikelijkezorgPactumOnderzoeksgroep Aspect T1(Aanvang) T2(Einde*) ES M SD M SD Zorgboerderij(N=56) Probleemgedrag Totaleproblemen 2,64 1,02 2,10 1,26 0,47 Emotioneleproblemen 1,92 1,37 1,49 1,52 0,30 Gedragsproblemen 2,05 1,48 1,62 1,53 0,29 Hyperactiviteit 1,59 0,82 1,42 0,72 0,22 Probl.metleeftijdsgenoten 2,06 1,32 1,42 2,02 0,38Empowerment Totalecompetentiebeleving 6,49 1,01 6,86 0,80 0,41 CompetentiebelevingPersoon 6,11 1,35 6,44 0,98 0,28 CompetentiebelevingOpvoeder 5,66 1,25 6,16 1,07 0,43 Competentiebenutting 7,24 1,00 7,54 0,98 0,30Pactum-overig Probleemgedrag(N=380) Totaleproblemen 1,90 1,32 1,24 1,34 0,50 Emotioneleproblemen 1,35 1,39 0,78 1,36 0,41 Gedragsproblemen 2,02 1,73 1,18 1,55 0,51 Hyperactiviteit 1,08 1,02 0,79 0,97 0,29 Probl.metleeftijdsgenoten 1,16 1,41 0,87 1,33 0,21Empowerment(N=277) Totalecompetentiebeleving 6,08 1,14 6,78 1,15 0,61 CompetentiebelevingPersoon 5,71 1,52 6,55 1,39 0,58 CompetentiebelevingOpvoeder 5,28 1,57 6,26 1,41 0,66 Competentiebenutting 6,80 1,09 7,25 1,22 0,39*BijzorgboerderijisT2hierdeeindmetingna12maanden

Figuur3.9.EffectsizesZorgboerderijgroepenPactumoverigvergeleken

BereiktedoelgroepenuitkomstenvergelekenmetintensieverejeugdzorgopdeboerderijDeachtsteonderzoeksvraaggingoverdeverhoudingvandebereiktedoelgroepvandejeugdzorgboerderijeninditonderzoektotdievanandere,meerintensievevormenvanzorgboerderijenvoorjeugdigen.Hierwasgeenspecifiekehypothesevoor,hetgingeromde

0,3 0,290,22

0,380,47

0,410,51

0,290,21

0,5

00,10,20,30,40,50,6

Zorgboerderij Gebruikelijkezorg

47

onderzoeksgegevensvanhethuidigeprojectteplaatsennaastdievanandereboerderijtrajectenenexploratieftekijkennaarovereenkomstenenverschillen.DeintensieverevormenwordenuitgevoerdbijBrabantsezorgboerderijen.VoorditonderzoekhebbenwegebruikgemaaktvandegegevensvanzorgboerderijtrajectenvanBJBrabantenJuzt,waardeelsdezelfdevragenlijstenzijngebruikt.AlleenvoorgedragsproblemenisnietdeSDQgebruikt,maardeCBCL(ChildBehaviorChecklist).DeuitslagenstaaninTabel3.15,eveneensweergecorrigeerdvoorleeftijdengeslacht.Tabel3.15.EffectzorgboerderijvszorgboerderijenBJBrabant T1(Aanvang) T2(6mnd) T3(12mnd)* T1-T2 T1-T3Zorgaanbieder Aspect N M SD M SD M SD ES ESPactum/Trias Totaleproblemen

(SDQ)56 2,64 1,02 2,52 1,18 2,10 1,26 0,11 0,48

Emotioneleprobl. 56 1,92 1,37 1,62 1,42 1,49 1,52 0,22 0,30Gedragsproblemen 56 2,05 1,48 2,18 1,47 1,62 1,53 -0,08 0,28Opvoedingsbelasting(OBVL)

56 2,08 1,46 2,10 1,71 1,84 1,58 -0,01 0,16

Competentiebeleving(EMPO)

56 6,49 1,01 6,59 1,26 6,86 0,80 0,08 0,41

Brabantsezorgboerderijen

Totaleproblemen(CBCL)

31 3,30 1,53 1,16 1,63 1,35

Internaliseren 31 2,55 2,19 0,91 1,66 0,84 Externaliseren 31 3,55 1,56 1,16 1,73 1,45 Opvoedingsbelasting(OBVL)

31 2,84 1,78 1,31 1,90 0,83

Competentiebeleving(EMPO)

32 6,24 0,96 6,68 1,17 0,41

*VandeBrabantsezorgboerderijenwarenonvoldoendeT3metingenbeschikbaaromeenreëelbeeldvandeontwikkelinginkaarttekunnenbrengen.

Tabel3.15laatziendatdeBrabantsezorgboerderijentussenT1enT2(deperiodedatdejongerenopdeboerderijverblijven)significantverbeteren,terwijldeboerderijtrajectenvanPactumenTriashiernoggeensignificanteverbeteringenlatenzien.DezesignificanteverbeteringenzijntenaanzienvanhetprobleemgedragendecompetentiebelevingwelwaartenementussenT1enT3.OokFiguur3.10brengtditinbeeld.

Figuur3.10.EffectsizeszorgboerderijenPactum/TriasvergelekenmetBrabant

BehoudensvoorCompetentiebelevingzijndeeffectsizesvoordeboerderijgroepuitOverijssel/GelderlandtussenT1enT3echterveelminderhoogdandeeffectsizesdiedeBrabantsevergelijkingsgroeplaatzientussenT1enT2.Dezeverschillenzijnwaarschijnlijktoeteschrijvenaan

0,3 0,280,48

0,16

0,84

1,451,35

0,83

00,20,40,60,81

1,21,41,6

Pactum/Trias

Brabant

48

degrotereernstvandeproblemenbijaanmeldingindeBrabantseboerderijgroependedaaropafgestemdeintensiteitvandezorg,waardejeugdigenvrijwelcontinuopdezorgboerderijverblijvenenbijPactumenTriasgemiddeldslechtseendagdeel.Hetlijkteropdathoeintensieverhettrajectishoemeerverbeteringertehalenvalt,hetgeenaansluitbijdeeerdergerapporteerdedosis-responsrelatieinhethuidigeonderzoek.Eenmogelijkheidisookdatdeeffectsizesvooremotioneleengedragsproblemenbijdejeugdigenenigszinsvertekendzijndoorhetgebruikvanverschillendevragenlijsten.Degehanteerdedeviatiescorescorrigerenhierwelvoor,maarmogelijkisdeCBCLprobleemgevoeliger(enveranderingsgevoeliger)dandeSDQ.

49

4ConclusiesenaanbevelingenHethiergerapporteerdeonderzoeknaardeeffectiviteitvanjeugdzorgboerderijenvondplaatsbij56jeugdigendiebijPactum(regioGelderland)enTrias(regioOverijssel)tussenjuli2013enjuli2015eenjeugdzorgboerderijtrajectkregenaangeboden.Gemiddeldbezochtenzegedurenderuimeenjaardeboerderijééndagperweek.Demeestvoorkomendedoelenwarenontwikkelenvanzelfvertrouwenensocialevaardigheden,lerensamenspelenenontlastingvanoudersengezin.Dejeugdzorgboer(in)enambulantbegeleidervandeinstellingwerktensamenomdezedoelentebereiken.Hetgingom36jongensen20meisjesindeleeftijdvan5tot16jaar(gemiddeld10,2jaar).Oudersvuldenaanhetbegin,tussentijds(naeenhalfjaar)enaanheteindvanhetboerderijtraject(naruimeenjaar)eenaantalgestandaardiseerdevragenlijstenin,hiermeewerdengedragsproblemen,opvoedingsbelastingenempowermentgemeten.Oudersenambulantbegeleidersvuldenookaanheteindeenvragenlijstin,hiermeewerdachterafgedetailleerdnagegaanwelkeeffectenmenzagenwelkewerkzameelementenenprincipesvanhetzorgboerderijmodelindepraktijkeenrolspeelden.4.1ConclusiesnaaraanleidingvandevraagstellingenConclusiesovereffectenopjeugdigenenoudersMeerdan80%vandeoudersgafaanzichdoordezorgboerderijontlasttevoelen,zevoeldenzichmeerontspannenenkwamenookmeeraandingenvoorzichzelftoe.Ookbeoordeeldebijna90%nadezorgboerderijhetgedragvanhunkindalsverbeterd.Zezagenmetnamehunkindgelukkigerwordenenbeteromgaanmetleeftijdsgenoten.Ookzagruimdriekwartvandeoudersverbeteringeninhetfunctionerenvanhungezin.Inietsminderematezagenzeookverbeteringeninhunwijzevanopvoedenenbegrepenzehunkindbeter.Tezamengenomenzagbijnatweederdevandeouderseffectenbijhunkind,henzelfofhungezinalsgevolgvanhetboerderijbezoekvanhunkind.DezeuitkomstenwordenookgrotendeelsondersteunddoordebeoordelingendiedeAB-ersgaven.Ookwordenzeondersteunddoordeuitkomstenvandeherhaaldemetingenwaarbijoudersbijaanvang,tussentijds(nazesmaanden)enbijeinde(naruimeenjaar)vragenlijsteninvulden.Hieruitblijktdatdeemotioneleengedragsproblemenbijhunkinderenstatistischsignificantafnamen,evenalsproblemenindeouder-kindrelatieenproblemenmetopvoeden,tegelijkertijdnamhetgevoelvan‘empowerment’alspersoonenalsopvoedertoe.Opvallendisweldatdeeffectenopdetussentijdsemeting(naeenhalfjaar)noggeringwaren.Datbetekentdatdeextrazesmaanden(ensomsmeer)nodigzijnomeenaantoonbaareffecttebereiken.Ookopvallendisdat,ondanksdesignificantevooruitgang,deemotioneleengedragsproblemenbijeindeopdrievandeviergemetenaspectennognietverdwenenwaren,eenbekendverschijnselnabehandelingenindejeugdzorg(Veerman&TenBrink,2001);erisdusnogverdereverbeteringmogelijkennodig.Geletophetfeitdathetmerendeelvandejeugdigen(88%)naafloopvanhetboerderijtrajectnogeenvormvanzorgontving,vaakookviaeenzorgboerderij,wordtdezenoodzaakookindepraktijkonderkend.GevraagdnaareenalgemeneinschattingwaarbijtevensgevraagdwerdrekeningtehoudenmetalleaspectenvankindengezingavendeAB-ersaanbijmeerdan60%vandekinderenendegezinneneen(middel)grooteffecttezienalsgevolgvanhetbezoekaaneenzorgboerderij,inclusiefeventueelgegevenondersteuningdooraanvullendezorg.Laatstgenoemdezorgbleekbijhetmerendeelvande

50

kinderenengezinnenaanwezig(79%).Ditisweleenpuntomrekeningmeetehouden,inschattingenoverheteffectvandezorgboerderijzijndeelsookinschattingenoverheteffectvangelijktijdiggegevenanderezorg.Wekomenhiernogopterug.ConclusiesovermaatschappelijkeeffectenenzorgkostenOudersenAB-erszagenookmaatschappelijkeffecten.VolgensdeAB-erskonden10vande53kinderendoorhetbezoekaandezorgboerderijthuisblijvenwonen(volgensouders3vande45)envolgenshenwaservoor16vande53kinderengeenextrajeugdzorgnodig(volgensouders13vande45).VerderzagenzowelAB-ersalsoudershetsocialenetwerkvandekinderenvergroot.Ouderszelfzageneveneenshunnetwerkvergroot,zijhetinminderematedanbijhunkinderen,AB-erszagenhierweinigverandering.Eenberekeningwaarbijdezegegevensalsbasisdiendenenwaarbijookrekeninggehoudenwerdmetmogelijkeandere,tegelijkplaatsvindendezorg,lietziendathetjaarboerderijbezoekbijna30%aanzorgkostenbespaardheeft.ConclusiesovertevredenheidOuderswarenoverhetalgemeenzeertevredenoverhetcontactmetdezorgboerderij,verrewegdemeesteoudersbeoordeeldenhetcontactmetdeboerendeboerinalsgoed,gavenaandatdezeeraltijdwarenalszeietswildenvragen,voeldenzichdoorhenserieusgenomenenervoerenbijhenruimvoldoendedeskundigheid.ConclusiesoverwerkzameelementenenprincipesGemiddeldgingendekinderenééndagperweeknaardeboerderij,27kinderengingenminderdanééndag,11meerdanééndag.Tijdenshetverblijfkwamenvrijwelallekindereninaanrakingmetdieren,inietsminderematemethetwerkenophetlandofindetuinenvrijweinigmettypischeboerderij-activiteitenalsmeehelpenmetmelkenenrijdenopdetrekker.Ditkanechterookmetdeleeftijdtemakenhebben,demeestekinderenwarentussende5en11jaar.Ooknamendemeestekinderendeelaansocialeactiviteitenalssamenspelenensamenknutselen.Uiteenrijtjevan12vandezewerkzameelementenkwamenkinderenergemiddeldmet7incontact.OudersenAB-ersbeoordeeldenditvrijwelhetzelfde.AB-ersgavendaarnaastnogaandatwerkzameprincipesvanhetboerderijmodel,zoalsdegroeneomgevingendepedagogischeomgang,inruimvoldoendemateaanwezigwaren,ditwijstopmodelgetrouwheidtenaanzienvandeboerderij-aaanpak,theoretischbelangrijkeprincipes(zoalsinHoofdstuk1verwoord)blekenindepraktijkookteonderkennen.Deaanwezigheidvancontactentussendeverschillendepartijen(ouders,boer(in),AB-ers,anderehulpverleners)werdenalsietsminderbeoordeeld,maarnogwelvoldoende.ConclusiesoverpredictorenBijdeanalysevandepredictorenvielmetnameeenconsistentpatroonvan‘hoemeer,hoebeter’op.Deintensiteitvandezorgboerderijindagenperweekendeinvloedvandewerkzameelementenvolgensouderswarenpositiefgerelateerdaanvijfvannegenuitkomsten,diezoweldebeoordelingenvanoudersalsAB-ersbetreffen.Hetaantalwerkzameelementenvolgensouderswaspositiefgerelateerdaantweeuitkomstbeoordelingenvanouderszelfenéénuitkomstbeoordeling

51

vandeAB-er.DeinvloedvandewerkzameelementenvolgensAB-ersendegetrouwheidvandewerkzameprincipesbeoordeelddoordeAB-erswarenpositiefgerelateerdaandrieuitkomstbeoordelingenvanAB-erzelf.Ditpatroonvan‘hoemeer,hoebeter’wordtookweleendosis-responseffectgenoemdengeeftverdereaanwijzingenvoordeeffectiviteitvandeonderzochteinterventie.Ookhetgegevendatdeeffectennaeenhalfjaarnogverbeterden(zievoorgaand)kanbetekenendateenbepaaldeminimumintensiteit(dosis)nodigisomeeneffecttebereiken.ConclusiesoverdevergelijkingmetgebruikelijkejeugdzorgGeletopdeernstvandeproblemenblekenjeugdigendienaardezorgboerderijgaanbijaanvangvanhunboerderijtrajectsignificantmeerprobleemgedragtehebbendaneenvergelijkingsgroepdiebijPactumdegebruikelijkezorg(‘careasusual’)ontving.ZevertoondenopdeSDQmetnamemeertotalegedragsproblemen,meeremotioneleproblemen,meeraandachtsproblemenenmeerproblemenmetleeftijdsgenoten.AlleenopdeschaalGedragsproblemenvandeSDQvertoondendejeugdigendienaardezorgboerderijgaanvergelijkbareproblemen.Hetverschiltussenbeidegroepenlijktindecomorbiditeitvandeproblemenbijdezorgboerderijgroepteliggen,dezegroephadsignificantvakertweeofmeerproblemen(gemetenmetdeSDQ).AlmetalbetekentditdatjeugdigendienaardezorgboerderijwerdenverwezenoverhetalgemeenernstigerenookmeerdiverseproblemenvertoondendandeoverigejeugdigenbijPactum.Dehypotheseoververschilinproblematiekwordthiermeebevestigd.Tenaanzienvandeempowermentvanoudersgeldthetomgekeerde,hieroverhaddenweechtergeenspecifiekehypothese.Hiervielopdatdeoudersvandeboerderijgroepeensignificantbeteretotalecompetentiebelevinghaddendandeoudersvanjeugdigendiedegebruikelijkezorgontvingen.Ditkwammetnametotuitingindecompetentiebenutting.HetlijkteropdatoudersvanjeugdigendieeenzorgboerderijbezochtennetietsbeterdeproblemenvanhunkinderenkondenhanterendandeoudersdiedegebruikelijkezorgvanPactumontvingen.WatbetreftveranderingenlietdezorgboerderijgroepinvergelijkingtotdegroepdiedegebruikelijkezorgontvingsignificantmeerverbeteringzienopdeschaalProblemenmetleeftijdsgenotenvandeSDQ.OpdeoverigeSDQ-schalenbleekergeenverschil.Hiermeewordtdehypothesevanmeervooruitgangbijdezorgboerderijgroepgedeeltelijkbevestigd,waarbijaangetekendmagwordendatjuistproblemenmetleeftijdsgenoten(gebrekaansocialevaardigheden)eenbelangrijkeindicatievormenvoorhetverwijzennaareenzorgboerderij.Opdeempowerment-schalenvandeEMPOlietjuistdevergelijkingsgroep‘gebruikelijkezorg’significantmeerverbeteringziendandezorgboerderijgroep,oudersdiedegebruikelijkezorgontvingenvoeldenzichmeer‘empowered’gedurendedebehandeling,hiervoorhaddenwegeenspecifiekehypothese.Conclusiesoverdevergelijkingmetandere,meerintensievezorgboerderijtrajectenEenvergelijkingmetderesultatenvanonsonderzoeknaarBrabantsezorgboerderijenlietziendatdezegroeptussenT1enT2(eenperiodevaneenhalfjaarwaarindejeugdigenopdeboerderijverblijven)significantverbeterden,terwijldezorgboerderijtrajectenvanPactumenTriasinhethuidigeonderzoekineenzelfdeperiodenoggeensignificanteverbeteringenlietenzien(zieWerkgroepErvaringslerenopdeboerderijNoord-Brabant,2014).SignificanteverbeteringenwareninhethuidigeonderzoekwelwaartenementussenT1enT3,metnametenaanzienvan

52

probleemgedragenempowerment.BehoudensvoorempowermentwarendeeffectsizestussenT1enT3inhethuidigeonderzoekechterveelmindergrootdandeeffectsizesdiedeBrabantsevergelijkingsgroeplietzientussenT1enT2,enisdebehaaldeeffectsizevooropvoedingsbelastingteverwaarlozen.Dezeverschillenlijkenmetnametoeteschrijvenaandeernstvandeproblemenbijaanvang,diebijdeBrabantsegroephogerwas,endeintensiteitvandezorgopdeBrabantsezorgboerderijen,waardejeugdigenvrijwelcontinuopdezorgboerderijverbleven(bijPactumenTriasisditgemiddeldeendagperweek).Hetlijkteropdathoeintensieverhettrajectishoemeerverbeteringertebehalenvalt,hetgeenaansluitbijdeeerdergerapporteerdedosis-responsrelatieinhethuidigeonderzoek,alsookhetfeitdatdeeffectennaeenjaargroterwarendannaeenhalfjaar.4.2DiscussieOverhetalgemeenwijzendeuitkomstenvanditonderzoekoppositieveeffectenvanhetbezoekvanjeugdigenaaneenzorgboerderij.DeeffectsizesvoorgedragsproblemengemetenmetdeSDQvarieerdenvan0,22tot0,48envoorcompetentiebelevingvanoudersgemetenmetdeEMPOvan0,28tot0,43.WelzijndeeffectenbescheidenZeliggeninderangedieoverhetalgemeenkleinwordtgenoemd,maarpassengoedbijdedoorVanderPloeg(2011)inzijnliteratuuroverzichtgerapporteerdeeffectenoverprojectenvanervaringsleren,dezelagenindezelfderange(0,18tot0,55).Alleendeeffectsizesvooropvoedingsbelastingblijvenhierietsbijachter,naasthetmiddelgroteeffectvandeschaalProblemenmetopvoeden(0,53)enhetkleineeffectvoorProblemenindeouder-kindrelatie(0,27)zijndeeffectenhierzeerklein(0,04tot0,16)ofnegatief(-0,22,wijstopeenlichte,maarnietsignificantetoenamevoorproblemenopdeschaalLichamelijkeklachten).DeeffectenpassenookbijonseigenonderzoeknaareffectenvandezorgboerderijenvanTopazeinNoordBrabant(Hassinke.a.,2011)enhetervaringslerenmethetzeilschipDeTukker(DeMeyer&Veerman,2010),maarblijvenachterbijdiewelkewijvondeninonslatereonderzoeknaardeBrabantsezorgboerderijen(WerkgroepErvaringslerenopdeboerderijNoord-Brabant,2014).WegavenhiervooralaandatditlaatstevermoedelijktemakenheeftmetdevrijernstigeproblematiekbijdeBrabantsegroependedaaropvolgendeintensieveaanpakopdebetrokkenzorgboerderijen.Doordezecombinatieiserindescoresinpotentiemeerruimtevoorverbetering,waareenintensieveaanpakookopinkanspelenendusmeersucceskanbehalen.Wemaakteneeninschattingdatvoorongeveer30%vandejeugdigenintensieverevormenvanjeugdzorgvoorkomenzijn,waarvanongeveerdehelft(15%)eenmogelijkeuithuisplaatsingzouzijngeweest.Ineenmodelwaarbijrekeninggehoudenwerdmetdegelijktijdigaanhetboerderijtrajectverleendezorg(in79%vangevallen),entevensassumptiesgemaaktwerdenoverwatdekostengeweestzoudenzijnalsergeenzorgboerderijwasingezet,kwamenweuitopeenbesparingvan28%opdejaarlijksezorgkostendoorhetinzettenvaneenzorgboerderij.DitkomtgoedovereenmetcijfersvanErnst&Young(2012)waaruiteenbesparingvan24%tenopzichtevandagbehandelingbleek,maarwaargeenrekeninggehoudenwerduithuisplaatsing.Watbetreftdepredictorenvielvooraleenconsistentpatroonopvan“meerisbeter”:meerbezoekaandeboerderij,meerwerkzameelementen,meeringeschatteinvloedhiervanenmeergetrouwheidaanhetmodelvandezorgboerderijisgerelateerdaanbetereuitkomsten.DitsluitaanbijeenbelangrijkeconclusievanVanderPloeg(2011),namelijkdathetzorgaanbodopdeboerderijintensiefmoetzijn.HetsluitookaanbijdevergelijkingdiewemaaktenmetonseigenBrabantse

53

onderzoek(2014)waarbijweeveneensopmerktendatdeintensieverezorgdiewedaarconstateerdenmogelijktotgrotereeffectenleiddedaninhethuidigeonderzoek.Inhethuidigeonderzoekbleekeenperiodevaneenjaarnodigtezijnomaantoonbareeffectentebereiken,naeenhalfjaarkondendienognietaangetoondworden,hetgeenduidtopeenbepaaldeminimumintensiteitdienodigis.Wellichtdateenhogerefrequentievanboerderijbezoekinheteerstehalfjaardieminimumintensiteitookkangeven.Bijhetonderzoekzijneenpaarkritischekanttekeningentemaken.Indeeersteplaatssprakenweinhetvoorgaanderegelmatigovereffectenvanhetboerderijtraject.Doorhetontbrekenvaneencontrolegroepmoetenweditnuanceren.Hetdesignvandevragenlijstenkenteenvoor-ennametingsopzet(meteentussenmeting).Hetisnietzekerdatdeaanpakinhetboerderijtrajectdeaangetoondeveranderingenheeftveroorzaakt.Destatistischsignificanteverschillengevenwelindicatieshiervoor.DeovereenstemmingtussenoudersenAB-ersoverachterafingeschatteeffectenondersteunendezeaanname,deverschillendedosis-responsrelatiesdiewevondenversterkenhemnogverder.Ookdegrotereverminderingvandeproblemenmetleeftijdsgenotentenopzichtvandegebruikelijkzorgondersteuntdezeaannameverder.Ditiseenbelangrijkaspectbijdeverwijzingnaareenzorgboerderij,datzichvaakuitintekortschietendesocialevaardigheden.Allesbijelkaarzetditevidentievoordewerkzaamheidvandejeugdzorgboerderijeninditonderzoekminimaaloptrede3vandeeffectladdervanVeermanenVanYperen(2008),debewijskrachtisdan‘indicatief’.Eentweedekanttekeningisdatdemeestejeugdigenenhungezinnennaasthetboerderijtrajectooknoganderezorgontvingen.Ditmaakthetnietgoedmogelijkdeeffectenvanhetboerderijbezoekteonderscheidenvandievandeandere,tegelijkertijdgeleverdezorg.Indederdeplaatswashet,wederomvanwegedeontbrekendecontrolegroep,nietmogelijkeenstevigeempirischgefundeerdekosteneffectiviteitsanalysetemaken.Welvondenweviaeenmodelberekeningaanwijzingenvooreenmogelijkekostenbesparingvanbijna30%.4.3 AanbevelingenAanbevelingenvoorpraktijkenbeleid- Gezienderesultatenvanditonderzoekkaneenjeugdzorgboerderijgoedingezetwordenom

oudersteontlastendieopmeerderegebiedenernstigeproblemenmeteenkindervaren.Decontextvandeboerderij,waareenjeugdigekandeelnemenaanallerleizinvollewerkzaamhedenenactiviteitenzonderdatditals‘therapie’ervarenwordt,devanzelfsprekendeaanwezigheidvanleeftijdsgenoten,dehoudingvandeboer(in)endebegeleidingvandeAB-erzorgenvooreenpositiefklimaatwaaringunstigeveranderingenbijkind,oudersengezinoptreden.

- Geletopdeernstvandeproblematiekvandekindereninditonderzoekbijaanvangendenogaanwezigeproblematiekbijdeeindmetingvraagtdeinzetvaneenzorgboerderijwelomdeskundigheidbijdebegeleiding,vanzoweldeboer(in)alsdeAB-ervanjeugdzorg.Naastkennisvanpsychopathologiezijnaanvullendescholingindewerkzaamheidvanalgemeenwerkzamefactoren(zoalsaandachtensteungevenenhetonderhoudenvaneengoedewerkrelatie)enspecifiekwerkzamefactoren(techniekenenstrategieënindebegeleidingvanjeugdigenenhunouders)nodig.Dezekunnendeeffectiviteitnogverdervergroten.

54

- Vaakblijktaanvullendehulpnaastdezorgboerderijvaakooknognoodzakelijk,ditkaneenindividuelebehandelingvoorhetkindzijn,ofgesprekkenmetoudersenanderegezinsleden.Hetiszaakhieralertoptezijnenditgoedteorganiseren.

- Hetlijktrelevantteverkennenof,enzojawanneer,deboerderijalseenlaagdrempeligeondersteuningookeerderinhethulpverleningstrajectofbijminderzwareproblematiekkanwordeningezet,zonderdatspecialistischejeugdzorgmeteennodigis,maarwelopindicatieingezetkanworden.

- Deintensiteit(frequentie)vanhetbezoekaandeboerderijkannogverhoogdworden,erzijnaanwijzingeninditonderzoekdatdittotmeereffectleidt.Mogelijkkunnenhiermeeookdeemotioneleengedragsproblemendieerinhethuidigeonderzoekbijdeeindmetingnogduidelijkwarenverderteruggedrongenworden.

- Hetisbelangrijkomdedoelenvanhetboerderijtrajectgoedinkaarttebrengen,hierovereenstemmingovertehebben,dezeregelmatigteevaluerenendeuitvoeringvandebegeleidingdoordeboer(in)endeAB-erdaaropaftestemmen.

- BijhetopstellenenevaluerenvandoelenkunnenvragenlijstenalsdeSDQ,OBVLenEMPOgoededienstenbewijzen.Hiermeewordteensysteemvooruitkomstenmonitoringopgezet.Metnamestagnerendetrajectenkunnendaneerderinbeeldkomeneningunstigezinwordenomgebogen.Denoodzaakeneffectiviteitvanzo’nsysteemzijnvoordebehandelingvanvolwassenenregelmatigaangetoond,voorjeugdigenkomtonderzoekhiernaaropgang(zieo.a.Bickmane.a.,2016;Lutze.a.,2015;Gondeke.a.,2016).Metditsoortlijstenkanookdeafnamevandeproblematiekaangetoondworden,ditiséénvandeoutcomecriteriadieonlangsmetdegemeentenzijnafgesprokenomuitkomstenvanjeugdzorgteverantwoorden(Harmonisatieoutcomeinjeugdhulp,2016).Zorgvuldigeimplementatievanhetgebruikvanvragenlijstenishierbijvangrootbelang.

- Naasthetwerkenmetgestandaardiseerdevragenlijstenvormenookuitkomstbeoordelingenachteraf,zoalsinditonderzoekmetdeBESTE,eengoedeaanvullingomdeafnamevandeproblematiekinbeeldtebrengen.Voorbeidesoorteninstrumentengeldtdatdecijfersnietvoorzichspreken,maardaterovergesprokenmoetworden(VanYperene.a.,2014).

- Erzijnverschillendejeugdzorgboerderijprogramma’sontwikkeldinverschillendeprovincies.Hetisbelangrijkdatboerderijenenjeugdzorgorganisatieskennisnemenvanelkaarsprogramma’s,vanelkaarlerenenzomogelijkonderdelenvanelkaarovernemen.

Aanbevelingenvoorverderonderzoek- Verhelderenvandespecifiekewerkzameelementenofprogramma-onderdelenvanjeugdzorgop

deboerderij,voorjeugdigenvanverschillendeleeftijdenenverschillendesoortenproblematiek,metnamedetechniekenenstrategieëndiedeboerendeAB-erhanterenkunnennogsystematischerinkaartgebrachttewordenomzegerichtertekunneninzetten,inintervisieensupervisietebesprekenennaderonderzoeknaarhunwerkzaamheidtedoen.

- Nagaanwelke(groepenvan)elementenvoorwelkejeugdigenvanverschillendeleeftijdenenverschillendesoortenproblematiekhetmeesteffectiefzijn.Zoontstaatermeerzichtopmogelijkedoelgroepen.Voorstelbaarisdatereendoelgroepisdiegeenofweinigbemoeienismetspecialistischejeugdzorgnodigheefteneendoelgroepwaarnauwesamenwerkingmetjeugdzorgvoorgeïndiceerdis.Devraagisdanhoemendiegroepenvroegtijdigkanonderkennen

55

enhoemendeaanpakvoordezedoelgroepenkandifferentiërenmetbehulpvanwerkzameelementenofprogramma-onderdelen.

- Nagaanvandeminimaleenoptimaleintensiteitvaneenboerderijtraject(frequentieboerderijbezoek,totaleduurvaneentraject),zomogelijkinrelatietotdehiervoorgenoemdedoelgroepen.

- Effectenvanboerderijtrajectensystematischvergelijkenmetdievananderezorgtrajecten;ditkandoorvergelijkingsgroepentecreëren,hetzijviamatchingopbelangrijkekenmerken,hetzijviamatchingmetbehulpvanstatistischetechnieken.

- Onderzoekenvanhetbestpassendesysteemvanuitkomstenmonitoring,metnamehoeditzoingerichtkanwordendatditdeeffectiviteitvandezorgverhoogtentevensgebruiktkanwordenomverantwoordingafteleggenaangemeentenenanderefinanciers.

- Bijdehiergenoemdeaanbevelingenvoorverderonderzoekishethantereneenmixedmethodsbenaderingnodig,datwilzeggeneencombinatievankwantitatiefenkwalitatiefonderzoek,omwetenschappelijkverantwoordeenpraktischrelevanteresultatenteverkrijgen.

56

LiteratuurBaart,A.(2001).Eentheorievandepresentie.Utrecht:Lemma.Baart,A.(2005).Aandacht.Etudesinpresentie.Utrecht:LemmaBaart,A.,&VanderLaan,G.(2002)Socialeinterventie:koppelingvantheorieenpraktijk.Sociale

Interventie,11,4-26.Becker,S.P.(2010).Wildernesstherapy:ethicalconsiderationsformentalhealthprofessionals.Child

&YouthCareForum,39,47-61.Bedard,R.M.(2005).Wildernesstherapyprogramsforjuveniledelinquents:Ameta-analysis.

DissertationAbstractsInternational:SectionB:TheSciencesandEngineering,65,4274.Berg,A.E.vanden&Berg,Mvanden(2001).Vanbuitenwordjebeter.Eenessayoverderelatie

tussennatuurengezondheid.Wageningen:Alterra.Bickman,L.,Douglas,S.R.,DeAndrade,A.R.V.,Tomlinson,M,Gleacher,A.,Olin,S.,&Hoagwood,K.

(2016).Implementingameasurementfeedbacksystem.Ataleoftwosites.AdminstrationandPolicyinMentalHealthandMentalHealthServicesResearch,43,410-425.

Boardman,J.(2003).Work,employmentandpsychiatricdisability.AdvancesinPsychiatricTreatment9,327-334.

BrownWilson,C.(2009).Developingcommunitycareinhomesthrougharelationship-centeredapproach.HealthandSocialCareintheCommunity,17,177-186.

Christensen,N.E.(2008).Effectsofwildernesstherapyonmotivationandcognitive,emotional,andbehavioralvariablesinadolescents.DissertationAbstractsInternational:SectionB:TheSciencesandEngineering,69,1318.

Cohen,J.(1992).Apowerprimer.PsychologicalBulletin,112,155-159.Damen,H.(2011).EMPOvoorOudersenJongeren,versie2.0.Nijmegen:Praktikon.Damen,H.,&Veerman,J.W.(2011).EMPOOuders,versie2.0.Nijmegen:Praktikon.Dempster,A.P.,Laird,N.M.,&Rubin,D.B.(1977).Maximumlikelihoodfromincompletedatavia

theEMalgorithm.JournaloftheRoyalStatisticalSociety,39,1-38.DuPrie,,H.(1991).Ervaringslerenalsordeningsinstrument.TijdschriftvoorJeugdhulpverleningen

jeugdrecht.ThemanummerErvaringsleren,41-44.Erns&Young(2012).Dezinvanzorglandbouw.Maatschappelijkebusiness-casedagbestedingdoor

zorgboerderijen.DenHaag:Ernst&YoungAdvisory.Falloon,I.R.H.,Lloyd,G.G.,&Harpin,R.E.(1981).Thetreatmentofsocialphobia.Real-liferehearsal

withnonprofessionaltherapists.JournalofNervousandMentaldisease,3,180-184.GoodmanR(1997).TheStrengthsandDifficultiesQuestionnaire:AResearchNote.JournalofChild

PsychologyandPsychiatry,38,581-586.Gondek,D.,Edbrooke-Childs,J.,Fink,E.,Deighton,J.,&Wolpert,M.(2016).Feedbackfromoutcome

measuresandtreatmenteffectiveness,treatmentefficiency,andcollaborativepractice:Asystematicreview.AdminstrationandPolicyinMentalHealthandMentalHealthServicesResearch.Openaccessviahttp://link.springer.com/article/10.1007/s10488-015-0710-5

Harmonisatieoutcomeinjeugdhulp,jeugdgezondheidszorg,jeugdbeschermingenjeugdreclassering(2016).Vastgesteldop14december2015doordestuurgroepmetvertegenwoordigersvanVNG,NJi,KenniscentrumKinder-enJeugdpsychiatrie,debranche-ofberoepsorganisatiesJeugdzorgNederland,GGZNederland,VGN,MOgroep,NIPenActiz.Tedownloadenvanhttps://vng.nl/onderwerpenindex/jeugd/jeugdhulp/publicaties/harmonisatie-outcome-jeugd

57

HartigT.,M.Mang,&G.W.Evans(1991).Restorativeeffectsofnaturalenvironmentexperiences.EnvironmentalBehavior,23,3-27.

Hassink,J.,Hulsink,W.,&Grin,J.(2012).CarefarmsintheNetherlands:anunderexploredexampleofmultifunctionalagriculture:Towardsanempiricallygroundedorganization-theorybasedtypology.RuralSociology77,569-600.

Hassink,J.,Hulsink,W.,&Grin,J.(2014).Crossroadinnovationinagricultureandhealthcare:carefarmingasamulti-levelandtranssectionalphenomenon.JournalofLifeSciences,68,1-11.

Hassink,J.,Meyer,R.de,Sman,P.vander,&Veerman,J.W.(2011).Effectiviteitvanervarendlerenopdeboerderij.Orthopedagogiek:OnderzoekenPraktijk,50,51-63.

Hassink,J.,Zwartbol,Ch.,Agricola,H.J.,Elings,M.&.Thissen,J.T.N.M.(2007).CurrentstatusandpotentialofcarefarmsintheNetherlands.NetherlandsJournalofAgriculturalScience55,21-36.

Hassink,J.,Zweekhorst,M.,Elings,M.,&VandenNieuwenhuizen,N.(2010).Carefarmsattractiveempowerment-orientedandstrengths-basedpracticesinthecommunity.HealthandPlace,16,423-430.

Heyst,A.van(2005).Menslievendezorg.Eenethischekijkopprofessionaliteit,Kampen:KlementKal.,D.(2001).Kwartiermaken.Werkenaanruimtevoormensenmeteenpsychiatrischeachtergrond.

Amsterdam:Boom.Kaplan,S.(1995).Therestorativebenefitsofnaturetowardsanintegralframework.Journalof

EnvironmentalPsychology,15,169-182.Kaplan,R.&Kaplan,S.(1989).Theexperienceofnature:apsychologicalperspective.Cambridge:

CambridgeUniversityPress.Kazdin,A.E.(1997).PractitionerReview:Psychosocialtreatmentsforconductdisorderinchildren.

JournalofClinicalPsychologyandPsychiatry,38,161-178.Kendall,K.S.&Kenkel,M.B.(1989).Socialexchangeinthenaturalhelpinginteraction.Journalof

RuralCommunityPsychology19,25-45.Ketelaars,D.,Baars,E.,&Kroon,H.(2001).Werkendherstellen.Eenonderzoeknaartherapeutische

leefwerkgemeenschappenvoormensenmetpsychiatrischeproblematiek.Utrecht;TrimbosInstituut.

Kolb,D.A.(1984).Experientallearning.NewYork:PrenticeHall.LeFeveredeTenHove,M.(2000).KorteTherapie.HandleidingbijhetBrugseModelvoor

psychotherapiemeteentoepassingopkinderenenjongeren.Garant,Leuven-Apeldoorn.Little,R.J.A.(1988).Atestofmissingcompletelyatrandomformultivariatedatawithmissing

values.JournaloftheAmericanStatisticalAssociation,83,1198-1202.Lutz,W., Jong, K de, & Rubel, J. (2015) Patient-focused and feedback research in psychotherapy:

Whereareweandwheredowewanttogo?PsychotherapyResearch,25,625-632.McNicholas,J.&G.M.Collis(2006).Animalsassocialsupports.Insightsforunderstandinganimal-

assistedtherapy.InA.H.Fine(ed.)Handbookonanimalassistedtherapy.SanDiegoCA:Elsevier.

Meyer,R.E.de,&Veerman,J.W.(2010).ErvarendlerenopzeilschipdeTukker.Uitkomstenzeiltrajecten2009.Nijmegen:Praktikon.

Meyer,R.E.de,Janssen,J.,&Veerman,J.W.(2004).HandleidingBeoordelingsschaalTevredenheidenEffect(BESTE).Nijmegen:Praktikon.

Patterson,G.R.(1982).CoerciveFamilyProcess.Eugene,OR:Castalia

58

Piat,M.,Wohl,S.,&Duruisseau,D.(2006).Theuseofvolunteerstopromotecommunityintegrationforpersonswithseriousmentalillness.InternationalJournalofPsychosocialRehabilitation,10,49-57.

PlatformJeugdzorgboerderijen.(2010).DeJeugdzorgboerderij.Eenwenkendperspectief.Rapport320.Wageningen:UR.

Ploeg,J.D.(2011).Ervaringsleren.TheorieenPraktijk.Rotterdam:Lemnicaat.Ploeg,J.D.vander&Scholte,E.M.(2003).Effectenvanbehandelingsprogramma’svoorjeugdigen

meternstigegedragsproblemeninresidentiëlesettings.Eindrapport.Amsterdam:Nippo.Reid,J.B.,Patterson,G.R.,&Snyder,J.(Eds.).(2002).Antisocialbehaviourinchildrenand

adolescents.Adevelopmentalanalysisandmodelforintervention.Washington,D.C.:AmericanPsychologicalAssociation.

Ruikes,T.J.M.(1994).Ervarenenleren.Theorieenpraktijkvanhetervaringslerenvoorjeugdhulpverlening,jeugdbeschermingenjeugdwerk.Utrecht:SWP.

Ruikes,Th.(2005).Ervarendleren.InJ.Hermanns,C.vanNijnatten,F.Verheij&M.Reuling(Red.),Handboekjeugdzorg.Deel2:Programma’senmethodieken(pp.77-93).Houten:Bohn,Stafleu,VanLoghum.

Russell,K.C.&HendeeJ.C.(1999).Wildernesstherapyasaninterventionandtreatmentforadolescentswithbehavioralproblems.InA.E.Watson,G.Aplet,&J.C.Hendee(Eds.),Personal,societalandecologicalvaluesofwilderness:6thWorldWildernessCongressProceedingsonResearchandAllocation,Vol.II.Ogden,UT:USDAForestService,RockyMountainResearchStation.

Russell,K.C.,&Philips-Miller,D.(2002).PerspectivesontheWildernessTherapyProcessandItsRelationtoOutcome.ChildandYouthCareForum,31,415-437.

Rutten-VanMolken,M.,Uyl-DeGroot,C.,&Rutten,F.(2010).Vankostentoteffecten.Eenhandleidingvooreconomischeevaluatiestudiesindegezondheidszorg(2edruk).Amsterdam:Elsevier.

Slot,N.W.,&Spanjaard,H.J.M.(1999).Competentiegerichteresidentiëlehulpvoorkinderenenadolescenten.Baarn:Intro.

Spanjaard,H.,&Haspels,M.(2005).FamiliesFirst.Handleidingvoorgezinsmedewerkers(zesdedruk).Utrecht/Amsterdam:NIZW/SWP.

Steege,M.,vander,Ligtermoet.I.,Lekkerkerker,L.,&VanderVliet,E.(2013).MethodiekhandleidingIAG.Utrecht:NederlandsJeugdinstituut.

Ulrich,R.S.(1983).Aestheticandaffectiveresponsetonaturalenvironment.In:I.Altman&J.F.Wohlwill(Eds.).Behaviorandthenaturalenvironment.NewYork.PlenumPress.

Veerman,J.W.,&Brink,L.T.ten(2001).Lessenuitfollow-uponderzoek.InH.vanLeeuwen,W.Slot&M.Uijterwijk(Red.),Antisociaalgedragbijjeugdigen.Determinanteneninterventies(pp.207-224).Lisse:Swets&Zeitlinger.

Veerman,J.W.,&Roosma,D.(2008).Onderzoekslogistiekindepraktijk.InT.A.vanYperen&J.W.Veerman(Red.),Zichtopeffectiviteit.Handboekvoorpraktijkgestuurdeffectonderzoek(blz.293-306).Delft:Eburon.

Veerman,J.W.,&Yperen,T.A.van(2008).Watispraktijkgetuurdeffectonderzoek?InT.A.vanYperen&J.W.Veerman(Red.),Zichtopeffectiviteit.Handboekvoorpraktijkgestuurdeffectonderzoekindejeugdzorg(blz.17-34).Delft:Eburon.

Vermulst,A.,Kroes,G.,DeMeyer,R.,Nguyen,L.,&Veerman,J.W.(2015).Opvoedingsbelastingvragenlijst(OBVL).Handleiding.Nijmegen:Praktikon.

59

Vorstenbosch,J.(2005).Zorg.Eenfilosofischeanalyse.Nieuwezijds,Amsterdam.Vosman,F,A.Baart.(2008).Aannemelijkzorg.Overhetuitziedenvanenverdringenvanpraktische

wijsheidindegezondheidszorg.Utrecht:Lemma.Walter,U.M.&Petr,G.C.(2006).Lessonsfromresearchonparaprofessionalsforattendantcarein

children’smentalhealth.CommunityMentalHealthJournal,42,459-475.Weeghel,J.van(1995).Herstelwerkzaamheden.Arbeidsrehabilitatievanpsychiatrischepatiënten.

SWP.Utrecht.WerkgroepErvaringslerenopdeboerderijNoord-Brabant(2014).Metjeugdzorgdeboerop.Verslag

vaneenonderzoek.Nijmegen/Wageningen:Praktikon/WageningenUR.West,S.T.,&Crompton,J.L.(2001).Areviewoftheimpactofadventureprogramsonat-riskyouth.

JournalofParkandRecreationAdministration,19(2),113-140.Widenfelt,B.M.van,Goedhart,A.W.,Treffers,P.D.A.,&Goodman,R.(2003).Dutchversionofthe

StrengthsandDifficultiesQuestionnaire(SDQ).EuropeanChildandAdolescentPsychiatry,12,281-289.

Yperen,T.van,Wilde,E.J.de,&Keuzenkamp,S.(2014).Outcomeinzicht.Werkenmetprestatie-indicatorenindejeugdhulp.Utrecht:NederlandsJeugdinstituut.

60

Bijlage1.TabellenuitkomstenDetabellengevendetailsvandeonderzoeksresultateninHoofdstuk3.Indetekstinhethoofdstukisnaardezetabellenverwezen.Tabel1.Veranderingenbijkindenouder(s)achterafbeoordeeldEffectenopkind %(aantal)Doordeboerderijismijnkindgelukkiger Nietmeeeens 14,3 (6) Beetjemeeeens 26,2 (11) Behoorlijkmeeeens 33,3 (14) Helemaalmeeeens 26,2 (11) N=42;Gem.2,71;Sd.1,02 Doordeboerderijluistertmijnkindbeterenspreekthijmijmindervaaktegen

Nietmeeeens 35,7 (15) Beetjemeeeens 50,0 (11) Behoorlijkmeeeens 11,9 (5) Helemaalmeeeens 2,4 (1) N=42;Gem.1,81;Sd.0,74 Doordeboerderijdenktmijnkindeerdernavoorhijietsdoetenishijrustigergeworden

Nietmeeeens 28,6 (12) Beetjemeeeens 47,6 (20) Behoorlijkmeeeens 19,0 (8) Helemaalmeeeens 4,8 (2) N=42;Gem.2,00;Sd.0,83 Doordeboerderijkanmijnkindbeteromgaanmetleeftijdsgenoten

Nietmeeeens 26,8 (11) Beetjemeeeens 39,0 (16) Behoorlijkmeeeens 26,8 (11) Helemaalmeeeens 7,3 (3) N=41;Gem.2,15;Sd.0,91 Doordeboerderijhoudtmijnkindmeerrekeningmetanderen

Nietmeeeens 24,4 (10) Beetjemeeeens 48,8 (20) Behoorlijkmeeeens 22,0 (9) Helemaalmeeeens 4,9 (2) N=41;Gem.2,07;Sd.0,82 TotaaleffectopkindN=40;Gem.2,14;Sd.0,68

Effectenopouder Doordeboerderijvoeldeikmeontlast Nietmeeeens 0(0)Beetjemeeeens 16,7 (7) Behoorlijkmeeeens 38,1 (16) Helemaalmeeeens 45,2 (19) N=42;Gem.3,29;Sd.0,74 Doordeboerderijishetcontactmetmijnkindbetergeworden

Nietmeeeens 29,3 (12)

61

Beetjemeeeens 34,1 (14) Behoorlijkmeeeens 29,3 (12) Helemaalmeeeens 7,3 (3) N=41;Gem.2,15;Sd.0,94 Doordeboerderijbenikmijnkindbetergaanopvoeden

Nietmeeeens 34,1 (14) Beetjemeeeens 56,1 (23) Behoorlijkmeeeens 9,8 (4) Helemaalmeeeens 0(0)N=41;Gem.1,76;Sd.0,61 Doordeboerderijvoelikmevakerprettigenontspannen

Nietmeeeens 2,4 (1) Beetjemeeeens 38,1 (16) Behoorlijkmeeeens 42,9 (18) Helemaalmeeeens 16,7 (7) N=42;Gem.2,74;Sd.0,76 Doordeboerderijkomikvakeraandingenvoormijzelftoe

Nietmeeeens 9,5 (4) Beetjemeeeens 28,6 (12) Behoorlijkmeeeens 38,1 (16) Helemaalmeeeens 23,8 (10) N=42;Gem.2,76;Sd.0,93 Doordeboerderijhebikmindervaaklastvanlichamelijkeklachten

Nietmeeeens 63,4 (26) Beetjemeeeens 22,0 (9) Behoorlijkmeeeens 14,6 (6) Helemaalmeeeens 0(0)N=41;Gem.1,51;Sd.0,75 TotaaleffectopouderN=41;Gem.2,35;Sd.0,49

Tabel2.Beoordelingverbeteringbijkindengezin(gemetenmetdeBESTE)Aspecten Antwoordcategorieën Ouder

%(aantal)AB-ers%(aantal)

Gedragkind Eerderslechterdanbeter 2,3(1) 1,9(1)(N=43;53) Nietsveranderd 9,3(4) 9,4(5) Watverbeterd 74,4(32) 56,6(30) Goedvooruit 14,0(6) 32,1(17)Functionerengezin Eerderslechterdanbeter 0(0) 2,0(1)(N=43;50) Nietsveranderd 20,9(9) 24,0(12) Watverbeterd 67,4(29) 72,0(36) Goedvooruit 11,6(5) 2,0(1)Wijzevanopvoeden Eerderslechterdanbeter 0(0) 0(0)(N=43;53) Nietsveranderd 44,2(19) 34,0(18) Watverbeterd 53,5(23) 58,5(31) Goedvooruit 2,3(1) 7,5(4)Begrijpengedragkind Eerderslechterdanbeter 0(0) 0(0)(N=43;53) Nietsveranderd 44,2(19) 34,0(18) Watverbeterd 48,8(21) 60,4(32) Goedvooruit 7,0(3) 5,7(3)

62

Totaal Nietverbeterd 32,6(14) 26,0(13)(N=43;50) Welverbeterd 67,4(29) 76,0(40)Toelichting:Totaalberekenddooroptellingscoresallegenoemdeaspecten.Verbeterdindiengemiddeldescore≥2,5.

Tabel3.Inhoeverreheeftjeugdzorggeholpenbijdeverbeteringen?Aspecten Antwoordcategorieën Ouder

%(aantal)AB-ers%(aantal)

Gedragkind Nietgeholpen 4,7(2) 17,0(9)(N=43;53) Kleinbeetjegeholpen 39,5(17) 67,9(36) Behoorlijkwatgeholpen 46,5(20) 13,2(7) Heelgoedgeholpen 9,3(4) 1,9(1)Functionerengezin Nietgeholpen 9,3(4) 24,5(13)(N=43;53) Kleinbeetjegeholpen 58,1(25) 60,4(32) Behoorlijkwatgeholpen 27,9(12) 15,1(8) Heelgoedgeholpen 4,7(2) 0,0(0)Wijzevanopvoeden Nietgeholpen 19,5(8) 34,0(18)(N=41;53) Kleinbeetjegeholpen 56,1(23) 54,7(29) Behoorlijkwatgeholpen 19,5(8) 11,3(6) Heelgoedgeholpen 4,9(2) 0,0(0)Begrijpengedragkind Nietgeholpen 21,4(9) 32,7(17)(N=42;52) Kleinbeetjegeholpen 47,6(20) 57,7(30) Behoorlijkwatgeholpen 26,2(11) 9,6(5) Heelgoedgeholpen 4,8(2) 0,0(0)Totaal Nietgeholpen 69,8(30) 88,7(47)(N=43;53) Welgeholpen 30,2(13) 11,3(6)Toelichting:Totaalberekenddooroptellingscoresallegenoemdeaspecten.Verbeterdindiengemiddeldescore≥2,5.

Tabel4.VeranderingeninmaatschappelijkeindicatorenVragen Ouders

(N=45)AB-ers(N=53)

Doordeboerderijkonhetkindthuisblijvenwonen.

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 84,4 (38) 26,4 (14) Beetjemeeeens 4,4 (2) 20,8 (11) Behoorlijkmeeeens 4,4 (2) 11,3 (6) Helemaalmeeeens 2,2 (1) 7,5 (4) Nietingevuld 4,4 (2) 34,0 (18) Doordeboerderijheefthetkindgeenmaatschappelijkeregelsovertredendietotpolitiecontactenhaddenkunnenleiden.

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 11,1 (5) 34,0 (18) Beetjemeeeens 4,4 (2) 7,5 (4) Behoorlijkmeeeens 0 (0) 3,8 (2) Helemaalmeeeens 2,2 (1) 1,9 (1) Nietingevuld 82,3 (37) 52,8(28)Doordeboerderijishetmethetkindopschoolgoedblijvengaanofnogbetergegaan.

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 51,1 (23) 24,5 (13) Beetjemeeeens 17,8 (8) 30,2 (16) Behoorlijkmeeeens 8,9 (4) 24,5 (13) Helemaalmeeeens 13,3 (6) 3,8 (2) Nietingevuld 8,9 (4) 17,0(9)

63

Doordeboerderijishetmedicijngebruikvanhetkindgestoptofsterkverminderd.

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 86,7 (39) 34,0 (18) Beetjemeeeens 2,2 (1) 1,9 (1) Behoorlijkmeeeens 2,2 (1) 0(0)Helemaalmeeeens 0 (0) 0(0)Nietingevuld 8,9(4) 64,2(34)Doordeboerderijishetsocialenetwerkvanhetkindvergroot(inclusiefhetlidwordenvanclubs)en/ofzijndecontactenmetnetwerkverbeterd

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 42,2 (19) 20,8 (11) Beetjemeeeens 28,9 (13) 45,3 (24) Behoorlijkmeeeens 15,6 (7) 24,5 (13) Helemaalmeeeens 6,7 (3) 5,7 (3) Nietingevuld 6,7 (3) 3,8(2)Doordeboerderijishetsocialenetwerkvandeoudersvergrooten/ofzijndecontactenmetditnetwerkverbeterd(denkaanfamilie,buren,vrienden).

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 51,1 (23) 45,3 (24) Beetjemeeeens 28,9 (13) 24,5 (13) Behoorlijkmeeeens 13,3 (6) 5,7 (3) Helemaalmeeeens 0 (0) 0(0)Nietingevuld 3 (6,7) 24,5(13)Doordeboerderijhebbendeoudersminderhoeventeverzuimenophunwerk.

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 77,8 (35) 34,0(18) Beetjemeeeens 4,4 (2) 9,3 (5) Behoorlijkmeeeens 8,9 (4) 3,8 (2) Helemaalmeeeens 0(0) 1,9 (1) Nietingevuld 8,9(4) 50,9(27)Doordeboerderijhaddenhetkinden/ofhetgezingeenextrahulpvanjeugdzorgnodig.

Nietmeeeens/Nietvantoepassing 51,1 (23) 41,5 (22) Beetjemeeeens 13,3 (6) 15,1 (8) Behoorlijkmeeeens 15,6 (7) 20,8 (11) Helemaalmeeeens 13,3 (6) 9,4 (5) Nietingevuld 6,7 (3) 13,2(7)

64

Bijlage2.TabellenpredictorenDezesdeonderzoeksvraaghandeldeoverderelatietussendemografischekenmerken(zoalsleeftijdengeslachtvanjeugdigen)ofdiagnostischekenmerken(bijvoorbeeldjeugdigenmeteenautismespectrumstoornisofjeugdigenmetgedragsstoornissen)degevondeneffecten.Omderelatietussenmogelijkpredictorenenuitkomstentebekijkenzijnnegenuitkomstengeselecteerd,ziebovensterijvanTabel2.1.Deeerstedriebetreffendedriesignificanteeffectenopdedriegebruiktevragenlijsten(SDQ,OBVL,EMPO),ditzijnuitkomstenbeoordeelddoorouders.DeoverigeachtbetreffenverschillendeuitkomstvragenvandeBESTE,vijfbetreffenbeoordelingenvanouders,driebeoordelingenvanAB-ers.(ZieHoofdstuk4vanhetrapportvoormeerinformatieoverdezeuitkomsten).Daarnaastzijnnegenpredictorengeselecteerddieovercliënt-enboerderijkenmerkengaan(zieTabel2.1),zevendieoverwerkzameelementengaan(Tabel2.3en2.4)enééndieoverwerkzameprincipesgaat(Tabel2.4).(ZieweerHoofdstuk4voormeerinformatiehierover).Voordeanalyseszijnregressie-analysesuitgevoerd,dewaardenindeTabellen2.1t/m2.5betreffenbeta-coëfficiënten.Voordeanalyseszijnregressie-analysesuitgevoerdwaarbijdeontbrekendewaardeninhetdatabestandvanN=56gevuldzijndoordezetelatenschattenviahetEM-algoritme(Dempster,Laird&Rubin,1977).DezeschattingsprocedureisuitgevoerdinSPSSversie23.DeLittle'sMCARtestwasnietsignificant(Chi-Square=930,763,DF=1067,Sig.=,999).Missingszijncompletelyatrandom(zie§3.3.1voorverdereuitleg).

Tabel2.1.RelatieuitkomstenmetcliëntkenmerkenKenmerken Pr

oblemen

met

leeftijdsgeno

ten

Prob

lemen

met

metopvoe

den

Compe

tentie-

belevingopvoe

ding

Effectopkind

volgen

soud

er

Effectopou

der

volgen

soud

er

Totaaleffe

ctvolgens

oude

r

Totaaleffe

ctvolgens

AB-er

Maatsch.impa

ct

volgen

soud

er

Maatsch.impa

ct

volgen

sAB-er

Tevred

enhe

id

volgen

soud

er

Inscha

tting

Effectdoo

rAB-er

Geslacht1=man;2=vrouw

-.34** -.27*

Leeftijdrange5-16

.24*

Eenoudergezin0=nee;1=ja

Eerderehulp0=nee;1=ja

*≤0.05**≤0.01(ziedevolgendeblz.voorTabel2)

65

Tabel2.RelatieuitkomstenmetboerderijkenmerkenWerkzaamelement Pr

oblemen

met

leeftijdsgeno

ten

Prob

lemen

met

metopvoe

den

Compe

tentie-

benu

tting

Effectopkind

volgen

soud

er

Effectopou

der

volgen

soud

er

Totaaleffe

ct

volgen

soud

er

Totaaleffe

ct

volgen

sAB-er

Maatsch.impa

ct

volgen

soud

er

Maatsch.impa

ct

volgen

sAB-er

Tevred

enhe

id

volgen

soud

er

Inscha

tting

Effectdoo

rAB-er

Omvangbedrijf1=klein;2=middel;3=groot

Boergehalte1=laag;2=hoog

Productiegehalte1=laag;2=hoog

Intensiteit/dosisrange0.5-3dg./wk.

.27* .33* .27* .36** .31*

Gelijktijdigehulp0=nee;1=ja

.27*

AantalwerkzameElementenOudersrange0-12

.28* .36** .28*

InvloedwerkzameElementenOudersrange0-12

.36** .46** .33* .40** .30*

AantalwerkzameElementenAB-ersrange0-12

InvloedwerkzameElementenAB-ersrange0-12

.71** .42** .60**

Getrouwheidaanwerkzameprincipesrange0-10

.45** .62** .51**

*≤0.05**≤0.01