Vergelijkend onderzoek naar de rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs in New York City en Amsterdam

De Parent Bill of Rights, een symbool voor educatief partnerschap

J.S. GrannetiaA.W. Koren

15 juni 2011

Dit onderzoek werd door Judith Grannetia en Lidewij Koren verricht ter afsluiting van de studie Sociaal Juridische Dienstverlening aan de Hogeschool van Amsterdam, domein Maatschappij en Recht. Het onderzoek vond plaats in opdracht van de Onderwijs Consumenten Organisatie (OCO).

AuteursJudith Grannetia judith.grannetia@hva.nlLidewij Koren lidewij.koren@hva.nl

OpdrachtgeverMw. Van GelderOnderwijs Consumenten OrganisatiePostbus 150871001 MB AmsterdamTelefoon: 020 3306320E-mail: tamar@onderwijsconsument.nl

DocentMw. KruyenHogeschool van AmsterdamDomein Maatschappij en RechtSociaal Juridische DienstverleningPostbus 20091000 CA AmsterdamTelefoon: 020 5952841E-mail: f.h.kruyen@hva.nl

2

Inhoudsopgave

Samenvatting 5Inleiding 6

1. Aanleiding 71.1. Het Schaapman-arrest 71.2. OCO 81.3. Problematiek 81.4. Mogelijke oplossing 9

2. Methodiek 102.1. Doelstelling 102.2. Doelgroep 102.3. Definities 102.4. Dataverzameling en data analyse 11

3. Introductie 123.1. De Verenigde Staten en New York City 123.2. Cijfermatige vergelijking 133.3.1. Onderwijssysteem New York City 143.3.2. Onderwijssysteem Amsterdam 163.4.1. Onderwijsgeschiedenis New York City 183.4.2. Onderwijsgeschiedenis Amsterdam 193.5.1. Sociale kaart New York City 203.5.2. Sociale kaart Amsterdam 20

4. Wetgevend kader 214.1. Structuur van de wet 214.2. Parent Bill of Rights 214.3. Rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs 214.3.1. Recht op onderwijs 214.3.2. Recht op kosteloos onderwijs 234.3.3. Recht op informatie 244.3.4. Recht op ouderbetrokkenheid 264.3.5. Klachtrecht 27

5. Casuïstiek 285.1. Casus 1: Recht op onderwijs 285.2. Casus 2: Recht op kosteloos onderwijs 295.3. Casus 3: Recht op informatie 30

3

6. Resultaten 316.1.1 Enquête New York City 316.1.2. Enquête Amsterdam 326.2.1. Uitkomsten enquête New York City 336.2.2. Uitkomsten enquête Amsterdam 376.3.1. Uitkomsten interviews New York City 416.3.2. Uitkomsten interviews Amsterdam 44

7. Conclusies, knelpunten en aanbevelingen 477.1. De Parent Bill of Rights en educatief partnerschap 477.2. Parent Bill of Rights in de praktijk 487.3. Gelijkwaardigheid van ouders in de praktijk 487.4. Knelpunten Parent Bill of Rights 497.5. Knelpunten educatief partnerschap in Amsterdam 507.6. Conclusie Parent Bill of Rights 517.7. De Parent Bill of Rights Amsterdam 517.8 Voorwaarden voor effectief educatief partnerschap 54

8. Antwoord op de hoofdvraag 55

Literatuurlijst 57Verklarende woordenlijst 59

Bijlagen1: Vonnis Schaapman-arrrest2: Parent Bill of Rights New York City3: Interview dhr. Van Gelder (OCO)4: Interview dhr. Van de Koppel (OCO)5: Interview mw. Cumber (AFC)6: Interview mw. Isaacs (NYLPI)7: Interview mw. Baum (Insideschools)8: Interview mw. Sperling (zelfstandig consultant onderwijsrecht)9: Interview mw. Slump (Judion)10: Interview dhr. Arslan (FORUM)

4

Samenvatting

De komende periode richt de gemeente Amsterdam zich binnen het onderwijsbeleid op het creëren van educatief partnerschap; een gelijkwaardige relatie tussen ouders en school. In New York City is de Department of Education hier al langer mee bezig. Om van ouders gelijkwaardige partners te maken is daar de Parent Bill of Rights geïntroduceerd. Door het contact van OCO met de New Yorkse zusterorganisatie Insideschools, is OCO in aanraking gekomen met de Parent Bill of Rights.

Uit ervaring weet OCO hoe lastig ouders en leerlingen het vinden om hun weg in de onderwijswetgeving te vinden en hun rechten in het onderwijs te behalen. De belangrijkste redenen hiervoor zijn volgens OCO:

- Complexe wetgeving- Autonomie van scholen- Het beperkt aantal rechten- De ongelijke positie van ouders tegenover de school

In dit onderzoek staat de volgende hoofdvraag centraal:Wat zijn de verschillen en overeenkomsten in rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs in New York City en Amsterdam en welke rol speelt de Parent Bill of Rights hierin?

Om tot een antwoord te komen is er zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek verricht. Het belangrijkste resultaat uit de afgenomen enquêtes is dat ouders uit beide steden niet goed op de hoogte zijn van hun rechten en plichten in het onderwijs. Ouders uit New York City zijn minder goed op de hoogte dan ouders uit Amsterdam.Uit de afgenomen interviews onder professionals uit New York City blijkt vooral de kritiek dat de Parent Bill of Rights niet bekend genoeg is onder ouders. De professionals zijn het er echter wel over eens dat het een goed teken is dat de lokale overheid de Parent Bill of Rights heeft uitgegeven. Het is een stap in de goede richting.

De conclusie van dit onderzoek is dan ook dat de Parent Bill of Rights wel degelijk een bijdrage kan leveren aan de kennis die ouders en leerlingen hebben over hun rechten en plichten in het onderwijs en dus aan het creëren van educatief partnerschap. Het instrument moet echter wel op de juiste manier worden ingezet. Om de Parent Bill of Rights succesvol in Amsterdam te implementeren, en het educatief partnerschap tussen ouders en school te laten slagen, worden onder andere de volgende aanbevelingen gedaan:

- De Parent Bill of Rights Amsterdam moet op de juiste manier onder de aandacht van de doelgroep worden gebracht. Mogelijk via posters in scholen en door de Parent Bill of Rights af te drukken in de schoolgids.

- Er moet voldoende draagvlak onder scholen zijn. Scholen moeten inzien dat de regels in de Parent Bill of Rights afkomstig zijn uit bestaande wet- en regelgeving. Er is geen sprake van juridisering, er is sprake van verduidelijking.

5

Inleiding

Ter afsluiting van de studie Sociaal Juridische Dienstverlening aan de Hogeschool van Amsterdam hebben wij in het kader van de Externe Opdracht een onderzoek uitgevoerd voor de Amsterdamse Onderwijs Consumenten Organisatie (OCO).

De komende periode richt de gemeente Amsterdam zich op het creëren van educatief partnerschap. Educatief partnerschap staat voor meer gelijkwaardigheid tussen ouders en school. Ouders moeten de mogelijkheid krijgen om mee te denken, mee te praten en mee te doen. Uit ervaring weet OCO hoe lastig ouders dat vinden. Het grootste gedeelte van de Amsterdamse ouders is niet goed op de hoogte van de rechten en plichten in het onderwijs. Op dit moment hebben ouders onvoldoende kennis om op school als gelijkwaardig partner mee te denken en mee te praten. Er kan daarom nog geen sprake zijn van effectief educatief partnerschap.

New York City is al langer bezig met het creëren van educatief partnerschap. Om ouders te informeren over hun rechten en plichten is de Parent Bill of Rights geïntroduceerd. In dit document staan de rechten van ouders tegenover de school centraal. Door het contact dat OCO heeft met de New Yorkse organisatie Insideschools, is OCO in aanraking gekomen met dit instrument. Het instrument kan een belangrijke bijdrage leveren in het creëren van effectief educatief partnerschap in Amsterdam.

De hoofdvraag van dit onderzoek is: Wat zijn de verschillen en overeenkomsten in rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs in New York City en Amsterdam en welke rol speelt de Parent Bill of Rights hierin?

Om tot beantwoording van de hoofdvraag te komen zijn de volgende deelvragen gehanteerd:

- Hoe zien de onderwijssystemen in New York City en Amsterdam eruit?- Welke organisaties zijn bij de rechtspositie van ouders en leerlingen betrokken?- In hoeverre zijn ouders op de hoogte van hun rechten en plichten in het onderwijs?- Wat is de Parent Bill of Rights?- Hoe effectief is de Parent Bill of Rights in praktijk?- Gelden de rechten uit de Parent Bill of Rights ook in Amsterdam?- Is de Parent Bill of Rights in Amsterdam te implementeren?

6

1. Aanleiding

1.1. Het Schaapman-arrest

In april 2000 verscheen het boek Schoolstrijd van Karina Schaapman, een boek over de strijd die mevrouw Schaapman tegen de school van haar kinderen heeft gevoerd. Het boek maakt duidelijk dat goed onderwijs niet vanzelfsprekend is in Nederland, en dat scholen door ouders niet aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de onderwijskwaliteit. Mevrouw Schaapman was van 2002 tot 2008 gemeenteraadslid in Amsterdam en is bekend als schrijfster van andere boeken en pamfletten.

Casus De kinderen van mevrouw Schaapman bezochten een openbare Montessorischool in Amsterdam, een goed aangeschreven basisschool in de grachtengordel. De organisatie van de school haperde, dat bleek steeds meer. De school kampte met personele problemen, het niet hebben van einddoelen en het niet bijhouden van individuele leerlingdossiers. De leervorderingen werden niet gemonitord, waardoor leerachterstanden niet werden ontdekt. Leerkrachten vielen uit en konden niet vervangen worden waardoor er gaten in het onderwijsaanbod vielen. Mevrouw Schaapman maakte zich zorgen om de leervorderingen van haar zoon. Na een herhaaldelijk maar tevergeefs beroep op de school om haar hierover te informeren, ondernam zij zelf actie. Op eigen kosten liet mevrouw Schaapman haar zoon testen bij een extern bureau. Er bleek sprake te zijn van een forse leerachterstand. Geconfronteerd met deze leerachterstand werd er door school geen plan opgesteld om de achterstand weg te werken. Mevrouw Schaapman liet haar zoon vervolgens op eigen kosten in zijn vrije tijd bijscholen. Via een rechtszaak probeerde zij de bijleskosten te verhalen op het bevoegd gezag van de school.

UitspraakOp 26 mei 1999 sprak de rechter zich in hoger beroep over de zaak uit.1 Het bevoegd gezag van de school werd verplicht om de bijleskosten te vergoeden omdat er onvoldoende lesuren waren gegeven, omdat de leerachterstand niet werd ontdekt en omdat de school uiteindelijk niets deed om de leerachterstand weg te werken.Het vonnis was een gewin voor mevrouw Schaapman, maar niet voor leerlingen met een leerachterstand in het algemeen. De uitspraak leidde niet tot een vloedgolf aan soortgelijke uitspraken. Het vonnis bevat namelijk een duidelijke barrière. Scholen kunnen door ouders niet aansprakelijk worden gesteld voor de gebrekkige kwaliteit van het onderwijs. Scholen hebben zich niet te houden aan een bepaalde resultaatsverplichting. Dit betekent dat scholen het behalen van het voor iedere leerling hoogst mogelijke niveau niet kunnen en hoeven garanderen. Scholen hebben zich wél te houden aan de aanbodsverplichting, het aantal uren dat er onderwijs wordt gegeven. Scholen hebben zich óók te houden aan de informatieplicht en het stelselmatig frequent bijhouden van leerlingdossiers.

Startschot OCOMevrouw Schaapman is de grondlegger van de Onderwijs Consumenten Organisatie. Tijdens haar schoolstrijd voelde zij zich alleen en vaak onmachtig tegenover het bevoegd gezag van de school. In 2004 diende zij als gemeenteraadslis een motie in waarin ze pleitte voor één plek waar ouders en leerlingen terecht kunnen met hun vragen, problemen en klachten over het onderwijs. Een dergelijke organisatie zou haar in haar strijd erg geholpen hebben. Het amendement werd raadsbreed gesteund. Op 6 december 2006 ging de Onderwijs Consumenten Organisatie van start.2 3

1 Zie bijlage 12 Koppel, M. van de (2009), Bouwstenen, in mr. J. Sperling, mr. K.J. Slump en M. van de Koppel, De juridische positie van de ouders in het onderwijs (pagina 146-148). Den Haag: Sdu Uitgevers3 Munro, K. en Zanten, D. van (2009), Het Schaapman-arrest, in Rechten en plichten van ouders en leerlingen in het Amsterdamse onderwijs – een eerste antwoord (pagina 82, 83). Amsterdam: Onderwijs Consumenten Organisatie

7

1.2. OCO

OCO is de opdrachtgever van dit onderzoek. OCO is er voor elke vraag en mening van ouders en leerlingen over schoolgaan in Amsterdam. Doel is de juridische positie van ouders en leerlingen in Amsterdam te verbeteren.

InformatieloketOCO verstrekt uit eigen beweging en op verzoek begrijpelijke informatie aan ouders en leerlingen over schoolgaan. OCO is dagelijks telefonisch en via de mail bereikbaar. Vragen zijn uiteenlopend en kunnen gaan over bijvoorbeeld het leerlingdossier, de Cito eindtoets, de ouderbijdrage of de overstap naar een nieuwe school. Vaak kan OCO bij de beantwoording van vragen verwijzen naar de website4; de kennisbank van OCO. Het aantal artikelen op deze website groeit hard. In 2008 werd de website dagelijks door ruim 1.000 unieke bezoekers bezocht. In totaal beantwoorde OCO in 2008 tegen de 2.000 vragen.5 Sommige vragen zijn heel concreet en snel te beantwoorden. Andere vragen zijn minder concreet en vloeien voort uit juridisch zeer complexe situaties. OCO gaat dan verder in haar hulp, maar blijft ouders en leerlingen op de eigen verantwoordelijkheid wijzen. Door middel van de juiste informatie en een duidelijk advies probeert OCO te ‘empoweren’. Is een ouder of leerling bij een organisatie in het netwerk van OCO beter geholpen, dan verwijst OCO door.

MeningenOuders en leerlingen kunnen bij OCO terecht met een mening over hun school. Op de website en op speciaal daarvoor ontworpen ansichtkaarten (‘sterrenkaarten’)6 kan worden aangegeven hoe tevreden ouders en leerlingen zijn over de kwaliteit van het onderwijs, de mogelijkheid om invloed uit te oefenen, de sfeer, het schoolgebouw en de veiligheid op school. OCO verzamelt de sterren en publiceert deze op de website en in de Scholengids7. Op deze manier worden schoolzoekende ouders en leerlingen door schoolgaande ouders en leerlingen geholpen bij het maken van een keuze.

EvenementenHet contact met ouders en leerlingen vormt de basis van het werk dat OCO doet. Het geeft OCO inzicht in wat er onder ouders en leerlingen speelt, waar zij zich druk of boos over maken. OCO speelt met evenementen op deze ‘hot issues’ in.8 OCO organiseert debatten en sinds 2010 jaarlijks de succesvolle ‘speeddate’ voor uitgelote leerlingen in het voortgezet onderwijs.

1.3. Problematiek

Uit ervaring weet OCO hoe lastig ouders en leerlingen het vinden om hun rechten in het onderwijs te behalen. Hier liggen verschillende oorzaken aan ten grondslag. De vier belangrijkste oorzaken volgens OCO zijn:

Complexe wetgevingOuders en leerlingen zijn niet in staat om hun weg te vinden in de wet- en regelgeving die op hen van toepassing is. De onderwijswetgeving is versnipperd vastgelegd. De artikelen staan verspreid over meerdere wetboeken. Bovendien kent het rechtsgebied een sterk gelaagde structuur. Er is wet- en regelgeving op Europees niveau, landelijk niveau en lokaal niveau.

Autonomie van scholenScholen zijn autonoom. Scholen leggen eigen regels vast in schoolgidsen en leerlingenstatuten. Deze documenten zijn geldige rechtsbronnen. Regels verschillen op deze manier per school, voor ouders en leerlingen is dat erg verwarrend.

4 www.onderwijsconsument.nl5 Koppel, M. van de (2009), Bouwstenen, in mr. J. Sperling, mr. K.J. Slump en M. van de Koppel, De juridische positie van de ouders in het onderwijs (pagina 149). Den Haag: Sdu Uitgevers6 Zie bijlage 27 De Scholengids is een samenwerking tussen Het Parool en OCO. De gids verschijnt ieder jaar en bevat een uitgebreide beschrijving van alle scholen voor voortgezet onderwijs in Amsterdam. De gids helpt achtstegroepers bij het maken van een keuze en verschijnt in een oplage van 100.000 exemplaren.8 Ideeën & Media VGP (2005), Ondernemingsplan voor een Onderwijs Consumenten Organisatie in Amsterdam

8

Beperkt aantal rechtenDe Nederlandse onderwijs wetgeving is geschreven voor de onderwijsaanbieder. Voor de onderwijsgebruiker gelden in het onderwijs vooral plichten, het aantal rechten is zeer beperkt. Ouders kunnen moeilijk terugvallen op rechten, omdat deze er bijna niet zijn. Als grootste beperking ervaart OCO het ontbreken van het recht op onderwijs in de Nederlandse wet- en regelgeving.

Ongelijke positieSchoolbesturen zijn beter geïnformeerd dan ouders. Schoolbesturen hebben onderwijsjuristen in dienst, die betaald worden uit overheidssubsidiering. Mocht het tot een juridisch geschil komen dan moeten ouders zelf de kosten van hun rechtsbijstand betalen. Rechtsbijstandverzekeraars vergoeden normaliter geen rechtsbijstand in onderwijszaken omdat een financieel belang ontbreekt. Onderwijsrecht is een zeer specialistisch rechtsgebied. Er is een tekort aan advocaten in Nederland gespecialiseerd in juridische ondersteuning aan ouders.

1.4. Mogelijke oplossing

Insideschools9 zet zich in voor de positie van ouders en leerlingen in New York City. Het organisatiedoel is gelijk aan dat van OCO. In 2008 sloten OCO en Insideschools een samenwerkingsovereenkomst. De onderwijs wetgeving is voor New Yorkse ouders moeilijk begaanbaar. De regels liggen zeer verspreid vastgelegd. Ter verduidelijking heeft de Department of Education van New York City (de afdeling onderwijs van de lokale overheid) de belangrijkste rechten van ouders in compacte vorm uitgegeven: de Parent Bill of Rights.10 De rechten gelden voor alle ouders van public schools.

Uit het contact dat OCO met Insideschools over de Parent Bill of Rights heeft gehad, lijkt het een waardevol instrument om de positie van ouders te versterken. De Parent Bill of Rights garandeert recht op onderwijs, recht op kosteloos onderwijs, recht op informatie, recht op ouderbetrokkenheid en klachtrecht. Bijna al deze rechten zijn ook versnipperd in de Nederlandse wetgeving terug te vinden.

OCO wil aan de hand van dit onderzoek meer duidelijkheid krijgen over de effectiviteit van de Parent Bill of Rights in New York City en de mogelijkheid tot implementatie in Amsterdam. Is er draagvlak?

9 http://insideschools.org10 Zie bijlage 3

9

2. Methode

2.1. Doelstelling

Het doel van dit onderzoek is meer duidelijkheid verschaffen over de effectiviteit van de Parent Bill of Rights in New York City en de mogelijke implementatie hiervan in Amsterdam.

Het onderzoek is praktijkgericht en het onderzoeksrapport biedt een bijdrage aan het oplossen van een maatschappelijk probleem.

Hoofdvraag:Wat zijn de verschillen en overeenkomsten in rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs in New York City en Amsterdam en welke rol speelt de Parent Bill of Rights hierin?

Deelvragen:- Hoe zien de onderwijssystemen in New York City en Amsterdam eruit?- Welke organisaties zijn bij de rechtspositie van ouders en leerlingen betrokken?- In hoeverre zijn ouders op de hoogte van hun rechten en plichten in het onderwijs?- Wat is de Parent Bill of Rights?- Hoe effectief is de Parent Bill of Rights in praktijk?- Gelden de rechten uit de Parent Bill of Rights ook in Amsterdam?- Is de Parent Bill of Rights in Amsterdam te implementeren?

Bovenstaande deelvragen worden verspreid over dit onderzoek beantwoord. In hoofdstuk 8 vindt u een concreet antwoord op de hoofdvraag.

2.2 Doelgroep

Dit onderzoeksrapport is geschreven voor professionals op het gebied van onderwijs. De woordkeuze is op de doelgroep aangepast. Voor een uitleg van de in dit rapport gebruikte vaktermen verwijzen wij u door naar de verklarende woordenlijst.

2.3. Definities

Dit onderzoek richt zich in de vergelijking op de rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs in New York City en Amsterdam. Het aantal ouders en leerlingen is groot en het begrip onderwijs breed. Welke definitie voor ‘ouders en leerlingen in het onderwijs’ wordt in dit onderzoek gehanteerd?

New York CityAlle ouders en leerlingen op primary en secondary public schools. De rechtspositie van ouders en leerlingen op postsecondary schools, private schools, charter schools, home schools of schools for special education wordt buiten beschouwing gelaten.

AmsterdamAlle ouders en leerlingen in het primair en voortgezet, openbaar en bijzonder onderwijs.De rechtspositie van ouders en leerlingen in het particulier onderwijs, speciaal onderwijs en op mbo, hbo en universiteit blijft buiten beschouwing.

Onder ‘vergelijking van rechtspositie’ wordt in dit onderzoek een vergelijking op 5 punten verstaan:- Recht op onderwijs- Recht op kosteloos onderwijs- Recht op informatie- Recht op ouderbetrokkenheid- Klachtrecht

10

In dit rapport worden op verschillende plaatsen bewust Amerikaanse termen gebruikt. Nederlandse vertalingen voor deze termen komen vaak niet goed overeen met de originele definitie. De termen zijn cursief gedrukt en de betekenis ervan wordt uitgelegd in de verklarende woordenlijst.

2.4. Dataverzameling en data analyse

Bij het uitvoeren van dit onderzoek zijn zowel kwalitatieve als kwantitatieve onderzoeksmethoden toegepast. Het naast elkaar gebruiken van kwalitatief en kwantitatief onderzoek wordt ook wel triangulatie genoemd. Triangulatie verhoogt de geldigheid van onderzoeksresultaten.

Kwantitatief onderzoekIn totaal hebben 205 respondenten ten behoeve van dit onderzoek face to face een multiple choice enquête ingevuld. In maart 2011 vulden 100 ouders in New York City de enquête in, in mei 2011 vulden 105 ouders in Amsterdam de enquête in. In New York City werden de 5 boroughs bezocht. In elke borough vulden 20 op basis van toeval geselecteerde ouders de enquête in. In Amsterdam werd dezelfde methode gehanteerd. In elk van de 7 stadsdelen vulden 15 op basis van toeval geselecteerde ouders de enquête in. Door ouders uit verschillende delen van de steden te enquêteren, is de generaliseerbaarheid van de onderzoeksresultaten verhoogt. De uitslagen kunnen geldig worden verklaard voor een grote groep, namelijk alle ouders in New York City en alle ouders in Amsterdam. Een overzicht van de resultaten van de enquête is terug te vinden in hoofdstuk 6.

Kwalitatief onderzoekIn de periode tussen januari 2011 en juni 2011 zijn in totaal 8 deskundigen op het gebied van onderwijs geïnterviewd, 3 in New York City en 5 in Amsterdam. Kwalitatieve gegevens bieden meer diepgang dan kwantitatieve gegevens. De uitwerkingen van de interviews zij opgenomen in de bijlage van dit onderzoeksrapport.

11

3. Introductie

3.1. De Verenigde Staten en New York City

Bij een vergelijking tussen New York City en Amsterdam vallen eerst de verschillen op. Met ruim 8 miljoen inwoners heeft New York City meer dan 10 keer zoveel inwoners als Amsterdam, en met 219,44 km² beslaat Amsterdam minder dan een vijfde van de oppervlakte van New York City.Maar er zijn ook overeenkomsten. New York City is qua inwonersaantal de grootste stad van de Verenigde Staten, net zoals Amsterdam de grootste stad van Nederland is. Beide steden hebben een groot aantal leerlingen dat onderwijs volgt en hebben op dit gebied dus een belangrijke taak te vervullen.

PolitiekDe Verenigde Staten liggen in Noord-Amerika en vormen samen een federale republiek. De republiek bestaat uit 50 staten en het district Columbia. New York City maakt deel uit van de staat New York.De republiek heeft een tweepartijenstelsel waarbij de Republikeinse en Democratische partijen een belangrijke rol spelen. Barack Obama is de huidige president en is democraat. Van oudsher is New York City een overwegend democratische stad en heeft daardoor vooral democratische burgemeesters gekend. De laatste 2 burgemeesters, waaronder de huidige burgemeester Bloomberg, zijn echter Republikein.11

Religie De invloed van godsdienst is in de Verenigde Staten veel groter dan in veel andere Westerse landen. Vooral het christelijk geloof speelt een grote rol in het dagelijks leven. Op dollarbiljetten en in overheidsgebouwen staan prominent de woorden ‘In God we trust’. Wettelijk gezien zijn kerk en staat in de Verenigde Staten wel gescheiden.

BevolkingNew York City bestaat uit 5 boroughs: Manhattan, The Bronx, Brooklyn, Staten Island en Queens. Manhattan is het toeristische hart van de stad. New York City telt 150 verschillende nationaliteiten.12 Uiterst kenmerkend voor deze stad is de sterke gemeenschapsvorming tussen mensen met dezelfde nationaliteit. Het beste voorbeeld hiervan is te zien in de wijk Chinatown, Lower Manhattan. In de wijk wonen tussen de 70.000 en 15.000 Chinese immigranten. De voertaal is er Chinees.13 Hiernaast kent New York City ook een grote Poolse, Griekse en Russische gemeenschap.14 In Harlem, een bekende wijk in Upper Manhattan, wonen vooral Afro-Amerikanen.

EconomieDe beurs op Wall Street is een belangrijk onderdeel van de economie van New York City. De stad wordt ook wel de financiële hoofdstad van de Verenigde Staten genoemd. Het toerisme is in New York City een belangrijke bron van inkomsten. Vorig jaar heeft de stad met bijna 50 miljoen bezoekers, een nieuw hoogtepunt bereikt. Het stijgende aantal toeristen zorgt voor meer werkgelegenheid, vorig jaar zijn er 6600 banen bijgekomen.15

11 The Official New York City website, URL: www.nyc.gov, geraadpleegd op 03-05-201112 Trouw, Amsterdam stad met meeste nationaliteiten (177) ter wereld, URL: http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/nieuws/article/detail/1325301/2007/08/22/Amsterdam-stad-met-meeste-nationaliteiten-177-ter-wereld.dhtml, verschenen op 22-08-200713 Waxman, S., The history of New York’s Chinatown, URL: http://www.ny.com/articles/chinatown.html, geraadpleegd op 03-05-201114 U.S. Census Bureau Home Page, http://www.census.gov, geraadpleegd op 12-03-201115 ANP, Toerisme New York City breekt alle records, verschenen op 04-01-2011

12

3.2. Cijfermatige vergelijking

Algemeen New York City16 Amsterdam17

Inwoneraantal 8.190.428 767.773Oppervlakte km² 1214 219,4Percentage eenpersoonshuishoudens 31,9% 29,4%

Werkloosheidspercentage 9,4% 7,5%Percentage niet-westerse allochtonen 63,4% 34,9%

Onderwijs New York City18 Amsterdam19

Aantal leerlingen primair- en voortgezet onderwijs 1.100.000 98366Percentage leerlingen dat speciaal onderwijs volgt 16,1% 5,1%

Aantal scholen primair- en voortgezet onderwijs 1700 292

Percentage geslaagden voortgezet onderwijs 62,7% 86%

Kosten onderwijs (miljoen euro) 1413 700

Duur leerplicht in jaren 10 11

16 - Department of City Planning, URL: www.nyc.gov, geraadpleegd op 10-03-2011- U.S. Census Bureau Home Page, People and Households – households and families, URL : www.census.gov, geraadpleegd op 12-03-2011- Reuters, Top News, U.S. New York City unemployment, URL : www.reuters.com, geraadpleegd op 12-03-201117 Dienst Onderzoek en Statistiek, Amsterdam in cijfers 2010, Stadsdrukkerij Amsterdam N.V., 201018 Department of Education, About us, URL: www.schools.nyc.gov, geraadpleegd op 01- 05 -201119 Bureau Leerplicht Plus, Gemeente Amsterdam, Leerplicht 5-16 jaar, URL: http://www.bureauleerplichtplus.nl/leerplicht_5-16_jaar/, geraadpleegd op 21-04-2011

13

3.3.1. Onderwijssysteem New York City

Het onderwijssysteem in de Verenigde Staten is één van de meest ingewikkelde onderwijssystemen ter wereld. Het systeem is moeilijk in één figuur te vatten.Allereerst bevat het systeem een grote verscheidenheid aan opleidingen. Opleidingen verschillen veel meer dan in Nederland per school qua niveau, inhoud en kwaliteit. Geen van de opleidingen wordt afgesloten met een gestandaardiseerde eindtoets. Hierdoor is het begin- en eindniveau van leerlingen onbekend.20

Daarnaast ziet een loopbaan op een public school er heel anders uit dan een loopbaan op een private school. Private schools nemen het public school system wel steeds meer als voorbeeld, daarmee maken zij de overstap van public naar private mogelijk.Verder verschilt het onderwijssysteem per staat. In de Grondwet van de Verenigde Staten, in het tiende amendement, is bepaalt dat de 50 staten zelf verantwoordelijk zijn voor het organiseren van onderwijs voor de burgers.21

Onderstaand schema geeft het public school system in New York City weer. Het systeem wordt ook wel ‘K through 12’ genoemd, of kortweg ‘K12’. Het schema is door mw. Cumber, advocaat onderwijsrecht bij de organisatie Advocates for Children, opgesteld.

Public schoolBijna 86% van de Amerikaanse leerlingen bezoekt een public school.22 Public schools worden gesticht en gefinancierd door de overheid. Het onderwijs wordt klassikaal gegeven en het is public schools verboden om godsdienst te onderwijzen. Niet alle New Yorkse ouders zijn zich daar bewust van, zo blijkt uit de uitslag van de 20 Nuffic, Studiegids Verenigde Staten, 3e versie, verschenen in juni 200921 Ferguson, Marlow, R., World educational encyclopedia volume 3 – a survey of educational systems worldwide, verschenen in 2002

14

enquête die onder ouders is afgenomen.23

Private schoolOp private schools heeft de overheid weinig zicht. De scholen worden niet door de overheid gefinancierd en door burgers zelf gesticht. Vaak zijn dit burgers die een bepaald geloof aanhangen, bijvoorbeeld het katholicisme of het Jodendom. Er zijn ook private schools die geen religie aanhangen. Ouders die hun kind op zo’n school inschrijven, zijn vaak ouders met veel geld, ervan overtuigt dat private schools van betere kwaliteit zijn dan public schools. Private schools worden gefinancierd door de ouders, door geloofsinstellingen en door giften. In totaal bezoekt 11% van de Amerikaanse leerlingen een private school.24 Private schools zijn onder te verdelen in dagscholen en internaten. In een internaat zijn leerlingen niet alleen overdag op school, maar overnachten er ook.

Charter schoolCharter schools zijn independent public schools. De scholen vallen onder het public school system, en ontvangen naast de overheidsbijdrage ook private donaties. De meeste charter schools zijn opgericht door leerkrachten, ouders of activisten. De eerste school werd opgericht in 1992 in Minnesota. Charter schools worden gekenmerkt door een sterke voor- en tegenstand. Meer dan de helft van de leerlingen op charter schools is lid van een minority group. Voorstanders zien de charter school als alternatief voor dure private schools en als een weg naar succes. Tegenstanders ergeren zich aan de concurrentie tussen traditionele public schools en charter schools en zien de scholen niet als oplossing van het probleem. De kwaliteit van public education moet omhoog. Elliot Spitzer, gouverneur van de staat New York, is voorstander van charter schools en ziet de scholen juist als manier om het public school system te innoveren en te verbeteren. Komende jaren staat een toename van 150 procent op de agenda. In de staat New York wordt het aantal charter schools opgeschroefd van 100 naar 250. In New York City komen er 50 nieuwe charter schools bij.25

Home school3% van de Amerikaanse leerlingen wordt thuis onderwezen, het zogenaamde home schooling.26 In Nederland verboden, in de Verenigde Staten niet.

Special education13% van alle Amerikaanse leerlingen heeft een disabillitie en wordt op een speciale manier onderwezen. In 1980 was dat nog maar 10% van alle schoolgaande leerlingen. In New York City ontvangen relatief meer leerlingen speciaal onderwijs, namelijk 16,1%. Een deel daarvan gaat naar een school voor special education, een ander deel volgt met de juiste hulpmiddelen en materialen onderwijs op een reguliere school.27

3.3.2. Onderwijssysteem Amsterdam

22 National Center for Education Statics, Table 39: percentage of students by school type or participation in homeschooling, URL: http://nces.ed.gov/programs/digest/d09/tables/dt09_039.asp, verschenen in 200723 Zie hoofdstuk 624 National Center for Education Statics, Table 39: percentage of students by school type or participation in homeschooling, URL: http://nces.ed.gov/programs/digest/d09/tables/dt09_039.asp, verschenen in 200725 Henningfeld Andrews, D., Charter schools at issue, Greenhaven, verschenen in december 200726 National Center for Education Statics, Table 39: percentage of students by school type or participation in homeschooling, verschenen in 200727 Department of Education, About us, URL: www.schools.nyc.gov, geraadpleegd op 01- 05 -2011

15

Openbaar onderwijsOpenbaar onderwijs is voor iedereen (zowel leerling als docent) toegankelijk en is niet gebaseerd op een

16

bepaalde godsdienst of levensovertuiging. Dit type onderwijs is vanuit de overheid georganiseerd en wordt bestuurd door het gemeentebestuur of een bestuurscommissie die in opdracht van de gemeente is opgericht.

Bijzonder onderwijsHet bijzonder onderwijs is vaak wel gebaseerd op een godsdienst of levensovertuiging. Deze scholen mogen leerlingen of docenten weigeren wanneer hun overtuiging in strijd is met de grondslag van de school. Een islamitische school mag bijvoorbeeld een katholieke leerling weigeren. Deze vorm van onderwijs wordt door particuliere organisaties en individuen georganiseerd. Een stichting of vereniging vormt meestal het bestuur en ouders maken hier deel van uit.

Keuzevrijheid is een belangrijke waarde binnen het Nederlandse onderwijssysteem. Ouders moeten vrij kunnen kiezen voor een geschikte school voor hun kind.28 Nederland heeft een duaal onderwijsstelsel dat bestaat uit openbare en bijzondere scholen. Zowel het openbaar- als het bijzonder onderwijs ontvangen inkomsten van het Rijk.29 Hiernaast hebben zowel openbare als bijzondere scholen de vrijheid om het onderwijs op een bepaalde onderwijskundige methode aan te passen. Voorbeelden van onderwijskundige methoden zijn montessori, jenaplan en dalton.

Particulier onderwijsParticuliere scholen worden niet door overheid opgericht en bekostigd, maar door de deelnemers zelf. Om aan leerplichtige leerlingen les te kunnen geven, moet de particuliere school eerst erkend worden door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Thuisonderwijs In de Nederlandse leerplichtwet is bepaald dat leerlingen tussen de 5 en 16 jaar verplicht zijn om 5 dagen per week een bezoek aan school te brengen. ‘School’ is hiermee een plaats die fysiek bezocht moet worden. Thuisonderwijs en afstandsonderwijs (via internet) worden door de leerplichtwet niet erkend en zijn verboden. Ouders die hun kind niet op een school inschrijven en thuis onderwijzen, plegen absoluut verzuim en zijn strafrechtelijk vervolgbaar.30

Speciaal onderwijs Het speciaal onderwijs is voor leerlingen die door een handicap, leer- of gedragsstoornis niet in staat zijn deel te nemen aan het regulier onderwijs. Er zijn scholen voor speciaal onderwijs die zich richten op leerlingen met een bepaalde beperking, zoals slechtziende of dove leerlingen. Voor veel leerlingen met een beperking is het ook mogelijk om met subsidie van de overheid (‘een rugzakje’) naar een reguliere school te gaan. Van de subsidie kunnen extra leermiddelen of begeleiding worden ingekocht.

3.4.1. Onderwijsgeschiedenis New York City

28 Moragne e Silva, M. World Education Encyclopedia, A survey of educational systems worldwide (pagina 948), verschenen in 2002 29 Rijksoverheid, Openbaar en bijzonder onderwijs, URL: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vrijheid-van-onderwijs/openbaar-en-bijzonder-onderwijs, geraadpleegd op 05-03-201130 Bureau Leerplicht Plus, Gemeente Amsterdam, Veelgestelde vragen over Leerplicht, URL: http://www.bureauleerplichtplus.nl/leerplicht_5-16_jaar/faq's_leerplicht/, geraadpleegd op 05-03-2011

17

Ontstaan public educationToen de Verenigde Staten in 1492 werd ontdekt en Europese kolonisten het land overheersten, werd er lange tijd vooral uit religieus oogpunt onderwezen. Wie kon lezen, kon zich in de bijbel verdiepen. Binnen anderhalve eeuw veranderde dit. Het belang van onderwijs werd steeds meer ingezien. De van origine Britse gemeenschap van New Engeland vond onderwijs zo belangrijk dat het door de overheid geregeld moest worden. Public education is rond het jaar 1600 ontstaan.31

Ondanks de opkomst van public schools, bleven private religious schools bestaan. Op het moment verkiest bijna 90 procent van Amerikaanse bevolking public schools boven private schools.32 Veel Amerikanen zijn ervan overtuigt dat public education is ontstaan uit de Grondwet, uit de scheiding tussen kerk en staat (het eerste amendement). Public education wordt gezien als belangrijk onderdeel van de democratie. Historisch gezien is dit onjuist. Public education is rond het jaar 1600 ontstaan, de Grondwet kwam pas in 1787.33

In de Lynch vs. Donnelly case34 uit 1984 ziet dhr. Lynch een kerststal op een public school als overtreding van het eerste amendement van de Amerikaanse grondwet. De kerststal indoctrineert, want wijst kinderen op het christendom. De rechter stelde dhr. Lynch in het ongelijk. Hij vond de kerststal eerder gebruikelijke decoratie tijdens het winterseizoen, dan indoctrinatie. De zaak is verloren, maar geeft goed aan hoe strikt men in de Verenigde Staten kan zijn in het verbod op het onderwijzen van godsdienst op public schools.

Segregatie in het onderwijsIn 1863 werd slavernij in alle delen van de Verenigde Staten verboden. Er werden speciale wetten ontwikkeld ter discriminatie van Afro-Amerikanen. Door middel van deze wetten moest worden voorkomen dat de voormalig slaven zich zouden ontwikkelen. Men was bang voor opstootjes en wraak. Afro-Amerikanen waren niet welkom op scholen, in rechtszalen en op de arbeidsmarkt. Zolang Afro-Amerikanen niet werden onderwezen, konden zij de strijd om gelijke rechten toch niet aan, dat was het idee. De straffen voor het stiekem onderwijzen van Afro-Amerikanen waren hoog. Het kostte een blanke 100 dollar en zes maanden cel. Gaf een Afro-Amerikaan een andere Afro-Amerikaan les, dan volgden er 50 zweepslagen en 50 dollar boete.35

Het vijftiende amendement van de Amerikaanse Grondwet garandeert gelijke rechten voor alle burgers. De invoering van dit amendement in het jaar 1869 maakte geen einde aan de onrechtvaardigheid. Afro-Amerikanen mochten naar school, maar werden strikt van de blanke kinderen gescheiden. Deze scheiding hield aan tot diep in de 20e eeuw. Beide partijen waren daar eigenlijk wel tevreden mee. Veel Afro-Amerikanen legden zich bij de segregatie neer, op hun eigen scholen waren kinderen veilig. Daar werden zij niet door blanke kinderen gepest, geschopt of geslagen. 36

In de jurisprudentie is een ommekeer te zien. Het hooggerechtshof bepaalde in 1896 in de zaak Plessy v. Ferguson dat segregatie in het onderwijs was toegestaan. Ondanks de bepaling over gelijke burgerrechten in de Grondwet. ‘Schools are separate but equal’.37 In 1954 kwam het hooggerechtshof op deze uitspraak terug. In de zaak Brown v. Board of Education bepaalde de rechter dat segregatie in het onderwijs niet was toegestaan. ‘Schools are separate and cannot be definied as equal’. 38 Deze uitspraak bracht uiteindelijk verandering. Volgens historicus Samuel Eliot Morison verdubbelde het aantal geschoolde Afro-Amerikanen in korte tijd.39

3.4.2. Onderwijsgeschiedenis Amsterdam

31 Paul V. Bredeson, Donald J. Willower, Handbook of world education – a comparative guide to educational system of the world, verschenen in 199132 National Center for Education Statics, Table 39: percentage of students by school type or participation in homeschooling, verschenen in 200733 Paul V. Bredeson, Donald J. Willower, Handbook of world education – a comparative guide to educational system of the world, verschenen in 199134 Kenmerk uitspraak: 465 U.S. 66835 Suzanne Jurmain, Forbidden schoolhouse, eerste uitgave, verschenen in oktober 200536 Rebecca Marlow Ferguson, World educational encyclopedia volume 3 – a survey of educational systems worldwide, verschenen in 200237 Kenmerk uitspraak: 163 U.S. 537 (1896)38 Kenmerk uitspraak: 347 U.S. 483 (1954)39 Rebecca Marlow Ferguson, World educational encyclopedia volume 3 – a survey of educational systems worldwide, verschenen in 2002

18

Ontstaan openbaar onderwijsVoor 1801 was het Nederlands onderwijs de verantwoordelijkheid van private religieuze organisaties. Het door de overheid georganiseerde openbaar onderwijs ontstond na invoering van de eerste schoolwet.

In de schoolwet uit 1801 werden de volgende bepalingen opgenomen:- De overheid is verplicht armenscholen op te richten;- Ouders worden verplicht om schoolgeld te betalen;- Het oprichten van kerkelijke scholen is niet toegestaan;- Het onderwijzen van godsdienst is niet toegestaan;- Er is geen leerplicht40

In 1806 werd de schoolwet aangepast. Vanaf dat moment waren niet alleen de ouders, maar ook de overheid verantwoordelijk voor het financieren van het onderwijs.

Invoering onderwijsvrijheidEen andere belangrijke wijziging vond plaats in 1848. De onderwijsvrijheid werd opgenomen in de Grondwet en gaf ouders de mogelijkheid om zelf een school te stichten. Katholiek en orthodox christelijk onderwijs werd opnieuw mogelijk. Deze scholen ontvingen echter geen overheidssteun en moesten geheel door particulieren en ouders worden gefinancierd. De overheid steunde nog wél het openbaar onderwijs. Dit mondde uit in de schoolstrijd.

Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijsDe confessionelen waren het niet eens met het beleid van de overheid om wél openbare scholen te financieren en religieuze scholen niet. Zij streden voor een gelijke financiering van het openbaar en religieus onderwijs.In 1878 werd de schoolwet aangepast. De overheid zou gedeeltelijk in de kosten van religieuze scholen voorzien. Deze uiteindelijke financiële gelijkstelling kwam in 1917 en werd opgenomen in artikel 23 van de Grondwet.41

3.5.1. Sociale kaart New York City

40 Uitgave van Rijksmuseum Amsterdam, 20 eeuwen Nederland en de Nederlanders, hoofdstuk 29 41 Moragne e Silva, M. World Education Encyclopedia, A survey of educational systems worldwide (pagina 948), verschenen in 2002

19

- Department of Education (DOE) 42

DOE is verantwoordelijk voor public education in New York City. De afdeling ‘Office for Family Engagement and Advocacy’ heeft gezorgd voor de totstandkoming van de Parent Bill of Rights.

- Advocates for Children (AFV) 43

AFC komt op voor de rechten van ouders en leerlingen in het onderwijs. Aandacht gaat vooral uit naar leerlingen met een achterstandspositie door bijvoorbeeld hun achtergrond of omdat zij speciaal onderwijs volgen.

- Insideschools 44

Een onafhankelijke organisatie die op breed terrein informatie geeft aan ouders en leerlingen over public schools in New York City. De organisatie houdt zich ook bezig met het bezoeken en beoordelen van scholen. Insideschools is de zusterorganisatie van OCO.

- New York Lawyers for the Public Interest (NYLPI) 45

NYLPI zet zich in voor de belangen van mensen met een handicap. NYLPI doet dit op verschillende vlakken, waaronder onderwijs.

- New York State Parent and Teacher Association (PTA) 46

Een staatsbreed georganiseerde groep ouders en leerkrachten van public schools. Doel is ouders te betrekken bij het onderwijsbeleid.

- New York Charter Parents Association (NYCPA) 47

Oudervereniging speciaal voor ouders van charter schools in New York City.

3.5.2. Sociale kaart Amsterdam

- Onderwijs Consumenten Organisatie (OCO) 48

OCO geeft informatie aan ouders en leerlingen over schoolgaan in Amsterdam. OCO is de opdrachtgever van dit onderzoek.

- Gemeente Amsterdam, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) 49

Kernfunctie van DMO is zorgen dat alle Amsterdammers meedoen. De afdeling onderwijs van DMO is verantwoordelijk voor de uitvoering van veel onderwijsbeleid, zoals de leerplicht.

- Juridische Dienstverlening in Onderwijs (JUDION) 50 Deze organisatie houdt zich bezig met juridische geschillen tussen ouders en school en geeft voorlichting over onderwijsrecht.

- 5010 51

Landelijke informatie- en adviesdienst voor ouders en leerlingen over onderwijs.

4. Wetgevend kader

42 http://schools.nyc.gov/default.htm43 www.advocatesforchildren.org44 http://insideschools.org45 www.nylpi.org46 www.nyspta.org47 http://nycharterparents.ning.com48 www.onderwijsconsument.nl49 www.dmo.amsterdam.nl/jeugd-onderwijs50 www.judion.nl51 www.ouders-5010.nl

20

4.1. Structuur van de wet

De Amerikaanse wet is net als de Nederlandse wet opgebouwd uit verschillende ‘lagen’. De bovenste ‘laag’ bestaat uit internationale verdragen. Daaronder bevindt zich de Grondwet. In beide landen geldt de Grondwet als hoogste vorm van nationale wetgeving. Hierna volgt de andere nationale wetgeving. In de Verenigde Staten spreekt men van de federal law. De federal law geldt in de hele republiek. De federal law wordt specifieker uitgewerkt in de ‘lagen’ eronder: de state law en de city law.

Voor ouders en leerlingen in New York City en Amsterdam is dit lastig. De onderwijswetgeving die op hen van toepassing is, is terug te vinden op internationaal niveau, landelijk niveau en lokaal niveau.

4.2. Parent Bill of Rights

De Parent Bill of Rights52 van de Department of Education in New York City is een hulpmiddel voor ouders. Het document bevat een beschrijving van de belangrijkste rechten van ouders op public schools:

- Recht op onderwijs- Recht op kosteloos onderwijs- Recht op informatie- Recht op ouderbetrokkenheid- Klachtrecht

De Department of Education ziet ouders als belangrijke partners in het onderwijzen van leerlingen en wil ouders aan de hand van de Parent Bill of Rights informeren. Goed geïnformeerde ouders kunnen immers meepraten en meedenken. De rechten zijn op een begrijpelijke manier omschreven en afkomstig uit verschillende wettelijke bronnen. Aan ouders die de taal niet goed spreken is gedacht: de Parent Bill of Rights is in 10 verschillende talen verkrijgbaar.

Het is voor ouders mogelijk om zich op de bepalingen uit de Parent Bill of Rights te beroepen omdat alle public schools in New York City verplicht zijn om zich aan de inhoud van de Parent Bill of Rights te houden. Ouders kunnen in theorie met de Parent Bill of Rights in de hand naar hun public school om een recht af te dwingen.

VoorbeeldVolgens de Parent Bill of Rights hebben ouders recht op informatie over de vorderingen van hun kind op school, desnoods in hun eigen taal. Voor scholen betekent dit dat zij verplicht zijn om stukken voor ouders te vertalen als zij daarom vragen. Een Spaanstalige vader kan op deze manier op de hoogte blijven van de leerresultaten van zijn kind. Wanneer de school niet aan het verzoek van de vader voldoet, kan de vader met de Bill of Rights in de hand stappen ondernemen.

4.3.1. Recht op onderwijs

New York CityOp grond van de Parent Bill of Rights heeft ieder kind recht op public education van kindergarten tot de leeftijd van 21 jaar. Als de leerling al voor zijn of haar 21e een high school diploma heeft behaald vervalt het recht op public education eerder.

De bron van dit recht bevindt zich in de New York state law. Het recht op onderwijs is niet in de Amerikaanse Grondwet opgenomen en blijkt niet uit federal laws. Geen enkel amendement uit de Grondwet heeft betrekking op onderwijs. De Amerikaanse Grondwet bevat alleen zaken waarvoor de federale overheid verantwoordelijkheid draagt. Het onderwijzen van leerlingen is de verantwoordelijkheid van ouders zelf en van de lokale overheden. 53

52 Zie bijlage 3

21

In New York City is de Department of Education ervoor verantwoordelijk dat iedere leerplichtige leerling wordt onderwezen. Wanneer een leerplichtige leerling zonder onderwijs thuis komt te zitten, kunnen de ouders het recht op onderwijs bij de Department of Education afdwingen. In praktijk gebeurt het bijvoorbeeld dat ouders van leerlingen die speciaal onderwijs nodig hebben geen school kunnen vinden die de nodige zorg kan bieden. In dat geval kan de Department of Education worden verzocht om op zoek te gaan naar een geschikte school. Als deze plek niet wordt gevonden, dan kan de leerling in overleg met de ouders op een private school worden geplaatst. De Department of Education draagt in dat geval zorg voor de kosten van private education.Daarnaast komt het voor dat leerplichtige leerlingen tijdelijk thuis komen te zitten. Bijvoorbeeld omdat de leerling op school erg gepest is of omdat de leerling niet naar school kan vanwege medische redenen. Het recht op onderwijs loopt in deze periode door. De Department of Education betaalt een docent die een paar uur per dag aan huis les geeft. Deze regeling heeft met nadruk een tijdelijk karakter, het is een tussenoplossing tot de leerling weer naar school kan.54

AmsterdamHet recht op onderwijs komt niet in Nederlandse wet- en regelgeving voor. Het recht is wel genoemd in diverse internationale verdragen, waaronder het IVRK, UVRM en EVRM. Alleen het EVRM heeft directe doorwerking in Nederland en kent een eigen rechtsgang.55 Artikel 2 EP EVRM heeft betrekking op het recht op onderwijs. Het recht wordt echter in negatieve zin erkend. Het artikel is bedoeld voor de lidstaten en verplicht hen niets te doen waardoor het recht op onderwijs aan kinderen zou kunnen worden ontzegd. Het artikel garandeert het recht op onderwijs niet. Voor ouders en leerlingen biedt het artikel dus weinig houvast.

Artikel 23 van de Nederlandse Grondwet heeft betrekking op onderwijs. Geen van de 8 leden bevat het woord ‘ouder’ of ‘leerling’. Geen van de leden is voor ouders of leerlingen bedoeld. Artikel 23 bevat het recht op onderwijs niet. Lid 4 van het artikel bepaalt dat gemeenten zorg moeten dragen voor voldoende openbaar onderwijs in de omgeving. Het lid wijst gemeenten op hun taak, maar geeft ouders niet het recht op zo’n openbare schoolplaats.Bij de totstandkoming van het artikel in 1848 is wel gesproken over de vastlegging van het recht op onderwijs. Het recht werd echter als zo vanzelfsprekend geacht, dat dit niet nodig was om vast te leggen. Het recht op onderwijs werd als sommige parlementsleden zelfs als natuurrecht gezien. Een recht dat sowieso bestond en altijd zou bestaan. 56

De Leerplichtwet wordt gekenmerkt door een nogal negatieve toonzetting. Ouders zijn volgens artikel 2 van de 53 Urchick, K., U.S. Education Law, Is the Right to Education in the U.S. in compliance with International Human Rights Standards?, URL: http://www.law.msu.edu/king/2007/Urchick.pdf, verschenen in 200754 Zie bijlage 7 voor interview mw. Isaacs55 Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM)56 Sperling, J. (2009), De juridische positie van ouders in het onderwijs, in mr. J. Sperling, mr. K.J. Slump en M. van de Koppel, De juridische positie van de ouders in het onderwijs (pagina 13-18). Den Haag: Sdu Uitgevers

‘No person shall be denied the right to education’

Art. 2 EP EVRM

‘Public education is not a right granted to individuals by the Constitution. Neither is it merely some

governmental benefit indistinguishable from other forms of social welfare legislation’

Plyler v. Doe case, 1982Supreme Court of the United States

wet verplicht om hun leerplichtige kind (tussen de 5 en 16 jaar) in te schrijven op school en ervoor te zorgen dat het kind de school bezoekt. Doet de ouder dit niet, dan wordt de ouder strafrechtelijk vervolgd. Hier is goed uit af te leiden met welk doel de Leerplichtwet ooit werd ingevoerd. Ouders die hun kind voor zich lieten werken en niet naar school lieten gaan, werden op grond van de Leerplichtwet gestraft. De Leerplichtwet biedt de overheid een mogelijkheid om op te kunnen treden. De Leerplichtwet is niet bedoeld voor de onderwijsgebruiker. De wet verplicht ouders om hun kind naar school te laten gaan. Als het kind echter door omstandigheden thuis komt te zitten, kan de Leerplichtwet niets voor het kind betekenen. Onderwijs is niet af te dwingen.

Steeds meer deskundigen op het gebied van onderwijsrecht ergeren zich aan het ontbreken van het recht op onderwijs in de Nederlandse wetgeving. De bepaling in het internationale verdrag is niet genoeg. De bepaling biedt ouders namelijk geen handvaten. Dagelijks zitten ongeveer 1.000 leerplichtige leerlingen in Nederland zonder onderwijs thuis en jaarlijks gaan zo’n 3.000 leerlingen langer dan 4 weken niet naar school. Thuis onderwijzen is geen optie, dat is in Nederland verboden.57

VerschilOuders in Amsterdam zijn verplicht om hun leerplichtige kinderen naar school te laten gaan. Lukt het ouders niet om hun kind op een school in te schrijven, dan ontstaat er een probleem. Het recht op onderwijs geldt niet in Nederland, en niet in Amsterdam. Ouders kunnen onderwijs niet afdwingen. Ouders in New York City kunnen dat wel. De Department of Education is er voor verantwoordelijk dat iedere leerplichtige leerling onderwijs volgt, desnoods thuis of op kosten van de overheid op een private school.

OvereenkomstOp landelijk niveau is er een overeenkomst. De Nederlandse Grondwet bevat, net als de Amerikaanse, het recht op onderwijs niet.

4.3.2. Recht op kosteloos onderwijs

New York CityIn de Parent Bill of Rights wordt benoemd dat onderwijs voor leerlingen vanaf kindergarten tot 21 jaar, of tot dat de leerling in het bezit is van een high school diploma, niet aan kosten verbonden is.

Hier moet met nadruk bij worden vermeld dat ouders alleen recht hebben op kosteloos onderwijs op public schools. In New York City bezoeken 1,1 miljoen leerlingen een public school. Steeds meer leerlingen volgen onderwijs op een private school.58 Private schools ontvangen geen overheidssubsidiering en zijn daardoor genoodzaakt om van ouders een vaak forse ouderbijdrage te vragen. Niet alle New Yorkers kunnen zich dat veroorloven. Voor deze groep ouders zijn de opkomende charter schools een optie. Charter schools59 ontvangen dezelfde overheidssubsidiering als public schools, maar vullen hun inkomsten aan met een verplichte (betaalbare) ouderbijdrage.

Het recht op free public education vindt zijn oorsprong in The New York State Constitution, section 3202. Kosteloos houdt in dat scholen ouders om geen enkele bijdrage voor de kosten van het onderwijsprogramma mogen vragen. Er mag geen cursusgeld worden gevraagd en er mogen geen kosten in rekening worden gebracht voor kopiëren, lenen van boeken uit de schoolbibliotheek of bijvoorbeeld het laten maken van schoolpasjes. Wanneer een leerling schade aanbrengt in de school of aan schooleigendommen, kan de school de leerling wel om een vergoeding vragen. 60

57 De Nationale Ombudsman, Hoera! Ik ga weer naar school – leerlingen met psychische- of gedragsproblemen die thuiszitten, verschenen op 24-01-201158 Private School Review, URL: http://www.privateschoolreview.com/state_private_schools/stateid/NY, geraadpleegd op 06-06-201159 Department of Education, URL: http://schools.nyc.gov/community/planning/charters/Schools/default.htm, geraadpleegd op 06-06-201160 Law Onecle, New York State Constitution, URL: http://law.onecle.com/new-york/education/EDN03202_3202.html, geraadpleegd op 06-06-2011

AmsterdamVanaf het moment dat een kind in Nederland de leeftijd van 5 jaar bereikt, wordt het leerplichtig. De leerplichtig duurt voort tot het 16e levensjaar. In deze tussenliggende periode is schoolgaan kosteloos. De overheid subsidieert het onderwijsprogramma volledig. Nadat het kind de leeftijd van 16 is gepasseerd, kunnen scholen de ouders om cursusgeld vragen.

Leerplichtig onderwijs is zowel op openbare- als op bijzondere scholen kosteloos. Het recht op kosteloos onderwijs geldt niet voor ouders die hun kind inschrijven op het particulier onderwijs.

Kosteloos onderwijs wil niet zeggen dat schoolgaan geen kosten met zich meebrengt. Veel ouders voelen dit ook niet zo, zo blijkt uit de enquête waarvan de resultaten terug zijn te vinden in hoofdstuk 6. Veel scholen vragen ouders om een ouderbijdrage. Volgens artikel 40 van de Wet op het Primair Onderwijs gaat het hierbij altijd om een vrijwillige ouderbijdrage. Van deze ouderbijdrage kunnen leuke activiteiten worden georganiseerd naast het gesubsidieerd onderwijsprogramma. De meeste ouders zijn niet op de hoogte van het vrijwillige karakter van de ouderbijdrage, en scholen houden dit graag in stand.61

VerschilIn New York City geldt het recht op kosteloos onderwijs alleen op public schools. Op public schools wordt geen godsdienst onderwezen. Ouders die van dit recht gebruik willen maken, zijn dus verplicht om hun kind op een niet religieuze school in te schrijven. In Amsterdam geldt het recht op kosteloos onderwijs op zowel openbare (niet religieuze) scholen als op bijzondere (wel religieuze) scholen.

OvereenkomstIn beide steden hebben ouders in elk geval tijdens de leerplichtige leeftijd van hun kind recht op kosteloos onderwijs. In New York City loopt het recht op kosteloos onderwijs in de periode daarna nog door, tot dat de leerling de leeftijd van 21 jaar heeft bereikt of in het bezit is van een high school diploma. In Amsterdam eindigt het recht op kosteloos onderwijs wanneer ook de leerplicht eindigt, op 16 jaar.

4.3.3. Recht op informatie

New York CityHet recht op informatie wordt in de Parent Bill of Rights uitgebreid behandeld. Over het algemeen houdt het in dat ouders recht hebben op informatie over de vorderingen van de leerling op school. Ten opzichte van de Department of Education hebben ouders recht op informatie over het onderwijs in het algemeen.

Een belangrijk onderdeel van het informatierecht voor ouders is het recht op vertaling. Ouders hebben recht op voor hen begrijpelijke informatie. Schriftelijke informatie dient, als de ouders hier om vragen, te worden vertaald en tijdens een mondelinge informatieoverdracht hebben ouders recht op een tolk.62 The Translation and Interpretation Unit van de Department of Education draagt zorg voor deze vertaling.

61 Onderwijs Consumenten Organisatie, Wat kost een school?, URL: www.onderwijsconsument.nl/php/forms/download.php?did=392, verschenen in februari 201062 NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-663, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-151/A-663.pdf, verschenen in 2009

‘A person over five and under twenty-one years ofage who has not received a high school diploma is entitled to attend the

public schools maintained in the district in which such person resideswithout the payment of tuition’

§3202 New York State Constitution

Ouders houden na scheiding recht op informatie. Ouders zonder gezag hebben alleen recht op informatie van de school als zij aan bepaalde voorwaarden voldoen. Dit recht vloeit voort uit de city law63 is in overeenstemming met de federal regulations uit de Family Educational Rights and Privacy Act (FERPA).

AmsterdamOuders hebben recht op informatie over de schoolprestaties van hun kind, zowel schriftelijk als mondeling. Schriftelijke informatie wordt vaak gegeven in de vorm van een rapport. Mondelinge informatie wordt tijdens oudergesprekken overgedragen. Daarnaast hebben ouders recht op tussentijdse communicatie met de school. Wanneer zij behoefte hebben aan een gesprek, kan er een afspraak met school worden gemaakt.

Na scheiding loopt het recht op informatie van school volgens artikel 1:377c BW door. Na scheiding komt in eerste instantie het gezag bij beide ouders te liggen. Beide ouders hebben recht op informatie. Wanneer de rechter één van de ouders met het gezag belast, houdt de niet met gezag belaste ouder wel het recht op informatie. De school is niet in staat om dergelijke veranderingen in de gezinssituatie bij te houden. Ouders die informatie willen ontvangen maar dit niet krijgen, zijn verplicht om zelf een beroep op hun recht te doen door contact met de school op te nemen. Het kan zijn dat de school geen informatie aan een ouder wil verstrekken. De school kan hier voor kiezen als zij dat ‘in het belang van het kind’ beter vinden. 64

VerschilIn New York City houdt het recht op informatie ook in dat de informatie desgevraagd wordt verstrekt in een voor de ouder begrijpelijke taal. In Amsterdam hebben ouders geen recht op vertaling. Ouders die de taal niet goed spreken nemen op oudergesprekken vaak zelf een tolk mee. Het recht op vertaling zou ook niet in overeenstemming zijn met het huidige landelijke beleid om het leren van de Nederlandse taal te stimuleren.

63 NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-820, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-44/A-820.pdf, verschenen in 200964 Munro, K. en Zanten, D. van, Rechten en plichten van ouders en leerlingen in het Amsterdamse onderwijs – een eerste antwoord. Amsterdam: Onderwijs Consumenten Organisatie, verschenen in 2009

‘Onverminderd het bepaalde in artikel 377b van dit boek wordt de niet met het gezag belaste ouder desgevraagd door derden die beroepshalve beschikken over informatie inzake belangrijke feiten en omstandigheden die de persoon van het

kind of diens verzorging en opvoeding betreffen, daarvan op de hoogte gesteld, tenzij die derde de informatie niet op gelijke wijze zou verschaffen aan degene die met het gezag over het kind is belast dan wel bij wie het kind zijn gewone

verblijfplaats heeft, of het belang van het kind zich tegen het verschaffen van informatie verzet’

Art. 1:377c BW

‘This regulation establishes the procedures for ensuring that limitedEnglish speaking parents are provided with a meaningful opportunity toparticipate in and have access to programs and services critical to their

child’s education.The Translation and Interpretation Unit within the Office for Family

Engagement and Advocacy is responsible for providing language accesssupport to families and parent leaders’

Chancellor’s Regulation A-663

‘De Nederlandse taal verbindt ons allemaal’.65

OvereenkomstIn beide steden kunnen ouders na scheiding en zonder gezag aanspraak maken op informatie van school over de vorderingen van het kind. De voorwaarden hiervoor verschillen, en zijn in New York City strenger en specifieker vastgelegd dan in Amsterdam.

4.3.4. Recht op ouderbetrokkenheid

Ouders hebben volgens de Parent Bill of Rights het recht om betrokken te zijn bij de educatie van hun kind. Ouders moeten de kans krijgen om op een ‘betekenisvolle’ manier hun bijdrage te leveren en moeten zich welkom, gerespecteerd en gesteund voelen door de school van hun kind.

Het recht op betrokkenheid houdt ook meer concrete rechten in, zoals het recht dat ouders hebben op gesprekken met de leerkracht over de vorderingen die de leerling op school maakt. Op grond van de Power to Parents Regulations (Chancellor’s Regulations D-140, D-150, D-160) hebben ouders het recht om lid te worden van de Parent and Teacher Association (PTA). Elke school heeft een eigen PTA, bestaande uit schoolpersoneel en ouders. PTA’s kunnen invloed uitoefenen op het schoolbeleid en zijn naast schoolbreed ook stadsbreed en staatsbreed georganiseerd.66

AmsterdamOuders hebben het recht op betrokkenheid. Op grond van de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) is elke school verplicht om een MR in te richten. Via de MR kunnen ouders hun invloed uitoefenen op het onderwijsbeleid. De MR bestaat voor de helft uit schoolpersoneel, en voor de andere helft uit ouders. Verkiezingen bepalen wie er mag meepraten en meebeslissen in de MR. In het medezeggenschapsreglement van de school kunnen ouders lezen hoe zij zich beschikbaar kunnen stellen.

Leden van de MR hebben adviesrecht en instemmingsrecht. Als het schoolbestuur belangrijke besluiten neemt, zijn zij verplicht de MR daarvan op de hoogte te stellen. In de WMS is opgenomen in welke gevallen de MR gebruik kan maken van het instemmingsrecht, en in welke gevallen het adviesrecht kan worden ingezet. Bij adviesrecht mag de MR een advies over het te nemen besluit uitbrengen, bij instemmingsrecht mag de MR het te nemen besluit goed- of afkeuren.67

VerschilDe oudergeleiding (PTA) is in New York City behalve schoolbreed ook stadsbreed en zelfs staatsbreed georganiseerd. De Nederlandse oudergeleiding (MR) is enkel schoolbreed georganiseerd. Daarnaast zijn er ouderverenigingen die landelijk opereren. OvereenkomstIn beide steden is de oudergeleiding op een vrijwel gelijke manier georganiseerd. PTA’s bestaan net als Medezeggenschapsraden voor de helft uit onderwijspersoneel, en voor de helft uit ouders. Doel is invloed

65 De Nederlandse taal verbindt ons allemaal, URL: http://www.hetbegintmettaal.nl66 New York State PTA, URL: http://www.nyspta.org67 Munro, K. en Zanten, D. van, Rechten en plichten van ouders en leerlingen in het Amsterdamse onderwijs – een eerste antwoord. Amsterdam: Onderwijs Consumenten Organisatie, verschenen in 2009

26

‘Parents have the right to be a candidate for or, be in the position of, the Parent – Teacher Association of their child’s school’

NYC Parent Bill of RightThe right to be actively involved, no. 18

uitoefenen op het onderwijsbeleid.

4.3.5. Klachtrecht

New York CityIn de Parent Bill of Rights staat dat ouders het recht hebben over elk aspect dat de educatie van hun kind aangaat een klacht in te dienen. Dit kan zowel informeel als formeel. In eerste instantie adviseert de Department of Education ouders de klacht op schoolniveau en op informele wijze bekend te maken. De Parent Coordinator op school kan hier bij helpen.

De procedure voor de formele afhandeling van klachten verschilt per soort klacht. Voor elk soort klacht is een aparte Chancellor’s Regulation opgesteld.68 Enkele klachtsoorten zijn: the lack of translation69, discrimination70 en child’s records.71

AmsterdamOuders hebben het recht een klacht in te dienen als zij het niet eens zijn met school. Klachten kunnen gaan over de beoordeling van een kind, seksuele intimidatie, de inhoud van het onderwijs of de wijze waarop school met de ouder communiceert. Klagen geeft ouders vaak een goed gevoel, maar kan van negatieve invloed zijn op de relatie tussen ouders en school. De formele procedure verschilt per school en wordt beschikbaar gesteld via de schoolgids. In de beschrijving van de procedure is opgenomen bij welke klachtencommissie de school is aangesloten. Ouders hebben het recht om hun klachten schriftelijk bij deze commissie in te dienen en binnen een vastgestelde termijn reactie te ontvangen.72

VerschilScholen in New York City werken niet met eigen klachtencommissies. Ouders die hun klachten formeel afgehandeld wensen te zien, kunnen terecht bij de Department of Education. De procedure verschilt per soort klacht. In Amsterdam is iedere school aangesloten bij een klachtencommissie. De voorzitter van de commissie is onafhankelijk van de school en de klachten worden vertrouwelijk behandeld. Formele klachten van ouders over schoolgaan komen in Amsterdam niet bij de overheid terecht, in New York City wel.

OvereenkomstOuders hebben in beide steden klachtrecht. Overeenkomstig is dat formele klachten minder snel in behandeling zullen worden genomen als ouders niet geprobeerd hebben de klacht op informele wijze op te lossen. Van ouders wordt verwacht dat zij het gesprek met school aangaan bij problemen.

5. Casuïstiek

In dit hoofdstuk worden 3 bestaande casussen behandeld. De casussen hebben betrekking op het recht op

68 Department of Education, Parent complaint procedures, URL: http://schools.nyc.gov/Offices/OFEA/KeyDocuments/Parent+Complaint+Procedures.htm, geraadpleegd op 10-05-201169 NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-663, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-151/A-663.pdf, verschenen in 200970 NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-830, URL: http://print.nycenet.edu/NR/rdonlyres/FFE60202-2F1B-4508-ACA5-03C06994DAE8/88338/A830Final1.pdf, verschenen in 200971 NYC Department of Education, Regulations of the Chancellor A-820, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-44/A-820.pdf, verschenen in 200972 Munro, K. en Zanten, D. van, Rechten en plichten van ouders en leerlingen in het Amsterdamse onderwijs – een eerste antwoord. Amsterdam: Onderwijs Consumenten Organisatie, verschenen in 2009

27

onderwijs, recht op kosteloos onderwijs en recht op informatie. Op elke casus volgt een reactie van Insideschools en een reactie van OCO. De reactie van Insideschools geeft een beeld van de rechtspositie van ouders en leerlingen in New York City en de reactie van OCO van die van ouders en leerlingen in Amsterdam. Op deze manier is de rechtspositie goed te vergelijken.

5.1. Casus 1: Recht op onderwijs

Een 15-jarige jongen genaamd James zit al 11 maanden thuis. De middelbare school waar hij sinds de brugklas op zat, heeft hem verwijderd wegens brandstichting. Vanwege zijn leeftijd moet James naar school: hij is leerplichtig. De ouders van James doen hun uiterste best om een school te vinden. James zat op het vwo en kon erg goed leren. Helaas gaat het vinden van een school niet gemakkelijk, alle scholen weigeren James aan te nemen. James zou de schoolveiligheid in gevaar kunnen brengen.

De ouders van James zitten met hun handen in het haar. Hun zoon wil en moet naar school. Heeft James geen recht op onderwijs?

Reactie Insideschools (New York City) Reactie OCO (Amsterdam)

In New York City hebben alle leerlingen recht op public education tot zij 21 zijn. Dat is ook het eerste punt dat in de Parent Bill of Rights genoemd wordt:

‘Parents have the right to have their child receive a free public school education from kindergarten until age 21, or receipt of a high school diploma, whichever comes first, as provided by law.’ 73

Dat een leerling brand heeft gesticht of de wet op een andere manier heeft overtreden, verandert daar niets aan.

James heeft volgens internationale verdragen recht op onderwijs. Helaas is het voor ouders moeilijk om zich op dit recht te beroepen. De casus is voor OCO herkenbaar, in Amsterdam zitten op dit moment leerplichtige leerlingen zonder onderwijs thuis. Volgens de Leerplichtwet zijn ouders verplicht om hun kind in te schrijven op een school zolang het kind leerplichtig is. Doen zij dit niet, dan kan er een proces-verbaal tegen hen worden opgemaakt. Wij benaderen meestal Bureau Leerplicht, om te vragen of zij in de zaak willen bemiddelen. Vaak heeft dit niet veel zin. Leerplichtambtenaren zijn er om de leerplichtwet te handhaven. Volgens de leerplichtwet zijn ouders verantwoordelijk voor het inschrijven van hun kind. Leerplichtambtenaren zien het niet als hun taak om een school voor een leerling te zoeken, of om tussen leerling en school te bemiddelen. Bovendien mogen scholen toelatingsbeleid voeren, daar kan een leerplichtambtenaar weinig aan veranderen.

Voor de volledigheid moet vermeld worden dat scholen een inspanningsverplichting hebben. Verwijderen zij een leerling, dan zijn zij op grond van de wet verplicht om een andere school voor de leerling te zoeken. Lukt dit na 8 weken niet, dan vervalt de inspanningsverplichting en komt het kind vaak thuis te zitten.

5.2. Casus 2: Recht op kosteloos onderwijs

Een 5-jarig meisje genaamd Stacy volgt onderwijs op een openbare basisschool in Amsterdam. Om op schoolreisje te kunnen gaan, wordt van elke ouder een ouderbijdrage gevraagd van 25 euro. De ouders van Stacy zijn erg arm. Zij willen graag dat Stacy op schoolreisje gaat met haar klasgenootjes, maar weten niet waar

73 Zie bijlage 3

28

zij het geld zo snel vandaan moeten halen. De ouders van Stacy besluiten om een afspraak met de directeur van school te maken. De directeur vertelt hen dat het bedrag niet betaald hoeft te worden, maar dat Stacy dan ook niet mee op schoolreisje kan.

De ouders van Stacy geloven hun oren niet, zij dachten dat leerplichtig onderwijs kosteloos was. Heeft de directeur echt gelijk?

Reactie Insideschools (New York City) Reactie OCO (Amsterdam)

In New York City zou deze directeur ongelijk hebben. Leerlingen kunnen niet van schoolreisjes worden uitgesloten omdat hun ouders weinig geld hebben. Dit is als volgt vastgelegd in de Chancellor’s Regulation A-67:

‘Fees, such as the cost of admissions and lodging, must not be excessive, and may not be such as to exclude students who would otherwise participate. A student may not be excluded due to an inability to pay the required fee. Where appropriate, schools may assist students in financial need so that they will be able to participate.’ 74

Leerplichtig onderwijs is kosteloos. De leerplicht geldt voor leerlingen vanaf 5 tot 16 jaar. Stacy is leerplichtig. De Nederlandse overheid financiert het volledige onderwijsprogramma. Ouders hoeven geen les- of cursusgeld te betalen. De meeste scholen in Amsterdam vragen echter wel aan de ouders om de ouderbijdrage te betalen. Deze bijdrage wordt in veel gevallen besteed aan het schoolreisje. Het betalen van de ouderbijdrage is niet verplicht. Het gaat om een vrijwillige bijdrage. Vervelend gevolg van het niet betalen van de ouderbijdrage is wel dat het kind daardoor uitgesloten kan worden van extra activiteiten. De school heeft dat recht.

In praktijk zijn er maar weinig scholen die leerlingen daadwerkelijk uitsluiten. In eerste plaats is het natuurlijk bijzonder pijnlijk voor zo’n meisje. In tweede plaats zijn scholen bij uitsluiting verantwoordelijk voor het bieden van een vervangend onderwijsprogramma. Als de rest van de klas op schoolreisje gaat, zou er voor Stacy ander onderwijs geregeld moeten worden. Voor die 25 euro is dat teveel gedoe.

5.3. Casus 3: Recht op informatie

De ouders van de 5-jarige Stacy gaan scheiden. De vader van Stacy is verslaafd aan alcohol. Als gevolg daarvan ruziën de ouders van Stacy erg veel. Vooral de moeder van Stacy is het huwelijk zat, zij vindt de scheldpartijen schadelijk voor haar kind. De rechter bepaalt dat de moeder van Stacy belast zal worden met het eenhoofdig ouderlijk gezag en dat het voor Stacy beter is om de komende tijd bij haar te wonen. De 74 Department of Education, Regulation of the Chancellor A-670, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-33/A-670_-_School_Trips__3-16-05.pdf, verschenen in 2008

29

vader van Stacy begrijpt de uitspraak van de rechter, maar kan zijn dochter moeilijk missen. Gelukkig mag hij Stacy elke 4 weken bezoeken.

Sinds de scheiding ontvangt de vader van Stacy geen informatie meer over de vorderingen van Stacy op school. Volgens school heeft vader niet het recht om geïnformeerd te worden omdat de rechter het ouderlijk gezag heeft afgenomen.

Heeft school gelijk? Maakt echtscheiding een eind aan het recht op informatie?

Reactie Insideschools (New York City) Reactie OCO (Amsterdam)

In New York hebben ouders zonder gezag alleen onder bepaalde voorwaarden recht op informatie van school. Dit is vastgelegd in Chancellor’s Regulation A-820:

‘1. If a non-custodial parent, i.e., the parent with whom the child does not reside, requests access to the child’s student records, the principal will notify the custodial parent or institution where the child resides of the request. The notice will tell the custodian of the child that the request has been made, the name of the person making the request, and the date on which the request was received. Whenever practical, the notice shall be written in the primary language of the student’s home.2. The parent making the request shall be notified at the time of the request that the custodial parent is being given an opportunity to inform the school as to whether a legally binding document or court order specifically revokes the non-custodial parent’s rights of access to the records and, if no such document has been produced within 45 calendar days of the school’s receipt of the request, the records must be made available to the non-custodial parent no later than the 45th day. If the custodial parent consents to the release of the records, they may be released as soon as practicable.’ 75

Echtscheiding maakt geen eind aan het recht op informatie, en ook ouders zonder gezag hebben recht op informatie op grond van artikel 1:377c BW. In principe heeft de school ongelijk.

De vader van Stacy kan het beste een afspraak maken met de directeur van de school om dit te bespreken. Het kan zijn dat school bewust informatie achter houdt omdat zij dat in het belang van het kind beter vinden.

Als de school voet bij stuk houdt, dan kan de rechter op verzoek van de vader van Stacy bepalen dat de school informatie moet verstrekken. De rechter wijst het verzoek in ieder geval af indien zwaarwegende belangen van het kind zich tegen het verstrekken van informatie verzetten.

6. Resultaten

6.1.1. Enquête New York City

75 Department of Education, Regulation of the Chancellor A-820, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-44/A-820.pdf, verschenen in 2009

30

A. Are you familiar with the Parent Bill of Rights? A: YesB: No

B. How involved to school are you?A: I wouldn’t call myself an involved parentB: I’m a bit involvedC: I’m an involved parentD: I’m just as involved as a parent can be!

_____________________________________________________________________________

1: What are the ages through which a student must remain in school in New York?A: From 4 till 16 yearsB: From 5 till 17 yearsC: From 6 till 16 yearsD: From 6 till 17 years

2: Until which age has a student the right to receive a free public education? A: From 3 till 23 yearsB: From 4 till 24 yearsC: From kindergarten till 21 years D: From kindergarten till 22 years

3: Is it possible to attend free public education again after a student dropped out?A: Yes, this is always possibleB: Yes, until the student turns 21 C: Yes, if parents have low incomeD: No, this is not possible

4: Which of the following answers is completely correct? A: Public schools are always religious and free B: Public schools are governmental and not religiousC: Private schools are governmental and not religious D: Private schools are always religious and free

5: What if your daughter only speaks Spanish, does she have the right to get educated in a public school in Spanish?A: Yes, but parents have to pay for an interpreterB: Yes she as, but she must learn English tooC: No she hasn’t, not in public schoolsD: No, children can only get educated in English

6.1.2. Enquête Amsterdam

A. Bent u als ouder voldoende op de hoogte van uw rechten en plichten?

31

A: JaB: Nee

B. Hoe betrokken bent u bij school?A: Ik ben niet betrokkenB: Ik ben een beetje betrokkenC: Ik ben een betrokken ouder D: Geen andere ouder is zo betrokken als ik!

_____________________________________________________________________________

1: Tot wanneer is een leerling verplicht om naar school te gaan?A: Tot de leerling 16 jaar isB: Tot de leerling 18 jaar isC: Tot de leerling 23 jaar isD: Dat verschilt per leerling

2: Is het publieke onderwijs in Nederland kosteloos? A: Nee, ouders zijn verplicht een bijdrage te betalenB: Ja, ouders hoeven nooit een bijdrage te betalenC: Ja, zolang de leerling leerplichtig isD: Dat hangt van je inkomen af

3: Mag een 15-jarige leerling in 3 HAVO stoppen met school? A: Nee, de leerling is te jong en heeft geen startkwalificatieB: Ja, als de ouders dat goed vinden C: Ja, als de leerling fulltime gaat werkenD: Ja, de leerling is oud en wijs genoeg

4: Welk van de volgende antwoorden is helemaal correct? A: Openbare scholen worden door de overheid bestuurd en zijn godsdienstig B: Openbare scholen worden door de overheid bestuurd en zijn niet godsdienstigC: Bijzondere scholen worden door de overheid bestuurd en zijn godsdienstigD: Bijzondere scholen worden door de overheid bestuurd en zijn niet godsdienstig

5: Wat is het belangrijkste doel van de voorschool?A: Taalachterstand op de basisschool voorkomenB: Bange leerlingen op de basisschool voorbereidenC: Kinderopvang voor fulltime werkende oudersD: Ouders krijgen op de voorschool opvoedles

6.2.1. Uitkomsten enquête New York City

32

Vraag A

Vraag B

33

Kennisvraag 1Juiste antwoord: C

Kennisvraag 2Juiste antwoord: C

34

Kennisvraag 3Juiste antwoord: B

Kennisvraag 4Juiste antwoord: B

35

Kennisvraag 5Juiste antwoord: B

Aantal respondenten Aantal foutloos ingevulde enquêtes

Percentage foutloos ingevulde enquêtes

New York 100 6 6%

Staten Island 20 2 10%

Queens 20 0 0%

The Bronx 20 0 0%

Brooklyn 20 0 0%

Manhattan 20 4 20%

36

6.2.2. Uitkomsten enquête Amsterdam

Vraag A

Vraag B

37

Kennisvraag 1Juiste antwoord: D

Kennisvraag 2Juiste antwoord: C

38

Kennisvraag 3Juiste antwoord: A

Kennisvraag 4Juiste antwoord: B

39

Kennisvraag 5Juiste antwoord: A

Aantal respondenten Aantal foutloos ingevulde enquêtes

Percentage foutloos ingevulde enquêtes

Amsterdam 105 32 30%

Centrum 15 8 53%

Zuid 15 6 40%

Zuid Oost 15 0 0%

Oost 15 9 60%

West 15 4 27%

Nieuw West 15 3 20%

Noord 15 2 13%

40

6.3.1. Uitkomsten interviews New York City

Mw. Cumber Mw. Isaacs Mw. Baum

Bent u bekend met de Parent Bill of Rights?

Ik moet eerlijk zeggen dat ik zelf de inhoud ervan ook pas goed heb bekeken toen jullie erover begonnen. Wij gebruiken hier de wetten waaruit de Parent Bill of Rights is opgebouwd.

Ja, een beetje. De NYLPI is er om mensen met een handicap op allerlei terreinen te helpen en daar is het onderwijs een onderdeel van. Ik hou mij in het bijzonder bezig me de rechten van leerlingen die speciaal onderwijs nodig hebben.

Kennen ouders de Parent Bill of Rights?

Ik denk dat sommige ouders de Parent Bill of Rights wel kennen, maar lang niet allemaal.

Nee, dat betwijfel ik. Als ik ouders spreek heeft het internet ze vaak een stuk geholpen in hun zoektocht naar informatie. Vaak weten ouders niet goed wat hun rechten zijn, en wel wat hun plichten zijn.

Komt het wel eens voor dat leerlingen thuis komen te zitten omdat ze niet geplaatst kunnen worden op een passende school?

Ja, dat komt hier ook wel voor. Het gebeurt bijvoorbeeld dat er geen passende school voor een leerling kan worden gevonden of dat leerlingen met een schoolfobie niet naar school toe gaan. Hier hebben leerlingen naast het recht op onderwijs ook de plicht om naar school toe te gaan, dus deze leerlingen krijgen te maken met de ACS76.

Het komt wel eens voor dat leerlingen thuis komen te zitten. De Department of Education is dan verplicht om de leerlingen toch te onderwijzen. Er komt dan een docent aan huis. Dit is overigens maar voor een aantal uur per dag. Er is recht op onderwijs en een wet die zegt dat het niet mogelijk is dat een leerling niet wordt onderwezen.

Hoe betitelt u de Ik denk dat de betrokkenheid van ouders in dit Ouders hebben individueel gezien veel

76 Administration of Children’s Services (New Yorkse Bureau Leerplicht)

rechtspositie van ouders en leerlingen in New York City?

land over het algemeen zeer op prijs wordt gesteld. Ouders worden gerespecteerd. Maar in New York City is dit anders. Hier hebben ouders het gevoel dat ze dankbaar moeten zijn met wat ze krijgen, verder moeten ze niet zeuren. Scholen stellen bemoeienis niet op prijs. Vaak zijn de verhoudingen tussen de ouder en de school goed, tot er een probleem ontstaat. Dan lopen ouders al snel tegen een muur op. Buiten de stad gaat dit heel anders. Om deze reden ben ik zelf verhuisd.

rechten, zoals te zien is in de Parent Bill of Rights. Ouders kunnen nog veel beter gebruik maken van deze rechten als ze zich gezamenlijk inspannen. Daarom zijn hier veel ouders actief in de oudergeleiding.77

Op deze manier kunnen ouders bij elkaar komen en gezamenlijk hun invloed uitoefenen op het onderwijs. Individueel zouden ouders dit waarschijnlijk niet aandurven maar gezamenlijk dus wel.

Wat is uw mening over thuisonderwijs?

Ik weet niet hoe het in alle andere staten werkt maar in New York is thuisonderwijs niet zomaar mogelijk. Er gaat een heel proces aan vooraf voordat een leerling thuis kan worden onderwezen. Het is allemaal erg gereguleerd.Ik weet niet goed wat ik er precies van vind, aan de ene kant klinkt het logisch om leerlingen te beschermen tegen hun ouders en thuisonderwijs te verbieden. Aan de andere kant kan je ook strenge regels opstellen waar ouders zich bij het geven van thuisonderwijs aan moeten houden.

Ik ben het niet eens met ouders die thuisonderwijs geven. Veel ouders die hier hun kind thuis lesgeven doen dit vanuit religieus oogpunt. Ze zijn vaak erg conservatief. Deze kinderen komen alleen met dit denkbeeld in aanraking en dat is denk ik niet goed.

Ik ken mensen die zelf thuis zijn onderwezen en nu heel succesvol zijn. Maar ik denk dat er toch mee moet worden opgepast, omdat vooral mensen met extreme ideeën hun kinderen om die reden thuis les willen geven. Ik vind niet dat het verboden moet worden maar ook niet dat we het moeten aanmoedigen.

Wat vindt u van de opkomst van charter schools?

Vervelend beleid van charter schools is dat zij geen leerlingen aannemen die lastige speciale aanpassingen nodig hebben om goed onderwijs te kunnen krijgen. Scholen zijn verplicht om leerlingen aan te nemen die speciaal onderwijs nodig hebben, maar charter schools zorgen er vaak voor dat het de ‘makkelijke’ vormen van speciaal onderwijs biedt. Ze bieden bijvoorbeeld wel logopedie aan maar geen kleine klassen voor leerlingen die veel ondersteuning en structuur nodig hebben.

Sommige mensen vinden charter schools geweldig en anderen vinden ze verschrikkelijk. Zelf ben ik geen fan van de charter schools. Voor leerlingen die speciaal onderwijs nodig hebben zijn de charter schools een ramp. Deze scholen maken gebruik van de achterstand die minderheden hebben. Ze scheppen hoge verwachtingen bij ouders die hun kind koste wat kost op een charter school geplaatst willen zien.

In mijn buurt zitten aan aantal goede public schools die het erg moeilijk hebben. Hoewel ze het goed doen zijn ze niet zo populair als bijvoorbeeld charter schools. Public schools beschuldigen de Department of Education ervan dat ze niet de middelen krijgen om hetzelfde te kunnen bieden als de charter schools en dat het Department er op wacht tot de public school gesloten kunnen worden. Het probleem is ook dat ouders in de buurt

77 PTA’s: Parent and Teacher Associations

42

helemaal gefocust zijn op de charter schools. Ze willen per se dat hun kind daar naar toe gaat en als dat niet lukt wordt er veel geld uitgegeven aan private schools. Deze ouders negeren de public schools volledig en dat is jammer.

In de documentaires ‘The Lottery’ en ‘Waiting for Superman’ wordt gesuggereerd dat de public schools in de Verenigde Staten falen. Hoe denkt u daar over?

Volgens mij is het heel lastig om te bepalen waar de oorzaak van het probleem ligt en wat de oplossing precies moet zijn. Ik denk persoonlijk dat de oplossing in verschillende factoren ligt. Op een goede school werken goede leraren en zijn de ouders betrokken bij het leerproces van hun kind.

Daar ben ik het helemaal niet mee eens. Er zijn zoveel goede public schools, ook in New York City. Ik ken een paar echt goede vooruitstrevende public schools met goede lesprogramma’s in deze stad. De gebouwen waarin deze scholen zitten zijn misschien niet zo best, ze zien er slecht uit, maar het onderwijs kan echt goed zijn. En je vindt ze overal, ook in Harlem, de Bronx en Queens.

Ik ken het public school system door en door en ik weet wat er goed en slecht aan is. De documentaires laten alleen zien wat er niet goed gaat bij de public schools en bovendien zijn ook lang niet alle charter schools even goed. Veel van deze scholen lijken toch een beetje op fabrieken, het gaat er om dat leerlingen presteren. Leerlingen zitten recht op en met de armen over elkaar. Dit vind ik geen goede manier van leren.

Wat is uw eigen mening over de Parent Bill of Rights?

Het is een stap in de goede richting. Ouders hebben echt moeten strijden voor deze rechten. Nog niet zo lang geleden hadden ouders hier niets te zeggen maar met de Parent Bill of Rights is daar een begin mee gemaakt.

Ik moet toegeven dat ik als advocaat nooit de Parent Bill of Rights gebruik. Maar uit idealistisch oogpunt vind ik het heel goed dat er zoiets is. Ouders kunnen door de Parent Bill of Rights op een gemakkelijke manier op de hoogte worden gebracht van hun rechten. Helaas is het moeilijk voor ouders om deze rechten te behalen. Daarvoor zijn veel organisaties en advocaten nodig.

6.3.2. Uitkomsten interviews Amsterdam

43

Dhr. van Gelder Dhr. Van de Koppel Mw. Sperling Mw. Slump Dhr. Arslan

Hoe betitelt u de rechtspositie van ouders en leerlingen in Amsterdam?

Ouders hebben in Nederland uiteindelijk niets te vertellen. Doordat ze met een groot aantal zijn kunnen zij wel op hun eigen manier proberen invloed uit te oefenen. Het is afhankelijk van de school in hoeverre er naar hen geluisterd wordt. Als puntje bij paaltje komt, hebben ouders vaak het nakijken.

Ik vind die positie matig tot slecht. De juridische positie is onduidelijk en er zijn weinig realistische mogelijkheden om rechten af te dwingen.

Heel slecht. Ouders en leerlingen hebben namelijk alleen plichten en geen rechten. Er is bijvoorbeeld geen recht op onderwijs.

De rechtspositie van ouders uit de onderklasse betitel ik als zeer slecht. Zeer zorgelijk zelfs. Het gaat om de laag opgeleide ouders, de migrantenouders, de analfabete ouders, de ouders uit slechte buurten. Deze ouders kennen de wegen niet. De rechtspositie van ouders uit het bovensegment zou ik heel anders betitelen.

Wat moet er volgens u gebeuren om deze rechtspositie te verbeteren?

Op het moment dat de autonomie van scholen werd vastgelegd, had tegelijkertijd de positie van ouders geregeld moeten worden. Ideaal zou zijn als er een goede regeling komt waardoor ouders een meer gelijkwaardige positie krijgen tegenover de scholen.

Opname van het recht op onderwijs als lid 1 van art. 23 van de Grondwet en uitwerking van dit recht in de Leerplichtwet. Nu is de Leerplichtwet alleen een middel om een leerling onder dreiging van straf naar de school terug te voeren zonder dat er een garantie is dat de leerling daar ook echt

Voor mij is het niet moeilijk om te verdedigen dat een school moet doen wat hij moet doen, maar het probleem is dat deze verplichtingen in allerlei verschillende wetten staan. Deze kennis is dus niet toegankelijk en moet toegankelijker.

Ik denk dat wij op zoek moeten naar een hanteerbaar instrument dat kan leiden tot een betere rechtspositie van kansarme ouders en leerlingen. Het bovenste segment, de middenklasse en de elite, heeft het instrument niet nodig.

44

goed onderwijs krijgt.

In Nederland is het ‘oudercontract’ in opkomst. In de Verenigde Staten wordt gewerkt met een Parent Bill of Rights. Het document bevat afspraken die gelden tussen ouders en school. Wat is volgens u de waarde van zulke schriftelijke afspraken?

De Bill of Rights is niet geschreven om ouders in het gareel te houden. Het stuk geeft ouders juist handvaten om in actie te komen. De rechten zijn voor hen gebundeld op een begrijpelijke manier.Eigenlijk is er in Nederland geen plek waarin je de rechten van ouders kunt terugvinden. Lokaal zou het interessant zijn om iets op te stellen waar dit in wordt vastgelegd.

Ik ken de Amerikaanse wetgeving eigenlijk helemaal niet. Maar de Bill of Rights is heel mooi. Het is een soort statement. Er wordt vanuit de ouder geredeneerd, in Nederland zullen jullie dat veel minder tegenkomen.

Ja, ik denk dat dit een goede ontwikkeling is. Scholen zijn gewoon ondernemingen tegenwoordig en ouders en leerlingen klanten. Daar is niks mis mee. Beter om dan duidelijk te maken wat de wederzijdse rechten en plichten en verwachtingen zijn. Ouders een leerlingen moeten dezelfde bescherming hebben als consumenten en werknemers.

Ik ben geen fan van oudercontracten die door de school zelf worden opgesteld en dat komt omdat de positie tussen ouders en school niet gelijkwaardig is. Een door de overheid opgestelde Parent Bill of Rights zou in dat opzicht beter zijn.

Vanuit mijn perspectief moet het oudercontract vooral bedoeld zijn om de invloed van kansarme ouders op het onderwijs te vergroten.

Het recht op onderwijs is niet in de Grondwet, niet in de Leerplichtwet en niet in andere Nederlands wet- en regelgeving vastgelegd. Is dit recht bewust achterwege gelaten?

In 1848 werd de Grondwet herzien, men vond het recht op onderwijs niet nodig om vast te leggen, het recht werd gezien als vanzelfsprekend. Het was een Bijbels recht, een natuurrecht.

Kort gezegd is daar is nooit fundamenteel over nagedacht. In Nederland is men erg gefocust op de vrijheid van onderwijs van scholen, wat wel in de Gw staat. Dit recht wordt actief gesteund door de religieuze politieke partijen.

In feite is dit recht er wel op internationaal niveau (het IVRK, EVRM EN UVRM). Deze wetgeving staat zelfs boven de Grondwet, maar praktisch gezien is het heel moeilijk om hier aanspraak op te maken.

In New York City is het de taak van de

Lijkt me een prima oplossing. In Nederland

Ja, dit zou echt geweldig zijn als dit ook in

45

overheid er voor te zorgen dat álle leerplichtige leerlingen onderwijs volgen. Ziet u deze in deze werkwijze een voorbeeld voor hoe het in Nederland zou moeten?

moeten ouders hun kind naar school laten gaan, maar daar staat -vreemd genoeg- geen recht op toelating tot een school tegenover.

Nederland zou kunnen. In New York City betaalt de lokale overheid, als het niet anders kan, de kosten van private education.Ik sta op het moment een thuiszittende leerling bij. De leerling zou perfect op zijn plaats zijn op het particulier onderwijs. Ik zou graag willen dat de overheid het geld doorsluist. Helaas is dit in Nederland niet mogelijk.

Zou u de Parent Bill of Rights in Amsterdam ingevoerd willen zien?

Een Parent Bill of Rights is mooi, maar het zou landelijk geregeld moeten worden. Ouders moeten goed geïnformeerd zijn, pas dan kunnen zij invloed uitoefenen op het bestel.

Het zou mooi zijn als de Amsterdamse schoolbesturen de Bill adopteren en in hun schoolgidsen plaatsen. Dat lijkt mij een hele verbetering.

Lijkt me een prima plan, zelfs al zou die wat vaag zijn. Maar wel moet heel duidelijk zijn wat de status van het stuk is en wat de juridische positie van ouders en leerlingen tot een school is.

Ja, het zou denk ik goed zijn om iets dergelijks op te stellen. Op deze manier zou je een soort expertise voor ouders beschikbaar kunnen stellen. Ik zou bijvoorbeeld graag het informatierecht van ouders vastgelegd zien worden.

46

7. Conclusies, knelpunten en aanbevelingen

7.1. De Parent Bill of Rights en educatief partnerschap

Het bevorderen van ‘educatief partnerschap´ binnen het onderwijs staat hoog op de politieke agenda, zowel landelijk als lokaal. New York City is al langer bezig met het stimuleren van deze vorm van partnerschap tussen ouders en school.

DefinitieEducatief partnerschap gaat uit van een gelijkwaardige relatie tussen ouders en school. Ouders zijn betrokken, krijgen op school de mogelijkheid om mee te praten, mee te denken en mee te doen. Uit recent onderzoek blijkt dat dit de leerresultaten van de leerling ten goede komt. Ook leerkrachten ervaren dat leerlingen met betrokken ouders een positief effect hebben op de cognitieve en sociale ontwikkeling van de leerling. De onderwijsinspectie merkt op dat scholen waar ouders als gelijkwaardig partner worden gezien beter scoren.78

New York CityIn New York City staat educatief partnerschap al langer op de politieke agenda. De Department of Education heeft de overtuiging dat de prestaties van de leerling afhankelijk zijn van de relatie tussen ouders en school. Ouders worden als gelijkwaardig partner gezien. De Department of Education biedt alle ouders van public schools in New York City de Parent Bill of Rights aan. Door middel van dit document worden ouders geïnformeerd over hun rechten en plichten tegenover school en de Department of Education. Door ouders op de hoogte te stellen van hun rechten en plichten ontstaat er een meer gelijkwaardige relatie tussen ouders en school. Deze gelijkwaardige verhouding tussen de partners is de voedingsbodem voor effectief educatief partnerschap.

Educatief partnerschap als advies van de OnderwijsraadIn februari 2010 bracht de Onderwijsraad het adviesrapport ‘Ouders als partners – versterking van relaties met en tussen ouders op school’ uit. In het rapport adviseert de Onderwijsraad de Tweede Kamer over het onderwijsbeleid. De Onderwijsraad is voorstander van educatief partnerschap. Ouders hebben in veel opzichten dezelfde doelen als school, daarom zouden ouders meer gezien moeten worden als gelijkwaardige partner. De Onderwijsraad adviseert scholen om concrete activiteiten te organiseren ter stimulering van ouderbetrokkenheid, hierbij valt te denken aan huisbezoeken, een intakegesprek, het inrichten van een ouderkamer of het organiseren van workshops op school. Ook acht de Onderwijsraad het nodig en nuttig om de verantwoordelijkheden van beide partijen, de ouders en de school, helder in schriftelijke vorm vast te leggen. De investering ter ontwikkeling van educatief partnerschap zal zich in de toekomst terugverdienen, alsdus de Onderwijsraad.Verder komt het rapport tot de conclusie dat het ‘juridisch bouwwerk’ in het onderwijs compleet is. De bestaande onderwijswetgeving moet wel blijvend onder de aandacht worden gebracht.79

De gemeente Amsterdam en educatief partnerschapOp 2 maart 2011 verscheen de notitie ‘Actieve ouders – wat moet de stad doen?’ van de Gemeente Amsterdam. In het rapport wordt ingegaan educatief partnerschap en de ontwikkeling daarvan in Amsterdam. De Gemeente sluit zich aan bij de visie van de Onderwijsraad op educatief partnerschap. De Gemeente stimuleert scholen activiteiten te organiseren ter bevordering van de ouderbetrokkenheid en is voorstander van het gebruik van schriftelijke afspraken tussen ouders en school. De uitwerking van deze schriftelijke afspraken is aan de scholen zelf, de gemeente hanteert geen uniform sjabloon.80

78 Stichting Actief Ouderschap, Visie op actief ouderschap, URL: http://www.actiefouderschap.nl/gemeenten-schoolbestuur/visie-actief-ouderschap.html, geraadpleegd op 12-06-201179 Onderwijsraad, Ouders als partners – versterking van relaties met en tussen ouders op school, Den Haag, verschenen in 201080 Gemeente Amsterdam (DMO), Actieve ouders – wat moet de stad doen?, 02-03-2011

7.2. Parent Bill of Rights in de praktijk

Eén van de middelen die de Department of Education van New York City inzet om het educatief partnerschap te bevorderen, is de Parent Bill of Rights. Voor het laten slagen van dit middel zijn een aantal factoren van belang.

BekendheidEen belangrijke factor in het laten slagen van een middel als de Parent Bill of Rights, is de mate van bekendheid onder de doelgroep. Uit de enquête81 die onder ouders uit New York City is afgenomen blijkt ongeveer 60% van de ouders bekend te zijn met de Parent Bill of Rights. De voor dit onderzoek geïnterviewde professionals twijfelen aan dit percentage. De meeste ouders die zij spreken zijn niet bekend met de Parent Bill of Rights. Dit kan mogelijk verklaard worden door de bekendheid van de woorden ‘Bill of Rights’ in het algemeen. Het percentage ouders dat daadwerkelijk bekend is met het middel kan daardoor in werkelijkheid lager liggen dan 60%.

OmgangEen tweede factor van belang is de manier waarop de Department of Education omgaat met ouders die gebruik willen maken hun rechten via dit middel. Uit de interviews met professionals blijkt dat scholen in New York City op een erg verschillende manier met de inhoud van de Parent Bill of Rights omgaan. Het komt voor dat scholen zélf niet op de hoogte zijn van het bestaan van de Parent Bill of Rights. Hoewel er ook scholen zijn die zich aan de afspraken houden en het stuk bekend maken onder de doelgroep, is er uit de interviews toch het beeld ontstaan dat veel scholen door onkunde of onwelwillendheid moeite hebben met de Parent Bill of Rights.

De Department of Education heeft het erg druk met ouders die voor hun rechten opkomen en is het gewend om zaken in de rechtszaal met ouders uit te vechten. Mw. Isaacs (werkzaam bij NYLPI) stelt dat de Department of Education een afwachtende houding heeft; als het de ouders niet aanstaat wat er gebeurt, moeten zij maar een rechtszaak aanspannen. Deze houding maakt veel ouders boos en gefrustreerd.

De doelgroepTot slot is het belangrijk hoe de doelgroep, in dit geval ouders, met het middel omgaan. In hoeverre zijn zij in staat en zijn zij bereid om in actie te komen als er niet aan de regels uit de Parent Bill of Rights wordt voldaan? Uit de enquête blijkt dat het overgrote gedeelte van de ouders uit New York City zich betrokken voelt bij de school en het onderwijs aan hun kinderen. Bijna 40% van de ouders noemt zichzelf ‘zeer betrokken’.

Uit het interview met mw. Cumber (werkzaam bij AFC) blijkt dat veel ouders bij problemen met school al snel ‘tegen een muur op lopen’. Een aantal ouders laat het er dan al bij zitten. Zij nemen aan dat wat de school zegt klopt of ze willen geen problemen voor hun kinderen veroorzaken. Ouders die wel doorzetten komen vaak bij één van de vele organisaties terecht die ouders in New York City bijstaan wanneer er problemen zijn op het gebied van onderwijs. Volgens mw. Baum (Insideschools) spelen Parent and Teacher Associations (PTA’s) een belangrijke rol onder de doelgroep. De PTA’s brengen ouders bij elkaar waardoor de ouderbetrokkenheid wordt vergroot en zij bij problemen gezamenlijk kunnen optreden tegen de school of de Department of Education. Volgens mw. Baum zijn de PTA’s ook voor allochtone ouders een uitkomst. Zij hebben veel aan het contact met andere ouders en voelen zich gesteund om tegen school op te treden wanneer er problemen ontstaan.

7.3. Gelijkwaardigheid van ouders in de praktijk

In New York City en Amsterdam is kwantitatief onderzoek verricht naar de kennis van ouders over hun rechten en plichten in het onderwijs. Want: ouders die hun rechten niet kennen, zijn ook niet in staat om zich daarop te beroepen. In totaal hebben 205 ouders de enquête, bestaande uit 2 persoonsvragen en 5 kennisvragen, ingevuld.

Uitslag enquête81 Zie hoofdstuk 6 voor de uitslagen

48

30% van de Amsterdamse ouders heeft de enquête foutloos ingevuld. In New York City heeft 6% van de geënquêteerde ouders de enquête foutloos ingevuld.Uit de enquête blijkt dus dat ouders uit Amsterdam over het algemeen beter op de hoogte van hun rechten en plichten in het onderwijs dan de ouders uit New York City. Toch zijn beide uitslagen zorgwekkend. 70% van de Amsterdamse ouders is niet in staat om mee te praten en mee te denken omdat zij daar niet voldoende kennis voor hebben. Zelf denken de ouders daar anders over. 73% van de Amsterdamse ouders geeft aan op de hoogte te zijn van de rechten en plichten in het onderwijs.Opvallend is dat 43% van de ouders in New York City zichzelf als ‘betrokken ouder’ ziet, en 34% als ‘zeer betrokken ouder’. In Amsterdam ziet 66 % van de ouders zichzelf als ‘betrokken’. Geen van de geënquêteerde ouders in Amsterdam heeft zichzelf als ‘zeer betrokken’ betitelt. De vraag is wat de verschillende ouders onder ‘betrokken’ verstaan. In Amsterdam Zuid-Oost voelt bijvoorbeeld 46% van de ouders zich een betrokken ouder, geen van deze ouders heeft de enquête echter foutloos ingevuld.

Betrokkenheid bij school en de educatie van het kind betekent dus niet automatisch dat een ouder op de hoogte is van zijn of haar rechten en plichten. Educatief partnerschap impliceert dat ouders een gelijkwaardige gesprekspartner zijn. Dit tekort aan kennis mondt uit in een ongelijkwaardige positie tussen de ouders en de school.

Positie oudersOnderwijsjuristen onderschrijven dat de ongelijkwaardige positie van ouders pas duidelijk wordt wanneer er een conflict tussen hen en school ontstaat. Schoolbesturen hebben vanuit de overheid gesubsidieerde onderwijsjuristen in dienst. Voor ouders is het daarentegen moeilijk om een advocaat gespecialiseerd in het onderwijsrecht te vinden. Hiernaast vergoeden rechtsbijstandsverzekeraars onderwijszaken normaliter niet.

Gelijkwaardig partnerschap en betrokkenheid bij de school zijn dus twee totaal verschillende zaken. Educatief partnerschap veronderstelt echter dat ouders mee kunnen praten en mee kunnen denken. Daadwerkelijk educatief (en gelijkwaardig) partnerschap veronderstelt een hogere score op de kennisvragen die de ouders zijn voorgelegd. Concluderend zijn ouders in Amsterdam op dit moment niet klaar voor het educatief partnerschap, hoewel hen dit vanuit de politiek wel wordt opgelegd.

7.4. Knelpunten Parent Bill of Rights

Ook in New York City blijkt er in de meeste gevallen nog geen sprake te zijn van een daadwerkelijk educatief partnerschap tussen de ouders en school omdat het daarvoor nog bij de ouders aan de juiste kennis ontbreekt. De geïnterviewde professionals uit New York City zijn het er dan ook over eens dat de Parent Bill of Rights nog niet optimaal werkt. Mede uit de gesprekken met deze professionals zijn de volgende knelpunten van de Parent Bill of Rights naar voren gekomen:

- BekendheidDe Parent Bill of Rights is niet bekend genoeg onder de ouders van New York City. Het stuk is alleen te downloaden van de website van de Department of Education. Niet alle ouders kunnen beschikken over internet of weten hoe ze hiermee om moeten gaan.

- Omgang door scholenNiet alle scholen in New York City zijn op de hoogte van het bestaan van de Parent Bill of Rights. De scholen die hier wel van op de hoogte zijn kunnen of willen zich niet altijd aan de regels houden. Hiernaast reageren scholen erg verschillend op ouders die gebruik willen maken van een bepaald recht. Lang niet alle ouders voelen zich vrij om de school op hun plichten te wijzen, zij hebben het idee al snel tegen een muur aan te lopen als zij dit wel doen.

- Omgang door de Department of EducationOok de Department of Education gaat niet altijd goed om met ouders die gebruik willen maken van de rechten die worden genoemd in de Parent Bill of Rights. New York City kent verschillende organisaties die ouders bijstaan om hun rechten te behalen bij de school of de Department of Education. De Department of Education heeft in beginsel een afwerende houding tegenover ouders en is het gewend

49

om zaken uit te vechten in de rechtszaal. Deze houding kan ouders afschrikken om door te zetten en gebruik te maken van hun rechten.

7.5 Knelpunten educatief partnerschap in Amsterdam

De Gemeente Amsterdam heeft zich tot doel gesteld educatief partnerschap de komende periode te stimuleren. Educatief partnerschap, zoals dat nu wordt gepropageerd, levert de volgende knelpunten op:

- Invulling educatief partnerschapDe gemeente Amsterdam laat scholen vrij in het invullen van het educatief partnerschap. Veel Amsterdamse scholen richten zich vooral op het organiseren van activiteiten ter bevordering van ouderbetrokkenheid. Deze activiteiten veranderen echter niet iets aan de ongelijke positie tussen ouders en school. De relatie tussen ouders en school kan door deze activiteiten verbeteren, maar bij geschillen zal blijken dat ouders een ondergeschikte positie hebben ten opzichte van de school.

- GelijkwaardigheidDe gemeente biedt de komende periode de volle aandacht aan het informeren van ouders op een zo begrijpelijk mogelijk manier. Hier valt echter niet het informeren van de ouders over hun rechten en plichten onder. Zolang ouders niet op de hoogte zijn van hun rechten en plichten, kunnen zij niet als gelijkwaardig partner van de school worden beschouwd. Educatief partnerschap impliceert dus niet alleen het huisbezoek of het organiseren van een oudecafé. Educatief partnerschap houdt in dat ouders kunnen meepraten en meedenken met school. Dit kan niet plaatsvinden zolang ouders niet op de hoogte zijn van hun rechten en plichten.

- Schriftelijke afsprakenDe gemeente stimuleert het gebruik van schriftelijke afspraken tussen de ouders en school. In het opstellen van deze afspraken worden de scholen vrij gelaten. In Amsterdam werken steeds meer scholen met het oudercontract. Dit contract bevat afspraken tussen de ouders en school en wordt door het schoolbestuur opgesteld. Ouders hebben geen inspraak op de inhoud van het contract maar worden wel geacht het contract te ondertekenen. Dit zijn gevolgen van het vrijlaten van scholen in het zelf ontwikkelen van een schriftelijke afspraken, bovendien blijkt uit het oudercontract geen gelijkwaardigheid tussen de ouders en school.

- Juridisch bouwwerkIn het advies van de Onderwijsraad staat dat het juridisch bouwwerk niet hoeft te worden vergroot. OCO ondervindt dat ouders en leerlingen het erg lastig vinden om hun weg te vinden in de Nederlandse onderwijswetgeving. Door scholen zelf contracten te laten opstellen wordt het juridisch bouwwerk verder uitgebreid en verbetert de kennis van ouders en leerlingen over de Nederlandse onderwijswetgeving niet. Daarom is het belangrijk om de kennis van de huidige wet- en regelgeving te verstevigen zonder daarbij verder te ‘juridiseren’.

- Autonomie van scholen. De autonomie van de scholen wordt door de vrijheid die zij krijgen bij het invullen van het educatief partnerschap alleen maar groter. Scholen kunnen zelf schriftelijke afspraken formuleren. Deze vergroting van de autonomie van scholen maakt de positie tussen ouders en de scholen alleen maar ongelijker.

7.6 Conclusie Parent Bill of Rights

50

De Parent Bill of Rights uit New York City is in theorie een goed middel voor ouders om tot en aan hun recht te komen doordat zij over hun rechten en plichten worden geïnformeerd. Doordat de ouders door deze kennis een meer gelijkwaardige positie zouden hebben tegenover de scholen zouden zij daadwerkelijk als educatief partner kunnen worden gezien. De praktijk wijst echter uit dat een groot gedeelte van de ouders niet goed op de hoogte van hun rechten en plichten is. Ook hebben ouders die dat wel zijn er nog regelmatig moeite mee hebben hun probleem onder de aandacht van de school of de Department of Education te brengen.

Hoewel de professionals uit het werkveld van het onderwijs in New York City van mening zijn dat het middel ver van perfect is, zijn zij het er wel over eens dat het goed is dat de Parent Bill of Rights bestaat. Hij betekent dat de Department of Education zich inspant om ouders op een begrijpelijke manier te informeren over hun rechten zodat zij een meer gelijkwaardig positie kunnen innemen tegenover de school.De professionals zijn er over te spreken dat de rechten en plichten van de Parent Bill of Rights op een begrijpelijke en positieve manier zijn geformuleerd. Doordat het stuk in verschillende talen wordt uitgegeven krijgen zoveel mogelijk ouders de kans om zich te informeren. De Parent Bill of Rights betekent dat de Department of Education niet alleen over educatief ouderschap spreekt maar daadwerkelijk probeert dit doel te bereiken door ouders te informeren zodat zij een meer gelijkwaardige positie kunnen innemen ten opzichte van de school en de Department of Education zelf.

7.7 De Parent Bill of Rights Amsterdam

Educatief partnerschap impliceert een meer gelijkwaardige relatie tussen de ouders en de scholen. Om dit doel te bereiken moeten ouders geïnformeerd worden over hun rechten en plichten in het onderwijs. Hieronder zijn, verdeeld over vier onderwerpen, de rechten van ouders weergegeven in ‘De Parent Bill of Rights Amsterdam’.

51

Parent Bill of RightsEen symbool voor educatief partnerschap

Een goede relatie tussen ouders en school is belangrijk. Onderzoek heeft aangetoond dat dit de leerprestaties van het kind ten goede komt. School en ouders moeten zich daarvoor inspannen.Om als ouder een gelijkwaardige partner van de school te zijn, is het goed als u op de hoogte bent van uw rechten en plichten. De Parent Bill of Rights geldt voor alle ouders met schoolgaande kinderen in Amsterdam en bevat hun belangrijkste rechten.

Ouders hebben recht op kosteloos onderwijs

U heeft tijdens de leerplichtige leeftijd uw kind (5-16 jaar) recht op gratis onderwijs. Na die leeftijd mogen scholen om les- of cursusgeld vragen.

Veel basis- en middelbare scholen in Amsterdam vragen de ouders om een ouderbijdrage. Deze ouderbijdrage is vrijwillig, u bent niet verplicht om te betalen.

U heeft het recht om te weten waar de ouderbijdrage aan besteed wordt. Kijk hiervoor in de schoolgids van uw school.

Meestal wordt de ouderbijdrage besteed aan activiteiten die buiten het lesprogramma vallen, zoals schoolreisjes, schoolkamp of het kerstdiner. Wanneer u er voor kiest om de ouderbijdrage niet te betalen, mag de school uw kind uitsluiten van deze activiteiten.

Als u een ouderbijdrageovereenkomst tekent, beloofd u aan de school dat u de ouderbijdrage zal betalen. U bent daar dan toe verplicht.

Ouders hebben recht op informatie

U heeft recht op een schoolgids met daarin alle belangrijke informatie over de basis- of middelbare school van uw kind. Zorg dat u de schoolgids heeft en bewaar de schoolgids goed.

Elke leerling heeft een eigen leerlingdossier. U heeft het recht om het leerlingdossier van uw kind in te zien of daar kopieën van te maken. Maak hiervoor een afspraak met de directeur.

U heeft recht op informatie over de vorderingen van uw kind op school. De school is verplicht om u informatie op schrift te geven (schoolrapport) en om een aantal keer per jaar een gesprek met u aan te gaan.

Ouders hebben recht op tussentijdse communicatie. Als u een gesprek met school nodig vindt, kunt u daarvoor een afspraak maken. Andersom maakt de school met u een afspraak als zij een gesprek nodig vindt.

Ook na echtscheiding heeft u recht op informatie, tenzij dat in strijd is met de belangen van uw kind. Ontvangt u geen informatie, neem dan contact op met de school.

Ouders hebben recht op goed onderwijs

Wat goed onderwijs is, wordt duidelijk op basis van regelmatig onderzoek van de onderwijsinspectie. U hebt recht op tijdige informatie over het oordeel van de inspectie over het onderwijs op de school

van uw kind. U hebt recht op informatie over het verbeterplan dat de school maakt om een negatief oordeel ‘weg

te werken’. U hebt recht om over het verbeterplan mee te praten en de uitvoering van het verbeterplan te volgen,

zowel rechtstreeks als via de medezeggenschapsraad.

Ouders hebben recht op betrokkenheid

Elke school heeft een medezeggenschapraad (MR). U heeft het recht om invloed op het schoolbeleid uit te oefenen door lid te worden van de MR.

De MR bestaat voor 50% uit ouders en voor 50% uit personeelsleden. U kunt bij de directeur van de school aangeven dat u lid wil worden van de MR.

Als er te veel ouders zijn die lid willen worden van de MR, dan houdt de school verkiezingen. Alle ouders hebben dan het recht om hun stem uit te brengen.

Ook als u niet in de MR zit heeft u de mogelijkheid om invloed op het schoolbeleid uit te oefenen. U heeft het recht om contact op te nemen met een ouder die in de MR zit. U vindt de contactgegevens in de schoolgids.

Veel scholen hebben een ouderraad (OR). De OR houdt zich vooral bezig met het organiseren van feesten en activiteiten. Wilt u weten of er op uw school en OR is, kijk dan in de schoolgids of neem contact op met de directeur.

Als ouder kunt u op allerlei manieren betrokken zijn bij school. Scholen kunnen de hulp van ouders vaak goed gebruiken. Vraag aan de leerkracht waarmee u kunt helpen.

52

Ouders hebben recht om te klagen

Ouders hebben het recht om serieus genomen te worden. Het is scholen verboden om te discrimineren. Scholen mogen geen onderscheid tussen ouders maken op grond van afkomst, huidskleur, religie, geslacht, geaardheid, leeftijd, lichamelijke gesteldheid of economische status.

In eerste plaats kunnen ouders met klachten terecht op school. Heeft uw klacht betrekking op een personeelslid, vraag dan een gesprek met dit personeelslid aan. Ga daarna pas naar de directeur.

Praat u liever vertrouwelijk over uw klachten, dan heeft u het recht om contact op te nemen met de vertrouwenspersoon van de school. De gegevens van de vertrouwenspersoon vindt u in de schoolgids.

Voor klachten die betrekking hebben op het schoolbeleid, kunt u contact opnemen met de leden van de MR. De contactgegevens vindt u in de schoolgids.

Als de klacht na diverse pogingen vanaf uw kant niet wordt verholpen, dan heeft u het recht om de klachtencommissie aan te schrijven. In de schoolgids staat bij welke klachtencommissie uw school is aangesloten.

U heeft het recht om te klagen, maar denk altijd eerst goed na. Klagen geeft lucht, maar de relatie tussen u en school kan verslechteren, en dat is niet goed voor de leerresultaten van uw kind.

53

7.8. Voorwaarden voor effectief educatief partnerschap

Om de Parent Bill of Rights Amsterdam succesvol te implementeren en dus het educatief partnerschap tussen ouders en school te laten slagen moet er aan de volgende punten worden voldaan:

- BekendheidDe Parent Bill of Rights Amsterdam moet goed onder de aandacht van de doelgroep worden gebracht. Het is niet voldoende om hier alleen een vermelding van te maken op de website van de gemeente. Er kunnen bijvoorbeeld posters op scholen worden ingezet en hij kan worden afgedrukt in de schoolgids.

- Draagvlak scholenEr moet voldoende draagvlak voor de Parent Bill of Rights Amsterdam onder de scholen zijn om dit middel te laten slagen. Scholen moeten inzien dat de de regels uit het stuk afkomstig zijn uit bestaande wet- en regelgeving. Scholen moeten zich dus al aan deze punten houden.

- NalevingAlle partijen moeten moeite (blijven) doen voor de nakoming van de regels uit de Parent Bill of Rights Amsterdam. Zoals uit de situatie in New York City blijkt geeft de Parent Bill of Rights nog geen gerante op nakoming door de scholen en zelfs de Deparment of Education. Er moet dus voor worden gezorgd dat alle partijen bereid zijn en de mogelijkheid hebben om de regels na te leven.

54

8. Antwoord op de hoofdvraag

Hoofdvraag:Wat zijn de verschillen en overeenkomsten in rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs in New York City en Amsterdam en welke rol speelt de Parent Bill of Rights hierin?

De rechtspositie van ouders en leerlingen in het onderwijs is tijdens dit onderzoek op 5 punten vergeleken. De 5 punten zijn afkomstig uit de Parent Bill of Rights. De vergelijking in rechtspositie staat vooral centraal in hoofdstuk 4 en 5 van dit onderzoeksrapport.

Recht Verschil OvereenkomstRecht op onderwijs Ouders in Amsterdam zijn verplicht

om hun leerplichtige kinderen naar school te laten gaan. Lukt het ouders niet om hun kind op een school in te schrijven, dan ontstaat er een probleem. Het recht op onderwijs geldt niet in Nederland, en niet in Amsterdam. Ouders kunnen onderwijs niet afdwingen. Ouders in New York City kunnen dat wel. De Department of Education is er voor verantwoordelijk dat iedere leerplichtige leerling onderwijs volgt, desnoods thuis of op kosten van de overheid op een private school.

Op landelijk niveau is er een overeenkomst. De Nederlandse grondwet bevat, net als de Amerikaanse, het recht op onderwijs niet.

Recht op kosteloos onderwijs In New York City geldt het recht op kosteloos onderwijs alleen op public schools. Op public schools wordt geen godsdienst onderwezen. Ouders die van dit recht gebruik willen maken, zijn dus verplicht om hun kind op een niet religieuze school in te schrijven. In Amsterdam geldt het recht op kosteloos onderwijs op zowel openbare (niet religieuze) scholen als op bijzondere (wel religieuze) scholen.

In beide steden hebben ouders in elk geval tijdens de leerplichtige leeftijd van hun kind recht op kosteloos onderwijs. In New York City loopt het recht op kosteloos onderwijs in de periode daarna nog door, tot dat de leerling de leeftijd van 21 jaar heeft bereikt of in het bezit is van een high school diploma. In Amsterdam eindigt het recht op kosteloos onderwijs wanneer ook de leerplicht eindigt, op 16 jaar.

Recht op informatie In New York City houdt het recht op informatie ook in dat de informatie desgevraagd wordt verstrekt in een voor de ouder begrijpelijke taal. In Amsterdam hebben ouders geen recht op vertaling. Ouders die de taal niet goed spreken nemen op oudergesprekken vaak zelf een tolk mee. Het recht op vertaling zou ook niet in overeenstemming zijn met het huidige landelijke beleid om het leren van de Nederlandse taal te stimuleren. ‘De Nederlandse taal verbindt ons allemaal’.82

In beide steden kunnen ouders na scheiding en zonder gezag aanspraak maken op informatie van school over de vorderingen van het kind. De voorwaarden hiervoor verschillen, en zijn in New York strenger en specifieker vastgelegd dan in Amsterdam.

Recht op ouderbetrokkenheid De oudergeleiding (PTA) is in New In beide steden is de oudergeleiding

82 De Nederlandse taal verbindt ons allemaal, URL: http://www.hetbegintmettaal.nl/

55

York City behalve schoolbreed ook stadsbreed en zelfs staatsbreed georganiseerd. De Nederlandse oudergeleiding (MR) is enkel schoolbreed georganiseerd. Daarnaast zijn er ouderverenigingen die landelijk opereren.

op een vrijwel gelijke manier georganiseerd. PTA’s bestaan net als Medezeggenschapsraden voor de helft uit onderwijspersoneel, en voor de helft uit ouders. Doel is invloed uitoefenen op het onderwijsbeleid.

Klachtrecht Scholen in New York City werken niet met eigen klachtencommissies. Ouders die hun klachten formeel afgehandeld wensen te zien, kunnen terecht bij de Department of Education. De procedure verschilt per soort klacht. In Amsterdam is iedere school aangesloten bij een klachtencommissie. De voorzitter van de commissie is onafhankelijk van de school en de klachten worden vertrouwelijk behandeld. Formele klachten van ouders over schoolgaan komen in Amsterdam niet bij de overheid terecht, in New York City wel.

Ouders hebben in beide steden klachtrecht. Overeenkomstig is dat formele klachten minder snel in behandeling zullen worden genomen als ouders niet geprobeerd hebben de klacht op informele wijze op te lossen. Van ouders wordt verwacht dat zij het gesprek met school aangaan bij problemen.

56

Literatuurlijst

Boeken

- Koppel, M. van de (2009), Bouwstenen, in mr. J. Sperling, mr. K.J. Slump en M. van de Koppel, De juridische positie van de ouders in het onderwijs. Den Haag: Sdu Uitgevers

- Munro, K. en Zanten, D. van (2009), Het Schaapman-arrest, in Rechten en plichten van ouders en leerlingen in het Amsterdamse onderwijs – een eerste antwoord. Amsterdam: Onderwijs Consumenten Organisatie

- Dienst Onderzoek en Statistiek, Amsterdam in cijfers 2010, Stadsdrukkerij Amsterdam N.V., 2010- Ferguson, Marlow, R., World educational encyclopedia volume 3 – a survey of educational systems worldwide,

verschenen in 2002- Henningfeld Andrews, D., Charter schools at issue, Greenhaven, verschenen in december 2007- Moragne e Silva, M. World Education Encyclopedia, A survey of educational systems worldwide (pagina 948),

verschenen in 2002 - Paul V. Bredeson, Donald J. Willower, Handbook of world education – a comparative guide to educational system

of the world, verschenen in 1991- Suzanne Jurmain, Forbidden schoolhouse, eerste uitgave, verschenen in oktober 2005- Rebecca Marlow Ferguson, World educational encyclopedia volume 3 – a survey of educational systems

worldwide, verschenen in 2002- Uitgave van Rijksmuseum Amsterdam, 20 eeuwen Nederland en de Nederlanders, hoofdstuk 29 - Sperling, J. (2009), De juridische positie van ouders in het onderwijs, in mr. J. Sperling, mr. K.J. Slump en M. van de

Koppel, De juridische positie van de ouders in het onderwijs (pagina 13-18). Den Haag: Sdu Uitgevers

Tijdschriften/kranten

- Trouw, Amsterdam stad met meeste nationaliteiten (177) ter wereld, URL: http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/nieuws/article/detail/1325301/2007/08/22/Amsterdam-stad-met-meeste-nationaliteiten-177-ter-wereld.dhtml, verschenen op 22-08-2007

- ANP, Toerisme New York City breekt alle records, verschenen op 04-01-2011

Rapporten

- Ideeën & Media VGP (2005), Ondernemingsplan voor een Onderwijs Consumenten Organisatie in Amsterdam- Nuffic, Studiegids Verenigde Staten, 3e versie, verschenen in juni 2009- Urchick, K., U.S. Education Law, Is the Right to Education in the U.S. in compliance with International Human

Rights Standards?, URL: http://www.law.msu.edu/king/2007/Urchick.pdf, verschenen in 2007- De Nationale Ombudsman, Hoera! Ik ga weer naar school – leerlingen met psychische- of gedragsproblemen die

thuiszitten, verschenen op 24-01-2011- Onderwijs Consumenten Organisatie, Wat kost een school?, URL:

www.onderwijsconsument.nl/php/forms/download.php?did=392, verschenen in februari 2010- Onderwijsraad, Ouders als partners – versterking van relaties met en tussen ouders op school, Den Haag,

verschenen in 2010- Gemeente Amsterdam (DMO), Actieve ouders – wat moet de stad doen?, 02-03-2011

Jurisprudentie

- Kenmerk uitspraak: 465 U.S. 668- Kenmerk uitspraak: 163 U.S. 537 (1896)- Kenmerk uitspraak: 347 U.S. 483 (1954)

57

Websites

- The Official New York City website, URL: www.nyc.gov, geraadpleegd op 03-05-2011- Waxman, S., The history of New York’s Chinatown, URL: http://www.ny.com/articles/chinatown.html,

geraadpleegd op 03-05-2011- U.S. Census Bureau Home Page, http://www.census.gov, geraadpleegd op 12-03-2011- Department of City Planning, URL: www.nyc.gov, geraadpleegd op 10-03-2011- U.S. Census Bureau Home Page, People and Households – households and families, URL : www.census.gov,

geraadpleegd op 12-03-2011- Reuters, Top News, U.S. New York City unemployment, URL : www.reuters.com, geraadpleegd op 12-03-2011- Department of Education, About us, URL: www.schools.nyc.gov, geraadpleegd op 01- 05 -2011- Bureau Leerplicht Plus, Gemeente Amsterdam, Leerplicht 5-16 jaar, URL:

http://www.bureauleerplichtplus.nl/leerplicht_5-16_jaar/, geraadpleegd op 21-04-2011- National Center for Education Statics, Table 39: percentage of students by school type or participation in

homeschooling, URL: http://nces.ed.gov/programs/digest/d09/tables/dt09_039.asp, verschenen in 2007- Department of Education, About us, URL: www.schools.nyc.gov, geraadpleegd op 01- 05 -2011- Rijksoverheid, Openbaar en bijzonder onderwijs, URL: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vrijheid-van-

onderwijs/openbaar-en-bijzonder-onderwijs, geraadpleegd op 05-03-2011- Bureau Leerplicht Plus, Gemeente Amsterdam, Veelgestelde vragen over Leerplicht, URL:

http://www.bureauleerplichtplus.nl/leerplicht_5-16_jaar/faq's_leerplicht/, geraadpleegd op 05-03-2011- Private School Review, URL: http://www.privateschoolreview.com/state_private_schools/stateid/NY,

geraadpleegd op 06-06-2011- Department of Education, URL: http://schools.nyc.gov/community/planning/charters/Schools/default.htm,

geraadpleegd op 06-06-2011- Law Onecle, New York State Constitution, URL:

http://law.onecle.com/new-york/education/EDN03202_3202.html, geraadpleegd op 06-06-2011- NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-663, URL:

http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-151/A-663.pdf, verschenen in 2009- NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-820, URL:

http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-44/A-820.pdf, verschenen in 2009- De Nederlandse taal verbindt ons allemaal, URL: http://www.hetbegintmettaal.nl- New York State PTA, URL: http://www.nyspta.org- Department of Education, Parent complaint procedures, URL:

http://schools.nyc.gov/Offices/OFEA/KeyDocuments/Parent+Complaint+Procedures.htm, geraadpleegd op 10-05-2011

- NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-663, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-151/A-663.pdf, verschenen in 2009

- NYC Department of Education, Regulation of the Chancellor A-830, URL: http://print.nycenet.edu/NR/rdonlyres/FFE60202-2F1B-4508-ACA5-03C06994DAE8/88338/A830Final1.pdf, verschenen in 2009

- NYC Department of Education, Regulations of the Chancellor A-820, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-44/A-820.pdf, verschenen in 2009

- Department of Education, Regulation of the Chancellor A-670, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-33/A-670_-_School_Trips__3-16-05.pdf, verschenen in 2008

- Department of Education, Regulation of the Chancellor A-820, URL: http://docs.nycenet.edu/docushare/dsweb/Get/Document-44/A-820.pdf, verschenen in 2009

- Stichting Actief Ouderschap, Visie op actief ouderschap, URL: http://www.actiefouderschap.nl/gemeenten-schoolbestuur/visie-actief-ouderschap.html, geraadpleegd op 12-06-2011

58

Verklarende woordenlijst Nederlands

Adviesrecht (MR): Over sommige onderwerpen kan de directie toch een besluit vaststellen, ook als de medezeggenschapsraad een negatief advies uitbrengt. Het adviesrecht is dus minder vergaand dan het instemmingsrecht.

Educatief partnerschap: Het educatief partnerschap gaat uit van een gelijkwaardige relatie tussen ouders en school. Ouders zijn betrokken, krijgen op school de mogelijkheid om mee te praten, mee te denken en mee te doen. Het educatief partnerschap kan concrete activiteiten omvatten om de ouderbetrokkenheid te vergroten, ook vallen schriftelijke afspraken tussen de ouders en school hieronder. Zowel in de landelijke als de lokale politiek staat het educatief partnerschap hoog op de agenda als het om onderwijs gaat.

Empowerment: Iemand in staat stellen eigenmachtig te beslissen en te handelen.

EVRM: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, bevat ook het recht op onderwijs (Protocol 1, art. 2)

Inspanningsverplichting: Deze geldt wanneer scholen een leerling van school willen verwijderen. In het basisonderwijs gldt de regel dat er alleen tot verwijdering kan worden overgegaan, indien de school zonder succes acht weken lang heeft gezocht naar een andere school. De inspanning moet aantoonbaar zijn.

Instemmingsrecht (MR): Voor sommige besluiten heeft het schoolbestuur instemming of advies van de medezeggenschapsraad nodig alvorens de besluiten wetsgeldig kunnen worden uitgevoerd.

IVRK: Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, bevat het recht op onderwijs (art.28)

Klachtencommissie: Scholen zijn vanaf 1998 wettelijk verplicht zich aan te sluiten bij een klachtencommissie of zelf een klachtencommissie in te stellen. De grote onderwijsrichtingen ( oa. openbaar, bijzonder en christelijk) hebben ieder een eigen landelijke klachtencommissie ingesteld.

Medezeggenschapsraad: De medezeggenschapsraad levert een bijdrage aan de kwaliteit van het onderwijs op school door mee te denken en mee te beslissen over schoolzaken. In de raad kunnen zowel leerkrachten als ouders van de school zitten.

Ouderbijdrage: Een vrijwillige bijdrage die scholen van de ouders mogen vragen voor aanvullende activiteiten

Les of cursusgeld: Wanneer een leerling niet meer leerplichtig is brengt de school les- of cursusgeld in rekening.

Leerlingdossier: Individueel dossier over de vorderingen van elke leerling. Alle scholen zijn verplicht een leerlngdossier bij te houden. Het leerlingdossier is strikt vertrouwelijk.

Leerplicht: Door deze plichten moeten leerlingen van 5 tot 18 jaar naar school totdat ze een startkwalificatie (havo-, vwo- of mbo-diploma niveau 2 of hoger) hebben gehaald.

Rugzakje: Officieel 'leerlinggebonden financiering' (lgf). Deze financiering is afomstig uit de wet op de leerlinggebonden financiering. Deze wet maakt het mogelijk dat ouders van een kind met een beperking kunnen kiezen tussen: een reguliere (gewone) school met leerlinggebonden financiering (rugzakje) of een school voor speciaal onderwijs.

Schoolgids: De schoolgids is een uitgave die aan ouders wordt uitgereikt bij toelating van hun kind op de basisschool, dit is een wettelijke verplichting. De schoolgids geeft inzicht in de organisatie van het onderwijs op

59

de school. Ook geeft de gids een beschrijving van de wijze waarop de school aan diverse wettelijke voorschriften inhoud geeft.

Thuisonderwijs: Kinderen die niet dagelijks het huis verlaten om naar school te gaan maar leren onder begeleiding van bijvoorbeeld hun ouder(s) of verzorgers.

Toelatingsbeleid: Scholen mogen een toelatingsbeleid voeren. Bijzondere scholen hebben hier meer vrijheid in dan openbare scholen. Een joodse school mag bijvoorbeeld een christelijke leerling weigeren.

UVRM: Universele verklaring voor de Rechten van de Mens, bevat het recht op onderwijs (art. 26)

60

Verklarende woordenlijst Engels

Boroughs: Stadsdelen van New York City

Charter school: Charter schools zijn independent public schools. De scholen vallen onder het public school system, en ontvangen naast de overheidsbijdrage ook private donaties. De meeste charter schools zijn opgericht door leerkrachten, ouders of activisten.

City law: Wetgeving die alleen voor een bepaalde stad geldt.

Department of Education: Gemeentelijke afdeling van New York City die zich bezighoudt met het onderwijs.

Federal law: Wetgeving vanuit de overheid die voor de VS als geheel geldt.

Home school: Bij homescholing worden leerlingen thuis onderwezen door de ouders of een ingehuurde leraar. In New York City is dit onder voorwaarden toegestaan.

Parent Bill of Rights: De Parent Bill of Rights wordt uitgegeven door de Department of Education in New York City. Het is een hulpmiddel voor ouders. Het document bevat een beschrijving van de belangrijkste rechten van ouders op public schools. Recht op onderwijs, recht op kosteloos onderwijs, recht op informatie, recht op ouderbetrokkenheid en het klachtrecht.

Parent Coordinator: Aanspreekpunt voor ouders in New York City. Elke school heeft een Parent Coordinator in dienst.

Primary school: Voor leerlingen van 6 tot en met 10 jaar.

PTA’s: Parent and Teacher Association komt overeen met de Nederlandse medezeggenschapsraad. Door de PTA’s kunnen de ouders van New York City invloed uitoefenen op school.

Public education: Onderwijs in de VS dat is gesticht door de overheid en ook wordt gefinancierd door de overheid. Public education is kostenloos voor ouders en leerlingen.

Public schools: Scholen die voor alle leerlingen toegankelijk en kosteloos zijn, public schools zijn gesticht en worden gefinancierd door de overheid.

(Pre)Kindergarten: Voor leerlingen van 3 tot 5 jaar voor zij naar de basisschool (elamentary school) gaan. Kindergarten valt ook onder free public education.

Postsecondary school: Hier vallen universiteit en college onder. Dit is het vervolgonderwijs voor leerlingen die een Highschool diploma hebben behaald.

Private school: Deze scholen worden niet door de overheid gefinancierd en zijn door burgers zelf gesticht. Vaak zijn dit burgers die een bepaald geloof aanhangen, bijvoorbeeld het katholicisme of het Jodendom.

Secondary school: Hier vallen Junior Highschool en de Highschool onder. Voor leerlingen van 11 tm 17 jaar.

State law: Wetgeving die vanuit elke aparte staat van de VS is opgesteld. Deze wetgeving verschilt dan ook per staat.

Special education: Onderwijs voor leerlingen met een beperking.

61