Officiële Masterproef ll Sharon Versluys
79
Academiejaar 2014 – 2015 Tweedesemesterexamenperiode De Abortusbeslissing Online: Een Kwalitatieve Studie Naar de Inhoud van Abortusgerelateerde Forumberichten Masterproef II neergelegd tot het behalen van de graad van Master of Science in de Psychologie, afstudeerrichting Klinische Psychologie Promotor: Prof. Dr. Ann Buysse 01002099 Sharon Versluys
Transcript of Officiële Masterproef ll Sharon Versluys
Academiejaar 2014 – 2015
Tweedesemesterexamenperiode
De Abortusbeslissing Online: Een Kwalitatieve Studie Naar de
Inhoud van Abortusgerelateerde Forumberichten
Masterproef II neergelegd tot het behalen van de graad van
Master of Science in de Psychologie, afstudeerrichting Klinische Psychologie
Promotor: Prof. Dr. Ann Buysse
01002099
Sharon Versluys
I
Voorwoord
Masterproef ll, wat een avontuur. Een avontuur met vallen en opstaan, schrijven en
herschrijven, zwoegen en zweten, maar vooral de kers op de taart na een vijf jaar durende
opleiding als Klinisch Psychologe.
Abortus is, naar mijn mening, één van de meest controversiële, maar ook fascinerendste
onderwerpen in de wereld. Vooral de unieke verhalen van alle mogelijke personen die hiermee
in aanmerking komen, boeien mij heel erg. Zelf ben ik een persoon die frequent online actief
is. Dit gaande van sociale media, het lezen van blogs over de meest uiteenlopende
onderwerpen, het kijken naar vlogs tot het raadplegen van allerlei informationele websites.
Het online onderzoek in mijn masterproef was mij dus op het lijf geschreven. Dit gezegd zijnde,
wil ik graag een aantal personen bedanken.
Allereerst een dankjewel aan mijn beste vriendin en topleerkracht Hanne. Bedankt om
mijn masterproef verschillende malen met veel enthousiasme door te nemen en talig te
corrigeren waar nodig. Verder een dankjewel aan mijn lieve medestudenten Sophie en Margot
en topstagiaires Tine, Jolien, Lieselot, Lisa en Inia. Samen deelden we dit jaar lief en leed.
Zonder jullie steun stond ik nu niet waar ik momenteel sta.
Verder wil ik graag mijn familie en vrienden bedanken. Jullie toonden steeds een grote
interesse in mijn opleiding en masterproef. Bedankt voor de vele feedback, motiverende
woorden en onvoorwaardelijke steun doorheen mijn opleiding en het schrijven van deze
scriptie.
Ook wil ik Ann Buysse bedanken om het promotorschap van deze masterproef op zich te
nemen. Tot slot wil ik graag mijn begeleidster Joke Vandamme bedanken. Door de vele,
leerrijke, boeiende en gedetailleerde feedback heb ik het gevoel doorheen mijn twee
masterjaren veel gegroeid te zijn wat betreft wetenschappelijk onderzoek en alles wat met
abortus te maken heeft. Bedankt om steeds paraat te staan met tips en advies zodat ik mijn
masterproef zo compleet en correct mogelijk kon schrijven.
Bedankt!
“Never to suffer would never to have been blessed” (Edgar Allan Poe)
Mei 2015,
Sharon Versluys
II
Abstract
Abortus is een geladen topic die op dagelijkse basis zijn weg weet te vinden naar het
grote publiek. Dit door (in)direct met het onderwerp in aanmerking te komen via de eigen
leefwereld of door de grote variëteit aan informatiebronnen. Bestaande abortusliteratuur
focust zich vooral op redenen voor abortus, de prevalenties en de mogelijke gevolgen. Met
behulp van de theoretische kennis vanuit het bio-‐ ecologische model van Bronfenbrenner
(1994) tracht deze masterproef om een beter zicht te krijgen op het exosysteem en hierbinnen
meer bepaald het luik omtrent mass media. Het World Wide Web is namelijk de laatste jaren
één van de meest geraadpleegde bronnen geworden voor het opzoeken van begrijpbare
gezondheidsgerelateerde informatie. Hierop inspelend, is de focus van deze studie online
abortusgerelateerde forumberichten. De analyse van deze berichten, aan de hand van twee
kwalitatieve onderzoeksmethoden (inductieve thematische analyse en thematische
discoursanalyse), vormt de basis om kennis te vergaren over thema’s die aan bod komen
binnen deze fora en welke latente opvattingen of discours forumleden (on)bewust naar voor
brengen in hun forumbericht.
De resultaten die volgen uit de eerste analyse tonen aan dat verscheidene thema’s
herhaaldelijk besproken worden. Dit gaande van de nood aan online steunfiguren en
medebeslissers tot het delen van een negatieve ervaring. De thema’s zijn vooral een reflectie
van de moeilijkheid die gepaard gaat met de abortusbeslissing. Vanuit de tweede analyse
komen voornamelijk negatief geladen latente abortusdiscours naar voor die beschreven
werden door een breed spectrum van forumleden. Deze latente discours gaan zowel over de
ongeplande zwangerschap (‘enkel vrouwen van een lage sociale klasse worden ongepland
zwanger’), ouderschap (‘zorgen voor een kind kan je pas wanneer je voor jezelf kan zorgen’) als
abortus (‘abortus is een misdaad waar een straf moet op volgen’).
Concluderend kunnen beide analyses op zich, maar ook samen een bijdrage leveren aan
enerzijds het beter in beeld brengen en anderzijds het concreter definiëren van de
complexiteit binnen de persoonlijke beleving van abortus bij vrouwen.
III
Inhoudsopgave
Voorwoord ............................................................................................................................. I
Abstract ................................................................................................................................. II
Onbedoeld Zwanger: Kiezen Voor Abortus ............................................................................ 1
Een Kijk op de Bestaande Abortusliteratuur .......................................................................... 2
Redenen Voor Abortus .............................................................................................................. 3
Gevolgen Van Abortus ............................................................................................................... 5
De Abortusbeslissing ................................................................................................................. 5
Erkenning van de zwangerschap. ........................................................................................... 7
De keuze voor abortus. .......................................................................................................... 7
De (on)afhankelijkheid van de keuze. .................................................................................... 8
Raadplegen van hulpverleners. ........................................................................................... 10
Theoretisch Kader Gebaseerd op Bronfenbrenner ............................................................... 10
Invloed Van het World Wide Web ....................................................................................... 12
Aanzet Onderzoek ............................................................................................................... 15
Onderzoeksvragen ................................................................................................................... 16
Methode ............................................................................................................................. 16
Kwalitatief Onderzoek ............................................................................................................. 16
Materiaal ................................................................................................................................. 17
Procedure ................................................................................................................................ 17
Participanten ........................................................................................................................... 19
Ethiek ....................................................................................................................................... 20
Analyse .................................................................................................................................... 20
Validiteit en Betrouwbaarheid ................................................................................................ 23
Resultaten ........................................................................................................................... 24
Resultaten Inductieve Thematische Analyse ........................................................................... 24
Resultaten Thematische Discoursanalyse ............................................................................... 38
Discussie .............................................................................................................................. 51
Terugkoppeling naar de Doelstellingen ................................................................................... 51
Onderzoeksbevindingen .......................................................................................................... 51
IV
Onderzoeksvraag 1: Welke thema’s komen naar voor in abortusgerelateerde
forumberichten met betrekking tot het topic abortus? ...................................................... 52
Algemene bedenkingen. .................................................................................................. 52
Bevindingen per thema. ................................................................................................... 53
Take-‐ away message 1. ..................................................................................................... 57
Onderzoeksvraag 2: Wat zijn onderliggende discours die forumleden op online fora
hanteren met betrekking tot het topic abortus? ................................................................. 58
Bedenkingen en bevindingen over de discours heen. ...................................................... 58
Take-‐ away message 2. ..................................................................................................... 60
Klinische Implicaties ................................................................................................................ 61
Sterktes en Beperkingen van het Huidig Onderzoek ............................................................... 62
Sterktes van huidig onderzoek. ........................................................................................... 62
Beperkingen van huidig onderzoek. .................................................................................... 62
Suggesties voor Verder Onderzoek ......................................................................................... 64
Conclusie ................................................................................................................................. 65
Referenties .......................................................................................................................... 66
Addendum 1 ........................................................................................................................ 74
Lijst Met Tabellen
Tabel 1: Redenen voor abortus onderverdeeld in drie hoofdcategorieën ................................... 4
Tabel 2: Checklist voor potentieel geschikte fora ....................................................................... 18
Tabel 3: Checklist voor definitieve fora ....................................................................................... 18
Tabel 4: Definitieve fora .............................................................................................................. 18
Tabel 5: Geclusterde thema's analyse 1 ...................................................................................... 25
Tabel 6: Abortusdiscours ............................................................................................................ 39
Lijst Met Figuren
Figuur 1. Bio-‐ ecologisch model van Bronfenbrenner ................................................................. 12
Figuur 2. Schematische weergave van de doorlopen stappen bij de thematische analyses ...... 22
Figuur 3. Take-‐ away message analyse 1 .................................................................................... 57
Figuur 4. Take-‐ away message analyse 2 .................................................................................... 60
1
Onbedoeld Zwanger: Kiezen Voor Abortus
Een onbedoelde zwangerschap is voor vele vrouwen een zeer complexe, moeilijke en
stressvolle periode (Aléx & Hammarström, 2004; Vandamme, Wyverkens, Buysse, Vrancken, &
Brondeel, 2013). Vrouwen in deze situatie kunnen kiezen voor verschillende opties waarvan
abortus er één is. Zoals Kirkman, Rosenthal, Mallett, Rowe en Hardiman (2010) naar voor
brengen, mag er niet gesteld worden dat een onbedoelde zwangerschap een directe
aanleiding zal geven tot het overwegen van een abortus. Onbedoelde of ongeplande
zwangerschappen kunnen aanvaard en voldragen worden, terwijl gewenste of bedoelde
zwangerschappen soms beëindigd worden. Uit het Vlaamse Sexpert Project (2014) komt naar
voor dat ongeveer 20% van de ongeplande zwangerschappen tot een abortus leiden.
Daarentegen eindigen slechts een gering aantal geplande zwangerschappen in een abortus
(Finer & Henshaw, 2006).
Abortus is het voortijdig beëindigen van de zwangerschap, ook wel een
zwangerschapsafbreking genoemd. In België kunnen vrouwen deze beslissing nemen tot 12
weken na de bevruchting. Een abortus wordt niet als strafbaar gezien indien de vrouw zich in
een noodsituatie bevindt. Er bestaan 24 noodsituaties onderverdeeld in zeven categorieën. In
vele van de gevallen worden één of meerdere noodsituaties opgegeven, waarbij het
hoofdzakelijk gaat over redenen met betrekking tot de persoon zelf, de relatie of de familie
(SENSOA, 2011).
In België zijn er twee legale methodes die toegepast kunnen worden bij een
abortusingreep, meer bepaald de medicamenteuze en chirurgische behandeling. De
medicamenteuze behandeling bestaat uit meerdere pillen die de vrouw moet innemen onder
toezicht van een hulpverlener. De pillen zorgen voor contracties van de baarmoeder waardoor
de vruchtzak verdreven wordt. Deze methode kan enkel toegepast worden indien de vrouw in
kwestie nog niet verder is dan 7 weken in de zwangerschap. Bij de chirurgische behandeling of
curettage zal de foetus uit de baarmoeder verwijderd worden onder plaatselijke verdoving.
Deze behandeling kan tot 12 weken na de zwangerschap uitgevoerd worden. Het SENSOA
document geeft de cijfers weer van de Nationale Evaluatiecommissie over
zwangerschapsafbrekingen. Deze gegevens gaan over alle abortussen die in gespecialiseerde
centra in België werden uitgevoerd. Het document toont aan dat de chirurgische behandeling
de meest verkozen methode was in 2009: zo werd ze in 83% van de ingrepen toegepast
(SENSOA, 2011). Het document toont verder ook aan dat 19421 vrouwen gedomicilieerd in
België in 2009 een abortus ondergingen. De prevalentie van abortus kan nader beschouwd
2
worden aan de hand van twee termen. De eerste is het abortuscijfer en verwijst naar de
hoeveelheid abortussen ondergaan per 1000 vrouwen in hun vruchtbare periode (van 15 tot
44 jaar). Deze was in 2009 voor België 9,28. Dit wil zeggen dat bij elke 1000 vrouwen ongeveer
negen een abortus ondergingen in hun vruchtbare periode. De tweede term is de abortusratio
en verwijst naar het aantal abortussen per 100 zwangerschappen. Dit was in 2007 voor België
13,42% en wil zeggen dat er per 100 zwangerschappen ongeveer dertien werden afgebroken.
Er kunnen verschillende verklaringen naar voor geschoven worden voor de lichte
stijgingen in de abortuscijfers-‐ en ratio’s gezien in 2007 en 2009 (SENSOA, 2011). Ten eerste
zijn er meer registraties van abortussen in zowel abortuscentra als in ziekenhuizen. Ten
tweede is, volgens Van Crombrugge (2003), de hulpverleningskwaliteit en terugbetaling van de
ingreep door het Rijksinstituut voor ziekte-‐ en invaliditeitsverzekering verbeterd. Tenslotte is
abortus meer sociaal aanvaardbaar geworden en hebben de Belgen een meer tolerante
houding ten aanzien van de ingreep (Elchardus, 2000).
Verder is de gemiddelde leeftijd van belang waarop een abortus wordt ondergaan. Deze
leeftijd was gemiddeld 27,33 jaar voor 2009. Doorheen de jaren is deze leeftijd weinig
veranderd, maar binnen de verschillende leeftijdscategorieën zijn er echter wel kleine
verschuivingen vast te stellen. In 2009 werden er 2674 zwangerschappen beëindigd bij
vrouwen onder de 20 jaar. In de leeftijdscategorie 20-‐ tot 40-‐ jarigen werden de meeste
zwangerschappen beëindigd met een aantal van 15185 abortussen. Voor de 40-‐ plussers lag
dit aantal op 1011 abortussen (SENSOA, 2011).
Een Kijk op de Bestaande Abortusliteratuur
Onderzoek naar abortus is alomtegenwoordig. In belang van deze masterproef wordt er
binnen de abortusliteratuur een drieledige opdeling gemaakt. Allereerst is er de literatuur over
de determinanten. Deze gaat in op de factoren die invloed hebben op de keuze voor abortus
bij een onbedoelde zwangerschap en bespreekt ook de redenen die vrouwen hebben om voor
abortus te kiezen. Ten tweede wordt de literatuur over de effecten van de beslissing
besproken. Er wordt aangehaald welke invloed abortus op een vrouw haar leven kan hebben.
Tenslotte zal bestaande literatuur over het proces van de beslissing voor abortus besproken
worden. Er wordt uiteengezet hoe sommige vrouwen het beslissingsproces van abortus
ervaren, welke belangrijke personen of instanties geraadpleegd worden en welke emoties aan
bod kunnen komen bij het maken van de abortuskeuze. Vervolgens komt het bio-‐ ecologische
model van Bronfenbrenner aan bod. Dit theoretisch model kan zowel de redenen voor
3
abortus, de gevolgen en de abortusbeslissingsprocedure uitgebreid kaderen. Concreet wil dit
zeggen dat het model zich er toe leent om op een theoretische manier te kijken naar hoe het
gedrag van mensen wordt beïnvloed door diverse factoren die zich situeren op verschillende
omgevingsniveaus (zie verder). Het model kan bijgevolg de besproken abortusliteratuur aan de
hand van de verschillende systemen includeren (zie ook Coleman, Reardon, Strahan, & Cougle,
2005). Tenslotte zal de invloed van het World Wide Web op de beslissing voor abortus
besproken worden. Ook het World Wide Web zal gekaderd worden binnen het theoretisch
model van Bronfenbrenner. Hierbij zal de bedoeling van dit onderzoek verder geëxpliciteerd
worden.
Redenen Voor Abortus
Een onbedoelde of ongeplande zwangerschap leidt niet noodzakelijk tot de keuze voor
abortus (Finer, Frohwirth, Dauphinee, Singh, & Moore, 2005; Kirkman, Rosenthal, Mallett,
Rowe, & Hardiman, 2010). De termen ‘onbedoeld zwanger’, ‘ongepland zwanger’ of ‘abortus’
omvatten op zich niet de complexiteit die gepaard gaat met de beslissingsprocedure voor
abortus. Er moet dus rekening gehouden worden met de unieke context en
levensomstandigheden die spelen op dat bepaald moment voor die bepaalde vrouw (Biggs,
Gould, & Foster, 2013). Elke vrouw brengt namelijk een verschillend en uniek verhaal naar
voor waarom men uiteindelijk voor de optie abortus kiest (Kirkman et al., 2010). Zoals blijkt uit
verschillende studies (Biggs et al., 2013; Kirkman et al., 2010) zijn er grote gelijkenissen te
vinden tussen vrouwen in de mogelijke redenen die opgegeven worden voor die keuze. Slechts
een minderheid van de vrouwen geeft één of twee redenen op voor abortus. De meerderheid
van de vrouwen schuift gemiddeld vijf redenen naar voor (Finer et al., 2005).
Zoals beschreven door Biggs et al. (2013) kan de hoeveelheid aan redenen onder
overkoepelende categorieën geplaatst worden. Ten eerste is er de categorie die betrekking
heeft op de vrouw zelf. Deze categorie bevat redenen zoals een ongepaste periode of zorgen
omtrent de eigen gezondheid. Ten tweede zijn er de redenen gericht op de ander zoals de
partner, het potentiële kind of de huidige kinderen. Tenslotte zijn er de socio-‐
maatschappelijke redenen, zoals bijvoorbeeld de economische redenen. In tabel 1 wordt de
grote hoeveelheid redenen uit verschillende studies opgedeeld in deze drie categorieën
(Bankole, Sing, & Haas, 1998; Biggs et al., 2013; Finer et al., 2005; Kirkman et al.,2010).
4
Tabe
l 1
Rede
nen voor abo
rtus ond
erverdee
ld in drie
hoo
fdcatego
rieën
(Ban
kole, Singh
& Haa
s, 199
8; Biggs et a
l., 201
3; Finer et a
l., 200
5; Kirk
man
et a
l.,20
10; Torres &
Forrest, 198
8)
So
cio-‐ m
aatschap
pelijke re
dene
n
Sociale rede
nen
• Scha
amte: vrouw
wil niet dat and
eren
weten
dat ze
seksue
el
actie
f zijn en zo zw
anger w
erde
n
• Geen steu
n willen
krijgen van de
overheid
• An
gst v
oor d
e men
ing van an
deren
• Stigmatise
ring
• De
overtuiging dat je eerst m
oet trouw
en voo
r je kind
eren
krijgt
Maatschap
pelijke re
dene
n • Econ
omisc
he re
dene
n • Onvoldo
ende
fina
nciële m
ogelijkhe
den om
kind te
onde
rhou
den
Ande
re re
dene
n • Zw
angerschap
is gevolg van een verkrachtin
g
• Zw
angerschap
is gevolg van incest
• Jurid
ische
kwestie
s • An
gst v
oor d
e gebo
orte van
een
kind
• Zorgen
over d
e over pop
ulatie van
de wereld
Rede
nen met betrekking tot d
e an
der
Rede
nen met betrekking tot d
e foetus
• Zorgen
over d
e gezond
heid van
de foetus
• De
bab
y willen
voo
rzien van een be
ter leven
dan
de vrou
w op
dat m
omen
t kan
biede
n
Rede
nen met betrekking tot d
e pa
rtne
r/man
• Afwezighe
id van
een
partner
• Prob
lemen
in de relatie
zoals a
lcoh
olgebruik pa
rtne
r, fysie
k geweld, ontrouw
, te weinig vertrouw
en
• Partne
r of m
an opteert voo
r abo
rtus
• Partne
r of m
an wil geen
kind/ niet k
laar voo
r vad
erscha
p
• Partne
r wil niet trou
wen
• Onvoldo
ende
steu
n pa
rtne
r of m
an
• Partne
r of m
an is werkloo
s • Geen relatie
op dit m
omen
t • Gew
eldd
adige pa
rtne
r • Te vroeg in de relatie
om al sam
en een
kind te heb
ben
• Partne
r is n
iet d
e juiste pe
rsoo
n om
een
kind mee te
krijgen
• Niet zeker dat partner de vade
r is v
an het kind
• Niet k
laar om een
relatie
aan
te gaan en
zich te
binde
n
Familiale rede
nen
• Zorgen
over d
e no
den van de
huidige kinde
ren
• Onvoldo
ende
steu
n vriend
en
• Ervaren van druk doo
r fam
ilie en
vrie
nden
om abo
rtus uit te
voeren
• Geb
rek aan steu
n en
hulp voor de ba
by doo
r fam
ilie
• Afha
nkelijk van
bep
aalde pe
rson
en zo
als o
uders e
n be
langrijke and
eren
• An
gst v
oor a
fwijzing/ verwerping fa
milie en
vrie
nden
• Te sn
el zw
anger n
a de
geb
oorte van een vorig
kind
• Nog te
afhan
kelijk van na
asten
• Vrou
w wil niet m
eer a
an gezinsuitb
reiding do
en
• Geb
rek aan steu
n en
hulp voor de ba
by doo
r fam
ilie
Rede
nen met betrekking tot d
e vrou
w
• Drastische verand
eringen in het leven
• Vo
orkomen
van
alleen
staand
moe
derschap
• Niet k
laar voo
r moe
derschap
• Niet k
laar om nog een
bab
y te verwelkomen
in gezin
• Zorgen
over d
e eigen gezond
heid (zoa
ls kanker,
taaislijm
ziekte)
• Zorgen
over zwan
gerschap
skwaaltjes
(zwan
gerschap
sdiabe
tes, ochtend
miss
elijkhe
id)
• Een ba
by za
l interfereren met stud
ies, werk,
carrièrevorderingen
• Zich niet v
olwassen geno
eg voe
len
• Leeftijd: te
jong of te ou
d
• Liever geen ad
optie
• Te weinig tijd he
bben
voo
r een
bab
y
• Vrou
w wilt een
beter leven voor zichzelf en
wil be
paalde
kansen
niet laten
schieten
• Geb
ruik van
drugs – alcoh
ol – ta
bak
• Moe
ite om voo
r zichzelf te zorgen
• Niet k
laar om de ho
eveelheid verantwoo
rdelijkhe
id op zic
h te
nemen
• Ongeh
uwd
5
Gevolgen Van Abortus
Zoals de review van Charles, Polis, Sridhara en Blum (2008) concludeert, circuleren er
vele tegenstrijdige artikels over de gevolgen van abortus. Dit kan volgens bepaalde
onderzoekers te wijten zijn aan verschillende zaken zoals bijvoorbeeld het niet kunnen
vaststellen van causaliteit tussen abortus en bepaalde emotionele reacties (Taylor, 2012) of
onduidelijke kwaliteitscriteria voor onderzoek (Charles et al., 2008).
Een groot aantal vrouwen die voor abortus kiezen, kunnen in het algemeen de complexe
beslissing maken zonder nadien negatieve gevoelens te ervaren (Kero, Högberg, & Lalos,
2004). Zo komen aanhoudende en langdurige gevoelens van spijt, schuld, verdriet en
depressieve gevoelens na de abortus slechts bij een minderheid naar voor (Charles et al.,
2008). Toch ervaren bepaalde vrouwen ambivalente gevoelens. Aan de ene kant voelen ze zich
opgelucht (Kero et al., 2004), maar langs de andere kant vraagt men zich af hoe het zou voelen
om zwanger te zijn (Aléx & Hammarström, 2004). Deze ambivalenties komen ook naar voor in
de resultaten van de studie van Kero et al. (2004). Sommige vrouwen rapporteren geen stress
door de abortus, maar linken er wel gevoelens van rouw, schuld en leegheid aan. De studie
stelt ook dat deze contradictorische gevoelens direct na de abortus niet altijd hoeven gelinkt te
zijn aan een risico voor latere negatieve post-‐ abortus effecten.
Naast de vaak besproken negatieve gevoelens in de literatuur (Charles et al., 2008),
ervaren bepaalde vrouwen ook positieve gevoelens na de abortus. Gevoelens van maturiteit
en mentale groei komen bij sommigen van hen sterk naar voor (Aléx & Hammarström, 2004;
Kero et al., 2004). Ook het weten dat men vruchtbaar is (Aléx & Hammarström, 2004), het
ontwikkelen van meer zelfkennis, het ontstaan van moederlijke gevoelens en een verhoogd
zelfbeeld worden aangegeven als zijnde positieve gevoelens en ervaringen (Kero et al., 2004).
Deze positieve gevoelens bewijzen nogmaals dat er duidelijke ambivalenties naar voor komen
bij een groot aantal vrouwen. Dit zowel bij de gemaakte abortuskeuze als direct na de ingreep
(Kero et al., 2004).
De Abortusbeslissing
Het abortusbeslissingsproces wordt omschreven als de tijdsperiode tussen het moment
dat een vrouw te weten komt of beseft dat ze zwanger is tot het moment dat er een beslissing
gemaakt wordt om het kind te houden of weg te halen (Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Husfeldt,
Hansen, Lyngberg, Nøddebo en Petersson (1995) concluderen uit hun studie dat de
abortusbeslissing over het algemeen vele twijfels bevat en dit doorheen het gehele
6
abortusbeslissingsproces. Toch kunnen sommige vrouwen de beslissing voor abortus maken
zonder al te veel moeilijkheden (Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Enkelen onder hen kunnen
terugblikken op de ingreep en gehele gebeurtenis als een positieve ervaring (Harden & Ogden,
1999). Anderen benoemen de periode om tot de keuze te komen dan weer als traumatisch
(Kumar et al., 2004). Er kan met andere woorden ook ambivalentie ervaren worden tijdens het
beslissingsproces (Harden & Ogden, 1999; Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Deze ambivalentie
komt vooral naar voor doordat er twee contradictorische overtuigingen en/of gevoelens
gelijktijdig aanwezig zijn. Een voorbeeld hiervan is het te weten komen dat men vruchtbaar is
en hiervoor dankbaar zijn (Aléx & Hammarström, 2004) en terzelfdertijd onvoldoende
financiële middelen hebben om een kind te onderhouden (Finer et al., 2005). Tevens kan er
ambivalentie ontstaan door het ervaren van sociale druk door bijvoorbeeld de inbreng van
significante anderen (Husfeldt et al., 1995). Dit maakt dat een groot aantal van de vrouwen het
moeilijk zal vinden om tot de beslissing van abortus te komen (Kjelsvik & Gjengedal, 2010).
Bovendien wordt het de abortusbeslissing gekleurd door de sociale perspectieven die er
heersen over het onderwerp. Zo wordt abortus over het algemeen weergegeven als een
algemeen negatieve ervaring (Harden & Odgen, 1999). Dit gegeven draagt (in)direct bij tot de
moeilijkheid van de beslissing op zich.
Verder wordt de keuze voor abortus vaak gezien als een moeilijke oplossing voor een
probleem (Fielding & Schaff, 2004; Kirkman, Rowe, Hardiman, & Rosenthal, 2011). Volgens de
studie van Kirkman et al. (2011) wordt de beslissing tevens als moeilijk gezien omwille van drie
redenen. De eerste reden heeft betrekking op de foetus zelf en hoe men deze moet benoemen
(i). Er worden verschillende benamingen naar voor geschoven zoals foetus, baby, ‘het’, cluster
van cellen,… De tweede reden slaat op de vrouw in kwestie (ii). Sommigen voelen zich
egoïstisch omdat ze het gevoel hebben enkel met zichzelf rekening te houden. Er worden ook
complexe gevoelens ervaren zoals verdriet, opluchting, trauma, angst,… Tenslotte is de
beslissing moeilijk en complex omwille van belangrijke anderen in de omgeving zoals de
partner of de ouders (iii). Deze kunnen voor twijfels zorgen over de (alreeds gemaakte) keuze
bij sommige vrouwen (Rowlands, 2008). Dit komt verder nog aan bod.
Zoals de omschrijving van het beslissingsproces laat zien, bestaat dat proces uit
verschillende issues (Rowlands, 2008). Concreet betekent dit dat er binnen het
beslissingsproces verschillende thema’s aan bod kunnen komen (Kjelsvik & Gjengedal, 2010).
Deze thema’s volgen elkaar niet noodzakelijk chronologisch op in de tijd en komen bovendien
niet bij elke vrouw aan bod. Kjelsvik en Gjengedal (2010) benoemen deze thema’s als volgt: ‘de
7
erkenning van de zwangerschap’ (i), ‘de keuze op zich’ (ii), ‘de (on)afhankelijkheid van de
keuze’ (iii) en ‘het begrip die vrouwen krijgen van hulpverleners’ (iv).
Erkenning van de zwangerschap.
Er kan een verschil gemaakt worden tussen het bevestigd krijgen van een zwangerschap
en de aanvaarding er van. Indien er bevestiging is van de zwangerschap kunnen gemengde
gevoelens naar voor komen. Aan de ene kant ervaren sommige vrouwen angst, woede,
controleverlies of wanhoop terwijl anderen overweldigd worden door vreugde en blijdschap
(Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Indien de zwangerschap erkend wordt, dan zullen sommige
vrouwen bepaalde informatie opzoeken in afwachting van het maken van een beslissing. Zoals
blijkt uit Kjelsvik en Gjengedal (2010) wordt dit zoeken naar informatie ervaren als het terug
krijgen van controle over het lichaam. Eén van de belangrijkste bronnen om informatie op dat
moment te vergaren is het World Wide Web (Fox & Duggan, 2013). Door de informatie die
verworven wordt kunnen bepaalde vrouwen (on)bewust een aantal keuzes maken (Kjelsvik &
Gjengedal, 2010). Zo kan er voor gekozen worden om het zwangere lichaam te beschermen
door geen alcohol meer te nuttigen of bepaalde vitamines in te nemen. Ook kan er, zoals blijkt
uit het onderzoek van Mashiach, Seidman en Seidman (2002), gekozen worden om de
beslissing nog even uit te stellen. Dit doen bepaalde vrouwen omdat er op dat moment, zoals
hierboven beschreven, nog geen definitieve beslissing is over het beëindigen of verder dragen
van de zwangerschap.
De keuze voor abortus.
Een tweede thema dat aan bod komt tijdens het beslissingsproces is het maken van de
uiteindelijke beslissing zelf. Hierbij worden volgens de studie van Kjelsvik en Gjengedal (2010)
twee factoren als het meest stresserend beschouwd. Eerst is er het besef dat hoe langer
gewacht wordt met de keuze, hoe meer de foetus groeit (i) en bovendien moet de keuze
gemaakt worden vóór 12 weken zwangerschap (ii). De tijd die verstrijkt tot aan de beslissing
wordt ervaren als vermoeiend, lastig en veeleisend. Bovendien ervaren sommige vrouwen
hierdoor slaapproblemen en concentratieproblemen.
Landy (1986) vond in haar onderzoek vier types van maladaptieve beslissingsprocessen
bij het maken van de keuze voor abortus. Ten eerste is er de ‘spontane beslissing’ (i) waarbij de
keuze voor abortus snel gemaakt wordt zonder de verschillende opties te overwegen en
zonder dat vrouwen hun ambivalente gevoelens onder de loep nemen. Vervolgens is er de
8
‘rationeel-‐ analytische beslissing’ (ii). Hierbij wegen de praktische redenen meer door dan de
emotionele wanneer het gaat over de keuze voor abortus. Ten derde is er de ‘ontken-‐uitstel
beslissing’ (iii). Hierbij zullen bepaalde vrouwen de beslissing uitstellen omwille van een
interne ambivalentie over het beëindigen of voldragen van de zwangerschap. Deze
maladaptieve beslissingsprocedure werd in het onderzoek van Mashiach et al. (2002), zoals
reeds hierboven besproken, ook teruggevonden. Er is bijgevolg een mogelijkheid dat deze
ambivalentie aanwezig blijft en dat er omwille van tijdsdruk snel een keuze moet gemaakt
worden. Tenslotte is er het type ‘geen beslissingsneming’ (iv). Hierbij wordt de keuze
overgelaten aan anderen zoals de partner, een familielid of een hulpverlener. Landy (1986)
haalt aan dat elk van deze opties kan leiden tot een problematische aanpassing na de abortus.
Bovendien kunnen ze ook resulteren in een lagere algemene tevredenheid na de abortus.
Om de abortusbeslissing wat ongecompliceerder te laten verlopen zullen bepaalde
vrouwen afstand nemen van hun emoties ten opzichte van de foetus en laten ze meer
rationele gedachten toe (Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Verder zal de beslissing ook bestaan uit
het kiezen tussen de medicamenteuze of chirurgische behandeling (Lie, Robson, & May, 2008).
Een studie van Simonds, Ellerston, Springer en Winikoff (1998) toont aan dat een aantal
vrouwen die opteren voor de medicamenteuze behandeling dit beschouwen als een meer
natuurlijke manier en geen operatie wensen te ondergaan (zie ook Fielding & Schaff, 2004). Ze
omschrijven het proces bijgevolg als het krijgen van hun maandstonden na een lange periode
(Simonds et al., 1998). Het geeft hen bovendien ook een groter gevoel van controle over de
abortusbeslissing (Fielding & Schaff, 2004).
Op het moment dat de beslissing gemaakt is voelen vele vrouwen zich opgelucht
(Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Tevens beschrijft een studie van Harden en Odgen (1999) dat
enkele vrouwen na het maken van de keuze voor abortus terug een gevoel van controle over
hun lichaam ervaren. Toch gaat die opluchting en gevoel van controle vaak gepaard met
complexe gevoelens zoals schuld, schaamte, spijt, stress, angst, rouw, gevoelens van verlies en
lijden (Bennett, 2001; Fielding et al., 2002; Kero et al., 2004). Er kan dus gesteld worden dat de
keuze voor abortus bij velen wordt gezien als een onvermijdelijke en zeer moeilijke, maar ook
als de meest logische op dat moment (Kirkman et al., 2011).
De (on)afhankelijkheid van de keuze.
Een derde thema dat aan bod komt bij de abortusbeslissing is het betrekken van
belangrijke anderen in het maken van de keuze voor abortus (Kjelsvik & Gjengedal, 2010).
9
Allen (1985) beschrijft in zijn boek dat vele vrouwen met een licht vermoeden van zwanger te
zijn hierover communiceren met belangrijke anderen (zie ook Kjelsvik & Gjengedal, 2010;
Kumar, Baraitser, Morton, & Massil, 2004; Fielding & Schaff, 2004). De Engelse studie van
Ashton uit 1980 brengt naar voor dat een vrouw gemiddeld met zes personen praat over de
zwangerschap. Door die gesprekken en discussies kunnen er bij sommige vrouwen echter
twijfels ontstaan omtrent de keuze die gemaakt moet worden (Rowlands, 2008). Toch hebben
sommigen nood aan die verschillende perspectieven en meningen om zo tot een definitieve
keuze te komen (Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Kumar et al. (2004) stellen bovendien dat er
duidelijke verschillen zijn in de nood aan steun die vrouwen willen verkrijgen tijdens het
beslissingsproces. Dit kan bijgevolg terug gelinkt worden aan het al dan niet nood hebben aan
diverse opinies van belangrijke anderen.
Holmes (2004) concludeert uit zijn studie dat de keuze voor abortus en de uiteindelijke
uitvoering ervan slechts in sommige gevallen gemaakt wordt zonder de partner in te lichten
(zie ook Kumar et al., 2004). Het niet betrekken van de partner bij de keuze kan door een
aantal van hen ervaren worden als het wegnemen van de droom om ooit vader te worden
(Stotland, 1991). Toch blijkt uit de meerderheid van de studies dat de meeste vrouwen hun
partner wél betrekken bij het maken van een keuze (Kirkman et al., 2011; Kjelsvik & Gjengedal,
2010; Kumar et al., 2004). Desalniettemin kan het betrekken van de partner de keuze voor een
abortus compliceren (Kirkman et al., 2011). Uit de studie van Kirkman et al. (2011) komt naar
voor dat partners namelijk op verschillende manieren kunnen reageren op de keuze voor
abortus. Bepaalde mannen verplichten hun vrouw om abortus te laten uitvoeren. Anderen
willen geen abortus, maar zijn ook niet klaar om verantwoordelijkheid voor het kind op te
nemen. Nog anderen zien de zwangerschap als een uiting van liefde, maar voelen zich te jong
om al vader te worden of willen niet nogmaals vader worden (Kirkman et al., 2011). De keuze
voor abortus kan ook voor veel onbegrip zorgen, waarbij sommige partners zich terug trekken
uit de situatie en de relatie op dat moment (Kjelsvik & Gjengedal, 2010).
Naast het betrekken van de partner bij de keuze, gaan sommige vrouwen bewust
bepaalde familieleden of vrienden aanspreken. De studie van Törnbom, Ingelhammar, Lilja,
Svanberg en Möller (1999) toont aan dat de keuze voor abortus bij de meerderheid niet
beïnvloed werd door de inbreng van anderen. Toch gaven sommigen aan dat deze inbreng wel
hun keuze tot op een bepaalde hoogte gekleurd heeft. Ook worden de verschillende visies van
vrienden ervaren als bijdrage eerder dan druk voor het maken van een bepaalde beslissing,
terwijl inspraak van de familie bij sommige vrouwen negatieve effecten op de relatie kan
10
veroorzaken (Kjelsvik & Gjengedal, 2010).
Raadplegen van hulpverleners.
Sommige vrouwen kunnen de raadpleging van een arts of hulpverlener verkiezen boven
die van familie of vrienden. Toch blijkt uit diverse studies dat de beslissing vaak al gemaakt is
vóór de afspraak met een abortuscentrum (Harden & Odgen, 1999; Kumar et al., 2004;
Rowlands, 2008; Törnbom et al., 1999). Men verwacht van deze mensen dat ze hen tegemoet
komen in de keuze die reeds gemaakt is (Kjelsvik & Gjengedal, 2010), maar dat ze zich niet
betrekken in de beslissingsprocedure zelf (Harden & Odgen, 1999; Kumar et al., 2004).
Bovendien wenst men een empathische houding van de hulpverlener waarbij enige aandacht
besteed wordt aan het geven van praktische tips en advies over hoe men kan omgaan met de
gehele situatie. Indien de arts of hulpverlener uitspraken doet die blijk geven van een voorkeur
te hebben voor een andere keuze, dan kan dit zorgen voor ontsteltenis bij de vrouw in kwestie
(Harden & Odgen, 1999; Kjelsvik & Gjengedal, 2010; Kumar et al., 2004). Verder wensen ze ook
meer informatie omtrent de abortusprocedure en een eventuele doorverwijzing voor de
uiteindelijke ingreep (Kumar et al., 2004). De studie van Kumar et al. (2004) toonde ook aan
dat lange wachttijden voor de abortusprocedure bij vrouwen die het moeilijk hadden bij het
maken van een beslissing, leidde tot angstige en twijfelachtige gevoelens over die gemaakte
keuze. Toch kunnen overwegend negatieve verwachtingen over de hulpverlening verminderd
of teniet gedaan worden door een ondersteunende en begripvolle houding die hulpverleners
aannemen (Harden & Odgen, 1999).
Theoretisch Kader Gebaseerd op Bronfenbrenner
In een overzichtsartikel van de bestaande abortusliteratuur (Coleman et al., 2005) wordt
er gezocht naar een overkoepelend model om het abortusbeslissingsproces en de implicaties
ervan te kunnen vatten. Zo’n overkoepeld model of theoretisch kader is volgens Coleman et al.
(2005) relevant om verschillende variabelen zoals leeftijd, psychologische gezondheid,
relationele ervaringen, sociale steun, materiële omstandigheden en waarden en normen te
linken aan verschillende ervaringen die vrouwen hebben met betrekking tot abortus. Het bio-‐
ecologische model van de menselijke ontwikkeling door Bronfenbrenner (1979, 1986, 1989,
1993, 1994) komt naar voor als het best passende (figuur 1). Het model omvat de volledige
context waarbinnen de abortusbeslissing kan genomen worden en biedt dus een theoretisch
kader om de rol van verschillende omgevingssystemen bij de beslissing te begrijpen (Coleman
11
et al., 2005).
Het model van Bronfenbrenner (Bronfenbrenner, 1979, 1986, 1989, 1993, 1994) bestaat
uit zes verschillende systemen opgedeeld in vijf omgevingsniveaus en het individu. Het
vertrekt vanuit het binnenste niveau en werkt zo verder naar het buitenste. Het meest
centrale systeem is het individu. Het individu zal doorheen de ontwikkeling door de vijf
omgevingsniveaus beïnvloed worden. Het eerste omgevingsniveau wordt het microsysteem
genoemd (i). Dit is de directe omgeving die een rechtstreekse invloed heeft op een individu
zoals de partner, familie en vrienden. Het volgende systeem is het mesosysteem (ii). Dit
systeem bestaat uit de associaties tussen twee of meer omgevingsniveaus die de ontwikkeling
van het individu kunnen beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan is de relatie tussen familie en
vrienden. Het mesosysteem omvat dus de linken tussen verschillende microsystemen. Het
derde niveau wordt het exosysteem genoemd en kan een rechtstreekse invloed hebben op de
twee voorgaande niveaus (iii). Hierdoor zal er een indirecte invloed op het individu ontstaan.
Voorbeelden hiervan zijn de gemeenschap waarin men leeft en het World Wide Web.
Vervolgens is er het macrosysteem (iv). Dit systeem bevat de overkoepelende attitudes,
levensstijlen en ideologieën die in de cultuur aanwezig zijn en waarin het individu leeft. Een
voorbeeld hiervan zijn de attitudes en veronderstellingen die de partner, familie en vrienden
kunnen hebben over het topic abortus. Deze zullen via de verschillende onderliggende
systemen een invloed hebben op een vrouw die voor een keuze staat omtrent abortus.
Volgens Bronfenbrenner is het bovendien van belang om rekening te houden met de
psychologische en sociale invloeden die spelen in het macrosysteem (Bronfenbrenner, 1994).
Deze stelling zal bijgevolg ook van toepassing zijn op het topic abortus. Sociale perspectieven
zoals ‘abortus is moord’ zullen een onvermijdelijke invloed nalaten op de onderliggende
systemen (zoals bijvoorbeeld het World Wide Web, vrienden en familie,…) en uiteindelijk
terecht komen bij het individu (Bronfenbrenner, 1994). Tenslotte is er het chronosysteem (v).
Dit systeem gaat over verandering of coherentie doorheen de tijd van zowel de persoon als de
omgeving waarin de persoon zich bevindt.
12
Figuur 1. Bio-‐ ecologisch model van Bronfenbrenner
In het kader van huidig onderzoek wordt het bio-‐ ecologische model van
Bronfenbrenner gehanteerd als een overkoepelend theoretisch model. Het model kan namelijk
de drie soorten literatuur die reeds hierboven besproken zijn, includeren in de verschillende
systemen of niveaus en linken aan elkaar. Zoals ook aangehaald door Coleman et al. (2005),
biedt het model een mooi kader om de keuze voor abortus beter te kunnen plaatsen binnen
vrouwen hun leven. Concreet wil dit zeggen: het idee dat de keuze voor abortus uniek en
onderhevig is aan de levensomstandigheden van een vrouw (Biggs et al., 2013) en dat die
keuze beïnvloed kan worden door bijvoorbeeld de ideeën van de partner over de onbedoelde
zwangerschap (Kirkman et al., 2011), de aanwezigheid van anti-‐ abortus groepen (Mashiach et
al., 2002) en de mogelijkheid om financiële steun te krijgen (SENSOA, 2011),… kan door het
bio-‐ ecologische model volledig geconceptualiseerd worden (Coleman et al., 2005). Het model
van Bronfenbrenner vormt dus een ideale theoretische basis om de resultaten van de analyses
die in huidig onderzoek uitgevoerd werden, te kaderen en verklaren. Zo kan het model
helpend zijn om de informatie die online te vinden is, te schetsen binnen de bredere
omgevingsniveaus en de besproken systemen.
Invloed Van het World Wide Web
Het World Wide Web is de laatste jaren een belangrijke bron van begrijpbare medische
informatie geworden en is bovendien voor iedereen toegankelijk. Bepaalde mensen krijgen
door het opzoeken van informatie online een groter verantwoordelijkheidsgevoel bij het
13
maken van beslissingen over hun gezondheid (Mashiach et al., 2002). Ook kan iedereen
ongecensureerd zijn mening over bepaalde medische topics online plaatsen (Fox & Duggan,
2013). Het Amerikaanse Health Online onderzoek van Fox & Duggan (2013) toont aan dat het
zoeken naar gezondheidsgerelateerde informatie online een alledaagse zaak is. Mensen gaan
online informatie opzoeken omtrent specifieke behandelingen en gezondheidsproblemen. Dit
doen ze vaak vóór het maken van een doktersafspraak (Fox & Duggan, 2013). Het onderzoek
haalt ook de gemengde uitkomsten aan die gerelateerd zijn aan het zoeken van informatie
online. Deze variëren van verhoogde kennis en hoopvolle verwachtingen tot angst en
verwardheid.
Door de grote hoeveelheid verspreide informatie aan en door een wereldwijd publiek
zal er foute en onnauwkeurige medische informatie opduiken die voor iedereen leesbaar is
(Eysenbach & Diepgen, 1998). Een studie van Buhi et al. (2010) toont aan dat er online veel
foutieve informatie circuleert over controversiële topics zoals bijvoorbeeld abortus en seksueel
overdraagbare aandoeningen. De studie van Mashiach et al. (2002) veronderstelt dat de
informatie die verspreid wordt over abortus en de procedure sterk onder invloed staat van de
overtuigingen en attitudes die met abortus gepaard gaan. Een andere studie brengt naar voor
dat websites die tot doel hebben steun te bieden na de abortusbeslissing vaak ook foute
informatie naar voor brengen over de abortusprocedure zelf (Littman & Zarcadoolas, 2009).
Deze informatie varieert van een verhoogd risico op borstkanker (Di Mauro & Joffe, 2007;
Russo & Denious, 2005) tot een verhoogde kans op onvruchtbaarheid (Kulczycki, 2007; Russo
& Denious, 2005) en posttraumatische stress, ook benoemd als het “postabortus syndroom”
(Littman & Zarcadoolas, 2009; Russo & Denious, 2005). Personen die informatie online
verspreiden hebben bovendien tot doel dat deze informatie dé boodschap is die mensen
zullen raadplegen, zich herinneren of zelfs aanzetten tot handelen. Vrouwen die zich in de
beslissingsprocedure van abortus bevinden zijn zeer kwetsbaar, zoals hierboven ook
besproken (o.a. Kirkman et al., 2011). Ze zijn in staat de informatie die online vergaard werd
wel te interpreteren als minder betrouwbaar, maar toch zal voor velen deze informatie op
zulke momenten doordringen en als waar aangenomen worden (Mashiach et al., 2002).
De studie van Mashiach et al. (2002) onderzocht verder welke informatie er omtrent de
abortuspil (Mifepristone®) online te vinden was. Het onderzoek brengt twee groepen naar
voor die intentioneel informatie verspreiden die terecht kan komen bij vrouwen die een
beslissing moeten nemen omtrent een ongewenste zwangerschap. Ten eerste zijn er de pro-‐
life of anti-‐ abortus groepen. Deze groepen zullen foutieve medische informatie omtrent
14
abortus verspreiden omdat ze tegen abortus zijn. Deze websites bevatten meer grafische
voorstellingen, onjuiste referenties naar resultaten uit onderzoeken, onjuiste interpretaties
van conclusies en niet wetenschappelijk ondersteunde beweringen. De auteurs van deze
informatie (die bovendien meestal anoniem blijven) focussen zich vooral op de negatieve
gevolgen van de medicamenteuze behandeling zoals bloedingen, krampen of pijn en de dood.
Ten tweede is er de pro-‐ choice groep die voor abortus is. Deze groep kan gevaar teweeg
brengen door een té rooskleurig beeld te scheppen over de medicamenteuze behandeling en
abortus op zich. Uit het onderzoek komt duidelijk naar voor dat het World Wide Web niet altijd
de meest veilige bron is om informatie te vergaren (Mashiach et al., 2002). De foutieve
boodschappen over de medicamenteuze behandeling zullen geen directe of rechtstreekse
schade berokkenen aan vrouwen die hiervoor opteren, maar het kan hen wel angstig maken
en bijgevolg indirect schade toebrengen. Door deze angst kunnen sommigen onder hen de
beslissing uitstellen en dit zal de kans op risico’s bij de abortusprocedure doen toenemen
(Mashiach et al., 2002).
Naast de aangehaalde negatieve effecten van online informatie, zijn er ook voordelen
die bepaalde vrouwen verbinden met het opzoeken van informatie op websites (Kahlor &
Mackert, 2009). Zoals reeds vermeld, kan het sommigen terug een gevoel van controle geven
over hun lichaam (Kjelsvik & Gjengedal, 2010). In een studie van Kahlor en Mackert (2009)
werd er gekeken naar percepties van vrouwen die online informatie zochten over infertiliteit.
Een deel van deze vrouwen zien voordelen aan de informatie die ze online terugvinden. Het
helpt hen bijvoorbeeld om te communiceren met belangrijke anderen zoals hun dokter en
partner. De gevonden informatie geeft sommigen het gevoel er niet alleen voor te staan,
brengt hen hoop en sommigen maken via deze weg zelfs vrienden (Kahlor & Mackert, 2009).
De studie van Wathen en Burkell (2002) brengt nog een aantal andere voordelen van het
internetgebruik naar voor, namelijk: anonimiteit, de mogelijkheid tot anonieme interactie en
het raadplegen van het web wanneer men dat wenst.
De invloed die het World Wide Web heeft op de abortusbeslissingsprocedure kan
gekaderd worden binnen het bio-‐ ecologische model van Bronfenbrenner (1994). Het
exosysteem bevat namelijk mass media en dus met andere woorden het World Wide Web. De
informatie die online verspreid is zal, zoals reeds aangehaald, een invloed hebben op de
gemeenschap waarin men leeft en zal met andere woorden een directe invloed hebben op het
meso-‐ en microsysteem. Bijgevolg dus ook een onrechtstreekse invloed op het individu. Het
macrosysteem staat bovendien in interactie met het exosysteem. Het is dus derhalve van
15
belang om te weten dat de informatie die online te vinden is ook gekleurd zal zijn door de
attitudes en overtuigingen die er in de samenleving spelen (zie ook Mashiach et al., 2002). Dit
gegeven zal van belang zijn voor het huidig onderzoek in deze masterproef en wordt verder
uitgebreider besproken.
Aanzet Onderzoek
Bestaande studies over abortus focussen zich vooral op de redenen voor abortus (o.a.
Kirkman et al., 2010), de prevalenties (o.a. Finer et al., 2005) en de mogelijke gevolgen ervan
(o.a. Kero et al., 2004). In de huidige studie zal de invloed van het exosysteem uit het bio-‐
ecologische model van Bronfenbrenner (1994) op de abortusbeslissing verder uitgediept
worden, meer bepaald door forumberichten over het topic abortus te analyseren. Online fora
zijn immers makkelijk toegankelijk voor een breed publiek en hierdoor gaan vele mensen deze
raadplegen voor gezondheidsgerelateerde kwesties (Fox & Duggan, 2013). Bijgevolg kan er
door het analyseren van deze online forumberichten kennis opgedaan worden over visies en
opvattingen die circuleren omtrent abortus. Zoals Bronfenbrenner (1994) stelt, zullen vrouwen
hun gevoelens en gedragingen beïnvloed worden door factoren die zich situeren op het macro-‐
niveau. De opvattingen omtrent abortus kunnen met andere woorden de beslissingsprocedure
omtrent abortus beïnvloeden. Zoals te zien in figuur 1 staan het macro-‐ en exosysteem in
nauwe interactie met elkaar (dubbele pijl). Zodoende zullen de opvattingen, ideologieën,
attitudes, sociale opinies,… van het macrosysteem ook een invloed hebben op de informatie
die online te vinden is. Deze culturele en maatschappelijke opvattingen zullen dus de weg naar
vele vrouwen vinden via online fora (Mashiach et al., 2002). De huidige studie situeert zich
daarom op het exosysteem, omdat er een onderzoek gedaan wordt naar de berichten die op
deze online fora te vinden zijn. Daaruit volgend is het doel van deze studie om in een eerste
fase een zicht te krijgen op de thema’s die aangehaald worden in abortusgerelateerde
forumberichten en in een tweede fase dieper in te gaan op onderliggende ideeën, assumpties
of opvattingen die al dan niet kunnen teruggekoppeld worden aan de gevonden thema’s. De
focus van huidig onderzoek ligt met andere woorden op het in kaart brengen van die
verschillende thema’s, die vrouwen online terugvinden of zelf aanhalen, en welke opvattingen
en assumpties, of algemeen gezegd, onderliggende discours omtrent het thema abortus naar
voor komen op online fora.
De studie in deze masterproef is uniek in zijn soort en kan allereerst een meerwaarde
bieden aan de huidige abortusliteratuur. Zo kan het deze iets bijleren over de visies die er
16
spelen omtrent abortus en meer specifiek over de visies van de forumgebruikers. Elk
forumbericht wordt geschreven door een unieke persoon in een unieke situatie met een
unieke visie op abortus. De dynamiek tussen de verschillende niveaus in het model van
Bronfenbrenner zullen voor elke persoon bijgevolg anders zijn. Toch kunnen er in deze unieke
visies ook gelijkenissen terug te vinden zijn. De studie kan tevens een bijdrage bieden aan de
klinische praktijk. Zo werd bijvoorbeeld in de studie van Vandamme et al. (2013) onderzocht
welke onderwerpen vrouwen willen aanhalen en effectief bespreken in een pre-‐ abortus
counseling sessie. Uit de resultaten blijkt dat een groot aantal van de bevraagde vrouwen vaak
nood hebben aan informatie omtrent de behandeling en de gevolgen van abortus. Het huidige
onderzoek kan hierin bijdragen, in die zin dat het de hulpverleners kan voorbereiden met
welke informatie een vrouw naar de pre-‐ abortus counselinggesprekken kan komen. Zoals
blijkt uit de studie van Mashiach et al. (2002), circuleert er veel foutieve informatie over de
abortusprocedure op het web. Ook, zoals reeds vermeld, ontwikkelen bepaalde vrouwen
maladaptieve denkpatronen die kunnen leiden tot een maladaptieve beslissingsprocedure
(Landy, 1986; Mashiach et al., 2002). Sommige vrouwen kunnen bijgevolg met deze foutieve
informatie en inadequate denkpatronen bij een hulpverlener terechtkomen.
Onderzoeksvragen
Onderzoeksvraag 1: Welke thema’s komen naar voor in abortusgerelateerde forumberichten
met betrekking tot het topic abortus?
Onderzoeksvraag 2: Wat zijn onderliggende discours die forumleden op online fora hanteren
met betrekking tot het topic abortus?
Methode
Kwalitatief Onderzoek
Om op bovenstaande onderzoeksvragen een antwoord te bieden, wordt er gebruik
gemaakt van een kwalitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek laat immers toe om kennis te
vervaardigen over complexe gebieden in de gezondheidszorg waar vaak nog weinig over
geweten is (Fossey, Harvey, McDermott, & Davidson, 2002). Het mikpunt van kwalitatief
onderzoek is volgens Mortelmans (2007) de betrokken personen zelf. De (sociale) menselijke
ervaringen en de betekenis ervan kunnen onderzocht worden. Met andere woorden wordt de
unieke context waarin een persoon zich bevindt in rekening gebracht in het onderzoek
(Mortelmans, 2007). Zoals Gilgun (2005) in haar artikel stelt, wordt online data de laatste jaren
17
meer en meer geanalyseerd en is het een nieuwe bron van informatieverwerving geworden.
Ondanks de voordelen van kwalitatief onderzoek die Gilgun (2005) aanhaalt, zoals
bijvoorbeeld het in kaart brengen van de context, houden vele onderzoekers zich vast aan de
meer traditionele kwantitatieve onderzoeksmethode. Zaken zoals generaliseerbaarheid
houden sommige onderzoekers tegen om de meerwaarde te zien die kwalitatief onderzoek
kan bieden (Gilgun, 2005). Toch kan een kwalitatieve analyse van online materiaal helpen om
bepaalde attitudes, waarden en bezorgdheden van mensen in kaart te brengen die relevant
zijn voor de gezondheidszorg (Eysenbach & Till, 2001). Online kwalitatief onderzoek kan
beschreven worden als een methode dat tot doel heeft kwalitatieve data te bekomen voor een
bepaalde analyse (Im & Chee, 2012). Omwille van bovengenoemde redenen werd er dus
gekozen om het huidig onderzoek vanuit een kwalitatief oogpunt te benaderen. Bovendien
wordt er gebruik gemaakt van online materiaal, net omdat deze zeer toegankelijk zijn voor een
breed publiek en ons daarenboven inzicht kunnen geven in visies over abortus die in
voorgaande studies nog niet behandeld hebben. Vertaald naar deze studie zullen
forumberichten verzameld worden, zonder zelf in interactie te treden met de forumleden (Im
& Chee, 2012), om er dan twee thematische analyses op uit te voeren.
Materiaal
De zoektocht naar fora voor de analyses begon bij de zoekmachine Google. Er werden
vier zoektermen ingegeven, namelijk: ‘abortus’, ‘ongepland zwanger’, ‘ongewenst zwanger’ en
‘onbedoeld zwanger’. De eerste twintig pagina’s (met tien websites per pagina) van de
zoekresultaten voor elk van deze zoektermen (zie ook Van Hoof, Provoost, & Pennings, 2013)
leverden een pool van 657 websites op waaruit de selectie gemaakt kon worden voor de
meest geschikte fora.
Procedure
Uit de pool van 657 websites werd een eerste selectie doorgevoerd, namelijk de selectie
naar websites die enkel Nederlandstalig en Belgisch (.be) zijn. Dit leverde 278 websites op.
Vervolgens werd er in deze websites gezocht naar geschikte fora om te betrekken in de
analyses. Dit gebeurde aan de hand van een checklist weergegeven in tabel 2.
18
Tabel 2
Checklist voor potentieel geschikte fora
Vragen Vereist antwoord voor inclusie
1. Heeft deze website een forum? Ja
2. Gaat het om een openbaar forum? Ja
3. Is een aangemaakt profiel vereist om de forumberichten te kunnen lezen? Nee
Conclusie (nr. 1 tot 3 samengenomen): Is het forum geschikt voor analyse? Ja
Na het doorzoeken van de 278 websites, aan de hand van bovenstaande checklist,
bleven er dertien websites over. Binnen deze dertien websites werd een laatste selectie
doorgevoerd aan de hand van de vragen in tabel 3.
Tabel 3
Checklist voor definitieve fora
1. Welke fora komen het meeste voor binnen de vier zoektermen? (frequentie)
2. Is het forum nog actief?
3. Zijn er voldoende berichten die geanalyseerd kunnen worden?
Na het doorvoeren van deze laatste selectie werden er zes definitieve Belgische websites
met geschikte fora geselecteerd die gebruikt werden om de kwalitatieve analyses op door te
voeren (tabel 4).
Tabel 4
Definitieve fora
1. www.jongereninfolife.be
2. http://forum.libelle.be
3. www.gezondheid.be
4. http://9maand.be
5. http://forum.zappybaby.be
6. www.baby.be
Vervolgens werd er in de definitieve fora gezocht naar berichten die gaan over het topic
abortus. Dit kan zowel direct als indirect. Direct zijnde een forumbericht of thread (= titel van
19
een forumbericht, het eerste forumbericht en alle volgende antwoorden) dat het woord
abortus of de andere zoektermen bevat. Indirect zijnde een forumbericht of thread waar er
wel over abortus wordt gesproken, maar waar het woord abortus niet openlijk benoemd is
(bijvoorbeeld: ‘Ik denk eraan mijn kind te laten verwijderen’). In addendum 1 wordt een
overzicht gegeven van het aantal threads en berichten per forum. Tenslotte kon de analyse
van de geselecteerde threads met forumberichten aanvangen met behulp van het programma
NVivo 10.
Participanten
Online fora zijn websites waar mensen met of zonder een aangemaakt profiel berichten
kunnen plaatsen over eender welk topic en daarover in interactie kunnen treden met andere
gebruikers (Campbell et al., 2001). Voor deze studie is het in principe onmogelijk om te
achterhalen wie een bericht heeft gepubliceerd. Er kan verondersteld worden dat dit meestal
vrouwen zijn die iets willen weten over abortus, bepaalde vragen hebben etc., maar dit kan
niet met 100% zekerheid uitgesloten worden. Er kan daarenboven verondersteld worden dat
het om een merendeel aan adolescenten en/of jongvolwassenen gaat. Zo blijkt uit een studie
van Gray, Klein, Noyce, Sesselberg en Cantrill (2005) dat internet voor adolescenten tussen 11
en 19 jaar de voornaamste bron is om gezondheidsgerelateerde informatie op te zoeken, meer
dan bijvoorbeeld de traditionele boeken of folders. Ook dit kan niet met zekerheid aangetoond
worden. In deze studie zijn de personen die informatie opzoeken omtrent abortus
logischerwijze ook mensen die toegang hebben tot het internet en bovendien kennis hebben
over het gebruik er van (Im & Chee, 2012). Eveneens is het van belang aan te halen dat de
forumleden niet noodzakelijk vrouwen zijn die zich in een situatie bevinden waarbij een
bepaalde keuze omtrent abortus al dan niet gemaakt moet worden. Het gaat om een selecte
groep van personen die gebruik maken van deze fora. Omwille van bovenstaande redenen
zullen de personen verder benoemd worden als forumleden of forumgebruikers. Verder is de
bedoeling van dit onderzoek niet om te achterhalen wie bepaalde berichten online post, maar
wel met welke thema’s en opvattingen vrouwen geconfronteerd worden indien ze op deze
fora terecht komen (zie ook Van Hoof et al., 2013). Zoals Van Hoof et al. aanhalen in hun studie
(2013), gaat het over de informatie die forumleden online plaatsen met de bedoeling dat
andere forumleden deze kunnen raadplegen en erop kunnen inspelen. Het is in kader van deze
studie belangrijk om te weten dat er op basis van de forumberichten niet kan achterhaald
worden wat nu dé opvatting is over abortus van dé vrouw in die bepaalde situatie.
20
Concluderend is het dus vooral van belang om kennis te vergaren over welke thema’s en
opvattingen er op online fora circuleren en hoe deze een invloed zouden kunnen hebben op
vrouwen die voor de beslissing van abortus staan.
Ethiek
Online informatie vergaren zorgt voor vele ethische debatten (Eysenbach & Till, 2001;
Im & Chee, 2006). De data nodig voor deze studie, werd enkel in de analyse opgenomen indien
deze toegankelijk is voor iedereen. Dit wil zeggen dat er geen aangemaakt profiel nodig is om
de forumberichten te kunnen lezen. Op deze manier wordt de privacy van de forumleden niet
geschonden. Deze personen kiezen er namelijk zelf voor om hun berichten toegankelijk te
maken voor iedereen (Toscane & Montgomery, 2009). In dit geval wordt er dus gesproken
over ‘open fora’. De studie van Fredriksen, Moland en Sundby (2008) koos ervoor om meer
privacy en anonimiteit te garanderen door de profielnamen/ pseudonamen van de
forumgebruikers niet weer te geven bij de resultaten. In deze studie zal dit ook zo
geïmplementeerd worden.
Analyse
In deze studie wordt gebruik gemaakt van twee thematische analyses die elk apart,
maar enigszins ook samen een antwoord kunnen bieden op de vooropgestelde
onderzoeksvragen. Algemeen gesteld is een thematische analyse een methode die in de
kwalitatieve data bepaalde patronen of thema’s identificeert en analyseert. De dataset wordt
met andere woorden in detail beschreven en georganiseerd (Braun & Clarke, 2006). De actieve
rol van de onderzoeker mag in deze methode niet ondergewaardeerd worden. De onderzoeker
zal een rol hebben in het selecteren en identificeren van bepaalde thema’s, alsook het
rapporteren ervan (Taylor & Ussher, 2001). Een thematische analyse kan enerzijds bepaalde
ervaringen van mensen naar voor brengen alsook hun realiteit en de betekenissen die ze hier
aan geven. Anderzijds kan het ook een manier zijn om te kijken hoe bepaalde gebeurtenissen,
betekenissen en ervaringen het effect zijn van opvattingen die spelen in de maatschappij
(Braun & Clarke, 2006). Zoals Braun en Clarke (2006) stellen, is een thematische analyse een
methode die zowel iets kan zeggen over de realiteit als over de onderliggende betekenis van
die realiteit. Dit laatste gegeven staat centraal bij de analyses die in deze masterproef
uitgevoerd werden. Gelinkt aan de onderzoeksvragen, zullen de thematische analyses
enerzijds een beeld geven over de thema’s of onderwerpen die besproken worden in de
21
geïncludeerde forumberichten en anderzijds inzicht bieden vanuit welke opvattingen, visies,
assumpties of meningen (overkoepelend benoemd als discours) van de forumgebruikers dit
gebeurt.
Zoals hierboven aangehaald, zal het onderzoek bestaan uit twee analyses. Het
onderzoek zal in een eerste fase specifiek bestaan uit een inductieve thematische analyse. Het
gaat hierbij om een bottom up benadering van de data. Een inductieve thematische analyse
brengt thema’s naar voor die sterk geassocieerd zijn met de data op zich. Concreet wil dit
zeggen dat het coderen van de forumberichten los zal staan van een vooraf opgesteld
codeerkader. De forumberichten zullen bijgevolg niet in vooropgestelde ‘hokjes’ geplaatst
worden (Patton, 1990). Deze analyse zal met andere woorden de dataset structureren met als
doel bepaalde patronen te bekomen zodat de lezer een idee krijgt van de belangrijkste
thema’s die naar voor komen. Deze patronen of thema’s kunnen in een latere fase gelinkt
worden aan de bestaande abortustheorieën en abortusliteratuur. In een tweede fase zal het
onderzoek bestaan uit een thematische discoursanalyse (Singer & Hunter, 1999; Taylor &
Ussher, 2001). Hierbij gaat het alsook om een bottom up benadering van de data. Het verschil
met bovenstaande analyse bestaat eruit dat de onderzoeker in deze analyse aandacht zal
hebben voor de onderliggende visies en opvattingen over abortus. Deze opvattingen
samengenomen vormen bepaalde overkoepelende ideeën of discours over abortus die in de
huidige samenleving spelen.
Een thematische analyse kan opgedeeld worden in zes stappen (Braun & Clarke, 2006).
Beide beschreven analyses zullen deze zes stappen doorlopen. Een schematisch overzicht van
de stappen is weergegeven in figuur 2 op de volgende pagina. In de eerste stap werden alle
forumberichten grondig doorgenomen door de onderzoeker. Op deze manier kan men de data
inhoudelijk leren kennen. Doorheen dit proces werden reflecties of nota’s bijgehouden over
wat opvallend of kenmerkend was aan bepaalde berichten of een geheel forum. De bedoeling
van dit proces is om op een actieve manier vertrouwd te raken met de volledige dataset
(Fredriksen et al., 2008). In de tweede stap werd een eerste codering doorgevoerd. Dit
teneinde om kenmerken uit de data te halen. Bij de inductieve thematische analyse werd
telkens het eerste bericht met bijhorende threadtitel geanalyseerd. Dit om een beter zicht te
krijgen op de thema’s die initieel aangekaart worden. Latere berichten in dezelfde thread
kunnen namelijk over een geheel ander onderwerp gaan dan het eerste bericht. Voor de
thematische discoursanalyse werd de gehele dataset met alle threads en forumberichten
geanalyseerd met als doel zoveel mogelijk onderliggende of impliciete discours omtrent
22
abortus te verzamelen. Een derde stap bestaat uit de zoektocht naar thema’s. Thema’s zijn
terugkerende patronen die in de initiële codes bevonden werden. Deze stap heeft met andere
woorden tot doel om de lijst van initiële codes te analyseren, structureren en sorteren in
mogelijks overkoepelende thema’s. Toegepast op de inductieve thematische analyse werd een
gehele lijst aan codes onderverdeeld in overkoepelende thema’s. Wat betreft de thematische
discoursanalyse werden alle opvattingen en ideeën bekeken en werd gezocht naar
overkoepelende onderliggende discours die deze opvattingen kunnen vatten. Verder werden
de thema’s geheranalyseerd en werden de gevonden thema’s benoemd. Er moet namelijk een
logisch en samenhangend geheel aan thema’s bekomen worden die in relatie staan met de
vooropgestelde onderzoeksvragen. Tot slot worden de thema’s elk beschreven aan de hand
van geciteerde forumberichten (Fossey et al. 2002).
De thematische analyses zullen in hun geheel onderworpen worden aan verschillende
audits. Dit wil zeggen dat de analyse verschillende malen zal doorgenomen worden door een
derde partij. In dit geval was dit Joke Vandamme. Er werden aanpassingen doorgevoerd in de
structuur, onderverdeling en beschrijvingen van de thema’s tot er consensus tussen de
verschillende partijen werd bereikt (Van Hoof et al., 2013).
Figuur 2. Schematische weergave van de doorlopen stappen bij de thematische analyses
Stap 1 -‐ Actief vertrouwd raken met data, bijhouden van persoonlijke reflecties
Stap 2 – Eerste codering van de datasets
Stap 3 – Zoektocht naar thema’s: structureren en sorteren van initiële codes
Stap 4 – Heranalyseren thema’s, hiërarchische bepaling van de thema’s
Stap 5 – Benoemen thema’s: concretiseren betekenis in relatie tot de onderzoeksvragen
Stap 6 – Verslaggeving: beschrijven thema’s aan de hand van citaten/ quoten
Audit
Audit
Audit
23
Validiteit en Betrouwbaarheid
Kwalitatief onderzoek probeert betekenissen gekoppeld aan menselijke ervaringen en
hun sociale leefwereld te begrijpen (Fossey et al., 2002; Gilgun, 2005). Dit vanuit verschillende
posities en denkpistes. Een controversieel onderwerp zoals abortus kan met behulp van
kwalitatief onderzoek dus meer betekenis en inzicht bieden in menselijke ervaringen. Een
kwalitatief onderzoeker moet derhalve zich in staat achten om te reflecteren over het eigen
handelen en moet steeds een zo neutraal mogelijke positie innemen (Gilgun, 2005). Toch zal
het proberen achterhalen van bepaalde bevindingen steeds gelinkt zijn aan de onderzoeker
zijn of haar eigen subjectiviteit (Fossey et al., 2002; Gilgun, 2005). Kwalitatief onderzoek bevat
namelijk onvermijdelijk een zekere mate aan bias of vertekening. Bijgevolg zijn de validiteit en
betrouwbaarheid steeds onderhevig aan de onderzoeker en lezers hun verwachtingen en
eigen visie op het onderwerp (Stiles, 1993). Het is hierdoor noodzakelijk om aandacht te
hebben voor de manier waarop bevindingen en resultaten gerapporteerd worden. Dit kan de
kwaliteit van kwalitatief onderzoek tegoed doen (Gilgun, 20005). Bovendien probeert een
correct kwalitatief onderzoek een zo’n goed mogelijke congruentie te bekomen tussen
vooropgestelde onderzoeksvragen en de onderzoeksmethoden (Fossey et al.,2005). De
subjectiviteit van de onderzoeker kan enerzijds nieuwe inzichten bieden, maar anderzijds
houdt dit het gevaar in dat er teruggevallen wordt op stereotypen en irrationele redeneringen
(Gilgun, 2005).
Om tegemoet te komen aan deze valkuilen werden in deze masterproef verschillende
audits doorgevoerd. De forumberichten werden door de onderzoeker meerdere malen
doorgenomen en herhaaldelijk geanalyseerd. De bekomen thema’s werden in samenspraak
met een derde partij besproken en aangepast tot een consensus werd bereikt (Van Hoof et al.,
2013). Verder was de onderzoeker steeds consistent betreffende de eigen opvattingen
omtrent abortus.
Tot slot beschrijft Mortelmans (2007) dat een onderzoeker de validiteit en
betrouwbaarheid van een kwalitatief onderzoek op drie verschillende manieren kan
benaderen. Ten eerste kan een onderzoeker stellen dat beiden niet mogelijk zijn. Vervolgens
kan een onderzoeker de begrippen hanteren, maar dan op een indirecte manier en tot slot kan
een onderzoeker verschillende concepten en een eigen invulling hieraan verbonden, hanteren.
Stiles (1993) daarentegen, poneert dat onderzoekers algemene interpretaties kunnen
rapporteren, maar dat ze deze niet steeds zullen gelden in alle situaties. Deze positie wordt in
deze masterproef aangenomen. Concluderend toont de onderzoeker van huidige masterproef
24
een vertrouwen in de resultaten en bevindingen, maar staat uitzonderingen en/of andere
visies omtrent de resultaten en bevindingen niet uit de weg (Stiles, 1993).
Resultaten
Resultaten Inductieve Thematische Analyse
De resultaten van deze analyse worden weergegeven in tabel 5 die te vinden is op de
volgende pagina.
Het komen tot een consensus met significante anderen betreffende de
abortusbeslissing.
Uit de forumberichten blijkt dat vrouwelijke forumleden in vele gevallen alreeds contact
zochten met omringden zoals hun partner, familieleden of vrienden om te praten over hun
ongeplande zwangerschap en abortus als potentiële keuze. Toch bleek deze communicatie niet
steeds positief te zijn. Vele forumleden uiten de moeilijkheid van de afweging tussen de
verschillende visies of meningen van significante personen in hun leven en wat ze zelf
persoonlijk willen in hun situatie. De aanwezigheid van deze verschillende meningen legt een
bepaalde druk op aan de vrouw. Ze zoeken toenadering van andere forumleden in de hoop dat
men de juiste keuze kan maken.
Visie/ mening van de partner over de ongeplande zwangerschap.
De aanwezigheid van de contradictorische gevoelens van de vrouw en de visie van de
partner over de ongeplande zwangerschap en abortus, maakt het voor sommigen enkel
moeilijker om tot een beslissing te komen. Enkele forumleden voelen zich hierdoor radeloos.
‘Zelf zou ik het kindje graag houden maar m'n vriend wilt het weg, nu heb ik 2 jaar
geleden al eens een abortus laten doen & wil ik dit niet opnieuw. Hij is naar eigen
zeggen 'nog niet klaar voor een kind', hij is 5 jaar ouder dan mij. Ik snap niet dat hij
dit kindje niet wilt’ (http://9maand.be)
‘Ik vertrouwde het niet helemaal en heb een testje gedaan, ik bleek zwanger te
zijn. Heb direct echo laten maken en ben rond de 5/6 weken. Mijn vriend wil het
kindje nog steeds niet en ik weet niet wat ik moet doen. Ik wil echt geen abortus
laten doen!!’ (www.baby.be)
25
Tabel 5
Geclusterde thema’s analyse 1
Subthema’s Hoofdthema’s Hogere-‐ orde thema’s
-‐ Visie/ mening van de partner over
de ongeplande zwangerschap
-‐ Visie/ mening van familieleden en
vrienden over de ongeplande
zwangerschap
Het komen tot een consensus met
significante anderen betreffende de
abortusbeslissing
-‐ Uiten van gebrekkige steun bij
omringden
-‐ Vraag naar raad, advies en hulp of
een medebeslisser bij het maken
van een keuze
-‐ Zoektocht naar lotgenoten
De zoektocht naar online
steunfiguren en medebeslissers
-‐ Geven van expliciete redenen voor
abortus
-‐ Het erkennen van ambivalentie
om indirect bevestiging te zoeken
voor de potentiële abortuskeuze
Hantering van het online forum als
klankbord om de potentiële
abortusbeslissing te bestendigen
-‐ Abortusingreep en gevolgen
-‐ Kostprijs
-‐ Vraag naar ervaring met
abortuscentra
-‐ Abortuswetgeving
Uitwisseling van/ vraag naar
abortusinformatie
-‐ Counterfactual thinking
-‐ Verlieservaring
-‐ Sociale afzondering
-‐ Emotionele lasten na de abortus
-‐ Negatieve ervaring met
hulpverlening
Delen van een negatieve ervaring
‘We hebben een tijdje geen hormonale anticonceptie gebruikt, enkel condooms,
maar omdat we dit niet zo fijn vonden ben ik terug de pil gaan halen. En die staat
nu onaangeroerd op mijn nachtkastje want ik blijk zwanger te zijn. Mijn eerste
reactie was pure paniek. Die van mijn man: abortus!’ (www.baby.be)
26
Bepaalde partners betrekken de toekomst van de relatie bij het overbrengen van hun mening.
Dit gegeven kan voor de vrouwelijke forumgebruiker in kwestie nog meer ambivalente
gevoelens en gedachten teweegbrengen. Bovendien worden ze op deze manier indirect
verplicht om niet alleen na te denken over de abortuskeuze, maar ook over de toekomst van
hun huidige relatie.
‘Hij wil absoluut dat ik het laat weg doen alleen zo wil hij verder met de relatie en
alleen dan wil hij iets aan de situatie veranderen en zich beter gaan in zetten voor
de relatie. Anders wil hij niets meer met mij te maken hebben . Hij wil nu maandag
naar Nederland rijden voor een abortus. Ik zelf heb er het moeilijk mee en ik weet
niet goed wat ik moet doen. Het is zo een constante tweestrijd in mijn hoofd.
Alleenstaande mama worden is niet simpel, maar het kindje weg doen is ook niet
meer simpel’ (www.baby.be)
Sommige vrouwelijke forumleden begrijpen de visie van hun partner, maar vinden het moeilijk
zich hierbij neer te leggen of deze visie zonder eigen inbreng te accepteren. Enkelen voelen
bovendien de noodzaak om hierbij ook hun eigen visie te verantwoorden.
‘Hij vertelde dat het niet in een goede omgeving zou komen omdat wij niet samen
wonen en omdat we allebei student zijn. Hij vond het ook maar niets dat zijn kind
door mijn ouders opgevoed zou worden. Hij vertelde dat het beter zou zijn om het
kind nu te aborteren. Ik begreep zijn standpunt, maar ik wou het kind houden
omdat ik er wel van overtuigd was dat mijn kind in een goed milieu terecht zou
komen en omdat mij ouders mij enorm steunen. Bovendien is mijn kind uit liefde
gewekt en ik zag het daarom als een gewenste zwangerschap.’ (www.baby.be)
Visie/ mening van familieleden en vrienden over de ongeplande zwangerschap
Naast de bovenstaande moeilijkheden komt er in de forumberichten naar voor dat ook
andere significante personen zoals familieleden en vrienden een mening hebben over wat de
vrouw zou moeten doen. Dit maakt het voor de vrouwelijke forumgebruiker in bepaalde
gevallen enkel nog moeilijker.
‘Heb het wel mijn zus verteld. Ze is 9jaar ouder dan mij en heeft ook een aantal
jaren alleen voor haar kindje gezorgd.,Nuja alleen, co-‐ouderschap. Zij heeft een
27
week haar zoontje en haar ex man heeft een week haar zoontje. En ze zei tegen
mij dat ze het alleen financieel toen ook niet aankon. … Voor haar is het een
uitgemaakte zaak en moet ik abortus doen.’ (http://9maand.be)
Toch achten sommige forumleden deze opinies en visies nodig en behulpzaam om tot een
beslissing te komen.
‘Mijn situatie is wel gunstig in die zin dat financieel er geen problemen zijn, er
mensen rond me zijn die me wellicht heel erg zullen steunen, ik mooie werkuren
heb en voor de komende 3 jaar een stabiel loon,... vrijdag ga ik m'n hart eens
luchten bij een vriendin zonder kindjes denk ik. ik durf het niet aan mijn moeder
zeggen, maar ik vind wel dat zij het snel moet weten. Het zijn al hele
gedachtenkronkels op zo'n korte tijd, maar het overweldigt me allemaal heel erg.’
(www.baby.be)
De zoektocht naar online steunfiguren en medebeslissers.
Uit het analyseren van de zes verschillende fora blijkt dat vele forumleden zich
aansluiten tot een forum omwille van een tekort die ervaren wordt. Dit tekort enerzijds zijnde
de bovenstaande beschreven moeilijkheid omtrent de keuze en anderzijds zijnde een gebrek
aan steun van omringden bij het maken van een keuze met abortus als optie. Men richt zich als
het ware tot online fora omdat ze hopen de gemiste steun hier te kunnen compenseren.
Uiten van een gebrekkige steun bij omringden.
De zoektocht naar alternatieve steunfiguren begint in bepaalde forumberichten met het
uiten dat men te weinig steun ervaart van omringden. Dit kan van zowel de partner, als
familieleden of vrienden zijn. De forumgebruiker schetst op deze manier de context waarin ze
tot een keuze moeten komen en de noodzaak tot steun bij het maken van een keuze.
‘Man daarentegen valt niet mee te praten, wilt da ik abortus doe.. Ik begrijp zijn
financiële bezorgdheid maar ik vind het toch heel cru dat hij me verplicht iets te
doen wat mij enorm Veel pijn zou doen in het hart.. Donderdag heb ik afspraak
met gynae, zal met haar ook eens bespreken maar ben bang als ze een echo doet
ik het niet over mijn hart kan krijgen dat kleine dingetje in mijn buik te ontdoen.. Ik
28
weet het niet meer. Wou het even van t hart, kan er niet over praten met
anderen.’ (http://forum.zappybaby.be)
Naast het ervaren van te weinig steun, zijn sommige vrouwelijke forumleden angstig om te
praten met omringden of hebben ze het gevoel dat ze te weinig of geen steun zullen ervaren in
het praten met deze significante anderen. Ze hopen de gewenste steun bij andere
forumgebruikers te vinden.
‘omdat ik me momenteel in een totaal surrealistische situatie bevind en hier me
heel weinig vrienden en/of familie over kan praten, ben ik naar dit forum
afgezakt.’ (http://forum.zappybaby.be)
Vraag naar raad, advies en hulp of een medebeslisser bij het maken van een keuze.
Sommige vrouwelijke forumgebruikers denken eraan om een abortusingreep te
ondergaan. Toch zijn velen van hen het hierover nog niet helemaal zeker. Ze uiten een nood
aan inbreng van andere forumleden om zo tot een definitieve keuze te kunnen komen.
‘Het is zo een constante tweestrijd in mijn hoofd. Alleenstaande mama worden is
niet simpel, maar het kindje weg doen is ook niet meer simpel. Kan iemand mij
wat raad geven aub? Groetjes’ (www.baby.be)
‘Sorry voor het hele boek dat ik hier heb neergetypt maar ik zou graag jullie
mening weten over mijn situatie. Iemand die me een beetje raad kan geven of in
dezelfde situatie heeft gezeten? Ik weet dat jullie de beslissing niet voor mij
kunnen maken maar een beetje steun of advies zou me wel heel hard kunnen
helpen.’ (http://9maand.be)
‘nu zijn we een samengesteld gezin en heeft hij al een kleine en ik heb er twee dus
dit zou het vierde kind zijn. We zijn ook bang voor de reacties van anderen. wat is
jullie mening hierover? Mercikes’ (http://9maand.be)
Naast de vraag naar advies en raad/ inbreng van andere forumgebruikers, voelen sommige
vrouwelijke forumleden zich niet volledig in staat om een keuze zelfstandig te maken of
29
ervaren ze op het moment dat ze een post schrijven sterke ambivalente gevoelens. Enkelen
onder hen vragen oprecht en/of straightforward wat ze nu precies moeten doen en hopen dat
andere forumleden samen met hen tot een beslissing kunnen komen.
‘Ik staar me zo blind op dit beeld dat ik er paniekerig bij loop. Ik weet het nog
maar sinds deze morgend dus ik weet dat ik nog alle tijd heb om me voor te
bereiden maar toch. Paniek is alles wat ik nu voel. Wat moet ik in godsnaam
doen???’ (http://9maand.be)
‘Ik ben het einde raad ik wil het zo graag houden heel graag! Maar de situatie zegt
neen wt moet ik volgen mijn gedacht of me hart? Ik ben daar zo kapot enof van!!!’
(http://9maand.be)
Deze forumberichten beschrijven dus een expliciete vraag naar een medebeslisser of met
andere woorden iemand die zegt wat de vrouw in kwestie moet doen.
Zoektocht naar lotgenoten.
Vele forumleden (zowel mannen als vrouwen) richten zich tot een forum om in contact
te komen met personen die zich in het verleden of momenteel bevinden in een gelijkaardige
situatie. Ze hopen dat deze personen hen kunnen bijstaan in hun toekomstige keuze en zo
vrede te vinden met deze keuze.
‘Zoek lotgenoten die zwanger zijn en abortus overwegen. Of t willen houden
zonder vader enz.’ (www.jongereninfolife.be)
‘Maar het is echt een dilemma; het gaat wel overwegend richting abortus, maar ik
denk wel vaak van: ik ben er bijna dertig, dit is toch normaal om nu zwanger te
zijn, en we gingen er binnen een jaar aan beginnen, wat is dat jaar nu ... Iemand
die ook hetzelfde dilemma heeft gehad of raad heeft?’ (http://forum.libelle.be)
Hantering van het online forum als klankbord om de potentiële abortusbeslissing te
bestendigen.
Uit de forumberichten komt naar voor dat een groot aantal van de vrouwelijke
30
forumgebruikers de optie abortus overweegt. Omdat abortus op zich een sterk controversieel
onderwerp is, vinden de meeste van deze forumleden het noodzakelijk om hun potentiële
keuze voor abortus te verantwoorden. Dit doen ze op verscheidene manieren.
Geven van expliciete redenen voor abortus.
De meeste forumgebruikers die abortus overwegen, geven steeds een aantal duidelijk
omschreven redenen waarom de keuze voor abortus in hun specifieke situatie de beste optie
zou zijn.
‘Ik weet dat het met veel lievde gemaakt is geweest wij houden zo van elkaar ik en
mijn vriend! maar zo lang zijn wij ook nog niet samen. Hij heeft hem kog niet
genoeg kunnen bewijzen om te kunnen weten of hij daar wel klaar voor is en toch
wilt hij er 100% voor gaan moest ik het toch beslissen te houden. En echt houden
mijn situatie zit ook niet heel denderend ik ben onlangs werkloos doordat ik al het
voogt kreeg van mijn jongste broer en effen mij moest aanpassen zoals verhuisen
en aan deze levensstijl .ik heb ook geen ouders waar ik kan op rekenen dus ik kan
niet echt naar iemand gaan voor raad of het is een goeie vriendin van mij. mijn
vriend zelf weet niet wat alleen wonen is hij woont nog bij de ouders en heeft ook
geen vaste inkom hij weet met moeite wat werken is.Ik heb ook een moeilijke
situatie op moment omdat ik geen vast werk meer heb ik kan ook niet terug vallen
naar familie ik had ook nog in mijn gedacht om in februari terug een opleiding of
naar school te gaan. En wil zo graag nog een huis kopen in mijn leven en ik wil niet
dat mijn dromen niet kunnen waarmaken voor een baby’ (http://9maand.be)
Door het geven van een aantal duidelijk omschreven redenen voor de abortuskeuze proberen
vrouwelijke forumleden hun potentiële abortuskeuze te verantwoorden en verdedigen.
Bovendien hopen sommigen onder hen compassie of medeleven te verkrijgen van andere
forumleden.
‘We hebben twee keuzes, houden.. of abortus... We hebben al 2 kindjes,.. een
derde erbij gaat financieel gewoon niet.. Ik werk niet ( ik ging net terug beginnen
werken ) dus we leven van 1 loontje.. Als ik het kindje hou, wil dat zeggen geen
werk..’ (www.jongereninfolife.be)
31
Voor anderen weerspiegelen de gegeven redeneren voor abortus een soort noodzaak tot
abortuskeuze, ondanks aanwezige ambivalente gevoelens.
‘maar nu... ik heb dus wal tijdens de 1 ste 11 weken gerookt...een half pakje per
dag en elke avond samen met mijn man een joint gerookt wat dus een halve joint
per dag is. ben vanf ik wist dat ik zwanger was met alles gestopt roken en joint nu
hebben we zoveel schrik voor het kindje dat er iets mis zal zijn. dat we zelfs een
abortus overwegen maar eigenlijk wil ik dat echt niet en er is nog zo weinig tijd om
iets te beslissen.’ (www.baby.be)
Het erkennen van ambivalentie om indirect bevestiging te zoeken voor de potentiële
abortuskeuze.
Naast het geven van een aantal expliciete redenen voor abortus vragen sommige
forumleden indirect bevestiging voor de potentiële keuze, ondanks het uiten van ambivalentie.
Zo beschrijven sommigen onder hen dat de afspraak voor de abortusingreep vastligt, maar dat
ze toch nog twijfelen. Indirect komt in deze berichten de nood aan bevestiging van hun
potentiële keuze naar voor.
‘Mijn verstand zegt dat ik abortus moet doen.. maar mijn hart smeekt me het niet
te doen... Donderdag 19 februari 2009 is de dag... Dan is de ingreep.. ik heb nu
nog enkele dagen bedenktijd.. Ik heb 2 pilletjes gekregen,.. die moet ik 3 uur voor
de ingreep in nemen.. als ik dit doe is er geen weg terug.. anders zal ik een
gehandicapt kindje krijgen.. Aub reageer hierop, je mening, je gevoelens.. zelfs als
je vragen hebt.. ik ben een open boek..’ (www.jongereninfolife.be)
‘Heb nu 6 dagen de tijd om echt tot een beslissing te komen. Maar mijn hart en
mijn hoofd zitten in een grote oorlog en het is zo vermoeiend... ik weet niet wat ik
moet doen, en ik weet niet of ik ooit echt 100% achter 1 van mijn beslissingen kan
staan.’ (http://9maand.be)
Ondanks het bijna definitieve karakter van de keuze, ervaren vele vrouwelijke forumleden
ambivalente gevoelens en gedachten. Ze hopen dus dat andere forumleden hun keuze kunnen
bevestigen en hen steunen in deze (interne) alreeds gemaakte keuze.
32
‘Ik weet niet hoe er mee om te gaan, nu maandag gaat het gebeuren, stipt 10u. En
ik heb zo'n schrik... Misschien kan iemand me raad geven of met me praten, dat
zou me in ieder geval heel veel deugd doen.. Thxx groetjes’ (www.baby.be)
In volgend bericht komt de ambivalentie van de keuze sterk naar voor. Toch beschrijft het
forumlid onmiddellijk hierna de redenen waarom abortus in haar geval de beste keuze zou zijn.
Ook hier komt het indirect bevestiging willen krijgen sterk naar voor.
‘Ik overweeg om abortus te doen maar als ik er aan denk voel ik mij zo slecht! En
moet ik Wenen! En schuldig en ng zo veel meer. Ik weet dat het met veel lievde
gemaakt is geweest wij houden zo van elkaar ik en mijn vriend! maar zo lang zijn
wij ook nog niet samen. Hij heeft hem kog niet genoeg kunnen bewijzen om te
kunnen weten of hij daar wel klaar voor is en toch wilt hij er 100% voor gaan
moest ik het toch beslissen te houden. En echt houden mijn situatie zit ook niet
heel denderend ik ben onlangs werkloos doordat ik al het voogt kreeg van mijn
jongste broer en effen mij moest aanpassen zoals verhuisen en aan deze
levensstijl.’ (http://9maand.be)
Uitwisseling van/ vraag naar abortusinformatie.
Sommige forumleden richten zich tot andere forumgebruikers om meer te weten te
komen over abortus. Dit omdat ze de optie abortus overwegen of (in)direct in aanmerking
komen met dit onderwerp. De vraag naar informatie kan zowel praktisch zijn (bijvoorbeeld de
kostprijs) als meer gericht omtrent de abortusingreep.
Abortusingreep en gevolgen.
Enkele forumleden uiten zorgen omtrent de gevolgen van de abortusingreep. Ze
raadpleegden verschillende bronnen om meer kennis op te doen over de ingreep en kwamen
in aanmerking met onrustwekkende informatie.
‘Ik heb ondertussen al heel wat informatie over abortus opgezocht, maar er is toch
wel iets dat de hele tijd blijft hangen. Ik heb gelezen dat je 50% meer kans hebt op
borstkanker als je bij je eerste zwangerschap een abortus laat uitvoeren. Ik heb
hierdoor enorm veel schrik gekregen, omdat ik sowieso al een verhoogde kans heb
33
op borstkanker aangezien mijn mama het heeft gehad. Ik heb ook gelezen dat je
dan ook meer kans maakt om een agressievere kanker te ontwikkelen dan
wanneer je geen abortus laat uitvoeren. Ik weet nu dus echt niet wat ik moet
doen... Ik wil mijn eigen gezondheid ook niet in gevaar brengen. Weet er iemand
hier meer over?’ (www.baby.be)
Andere forumleden hopen informatie te verkrijgen over het hoe, waar en wat omtrent abortus
in de abortusprocedure op zich.
‘Hoi, ik zou graag willen weten waar ik terecht kan voor een abortus. En hoe gaat
dat juist in zijn werking? Xxx’ (www.baby.be)
Kostprijs.
Over de kostprijs van abortus heerst er heel wat onduidelijkheid online en op online
fora. Ondanks aanwezige correcte informatieve abortuswebsites richten sommige forumleden
zich toch tot deze fora om hierover meer kennis te vergaren.
‘We hebben dus besloten om een abortus te laten doen: weet iemand hoeveel dit
kost en of het psychologisch zwaar is want op dit moment heb ik (nog) geen last
van schuld of iets dergelijks?’ (www.baby.be)
Vraag naar ervaring met abortuscentra.
Vrouwelijke forumleden die abortus overwegen, ervaren in vele gevallen een moeilijke
periode. Ze voelen zich onzeker en zijn angstig over de toekomstige abortusingreep. Sommigen
onder hen hopen ervaringen met bepaalde abortuscentra van anderen te lezen om zich zo
zekerder te voelen over de procedure.
‘Ben naar mijn huisarts geweest en heb al een afspraak met de abortuskliniek in
Brussel. Zie het allemaal totaal niet zitten. Is er iemand met eenzelfde ervaring en
heeft er iemand ervaring met de abortuskliniek in Brussel?’ (http://9maand.be)
‘Kan iemand me misschien verder helpen met hoe waar en wat voor en vooral na
de abortus? of je nog brieven thuis aan krijgt enz...’ (www.jongereninfolife.be)
34
Abortuswetgeving.
Bepaalde forumleden (niet steeds vrouwelijke) doen beroep op een forum om meer
inzicht te krijgen over de wetgeving die er bestaat omtrent abortus.
‘Ik werk als begeleider met minderjarige meisjes. Een tijdje geleden onderging een
cliënt heimelijk een abortus. Naar eigen zeggen is ze daar niet goed voor
geïnformeerd geweest. Ze heeft ook slechts een gebrekkige begeleiding gekregen
achteraf. Kent er iemand de wettelijke bepalingen voor abortus bij minderjarigen?
Weet er ook iemand hoe dit precies in zijn werk gaat?’ (www.gezondheid.be)
‘Volgende maand word ik 18 jaar , ik ben gestopt met school, en hij werkt(hij is 19)
nu vroeg ik mij af..Kan hij mij dwingen om het kindje te laten wegnemen? of kan
hij iets doen waardoor ik het moeilijk krijg om het te mogen houden? Kweet niet
meer wat te doen...’ (www.baby.be)
Delen van een negatieve ervaring.
De meeste forumgebruikers starten hun bericht met het schetsen van een unieke
context, een persoonlijk verhaal. Sommigen onder hen delen hierbij hun abortuservaring. De
persoonlijke verhalen omtrent de abortusprocedure die in analyse 1 naar voor kwamen, zijn
sterk negatief geladen. Zo beschrijven velen onder hen de emotionele lasten die gepaard gaan
met de gemaakte beslissing en/of de inadequate hulpverlening die ze, in hun beleving, kregen.
Emotionele lasten na de abortus.
In de forumberichten die een abortusingreep in het verleden beschrijven, komen een
breed spectrum aan negatieve gevoelens gepaard met de procedure naar voor. Bovendien
bevat eenzelfde bericht een aantal van deze emotionele lasten. In wat volgt worden enkele
subthema’s bij dit hoofthema besproken. Toch is het belangrijk te vermelden dat het
onderscheid tussen deze subthema’s niet een absoluut onderscheid is, in die zin dat de
verschillende subthema’s regelmatig samen voorkomen in één forumbericht.
Counterfactual thinking.
Sommige vrouwelijke forumleden brengen de ‘Wat als?’ vraag naar voor. Ze denken aan
hoe hun leven er zou uitzien indien ze niet voor abortus hadden gekozen.
35
‘Nu maanden later, weet ik het allemaal niet zo goed meer. Niets is nog hetzelfde
zoals ervoor. Ik ben mama geweest en ik heb er voor gekozen het niet langer te
zijn. Die gedachte gaat dagelijks door mijn hoofd. Ik weet dat ik nuchter en
rationeel bekeken de juiste (voor zover er een "juist" is in een situatie als deze)
beslissing heb genomen.. maar toch vraag ik me dagelijks af "wat als?" Ik kan het
mezelf niet vergeven.’ (www.jongereninfolife.be)
‘Ik voelde me rot en blij tegelijkertijd.. Na wikken en wegen koos ik voor een
abortus.. Als ik nu terugdenk aan mijn keuze heb ik er spijt van, enorme spijt..
Want ik had heel gelukkig kunnen zijn met mijn nieuwe vriend en ons kindje.. Denk
ik..’ (www.baby.be)
Gekoppeld aan het counterfactual thinking, ervaren bepaalde vrouwelijke forumgebruikers na
de abortusprocedure sterke gevoelens van schuld, spijt en schaamte.
‘er gaat geen dag voorbij dat ik niet zit te huilen , het doet allemaal zo veel pijn ik
voel me leeg , en ik verlang ergens toch naar een kindje ook al weet ik dat ik dit
niet kon houden ... ik ben bang dat ik in een depressie ga sukkelen , ik ben bang
dat dit gevoel nooit meer weggaat , ik voel me schuldig tegenover het kindje ,
tegenover alle vrouwen die geen kindjes kunnen krijgen ... , ik had het kindje graag
gehad, ik verlangde er naar, maar kon het niet houden en dat doet pijn.’
(www.baby.be)
‘En toch heb ik tot de allerlaatste dag geweacht en hem gesmeekt dat we hier
samen zouden doorgeraken maar niets hielp. Ik heb zo ongelooflijk spijt , dat ik
mijn kleine ventje heb weggedaan voor een man ... mijn leven is gestopt
12/01/2011 om 16.00 het was onbeschrijfelijk zo'n gevoel en ja mijn vriend was
erbij en heeft gehuild maar waarom ... wat moet ik beginnen , ik walg van mezelf
ik heb altijd gezworen dat ik NOOIT een abortus zou doen NOOIT maar ja blijkabar
mag je nooit nooit zeggen’ (www.baby.be)
Verlieservaring.
Abortus kan ervaren worden als een verlieservaring. Sommige forumleden doorgaan een
rouwproces dat gepaard gaat met sterke gevoelens van verdriet en pijn of een overheersend
36
leeg gevoel. Bovendien missen sommigen hun ongeboren kind en ontstaat er intens sterk
verlangen naar het kind. Deze verlieservaring is alsook manifest gekoppeld aan bovenstaande
emotionele lasten.
‘Ik heb begin dit jaar al abortus gedaan, en wil die pijn nooit meer meemaken.’
(www.baby.be)
‘Elke keer ik alleen ben, begin ik te wenen en verlang ik naar dat klein mensje in
mijn buik ...’ (www.baby.be)
‘ik vond het verschrikkelijk ... de leegte en het verdiet en de gedachte waren in het
begin ondragelijk’ (www.baby.be)
Om de verlieservaring tot op een bepaalde hoogte dragelijker te maken, geven sommige
vrouwelijke forumleden hun ongeboren kind een naam.
‘Mijn sammeke, want zo zou ik 'het' genoemd hebben, zoals de naam voor altijd
gegraveerd staat in mn kettinkje. Ik voel me ook zo schuldig. En zo'n verlangen en
tegelijk zo'n gemis.’ (www.jongereninfolife.be)
Sociale afzondering.
Sommige forumleden hebben het moeilijk met het besef van en de confrontatie met de
abortusingreep. Het zien van een zwangere vrouw kan heel wat gevoelens losmaken. Bijgevolg
kiezen sommige vrouwen ervoor om zich sociaal te isoleren.
‘Nu sta ik er dus een beetje alleen voor (ook omdat ik niet wil dat anderen me zo
zien als ik er nu bijloop) Maar ik ga er kapot aan! Elke keer ik alleen ben, begin ik
te wenen en verlang ik naar dat klein mensje in mijn buik ... Zelfs op de fiets van
mijn werk naar huis kan ik me amper inhouden en wanneer ik dan de deur open
doe, beginnen de tranen over mijn wangen te stromen ... Als ik iemand zie met een
dikke buik of met een koets springen de tranen in mijn ogen ... Ik ben er echt kapot
van ...’ (www.baby.be)
37
Sociale afzondering helpt bepaalde vrouwen om de abortus een plaats te kunnen geven en in
de toekomst beter te kunnen omgaan met de confrontatie van bijvoorbeeld een zwangere
vrouw.
‘Ik voel me beschaamd naar de buiten wereld toe en heb de reactie me meer en
meer thuis op te sluiten. Als ik kinderen zie, of een gezonde zwangere buik, kan ik
het nt helpen me af te vragen "waarom zij wel en ik niet?" Dus het is makkelijker
om me een in situatie te plaatsen waar de kans tot confrontatie veel kleiner is.’
(www.jongereninfolife.be)
Negatieve ervaring met hulpverlening.
Sommige vrouwelijke forumleden beschrijven in detail hoe hun ervaring met een
abortuscentra was. Hierbij ligt de focus sterk op de negatieve kant van de ervaring, eerder dan
het benoemen van een uitzondering of het ondervinden van complicaties tijdens of na de
ingreep.
‘ik moest in het centrum blijven wachten tot het vruchtje afkwam . normaal duurt
dit maar maximum vier uur , ik heb daar vijf uur gezeten en nog waren ze niet
zeker of het vruchtje afgekomen was dus stuurde ze ma naar huis met nog eens
twee pilletjes . onderweg kreeg ik zo een hevige pijn en enorm veel bloedverlies , ik
had heel de tijd niemand bij me die me kon steunen of troosten . ik ben toen
s'avonds naar het ziekenhuis gegaan omdat de pijn niet te houden was , daar
moest ik een nachtje blijven en de volgende dag hebben ze nog een curretage
uitgevoerd onder volledige verdoving , volgens de gyneacologe zat mijn
baarmoeder vol met bloed en klonters.’ (www.baby.be)
Naast het benoemen van medische complicaties tijdens en/of na de ingreep, schrijven
sommige vrouwelijke forumleden over hun negatieve ervaring die ze hadden met de
psychosociale medewerker in het abortuscentrum.
‘Ik ben vandaag naar de abortus kliniek geweest. Een hele babbel gedaan met een
vrouw. Ze was wel lief. Maar het kwam er toch vooral op neer dat ze mij duwde in
de richting van abortus. Ik hoopte ergens ook dat ze mij informatie zou kunnen
38
geven moest ik het toch houden. Maar ze kwam met dezelfde argumenten als mijn
zus af. Je bent nog jong, financieel is het zwaar, ga je genoeg tijd hebben.’
(http://9maand.be)
Resultaten Thematische Discoursanalyse
De thematische discoursanalyse begon bij het verzamelen van alle mogelijke ideeën,
meningen en opvattingen over abortus binnen de zes geselecteerde fora. Deze ideeën
vormden bijgevolg en samenvattend 197 impliciete of expliciete neergeschreven meningen
over het thema abortus (benoemd als thematische discours in tabel 6). Hieruit volgend werden
meer latente of onderliggende discours benoemd. Dit zijn discours die niet expliciet naar voor
kwamen in forumberichten, maar door analyse van die berichten duidelijk aanwezig zijn en dus
benoemd werden door de onderzoeker. Het overwicht van deze discours werd bevonden als
eerder negatief geladen. De latente discours vertoonden in vele gevallen een anti-‐ abortus
karakter. Dit met slechts enkele uitzonderingen (zie verder). Bovendien weerspiegelen de
latente discours verschillende dimensies binnen datzelfde discours. Teneinde de resultaten
overzichtelijk te houden werd tabel 6 opgesteld (pagina 39 – 40).
Het onderwerpen van de keuze aan een criteriumanalyse.
Forumleden stellen impliciet dat er zowel aan de keuze voor abortus als aan de keuze
voor ouderschap dwingende voorwaarden verbonden zijn. De berichten suggereren dat het
voldoen aan de geformuleerde voorwaarden zal bepalen welke keuze men al dan niet moet
maken.
Er zijn criteria verbonden aan de keuze voor abortus.
Forumleden poneren dat de keuze voor abortus niet zomaar een keuze mag zijn.
Abortus kan slechts in enkele gevallen en in alle andere gevallen wordt er als het ware een
(on)bewuste ‘checklist’ opgemaakt die aangeeft aan welke criteria je moet voldoen vooraleer
men uiteindelijk zal kiezen voor abortus.
‘Als er geen echte goede reden is tot abortus, vind ik dat beiden de
verantwoordelijkheid moeten dragen.’ (http://9maand.be)
39
Tabel 6
Abortusdiscours
Thematische discours Dimensies van het discours Latente discours
-‐ Abortus overweeg je pas wanneer je
hiervoor grondige redenen hebt
-‐ Abortus is toegestaan bij
tienerzwangerschappen
-‐ Wie een serieuze relatie heeft kiest niet
voor abortus
-‐ Zorgen voor een kind kan je pas wanneer
je voor jezelf kan zorgen
-‐ Een kind moet je opvoeden met de
biologische vader
-‐ Er zijn criteria verbonden aan
de keuze voor abortus
-‐ Er zijn criteria verbonden aan
het kiezen voor ouderschap
Het onderwerpen van de keuze
aan een criteriumanalyse
Notie dat er dwingende
voorwaarden verbonden moeten
zijn aan de keuze abortus versus
ouderschap bij een ongeplande
zwangerschap
-‐ Enkel vrouwen van de lagere sociale
klassen worden ongepland zwanger
-‐ Vrouwen die hun verantwoordelijkheid
niet opnemen worden ongepland zwanger
-‐ Marginalen en prostituees kiezen voor
abortus
-‐ Enkel laffe en niet moedige vrouwen
kiezen voor abortus
-‐ Enkel ongelovigen kiezen voor abortus
-‐ Slechts bepaalde vrouwen
worden ongepland zwanger
-‐ Slechts bepaalde vrouwen
kiezen abortus
Typologie van de abortuscliënt
Overtuiging dat de
persoonlijkheid, het geloof en de
sociale positie die een vrouw
bezit, bepaalt of ze ongepland
zwanger raakt en hierop
volgend kiest voor abortus
-‐ Abortus is een misdaad waar een straf
moet op volgen
-‐ Abortus maakt levens kapot
-‐ Een kind krijgen beïnvloedt je toekomst
(carrière, vrijheid, relatie)
-‐ Een kind houden kan levens kapot maken
-‐ Jonge meisjes die kind houden kunnen
vele problemen krijgen
-‐ Er moeten negatieve gevolgen
verbonden zijn aan abortus
-‐ Er zijn negatieve gevolgen
verbonden aan het kiezen voor
je ongepland kind
Kiezen is onmiskenbaar
verliezen
Welke keuze je ook maakt, deze
zal steeds gepaard gaan met
opgelegde negatieve emoties en
consequenties
-‐ Een vrouw die twijfelt aan haar
zwangerschap verdient het niet om een
moeder te worden
-‐ Wanneer abortus een irrationele keuze
was, zorgt het voor blijvende littekens
-‐ Je moet 100% zeker zijn van
de keuze die je maakt
Het belang van (on)zekerheid
over je keuze
Het idee dat de keuze die je
maakt (abortus of kiezen voor je
kind) noodzakelijk, maar
onmogelijk ontwijfelbaar is
40
-‐ Ouderschap (gewenst of ongewenst) gaat
steeds gepaard met twijfels
-‐ Gevoelens van angst en twijfels horen bij
een ongeplande zwangerschap
-‐ Je kan nooit 100% zeker zijn
van de keuze die je maakt
-‐ Abortus is moord
-‐ Abortus is je eigen leven en dood
vermoorden
-‐ Abortus is het beëindigen van het leven en
de toekomst van je eigen kind
-‐ Abortus is het vrucht die je gedragen hebt
weggooien
-‐ Abortus moet gebeuren voor het hartje
van de foetus klopt
-‐ Abortus is een ethische
beslissing over leven en dood
-‐ Abortus is de ethische kwestie
‘Wat en wanneer is er leven?’
in vraag stellen
Abortus is een diep existentiële
kwestie
Idee dat kiezen voor abortus
God spelen is
-‐ Abortus is één van de moeilijkste keuzes
die je ooit in je leven zal maken
-‐ De beslissing om abortus te ondergaan is
zwaar en moeilijk
-‐ Echte liefde en geluk voel je pas wanneer
je kind geboren is
-‐ Om een kind op te voeden heb je enkel
liefde nodig
-‐ Iedere vrouw kan voor een kind zorgen
-‐ Abortus is verplicht een
moeilijke keuze
-‐ Moederschap als een inherent
kenmerk van de vrouw
Abortus als abnormaliteit
Idee dat de abortuskeuze
verplicht moeilijk is omdat deze
tegenstrijdig is met de normen
van normaliteit, natuurlijkheid
en makkelijkheid
‘Ik ga me hier niet uitspreken over abortus of niet, want dat is ieder zijn zaak,
alhoewel ik er in principe niet achtersta, of de redenen moeten er goed voor zijn.’
(www.baby.be)
Bovenstaande berichten stellen dat abortus slechts kan bij het hebben van gegronde redenen.
‘Ik bedoel dat ik tegen abortus ben maar er zijn uitzonderlijke gevallen. Vrouwen
die zwanger geraken door verkrachting, zwanger op je 15de of 16de, zwaar
gehandicapt kind, gevaarlijk voor je gezondheid als je bv zwanger bent na je
40ste,...’ (www.baby.be)
Deze forumgebruiker suggereert dat abortus enkel in uitzonderlijke gevallen kan. Hier komt
duidelijk de (on)bewuste ‘checklist’ naar voor. Ben je slachtoffer van een verkrachting, een
41
tienermoeder of te oud voor een kind op te voeden, dan kan voor abortus gekozen worden.
‘Als je in een volwassen relatie zit met voldoende middelen dan maak je zo een
keuze niet. Dan neem je dat kind er gewoon bij.’ (http://9maand.be)
‘Maar als je een gelukkige relatie hebt en zeker nog van plan bent om aan
kinderen te beginnen of voor een 2de te gaan dan ben ik ABSOLUUT tegen
abortus. dan vind ik het een egoïstische beslissing. Je doet geen abortus omdat het
niet in je 'planning' past.’ (www.baby.be)
Uit deze berichten komt naar voor dat volwassenen in een serieuze relatie logischerwijze
samen een kind moeten opvoeden en niet mogen kiezen voor abortus, ongeacht de redenen
die hieraan gekoppeld worden.
Er zijn criteria verbonden aan het kiezen voor ouderschap.
Naast het opleggen van criteria aan de keuze voor abortus, zijn forumleden eveneens
kritisch over ouderschap. Sommigen onder hen zijn niet steeds overtuigd dat een vrouw die
ongepland zwanger werd weldegelijk moeder mag worden.
‘Mijn indruk momenteel is dat je nog lang niet klaar bent met je eigen
moeilijkheden. Een zwangerschap is niet een fluitje van een cent. Je gaat jezelf en
je kindje goed moeten verzorgen, wat ook wil zeggen : goed en gezond eten. Dat
ga je moeten opbrengen.’ (http://forum.libelle.be)
Deze forumgebruiker formuleert het impliciete discours dat je pas voor een kind kan zorgen
wanneer je voor jezelf kan zorgen.
‘Ik vind het echt vervelend dat mijn ex mij heeft verlaten en ik heb het er erg
moeilijk mee. Ik wil namelijk geen stiefvader voor mijn kind.’
(http://forum.zappybaby.be)
Dit bericht impliceert onbewust dat je een kind moet opvoeden met de biologische vader.
42
Typologie van de abortuscliënt.
Sommige forumleden hebben de overtuiging dat slechts een aantal vrouwen in een
situatie terechtkomen waarin ze ongepland zwanger raken en hierdoor de keuze voor abortus
overwegen. De typologie (= onderverdeling door middel van bepaalde kenmerken) die naar
voor komt, wordt binnen de geselecteerde fora bepaald door de persoonlijkheidskenmerken,
de sociale positie en het geloof van de vrouw in kwestie.
Slechts bepaalde vrouwen worden ongepland zwanger.
In de forumberichten sluipt de impliciete overtuiging dat niet iedere vrouw ongepland
zwanger raakt, maar dat het steeds om een bepaald type vrouw gaat die in deze situatie
terecht komen.
‘Ja, maar langs de andere kant ... Veel van diegene -‐ en dan ben ik nu niet
bevooroordeeld -‐ die ongepland zwanger geraken, zijn nu niet de mensen die uit
de hoogste sociale klasses komen. En het moet toch ook voor die mensen
betaalbaar zijn.’ (www.baby.be)
Dit forumbericht schets het vooroordeel dat enkel vrouwen uit lagere sociale klassen
ongepland zwanger raken.
‘Binnen een paar jaar ga je dan wel voor een 2de? Je nam geen
voorbehoedsmiddel en je weet wat dan de gevolgen kunnen zijn. Draag die dan
ook als een volwassene en niet zoals een puber.’ (http://9maand.be)
‘Jij bent nog steeds baas over je eigen lijf. Je bent 19 jaar, volwassen en het is dus
wel tijd dat je verantwoordelijkheid draagt voor de gevolgen van je daden.’
(http://9maand.be)
‘Ik vind dat de slechte omstandigheden waarin iemand zich bevindt geen reden
mogen zijn tot een abortus, er valt altijd wel iets te doen.
(www.jongereninfolife.be)
Sommige forumleden zijn van mening dat vrouwen die ongepland zwanger raken en voor
43
abortus zouden kiezen geen verantwoordelijkheid opnemen. Er komen twee verschillende
meningen, ideeën of visies naar voor: of je voorkomt een zwangerschap door gebruik te maken
van een anticonceptiemiddel, of je doet er alles aan om je ongepland kind een toekomst te
kunnen geven ongeacht de omstandigheden waarin men zich begeeft.
Slechts bepaalde vrouwen kiezen abortus.
Volgend op het ongepland zwanger worden, komt de latente overtuiging naar voor dat
ook een bepaald type vrouw de uiteindelijke beslissing zal nemen om abortus te laten
uitvoeren.
‘Het was misschien gezien onze totaal ongeplande situatie, het 'beste', want ik had
-‐ eerlijk waar-‐ NIET voor abortus kunnen kiezen ; we zijn in de kliniek geweest en,
hoewel de medewerkers daar professioneel en vriendelijk waren, vond ik de
mensen in de wachtzaal ALLESBEHALVE herkenbaar. (marginalen, prostituees,
vrouwen met een sociaal begeleider, heel jonge, erg onbezonnen koppeltjes die
hun party-‐agenda aan het plannen waren met een 12-‐weken-‐buik enz enz)’
(http://forum.zappybaby.be)
Het type vrouw zoals eerder vermeld, wordt in dit bericht beschreven aan de hand van persoonlijkheidskenmerken en de sociale positie van de vrouw.
‘In jou geval is dat dan bijvoorbeeld waarom bleef je bij je agressieve vriend?
Iemand die agressief is tegenover jou verdient je liefde niet, je had je liefde kunnen
geven aan je kindje en je zou het zeker dubbel hebben teruggekregen’
(www.jongereninfolife.be)
(On)bewust verwoorden een aantal van de forumleden dat vrouwen die voor de keuze van
abortus staan laffe en niet moedige vrouwen zijn.
‘Het is dus niet enkel door mijn christelijke overtuiging dat ik tegen abortus ben,
maar ook door het besef hoe erg het is en dat wens ik niemand toe.’
(www.jongereninfolife.be)
‘Maar wat zouden je ouders dan zeggen als je een abortus doet, dat is dan toch
ook in strijd met je en hun geloof.’ (http://forum.libelle.be)
44
Ook het geloof wordt in bepaalde berichten aangehaald. Het impliciete discours dat enkel
ongelovigen voor abortus zouden kiezen en dat abortus met andere woorden tegenstrijdig is
met het geloof, komt hierbij sterk naar voor.
Kiezen is onmiskenbaar verliezen.
Een groot aantal forumberichten suggereerde dat welke keuze je ook maakt, deze keuze
nooit volledig de ‘juiste’ of ‘goede’ keuze zal zijn en dat er steeds negatieve consequenties
mee gepaard gaan.
Er moeten negatieve gevolgen verbonden zijn aan abortus.
Abortus is op zich een sterk controversieel onderwerp. Dit weerspiegelt zich in grote
mate online in de geanalyseerde forumberichten. Vele forumleden zijn tegen abortus en dit
reflecteert zich in de impliciete discours die naar voor komen uit hun berichten.
‘Mensen die dat doen zouden er voor in de bak moeten vliegen want eigenlijk is
dat moord’ (www.baby.be)
Voor deze forumgebruiker is abortus een misdaad waar verplicht een straf moet op volgen,
namelijk een gevangenisstraf.
‘Als je toch zwanger bent, smeek ik je om geen abortus te doen! Dat zou je hele
leven ruïneren, het heeft zoveel nadelige gevolgen (kijk eens rond op deze site en
lees de verhalen van meisjes die een abortus deden en daar nu heel veel spijt van
hebben).’ (www.jongereninfolife.be)
‘Ik hoop dat ik nog niet te laat ben, maar doe alstublieft geen abortus!!! Het zou je
leven geheel kapot maken, niet alleen brengt het heel wat mentale problemen met
zich mee, ook schaadt het je lichaam zodat de kans bestaat dat dit je enige kind zo
kunnen zijn’ (www.jongereninfolife.be)
‘Ik begrijp goed dat je je relatie ook wilt redden omdat je van je vriend houdt,
maar denk je dat alles tussen jullie weer goed komt als je een abortus doet? Dan
spreek je je hart tegen en geef je iets op waar je heel veel van houdt, denk je niet
45
dat je hem dat later niet kwalijk gaat nemen? Jullie relatie zal dan niet meer
hetzelfde zijn en misschien verlies je dan je kind én je vriend.’
(www.jongereninfolife.be)
Andere forumgebruikers zien het als een ‘persoonlijke missie’ om een soort van ‘anti-‐ abortus
pleidooi’ naar voor te brengen over waarom abortus niet kan en niet mag. Hierbij brengen ze
op een heldere en onbetwistbare manier de, in hun denkwereld, blijvende negatieve gevolgen
naar voor die abortus teweeg brengt.
‘Ik denk dat je met een abortus niet kan leven. Het zal je kapot maken. Mss een
tweeling dat is niet 1 maar 2 leventjes wat je eventueel geen kans geeft. Sorry als
ik grof klinkt’ (www.baby.be)
In dit bericht komt naar voor dat abortus zowel het leven van de vrouw in kwestie als het leven
van het ongeboren kind kapot maakt.
Er zijn negatieve gevolgen verbonden aan het kiezen voor je ongepland kind.
De gevolgen die geformuleerd worden bij het kiezen voor het kind komen vanuit twee
standpunten. Het eerste standpunt komt van vrouwen die potentieel voor abortus zullen
kiezen en suggereert dat abortus een betere keuze zou zijn omwille van de impact die het kind
zal hebben op het huidige leven van het gezin. Het tweede standpunt wordt geformuleerd
door personen die niet voor deze keuze staan, maar die vanuit eigen hun ervaringen oprecht
neerschrijven dat er ook gevolgen kunnen zijn aan het kiezen voor een kind.
‘Mijn vriend had na een paar dagen al snel aangegeven dat hij het allemaal niet
aan kon. Hij zei dat het zijn carriere zou beinvloeden, zijn vrijheid en dergelijk.’
(http://forum.zappybaby.be)
‘ik vind het altijd zo jammer als een man in een situatie als deze de biezen neemt.
In theorie heeft hij gelijk, het zal zijn leven en toekomst voor een deel beïnvloeden,
minder tijd om uit te gaan, de verantwoordelijkheid voor dat kleine ukje, ...’
(http://forum.zappybaby.be)
46
‘Langs de ene kant wil ik het kindje wel houden (als het nog goed komt na alle
medicatie die ik al genomen heb owv mijn ziekzijn), maar langs de andere kant zou
dat alles stuk maken: mijn collega zijn relatie zou gedaan zijn en hij zou zijn
kinderen misschien kwijt raken, er zouden zoveel andere mensen gekwetst
worden, ...’ (http://forum.zappybaby.be)
Deze berichten brengen naar voor dat het kiezen voor een ongepland kind bepaalde
(ongewenste) gevolgen met zich mee kan brengen. Zo kan het de carrière beïnvloeden, neemt
het een stuk vrijheid weg en kan het ook een effect hebben op de huidige relatie.
‘Ik respecteer ieders mening hier .Maar ik heb stage gedaan in een abortus kliniek
tijdens mijn studentenjaren en ik ken gevallen die het zomaar aangaan die
abortus. Maar er zijn ook meisjes bij die geen enkele uitweg zien. En meestal ziet
hun leven er na de abortus terug veel rooskleuriger uit. Sommige meisjes zouden
bij het houden van het kindje pas veel problemen krijgen en dan bedoel ik het niet
enkel financieel of emotioneel. Maar echte grote problemen. Ik wil hier niet te ver
uitwijden, maar zelfs bij afgifte voor adoptie. Ik keur het niet goed, maar ik ben blij
dat het mogelijk is.’ (www.baby.be)
Deze studente brengt op een voorzichtige, maar ook oprechte manier naar voor dat het kiezen
voor een ongepland kind weldegelijk enkele negatieve gevolgen kan hebben.
Het belang van (on)zekerheid over je keuze.
Enkele forumberichten zijn overtuigd dat je 100% zeker moet zijn van de keuze die je
maakt. Twijfels bij het maken van een keuze moeten strikt vermeden worden. Toch komt er
ambivalentie in de berichten naar voor. Ondanks het feit dat men zeker moet zijn over een
keuze, komt latent eveneens naar voor dat men eigenlijk nooit volledig zeker kan zijn van de
gemaakte keuze.
Je moet 100% zeker zijn van de keuze die je maakt.
In een aantal berichten komt de impliciete boodschap naar voor dat je 100% zeker moet
zijn over de keuze die je maakt. Wanneer de keuze irrationeel of ondoordacht was, dan zal
deze blijvende nefaste effecten veroorzaken.
47
‘Als je er niet 100% achter staat, wanneer het een rationele beslissing is en je je
gevoelens aan de kant schuift, dan kom je het niet te boven.’ (http://9maand.be)
‘Je moet er voor 100% achterstaan. Een kind krijgen is ook ingrijpend en daar moet
je ook 100% achterstaan.’ (http://9maand.be)
‘Zij die er licht overgaan, hebben geen gedacht van wat ze doen. Maar de dag dat
het tot hen zal doordringen wat ze gedaan hebben, kunnen ze niet meer terug en
zullen ze voor de rest van hun leven zich schuldig voelen: zij zijn verantwoordelijk
voor de dood van hun kind. Zij hebben het genot en plezier van kind zijn,
volwassen worden, geliefd zijn en liefhebben, lachen en plezier maken, groeien,
een instrument leren bespelen, goed zijn in een vak of een sport, ... allemaal van
dat kind ontnomen. Ze zullen nooit de armpjes van dat kind rond zich kunnen
voelen en zelf ook geen liefde kunnen geven aan dat wezen, behalve als ze zelf
hoger gevoelig zijn en contact kunnen leggen met de andere kant. Dan is de spijt
het grootst’ (www.baby.be)
Je kan nooit 100% zeker zijn van de keuze die je maakt.
Andere forumleden tonen begrip voor de vrouw die op dat moment ongepland zwanger
was. De impliciete discours die naar voor komen worden neergeschreven vanuit eigen
ervaringen of weerspiegelen een persoonlijke visie over een ongeplande zwangerschap en de
ambivalentie die hiermee gepaard kan gaan.
‘Ik denk dat het een eerste reactie is van paniek, onzekerheid... die zeker niet
abnormaal is. Het is tenslotte geheel onverwacht dat je zwanger bent geworden
en dat is een idee waar je aan moet wennen, zeker als er geen expliciete
kinderwens was.’ (http://forum.zappybaby.be)
‘Zelfs bij een geplande zwangerschap komen er twijfels’
(http://forum.zappybaby.be)
‘Hoewel mijn zwangerschap dus wel gepland was heb ik ook niet op een roze wolk
geleefd tijdens mijn zwangerschap, en voelde me daar schuldig van. Da's echter
nergens voor nodig, ik ben gewoon een heel rationeel persoon en die emoties
48
waren er gewoon vaak niet. Ook de twijfels van: ga ik dat wel kunnen, gaat mijn
leven niet teveel veranderen, zal ik wel een moedergevoel ontwikkelen... Die had ik
allemaal, maar ik denk dat dat er voor sommige personen gewoon bijhoort’
(http://forum.zappybaby.be)
Deze berichten brengen naar voor dat een zwangerschap (gewenst of ongewenst) en
ouderschap in het algemeen alsook gepaard kunnen gaan met twijfels en onzekerheid.
Abortus is een diep existentiële kwestie.
Het impliciete en vaak voorkomend discours ‘abortus is moord’ wordt in geanalyseerde
fora veelvuldig in de mond genomen. Vele forumberichten over deze kwestie suggereren dat
een vrouw die abortus ondergaat beslist over het leven en de wil van een ongeboren mens.
Overkoepelend bekeken, wordt er in de forumberichten met andere woorden gereflecteerd
over de ethische kwestie van wat nu precies leven en dood is. Dit blijkt voor iedere persoon
een andere invulling te krijgen die hun latente discours zal sturen.
Abortus is een ethische beslissing over leven en dood.
‘Schandalig is het! Ik weet niet of die wel beseffen dat ze een levent wezentje
vermoorden.’ (www.baby.be)
‘Abortus is en blijft moord. En dan vermoord je nog wel je eigen kind.’
(www.baby.be)
‘Voor mij is abortus ook moord’ (www.baby.be)
‘Abortus is voor mij ook altijd iets geweest wat ik nooit zou doen en niet zou
kunnen, voor mij voelt het ook als het vermoorden van MIJN kind.’
(http://9maand.be)
‘Ik zou daar nog jaren nachtmerries van hebben, van op die tafel te liggen en het
bevel te geven om het hartje van je eigen vlees en bloed te doen stoppen met
kloppen...’ (http://9maand.be)
49
Abortus is de ethische kwestie ‘Wat en wanneer is er leven?’ in vraag stellen.
In volgende berichten komt de moeilijkheid naar voor omtrent het onderscheid tussen
wat leven is en wanneer dit er is. De invulling hiervan verschilt tussen forumgebruikers.
‘ik weet niet hoever ts is maar ik hoop dat als zij voor abortus zou kiezen, dit
gebeurt voor het hartje klopt’ (http://9maand.be)
Dit forumlid brengt naar voor dat abortus moet gebeuren voor het hartje klopt. Onderliggend
kan dit betekenen dat abortus voor deze persoon kan alvorens er sprake is van een ‘erkend’
levend mens.
‘Ik ben er zelfs tegen om abortus te plegen bij een lichamelijk en/of geestelijke
handicap die wel tot leven vatbaar is.’ (www.baby.be)
Bij bovenstaand bericht komt bovendien de impliciete vraag of ethische kwestie naar voor
‘Vanaf wanneer is een kind levensvatbaar of niet levensvatbaar?’.
Abortus als abnormaliteit.
Een deel van de forumberichten weerspiegelen een contradictie betreffende de
moeilijkheid of makkelijkheid van een keuze bij een ongeplande zwangerschap. Het idee speelt
dat een abortus steeds moeilijk zal zijn. Dit omdat het ingaat tegen het ‘normale’, het
‘makkelijke/ ongecompliceerde’ of het ‘natuurlijke’. Het tegenovergestelde suggereert
bijgevolg dat moederschap een inherent kenmerk is van de vrouw. Beiden zouden perfect
samengaan.
Abortus zal steeds een moeilijke keuze zijn.
Forumberichten suggereren dat de keuze voor abortus klaarblijkelijk en zonder exceptie
steeds moeilijk zal zijn. De keuze is een zeer zware beslissing dat veel moed en sterkte van de
vrouw in kwestie vergt.
‘Ik begrijp dat dit een heel moeilijke beslissing is, sms wel de moeilijkste beslissing
die je in je hele leven moet nemen.’ (http://9maand.be)
‘Het is een moeilijke beslissing en het zal nog lang pijn blijven doen, maar
50
sommige vrouwen (waaronder ik dus) trekken zich op aan het feit dat het ook wel
de beste beslissing geweest is.’ (http://9maand.be)
‘Ik heb er geen ervaring mee, maar een abortus lijkt mij best ingrijpend’
(http://9maand.be)
‘Je zal het zelf ongetwijfeld niet weten, maar kiezen voor abortus is -‐zeker als je zo
enorm van kinderen houdt als ik-‐ een enorm moeilijke beslissing.’
(www.jongereninfolife.be)
‘Hier ook veel sterkte gewenst! En denk goed na over wat je doet, eender wat je
kiest. Elke optie is een zware keuze’ (www.baby.be)
Moederschap als een inherent kenmerk van de vrouw.
Andere forumberichten suggereren dan weer dat moederschap iets is dat vanzelf komt.
Moederschap is het logische gevolg op een zwangerschap. De berichten brengen latent naar
voor dat het worden of zijn van een moeder normaal, natuurlijk en gemakkelijk is.
‘Vele paniekmomenten gehad tijdens zwangerschap, maar dan.. de geboorte. K zal
het kort houden door te zeggen.. sinds mijn zoontje er is weet ik pas wat liefde is.
Zwaar en vermoeiend maar zo de moeite waard’ (http://forum.zappybaby.be)
‘Kinderen dragen uiteindelijk bij aan het eigen levensgeluk.’
(www.forum.libelle.be)
‘Ik ben persoonlijk van mening dat het enige dat een kind nodig heeft, liefde is.
Geen geld, bergen speelgoed, groot huis, ... Maar iemand die echt en oprecht van
hem/haar houdt.’ (http://9maand.be)
‘Toen ik paniekmomenten had zei mijn ma eens ; er zijn zoveel vrouwen die het je
al voorgedaan hebben waarom zou het net jou niet lukken?’
(http://forum.zappybaby.be)
51
Discussie
Terugkoppeling naar de Doelstellingen
De bestaande abortusliteratuur heeft alreeds tal van boeiende en leerrijke luiken
verbonden aan het topic abortus onderzocht. Toch blijkt er een minderheid te zijn aan
onderzoeken die de complexiteit van de persoonlijke beleving van abortus bij vrouwen in
beeld brengt (Coleman et al., 2005). Armsworth (1991, p. 378) schreef ooit: “Abortion is an
issue that cuts through multiple levels of individual, societal, cultural, and political spheres, all
of which seem to have an impact on the individual response”.
De quote van Armsworth (1991) omvat op een bondige, maar krachtige manier het
eerder besproken theoretische model van Bronfenbrenner (1994). De vijf omgevingsniveaus
die hij beschreef, zullen elk apart, maar ook in interactie met elkaar een onmiskenbare invloed
hebben op een vrouw die voor een keuze staat omtrent abortus. Net omwille van deze
theoretische kennis, poogt het huidig onderzoek meer inzicht te vergaren in wat mensen op
online fora nu precies bezig houdt indien ze het hebben over het topic abortus. Bovendien
werd onderzocht welke impliciete of latente discours er verwoord worden. Deze discours
vormen namelijk een afspiegeling van de verschillende attitudes en ideologieën die er in onze
cultuur of maatschappij aanwezig zijn (Bronfenbrenner, 1994). Algemeen en concluderend is
het dus niet de bedoeling van deze studie om dé abortusdiscours die heersen in onze
samenleving te achterhalen, maar poogt deze studie wel om na te gaan met welke thema’s en
discours personen worden geconfronteerd indien ze online iets opzoeken omtrent het topic
abortus. Het onderzoek kan bijgevolg bijdragen aan de huidige abortusliteratuur, net omdat
het meer inzicht probeert te krijgen in de persoonlijke beleving van abortus en dit niet enkel
bij vrouwen die voor de keuze staan, maar ook bij iedereen die er een menig over heeft en
deze online deelt.
Onderzoeksbevindingen
Zoals eerder aangehaald, probeert de analyse in deze masterproef een antwoord te
bieden op twee onderzoeksvragen. Enerzijds is er de vraag naar welke onderwerpen of
thema’s aangehaald worden op online abortusgerelateerde fora (onderzocht met een
inductieve thematische analyse) en anderzijds is er de vraag naar welke impliciete discours
terug te vinden zijn in deze forumberichten (onderzocht met een thematische
discoursanalyse). Beide onderzoeksvragen werden dus met twee aparte analyses onderzocht.
Toch kunnen de impliciete discours die naar voor komen gelinkt worden aan de thema’s uit de
52
eerste analyse. Zo kunnen ze helpen de context van waaruit een forumbericht geschreven is
meer te kaderen. Vanuit deze context kan er meer kennis opgedaan worden over de
ervaringen van waaruit deze berichten worden neergeschreven en hoe deze ervaringen met
gekoppelde discours op zich terug weerspiegeld worden in de verschillende thema’s die naar
voor komen.
Onderzoeksvraag 1: Welke thema’s komen naar voor in abortusgerelateerde
forumberichten met betrekking tot het topic abortus?
Uit de eerste analyse kwamen vijf hogere-‐ orde thema’s naar voor. Er worden zowel
algemene bedenkingen van de onderzoeker over de gevonden thema’s geformuleerd alsook
bevindingen over de thema’s apart. Belangrijk om te vermelden is dat de interpretatie van de
onderzoeksbevindingen met enige voorzichtigheid moeten gebeuren. Daar gezien de
bevindingen zich limiteren tot slechts zes Belgische fora met een selecte groep aan
forumleden.
Algemene bedenkingen.
Forumleden bieden met hun persoonlijke berichten een unieke blik op hun leefwereld
op dat moment. Een leefwereld die in de meeste gevallen gekleurd wordt door een
ongeplande zwangerschap en abortus als een mogelijke keuze. De openende berichten van
een gehele thread beschrijven dus een uniek verhaal van een unieke vrouw in een unieke
situatie. Dit verhaal bevat vele elementen gaande van hoe men zwanger werd tot het
bevestigd krijgen van een ongeplande zwangerschap. De thema’s die relevant zijn voor deze
studie weerspiegelen voornamelijk de moeilijkheid bij het maken van een keuze volgend op de
ongeplande zwangerschap en dus met andere woorden de moeilijkheid die gepaard gaat met
de mogelijke abortusbeslissing (Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Deze moeilijkheid is met andere
woorden verweven met het potentiële abortusbeslissingsproces en de uitgesproken
ambivalentie die hierbij ervaren wordt (Aléx & Hammarström, 2004; Harden & Ogden, 1999;
Kjelsvik & Gjengedal, 2010). De drie verschillende redenen die de abortusbeslissing zo moeilijk
maken, zoals beschreven door Kirkman et al. (2001), komen alsook naar voor in de
neergeschreven forumberichten. Dit gaande van de benaming van de foetus (i); wat aan bod
komt in het subthema verlieservaring, de vrouw in kwestie met haar complexe gevoelens (ii);
aan bod komend in het hogere-‐ orde thema de zoektocht naar online steunfiguren en
medebeslissers en tot slot de aanwezigheid van de ander (iii); aan bod komend in het hogere-‐
53
orde thema het komen tot een consensus met significante anderen betreffende de
abortusbeslissing. Over het algemeen komen de gevonden thema’s overeen met onderwerpen
die alreeds uitgebreid besproken zijn in bestaande abortusliteratuur-‐ en studies. Toch kan deze
eerste analyse een bijdrage leveren aan de bestaande literatuur.
Opvallend is dat forumberichten in dit onderzoek niet enkel werden neergeschreven
door vrouwen die ongepland zwanger werden. Dit weerspiegelt nogmaals de grote
hoeveelheid aan informatie die door een breed publiek online neergeschreven wordt
(Eysenbach & Diepgen, 1998; Fox & Duggan, 2013). De meerderheid van de berichten werden
voornamelijk wel neergeschreven door vrouwen die ongepland zwanger zijn (of een
vermoeden hiertoe hebben) en op zoek gaan naar raad, advies of hulp. Dit bij het maken van
een keuze (i), bij het bevestigd krijgen van de keuze die hun voorkeur krijgt (ii) of nood hebben
aan informatie omtrent de abortusingreep (iii). Vervolgens zijn er vrouwelijke forumleden die
in het verleden een abortusingreep ondergaan hebben en die hun persoonlijk verhaal willen
delen met andere forumgebruikers. Naast deze twee meest voorkomende ‘forumposters’, zijn
er ook nog andere personen die zich richten tot een forum, nl.: moeders van tieners die
zwanger werden, hulpverleners, personen die iets kwijt willen over abortus, representanten
van pro-‐ life of anti-‐ abortusgroepen enzoverder. Tot slot kan de aanwezigheid van een breed
spectrum aan ‘forumposters’ en forumberichten gelinkt worden aan het theoretische model
van Bronfenbrenner (1994), in die zin dat het de oneindige invloed van de verschillende
omgevingsniveaus (inclusief mass media) op elkaar en op een vrouw die voor de keuze staat
van abortus, kan kaderen en verklaren.
Bevindingen per thema.
Het komen tot een consensus met significante anderen betreffende de abortusbeslissing.
De geanalyseerde forumberichten schetsen in vele gevallen de communicatie die het
vrouwelijk forumlid heeft of had met omringden over de ongeplande zwangerschap en de
potentiële keuze voor abortus (zie ook Ashton, 1980). Naast het ervaren van beperkte steun en
begrip, hebben sommige vrouwen het moeilijk met een afweging te maken tussen alle
verschillende perspectieven en meningen (zie ook Rowlands, 2008) en wat ze zelf willen. Toch
hebben sommigen nood aan deze verschillende perspectieven om tot een keuze te komen
(Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Dit weerspiegelt zich ook in de forumberichten. Men schetst de
moeilijkheid van de afweging in de hoop hierover in interactie te treden met andere
forumleden. Echter, de volgende reacties zullen in vele de meeste gevallen nog extra
54
perspectieven en meningen toevoegen. Dit kan voor bijkomende twijfels en ambivalente
gevoelens zorgen (Rowlands, 2008).
De zoektocht naar online steunfiguren en medebeslissers.
Zoals een aantal studies concluderen, betrekken vele vrouwen belangrijke omringden in
het maken van een keuze (Kirkman et al., 2011; Kjelsvik & Gjengedal, 2010; Kumar et al., 2004
etc.). Dit kunnen zowel de partner als familieleden of vrienden zijn. De forumberichten
bevestigen deze bevindingen, daar de vrouwelijke forumleden in vele gevallen voor het
schrijven van hun bericht alreeds contact hadden met belangrijke anderen. Toch richten velen
zich tot een forum net omdat ze niet terecht willen of kunnen bij deze significante anderen.
Het betrekken van onbekenden (niet hulpverleners) bij het maken van de beslissing werd in
bestaande literatuur nog niet besproken.
De forumberichten suggereren overigens dat het betrekken van deze significante
naasten vaak eindigt in het gevoel dat er te weinig steun of begrip komt van deze personen
(zie ook Rowlands, 2008: twijfels over de keuze volgend op inbreng van anderen). Deze
bevinding stemt overeen met de literatuur. Onderzoek stelt bovendien dat er duidelijke
verschillen naar voor komen in de nood aan steun die vrouwen willen verkrijgen (Kumar et al.,
2004). Deze nuancering komt minder duidelijk naar voor in de geanalyseerde berichten. Bij het
analyseren van de forumberichten is het opvallend dat voornamelijk vrouwen die te weinig
steun ervaren of net nood hebben aan veel steun of meer steun dan ze op dat moment
krijgen, zich richten tot fora en andere forumleden. Ze hopen hiermee het gebrek aan steun en
begrip online te compenseren of nog meer steun te verkrijgen. Samenvattend suggereert deze
bevinding dus dat enkel vrouwen die nood hebben aan steun zich zullen richten tot online
fora.
Het richten tot andere forumgebruikers is voor sommigen ook een zoektocht naar
lotgenoten. Deze specifieke zoektocht naar bepaalde personen kunnen voor sommige
vrouwen steun bieden bij het maken van een keuze. Door contact te hebben met deze
lotgenoten ervaren ze tot op bepaalde hoogte rust of meer zekerheid in de keuze die gemaakt
moet worden. Bovendien hebben ze het gevoel er niet meer alleen voor te staan (Kahlor &
Mackert, 2009). Tot slot wordt er in enkele berichten op een openlijke en directe manier
gevraagd naar advies en hulp bij het maken van een definitieve beslissing.
55
Hantering van het online forum als klankbord om de potentiële abortusbeslissing te
bestendigen.
Een groot aantal van de vrouwelijke forumleden die ongepland zwanger werden, zoeken
naar een verantwoording voor de potentiële abortusbeslissing. Velen onder hen gaan tijdens
het schetsen van hun unieke context enkele tot meerdere redenen geven waarom de optie
abortus voor hen de geschikte keuze zou zijn. Zoals Finer et al. (2005) naar voor bracht in zijn
studie, schuift de meerderheid van de vrouwen gemiddeld vijf redenen naar voor. Binnen de
forumberichten wordt dit bevestigd. Naast het geven van een aantal redenen zoeken vrouwen
ook naar lotgenoten of personen die zich in een gelijkaardige situatie bevinden of bevonden.
Dit subthema werd bij het bovenstaande hogere-‐ orde thema geplaatst, maar krijgt ter
volledigheid van het bespreken van de bevindingen ook in dit hogere-‐ orde thema enige
aandacht. Uit deze berichten blijkt dat het in contact komen met deze personen een soort van
geruststelling kan bieden in het maken van de abortuskeuze. Het vinden van deze lotgenoten
geeft hen (on)bewust een ‘rechtvaardiging/justificatie’ voor hun potentiële keuze. Dit kan
gelinkt worden aan het onderzoek van Kjelsvik en Gjengedal (2010). In deze studie werd
gevonden dat de inspraak van familie bij sommige vrouwen negatieve effecten kan
veroorzaken op hun relatie. Op fora kan men wel een persoonlijk verhaal vertellen, maar blijft
er steeds een soort van sociale afstand met de personen waarmee men in contact komt. De
vrouw in kwestie hoeft dus niet bang te zijn om een belangrijke relatie negatief te
beïnvloeden. Toch wordt er naast de sociale afstand een (in)directe emotionele band
gecreëerd omwille van eventuele gelijkenissen in de situaties (Kahlor & Mackert, 2009).
Tenslotte gaan vrouwelijke forumleden op zoek naar verantwoording door een indirecte
bevestiging van de keuze ‘uit te lokken’ bij andere forumgebruikers. Zo beschrijven sommigen
onder hen dat de abortusafspraak vastligt, maar dat men tot op een zekere hoogte nog twijfelt
en ambivalente gevoelens ervaart. Uit verschillende studies blijkt dat de abortusbeslissing in
vele gevallen al gemaakt is nog voor de eerste afspraak met een abortuscentrum (Kumar et al.,
2004; Rowlands, 2008). Toch is bij vele vrouwen in deze gemaakte keuze nog steeds sprake
van een soort ambivalentie binnen hun gevoelens (zie ook Kjelsvik & Gjengedal, 2010). Dit
weerspiegelt zich in de forumberichten, daar velen onder hen nog geen of pas op een later
moment een afspraak hebben in het abortuscentra en ze in hun gemaakte keuze duidelijke
ambivalentie ervaren. Bovendien toont onderzoek aan dat vele vrouwen willen dat
hulpverleners hen tegemoet komen in de alreeds gemaakte keuze (Kjelsvik & Gjengedal, 2010;
Kumar et al., 2004) en zich niet betrekken in de beslissingsprocedure zelf. Deze
56
onderzoeksbevindingen komen ook in de forumberichten naar voor: een aantal van de
vrouwen willen enkel hun potentiële keuze bevestigd zien, eerder dan dat andere forumleden
het beslissingsproces zouden beïnvloeden.
Uitwisseling van/ vraag naar abortusinformatie.
Zoals Buhi et al. (2010) aantoonden, circuleert er veel foutieve informatie online over
een topic zoals abortus. Dit weerspiegelt zich in een bepaalde mate in de geanalyseerde
forumberichten. Ondanks professionele en informationele websites zoals www.abortus.be en
www.faranet.be heerst er nog heel wat verwarring en onwetendheid over abortus. Zo hebben
sommige vrouwelijke forumleden uitdrukkelijk de vraag naar abortusinformatie zoals de
kostprijs, wat de ingreep inhoudt en welke abortuscentra bestaan. De veronderstelde en in
vele gevallen foutieve informatie waarmee vrouwelijke forumleden in contact kwamen, leiden
zowel tot verwarring als tot het raadplegen van online fora om deze informatie te bevestigen
of weerleggen. De gegeven informatie door andere forumleden, ter antwoord op deze vragen,
komt in enkele gevallen alsook van abortusgerelateerde forumberichten of websites
(Mashiach et al., 2002). Op deze manier kunnen foutieve feiten omtrent abortus online een
eigen leven beginnen leiden en/of blijven deze feiten actief voortbestaan (Fox & Duggan,
2013). Dit reflecteert zich duidelijk in de antwoorden die volgen op de openende
forumberichten omtrent dit thema.
Delen van een negatieve ervaring.
Sommige vrouwelijke forumleden delen hun persoonlijk abortusverhaal met andere
forumgebruikers. Opvallend in deze berichten is dat ze allemaal een negatieve ervaring
weergeven. Dit kan geïnterpreteerd worden als tegenstrijdig met de literatuur, namelijk dat
een groot aantal vrouwen die voor abortus kiezen de beslissing maken zonder nadien
langdurige negatieve gevoelens te ervaren (Charles et al., 2008; Kero et al., 2004). Toch moet
deze bevinding met enige voorzichtigheid benaderd worden. De resultaten suggereren immers
dat enkel de vrouwen die deze negatieve gevoelens ervaren (Kero et al., 2004) online hun
verhaal delen in de hoop, met behulp van andere forumleden, vrede te vinden met hun
beslissing. Daarenboven zijn deze berichten in de minderheid en moet de aanwezigheid van
deze geschetste ervaringen in relatie tot de gehele dataset en thema’s alsook met enige
voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Bovendien wordt de meerderheid van deze negatieve
ervaringen neergeschreven net na of in een korte periode na abortusingreep. Kero et al. (2004)
57
zijn studie stelt dat contradictorische gevoelens kort na de ingreep niet steeds gelinkt zijn aan
een verhoogd risico voor latere nefaste post-‐ abortus effecten. Dit gegeven is van belang om
de bevindingen te nuanceren. Vrouwelijke forumleden die deze berichten neerschrijven
kunnen op dat moment nog sterk onder de indruk zijn van de ingreep en overweldigd worden
door ambivalente gevoelens. Bijgevolg zal niet elk van deze vrouwen langdurige negatieve
effecten ervaren en kan men na enige tijd mogelijks positiever terugblikken op het gehele
gebeuren (zie ook Harden & Odgen, 1999).
Take-‐ away message 1.
Samenvattend en ter afronding van de eerder beschreven bedenkingen en bevindingen
kan er een ‘take-‐ away message’ geformuleerd worden over de eerste analyse. Dit om het
antwoord op de eerste onderzoeksvraag alsnog visueel kort en bondig te duiden. De thema’s
die in de abortusgerelateerde forumberichten naar voor kwamen, werden alreeds uitgebreid
besproken. Toch is het belangrijk om hierover te reflecteren, nl.: ‘Wat neem ik als onderzoeker
mee van deze analyse en meer bepaald van de gevonden thema’s?’. Deze nuancering vormt
namelijk op zijn beurt de opening voor het formuleren van klinische implicaties. In figuur 3
wordt een visuele mindmap weergegeven over de belangrijkste reflecties die bij deze eerste
analyse kunnen mee genomen worden naar de praktijk of toekomstig onderzoek.
Figuur 3. Take-‐ away message analyse 1
Abortusgerelateerde forumberichten weerspiegelen
hoofdzakelijk …
De moeilijkheid die gepaard gaat met de abortusbeslissingsprocedure
De noodzaak aan het vertellen van een persoonlijk (negatief) verhaal
De noodzaak aan concrete en correcte informatie omtrent abortus
De noodzaak aan interageren met anderen over de persoonlijke situatie
58
Onderzoeksvraag 2: Wat zijn onderliggende discours die forumleden op online fora
hanteren met betrekking tot het topic abortus?
Het World Wide Web, geclassificeerd binnen het exosysteem (mass media) van
Bronfenbrenner’s bio-‐ ecologische model (1979), wordt onvermijdelijk beïnvloed door de
sociale perspectieven die spelen binnen het macrosysteem (Bronfenbrenner, 1994). De
interactie tussen beide omgevingsniveaus reflecteert zich manifest in de geanalyseerde
forumberichten. Zoals de studie van Mashiach et al. (2002) veronderstelt, zal verspreide
abortusinformatie en hoe men over abortus spreekt sterk onder invloed staan van de
overtuigingen en attitudes die ermee gepaard gaan. Ook Harden en Odgen (1999)
concludeerden uit hun studie dat de abortusbeslissing manifest geïnfluenceerd wordt door
sociale perspectieven over het topic. Bovendien weerspiegelen deze perspectieven abortus
vaak als een algemeen negatieve ervaring (Harden & Odgen, 1999). De analyse in deze
masterproef bevestigd deze veronderstellingen. De verschillende forumberichten worden
tevens door een breed publiek gepost (Fox & Duggan, 2013). Zoals online onderzoek stelt,
gebeurt dit vaak op een ongecensureerde en open manier (Fox & Duggan, 2013).
Over het algemeen bevatten de reacties op de openende forumberichten een overwicht
aan negatieve discours over het onderwerp. Net omdat deze online thematische
discoursanalyse een nieuw onderzoek is, kunnen de gevonden discours slechts tot op een
bepaalde hoogte vergeleken en/of gelinkt worden aan voorgaand onderzoek. De resultaten
moeten ook met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. In wat volgt worden
voornamelijk algemene bedenkingen en bevindingen over de discours geformuleerd. Dit
omdat ze voor alle discours gelden. Er zal terug afgerond worden met een take-‐ away message
die de kern van de analyse weergeeft.
Bedenkingen en bevindingen over de discours heen.
Over het algemeen wordt de meerderheid van de latente discours negatief geladen
bevonden. De onderliggende abortusopvattingen zijn zeer absoluut: ofwel weerspiegelt het, al
dan niet bewust, een pro-‐ abortus standpunt of een anti-‐ abortus standpunt. Dit met slechts
enkele uitzonderingen zoals het feit dat elke keuze moeilijk is of dat abortus pas kan bij een
tienermoederschap of verkrachting. Ook de onderliggende discours gekoppeld aan een
ongewenste zwangerschap zijn sterk negatief gekleurd. Algemeen suggereren de discours in de
forumberichten dat welke keuze je als vrouw ook maakt, deze nooit 100% ‘goed’ of ‘correct’
zal zijn. Deze negatieve overtuigingen kunnen met andere woorden voortkomen uit de
59
overtuiging dat elke zwangerschap gewenst moet zijn en dat, wanneer men niet wilt kiezen
tussen een kind of abortus, men er alles moet aan doen om deze keuze te vermijden.
Belangrijk om hierbij te vermelden is dat vrouwen die zich in de beslissingsprocedure van
abortus bevinden zeer kwetsbaar zijn (Kero et al., 2004). De latente discours kunnen bijgevolg
het individu persoonlijk en emotioneel raken (Bronfenbrenner, 1994). Op deze manier kan het
nog meer twijfels en verwarring veroorzaken bij het maken van een keuze (Rowlands, 2008).
Naast de bevindingen omtrent de discours op zich, komen een aantal andere algemene
bevindingen naar voor die, ter aanvulling van deze analyse, enige aandacht verdienen.
Ondanks het feit dat dit onderzoek niet dieper ingaat op wie bepaalde berichten neerschrijft, is
het toch relevant om hierover kort iets te bespreken. Dit omdat het inzicht krijgen in wie een
bericht post, regelmatig ook inzicht geeft in de ervaringen en context van waaruit deze
opvattingen en discours neergeschreven worden. Bij de eerste inductieve thematische analyse
was het opvallend dat de openende berichten van een gehele thread meestal geschreven zijn
door vrouwen die ongewenst zwanger werden en een keuze moeten maken betreffende die
zwangerschap. Bij de tweede analyse werden alle berichten per thread geanalyseerd. De
antwoorden op de eerste berichten werden door een breed spectrum aan personen
geschreven (overeenkomend met het onderzoek van Fox & Duggan, 2013). Zo zijn op forum 1
twee vrouwelijke pro-‐ life activisten aanzienlijk actief die proberen te voorkomen dat vrouwen
die ongepland zwanger zijn (en een eerste bericht postten) zullen kiezen voor abortus. Eén van
deze vrouwen is een tiener die vooral vanuit haar christelijk geloof en de christelijke
gemeenschap deze boodschappen neerschrijft. De boodschappen en informatie die beiden
overbrengen, zijn conform aan wat Mashiach et al. (2002) labelden als anti-‐ abortus groepen.
Zo beschrijven deze berichten foutieve medische en psychologische informatie en focussen ze
zich voornamelijk op de negatieve (medische en/of psychologische) gevolgen van abortus
(Mashiach et al., 2002).
Daarnaast is er nog een breed spectrum aan andere respondenten, nl.: vrouwen die
verminderd vruchtbaar zijn, vrouwen die nog geen kinderen hebben, vrouwen die in het
verleden abortus ondergingen, vrouwen die aangeven gelukkig te zijn met hun kinderen,
vrouwen die in het verleden een miskraam hadden enzoverder. De meerderheid van de
respondenten zijn dus vrouwen. Toch zijn er ook enkele mannelijke forumleden die
(on)rechtstreeks met een ongeplande zwangerschap in aanmerking kwamen en hun verhaal
hierover kwijt willen of willen reflecteren over het topic. Deze minderheid aan mannelijke
forumleden kan mogelijks gelinkt worden aan het feit dat sommige partners niet betrokken
60
worden bij de keuze voor abortus (Holmes, 2004) en dus ook hun weg naar de online fora niet
zullen vinden. Toch blijkt dat de meerderheid van de vrouwen hun partner wel betrekken
(Kirkman et al., 2011). De forumberichten suggereren bijgevolg dat mannen die betrokken
werden bij de keuze voor abortus geen of weinig online berichten zullen posten. Een verklaring
hiervoor kan zijn dat deze partners de nood aan steun niet onmiddellijk bij onbekenden
zoeken. Deze veronderstellingen zijn slechts reflecties van de onderzoeker en kunnen dus niet
met 100% zekerheid bevestigd of weerhouden worden.
Take-‐ away message 2.
Ook bij de tweede analyse komen een aantal kernachtige reflecties over de
thematische-‐ en latente discours naar voor die de input kunnen vormen voor klinische
implicaties. De kenmerken die hoofdzakelijk naar voor komen worden weergegeven in figuur
4.
Figuur 4. Take-‐ away message analyse 2
Personen die online iets opzoeken over het topic
abortus worden hoofdzakelijk geconfronteerd
met …
Een breed spectrum aan diverse opinies
Controverse, stigmatisering en een negatieve blik over abortus
Reflecties over existentiële kwesties
Dwingende voorwaarden die verbonden worden aan een zwangerschap en abortus
Het feit dat de eigen mening sterk wordt uitgedaagd door anderen
De overtuiging van de meeste forumleden dat welke keuze een vrouw ook maakt, deze
nooit 100% goed zal zijn
61
Klinische Implicaties
Deze studie kan op verschillende manieren een bijdrage leveren aan de klinische
praktijk. Ten eerste kunnen de resultaten van beide analyses helpend werken voor de
hulpverleners binnen een abortuscentrum, in die zin dat het enerzijds een andere kijk kan
bieden op de context waarin een vrouw ongepland zwanger is en anderzijds kan bijdragen aan
het beter begrijpen van deze context. Vele forumberichten schetsen of kaderen een uitgebreid
beeld van de situatie waarin de vrouw zich op dat moment bevindt. Het komen tot de
beslissing van abortus gebeurt bij velen onder hen na een lang denkproces met de nodige
reflecties over deze beslissing. Bovendien hebben significante anderen in vele gevallen reeds
hun visie over de ongeplande zwangerschap meegedeeld aan de vrouw. Deze visies kunnen de
keuze van de vrouw beïnvloeden (Törnbom et al., 1999). Het aandacht hebben voor deze
bredere schets van de context waarin de vrouw zich in bevond en bevindt, kan de ervaring met
de abortushulpverlening tegoed doen.
Vervolgens kan de kennis omtrent de onderliggende abortusdiscours die online spelen
(en onrechtstreeks een afspiegeling vormen van de discours binnen onze maatschappij)
helpend werken binnen een pre-‐ abortus counseling sessie. Zo kan de taal die een
abortuscliënt hanteert in het spreken over abortus alsook een weerspiegeling zijn van de
abortusdiscours die de vrouw zichzelf eigen heeft gemaakt. In het spreken kan door de
psychosociale medewerker iets opgevangen worden over de denkwijze omtrent abortus, de
wil van de vrouw in kwestie en de moeilijkheden die er spelen (zowel ambivalente gevoelens
als voorgaande interacties met significante anderen). Dit kan een opening vormen om
bepaalde gedachten en gevoelens bespreekbaar te maken die de vrouw zelf niet zou of durft
aanhalen. Het decoderen van aanwezige discours kan op deze manier bijdragen tot een nog
positievere ervaring, net omdat het aandacht hebben voor specifieke discours en deze
bespreekbaar maken zeer dicht aansluit bij de persoonlijke beleving van de vrouw.
Tot slot kunnen invloedrijke informatieve websites omtrent abortus zoals
www.abortus.be en www.faranet.be een ‘veilige plek’ bieden om een abortusforum te starten.
Op deze neutrale online gebieden kan er eventueel anders gesproken worden omtrent
abortus, net omdat de informatie die hierop te vinden is steeds correct is en de vrouw in
kwestie wilt helpen in het maken van de potentiële keuze voor abortus. Bovendien kan het
mogelijks de drempel om contact op te nemen met een abortuscentrum verlagen.
62
Sterktes en Beperkingen van het Huidig Onderzoek
Sterktes van huidig onderzoek.
Het online onderzoek dat in deze masterproef werd uitgevoerd is een primeur voor en
vormt een toevoeging aan de bestaande abortusliteratuur. Online data is een relatief nieuwe
bron voor informatieverwering geworden (Gilgun, 2005). Huidig onderzoek doorbreekt
hierdoor de meer traditionele aanpak binnen kwalitatief onderzoek en helpt zo meer inzicht te
bieden in bepaalde attitudes, waarden en bezorgdheden van mensen omtrent abortus die
relevant zijn voor de gezondheidszorg (Eysenbach & Till, 2001).
De huidige studie en hoofdzakelijk de thematische discoursanalyse kan bovendien de
basis vormen voor verder onderzoek. De studie bracht als eerste een beschrijving van welke
informatie online en meer bepaald op fora terug te vinden is over abortus. Op deze manier
dekt de studie alvast een deel van de online verspreide abortusinformatie. Tevens kan het
andere onderzoekers aanspreken om alsook hun data online te verzamelen of verder te
bouwen op deze studie om zo nog meer begrip of inzicht te verkrijgen in de complexiteit die
gepaard gaat met de abortusbeslissing (Coleman et al., 2005).
Een volgende sterkte van dit onderzoek is dat alle forumleden vrijuit, ongecensureerd en
in alle anonimiteit spreken over abortus. Dit gegeven kan bijgevolg de forumberichten minder
sociaal wenselijk maken en kunnen daarenboven minder schaamte of angst voor
stigmatisering bevatten. Het analyseren van de forumberichten kan dus meer inzichten bieden
over hoe mensen nu echt denken over abortus, maar ook hoe dit zich (on)bewust zal vertalen
in de taal die gehanteerd wordt om over het topic te praten.
Tot slot dagen forumleden elkaars visies en meningen omtrent abortus uit door met
elkaar ongecensureerd in interactie te treden. Op deze manier kan het ook de visies en/of
theorieën van onderzoekers over het onderwerp uitdagen, aanvullen of verfijnen.
Beperkingen van huidig onderzoek.
Naast de sterktes die dit onderzoek heeft, zijn er ook enkele beperkingen. Een eerste
beperking is het feit dat de theoretische achtergrond van de onderzoeker nooit volledig los zal
staan van het codeerproces (Braun & Clarke, 2006). Het coderen van de forumberichten zal
met andere woorden onbewust beïnvloed zijn door de onderzoeker haar theoretische
achtergrond en visie omtrent abortus. Bijgevolg speelt de subjectiviteit van de onderzoeker in
het coderen tot op een bepaalde hoogte mee. Toch werd met dit aandachtspunt rekening
gehouden (zie ook betrouwbaarheid en validiteit).
63
De tweede beperking betreft de dataset die gebruikt werd om de analyses op uit te
voeren. Het gaat om de forumberichten van zes Belgische fora. De representativiteit van de
berichten geldt bijgevolg niet voor geheel België en niet voor alle Belgische vrouwen die
ongepland zwanger zijn en denken aan de optie abortus. De forumberichten representeren
een beperkte groep aan forumleden (in dit geval vooral vrouwen) die eveneens toegang
hebben tot het internet. Het is derhalve onmogelijk om de totale diversiteit aan
forumgebruikers te achterhalen. De geïncludeerde fora hebben bovendien geen directe link
met abortus, maar vertonen eerder een indirecte link via zwangerschaps-‐ en
gezondheidsgerelateerde websites. De forumberichten zullen bijgevolg gekleurd zijn door het
online fora waarop ze te vinden zijn.
Verder kunnen de forumberichten ook geen zicht bieden op dé discours die in onze
samenleving heersen over abortus, net omdat het gaat om een selecte groep mensen die
online actief zijn op de geselecteerde fora. Bovendien had huidig onderzoek als doel om weer
te geven met welke discours personen die iets opzoeken over het topic abortus
geconfronteerd worden, eerder dan na te gaan welke discours er in de maatschappij heersen.
Deze studie op zich is derhalve voornamelijk beschrijvend, eerder dan het verklaren van
bepaalde verbanden of effectieve invloeden. Desalniettemin vormt deze studie de basis voor
vervolgonderzoek, zoals reeds aangegeven.
De anonimiteit van de forumleden vormen ondanks hun sterkte ook een beperking.
Zoals eerder vermeld, zijn er binnen forum 1 enkele forumleden zeer actief en achten deze
personen het nodig om op openende berichten een soort van ‘anti-‐ abortus pleidooi’ te
verkondigen. Zeer actieve forumleden zoals deze kunnen een geheel forumbericht en zelfs
forum (bijgevolg ook de analyse) op een negatieve manier vorm en kleur geven. Zo zullen de
berichten volgend op zo’n ‘pleidooi’ reacties zijn op dat ‘pleidooi’ en niet op het oorspronkelijk
bericht van het forumlid die nood heeft aan raad of advies. Bovendien kan een nieuw forumlid
aarzelen om, hierop volgend, een bericht te posten met hun unieke verhaal en dit uit angst
voor de veroordeling van anderen. Indien er wel nieuwe berichten volgen, kan dit de
ongescensureerdheid van deze berichten teniet doen of negatief beïnvloeden.
Tot slot zal de persoon die een bericht schrijft onmiskenbaar een invloed hebben op wat
precies wordt geschreven. Wat geschreven wordt zal namelijk beïnvloed zijn door unieke
opvattingen geschreven door een unieke persoon in een unieke situatie met een uniek
levensverhaal. De unieke situatie zal bovendien niet steeds die van een ongeplande
zwangerschap weergeven. Binnen huidig onderzoek kon, vooral omwille van privacyregels en
64
een gebrek aan volledige informatie, met dit gegeven geen rekening gehouden worden. De
bevindingen hieromtrent werden eerder vermeld, maar zullen nooit met 100% zekerheid
bevestigd kunnen worden.
Suggesties voor Verder Onderzoek
Volgend op de beperkingen van deze studie kunnen enkele suggesties voor verder
(vervolg)onderzoek geformuleerd worden. Een eerste voorstel betreft het onderzoeken van
hoeveel vrouwen die een afspraak hebben in een abortuscentrum online fora raadpleegden
alvorens ze een eerste gesprek aangaan. Dit kan de representativiteit van de veronderstelling
dat voornamelijk vrouwen, die ongepland zwanger zijn, actief zijn op abortusgerelateerde fora
verdiepen. Deze navraag kan ook een beeld schetsen van de mogelijke noodzaak die er is aan
deze fora en het raadplegen er van.
Bovendien kan er in een follow-‐ up studie (zijnde een eerste counseling sessie) navraag
gedaan worden naar verschillende zaken. Ten eerste kan gevraagd worden met welk doel
(‘waarom?’) men zich online engageerde (bijvoorbeeld voor het zoeken naar steun etc.).
Nadien kan er gepolst worden met welke informatie de vrouw in kwestie in aanmerking kwam
online. Hierop volgend kan gevraagd worden wat de vrouw van deze informatie heeft
onthouden en wat men graag van hetgeen men las wilt meenemen of bespreken binnen de
sessie. Tot slot kan er gepeild worden hoe de raadpleging van online informatie of een online
fora de potentiële keuze voor abortus al dan niet beïnvloed heeft.
Verder kan de invloed (hoe en op welke manier) van de online abortusgerelateerde
percepties en dus onderliggende discours op de abortusbeslissing onderzocht worden. In
huidige studie gaat het eerder om het weergeven van onderliggende discours, binnen de
veronderstelling dat deze een invloed kunnen hebben op de potentiële abortusbeslissing.
Vervolgonderzoek zou een antwoord kunnen bieden op deze vermoedelijke relatie.
Tot slot kan ook de invloed van de interacties tussen forumleden onderzocht worden
met behulp van een discours of conversation analysis. Zo kunnen de interacties die forumleden
hebben met elkaar de abortusbeslissing beïnvloeden of de manier waarop men een
controversieel onderwerp als abortus benaderd. Een gepaste analyse kan de invloed van deze
interacties verder verdiepen.
65
Conclusie
Controverse en stigmatisering zijn twee begrippen die hand in hand gaan met een onderwerp
zoals abortus. Sociale perspectieven over het onderwerp vinden moeiteloos hun weg naar een
vrouw die voor een keuze omtrent abortus staat. Ook online weerspiegelt zich dit. Huidig
onderzoek toonde aan dat online abortusgerelateerde fora voornamelijk negatief, afbrekend
of afwijzend gekleurd zijn. Deze negativiteit projecteert zich op twee manieren. Ten eerste
vertaalt dit zich in het herhaaldelijk benoemen van onderwerpen of thema’s die de algemene
moeilijkheid schetst van de situatie waar de vrouw zich in begeeft. Ten tweede reflecteert dit
zich in een diversiteit waarover er gepraat wordt over het onderwerp. Deze diversiteit zijnde
een breed spectrum aan latente discours die zowel iets zeggen over een ongeplande
zwangerschap, ouderschap en abortus. Aan de discours zijn bovendien verschillende dimensies
gekoppeld die bepaalde criteria of voorwaarden opleggen of een dwingend karakter van een
bepaald discours beschrijven. Ondanks het eerder beschrijvend karakter van huidig onderzoek,
kan het zowel voor hulpverleners als onderzoekers een opening vormen om de complexiteit
van de persoonlijke abortusbeleving beter te begrijpen, definiëren en/of verdiepen.
66
Referenties
Aléx, L., & Hammarström, A. (2004). Women’s experiences in connection with induced
abortion – a feminist perspective. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 18(2), 160-‐
168. doi: 10.1111/j.1471-‐6712.2004.00257.x
Allen, I. (1985). Counselling services for sterilisation, vasectomy and termination of pregnancy
(No. 641). London: Policy Studies Institute. doi: 10068/530362
Armsworth, M. W. (1991). Psychological response to abortion. Journal of Counseling &
Development, 69(4), 377-‐379. doi: 10.1002/j.1556-‐6676.1991.tb01527.x
Ashton, J.R. (1988). Patterns of discussion and decision-‐ making amongst abortion patients.
Journal of Biosocial Science, 12(3), 247-‐260. doi: 10.1017/S0021932000012797
Bankole, A., Singh, S., & Haas, T. (1998). Reasons Why Women Have Induced Abortions:
Evidence from 27 Countries. International Family Planning Perspectives, 24(3), 117-‐
127. doi: 10.2307/3038208
Bennett, L.R. (2001). Single women’s experiences of premarital pregnancy and induced
abortion in Lombok, Eastern Indonesia. Reproductive Health Matters, 9(17), 37-‐43.
doi: 10.1016/S0968-‐8080(01)90006-‐0
Biggs, M.A., Gould, H., & Foster, D.G. (2013). Understanding why women seek abortions in the
US. BMC Women’s Health, 13(29), 1-‐13. doi: 10.1186/1472-‐6874-‐13-‐29
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in
psychology, 3(2), 77-‐101. doi: 10.1191/1478088706qp063oa
Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of the family as a context for human development:
research perspectives. Developmental Psychology, 22 (6), 723-‐742. doi:
10.1136/bmj.317.7171.1496
Bronfenbrenner, U. (1986). The ecology of the family as a context for human development:
67
research perspectives. Developmental Psychology, 22, 723–742. doi: 10.1037/0012-‐
1649.22.6.723
Bronfenbrenner, U. (1989). Ecological systems theory. In: Vasta, R. (Ed.), Annals of Child
Development, Vol. 6 (pp. 187–249). Greenwich CT: JAI Press.
Bronfenbrenner, U. (1993). The ecology of cognitive development: Research models and
fugitive findings. In: Wozniak, R., & Fischer, K. (Eds.), Development in context: Acting
and thinking in specific environments (pp. 3–44). Hillsdale, NJ: Erlbaum. doi: 10.4324/9781315807379
Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of Human Development. Readings on the
development of children, 1993, 37-‐43.
Brofenbrenner, U. (1998). Growing chaos in the lives of children youth and families: How can
we turn it around? Parenthood in America. Conference Proceedings. University of
Wisconsin-‐Madison General Library System, Madison, WI.
Buhi, E.R., Daley, E.M., Oberne, A., Smith, S.A., Schneider, T., & Fuhrmann, H.J. (2010). Quality
and Accuracy of Sexual Health Information Web Sites Visited by Young People.
Journal of Adolescent health, 47, 206-‐208. doi: 10.1016/j.jadohealth.2010.01.002
Campbell, M.K., Meier, A., Carr, C., Enga, A., James, A.S., & Reedy, J. (2001). Health behavior
changes after colon cancer: a comparison of findings from face-‐to-‐face and online
focus groups. Family Community Health, 24(3), 88-‐103. doi: 10.1097/00003727-‐
200110000-‐00010
Charles, V.E., Polis, C.B., Sridhara, S.K., & Blum, R.W. (2008). Abortion and long-‐term mental
health outcomes: a systematic review of the evidence. Contraception, 78(6), 436-‐450.
doi: 10.1016/j.contraception.1008.07.005
Coleman, P.K., Reardon, D.C., Strahan, T., & Cougle, J.R. (2005). The psychology of abortion: A
review and suggestions for future research. Psychology & Health, 20(2), 237-‐271.
68
doi: 10.1080/0887044042000272921
di Mauro, D., & Joffe, C. (2007). The religious right and the reshaping of sexual policy: an
examination of reproductive rights and sexuality education. Sexuality Research &
Social Policy, 4(1), 67-‐92. doi: 10.1525/srsp.2007.4.1.67
Elchardus, M. e.a. (2000). Verloren Zekerheid. Tielt: Lannoo.
Eysenbach, G., & Diepgen, T.L. (1998). Towards quality management of medical information on
the internet: evaluation, labelling, and filtering of information. BMJ, 317(7171), 1496-‐
1500. doi: 10.1136/bmj.317.7171.1496
Eysenbach, G., & Till, J.E. (2001). Ethical issues in qualitative research on internet communities.
British Medical Journal, 323(7321), 1103-‐1105. doi: 10.1136/bmj.323.7321.1103
Fielding, S.L., & Schaff, E.A. (2004). Social Context and the Experience of a Sample of U.S.
Women Taking RU-‐486 (Mifepristone) for Early Abortion. Qualitative Health
Research, 14(5), 612-‐627. doi: 10.1177/1049732304263677
Fielding, S.L., Edmunds, E., & Schaff, E.A. (2002). Having an Abortion Using Mifepristone and
Home Misoprostol: A Qualitative Analysis of Women’s Experiences. Perspectives on
Sexual and Reproductive Health, 34(1), 31-‐40. doi: 10.2307/3030230
Finer, B.L., Frohwirth, L.F., Dauphinee, L.A., Singh, & Moore, A.M. (2005). Reasons U.S. Women
Have Abortions: Quantitative and Qualitative Perspectives. Perspectives on
Sexual and Reproductive Health, 37(3), 110-‐118. doi: 10.1363/3711005
Finer, L.B., & Henshaw, S.K. (2006). “Disparities in rates of unintended pregnancy in the United
States, 1994 and 2001.” Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 38(2), 90-‐96.
doi: 10.1111/j.1931-‐2393.2006.tb00065.x
Fossey, E., Harvey, C., McDermott, F., & Davidson, L. (2002). Understanding and evaluating
qualitative research*. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 36(6), 717-‐
69
732. doi: 10.1046/j.1440-‐1614.2002.01100.x
Fox, S., & Duggan, M. (2013). Health online 2013. Health
Fredriksen, E.H., Moland, K.M., & Sundby, J. (2008). “Listen to your body” A qualitative text
analysis of internet discussions related to pregnancy health and pelvic girdle pain in
pregnancy. Patient Education and Counseling, 73(2), 294-‐299. doi:
10.1016/j.pec.2008.02.002
Gilgun, J. F. (2005). Qualitative research and family psychology. Journal of Family Psychology,
19(1), 40. doi: 10.1037/0893-‐3200.19.1.40
Gray, N. J., Klein, J. D., Noyce, P. R., Sesselberg, T. S., & Cantrill, J. A. (2005). Health
information-‐seeking behaviour in adolescence: the place of the internet. Social science
& medicine, 60(7), 1467-‐1478. doi: 10.1016/j.socscimed.2004.08.010
Grossman, D., Holt, K., Pena, M., Lara, D., Veatch, M., Cordova, D., Gold, M., Winikoff B., &
Blanchard, K. (2010). Self-‐ induction of abortion among women in the United States.
Reproductive Health Matters, 18(36), 136-‐146. doi: 10.1016/s0968-‐8080(10)36534-‐7
Harden, A., & Ogden, J. (1999). Young women’s experiences of arranging and having abortions.
Sociology of Health & Illness, 21(4), 426-‐444. doi: 10.1111/1467-‐9566.00165
Holmes, C. (2004). Reconsidering a ‘Woman’s Issue”: Psychotherapy and one man’s
postabortion experiences. American Journal of Psychotherapy, 58(1), 103-‐115.
Husfeldt, C., Hansen, S. K., Lyngberg, A., Nøddebo, M., & Petersson, B. (1995). Ambivalence
among women applying for abortion. Acta obstetricia et gynecologica Scandinavica,
74(10), 813-‐817.
Im, E. O., & Chee, W. (2012). Practical Guidelines for Qualitative Research Using Online
Forums. Computers, Informatics, Nursing, 30(11), 604-‐611. doi:
10.1097/NXN.0b013e318266cade
70
Im, E.O., & Chee, W. (2006). An Online Forum as a Qualitative Research Method – Practical
Issues. Nursing Research, 55(4), 267-‐273. doi: 10.3109/00016349509021203
Kahlor, L., & Mackert, M. (2009). Perceptions of infertility information and support sources
among female patients who access the Internet. Fertility and Sterility, 91(1), 83-‐90.
doi: 10.1016/j.fertnstert.2007.11.005
Kero, A., Högberg, U., & Lalos, A. (2004). Wellbeing and mental growth-‐ long-‐term effects of
legal abortion. Social Science & Medicine, 58(12), 2559-‐2569. doi:
10.1016/j.socscimed.2003.09.004
Kirkman, M., Rosenthal, D., Mallett, S., Rowe, H., & Hardiman, A. (2010). Reasons women give
for contemplating or undergoing abortion: A qualitative investigation in Victoria,
Australia. Sexual & Reproductive Healthcare, 1(4), 149-‐155. doi:
10.1016/j.srhc.2010.08.001
Kirkman, M., Rowe, H., Hardiman, A., & Rosenthal, D. (2011). Abortion is a difficult solution to
a problem: A discursive analysis of interviews with women considering or undergoing
abortion in Australia. Women’s Studies international Forum, 34(2), 121-‐ 129. doi:
10.1016/j.wsif.2010.11.002
Kjelsvik, M., & Gjengedal, E. (2011). First-‐ time pregnant women’s experience of decision-‐
making process related to completing or terminating pregnancy – a phenomenological
study. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 25(1), 169-‐175. doi:
10.1111/j.14716712.2010.00807.x
Kulczycki, A. (2007). Ethics, ideology, and reproductive health policy in the United States.
Studies in Family Planning, 38(4), 333-‐351. doi: 10.1111/j.1728-‐4465.2007.00145.x
Kumar, U., Baraitser, P., Morton, S., & Massil, H. (2004). Decision making and referral prior to
abortion: a qualitative study of women’s experiences. Journal of Family Planning
and Reproductive Health Care, 30(1), 51-‐54. doi: 10.1783/147118904322702009
71
Landy, U. (1986). Abortion counselling: A new component of medical care. Clinics in Obstetrics
and Gynecology, 13, 33-‐41.
Lie, M.L., Robson, S.C., & May, C.R. (2008). Experiences of abortion: A narrative review of
qualitative studies. BMC Health Services Research, 8(1),150. doi: 10.1186/1472-‐6963-‐
8-‐150
Littman, L.L., Zarcadoolas, C., & Jacobs, A.R. (2009). Introducing abortion patients to a culture
of support: a pilot study. Archives of Women’s Mental Health, 12(6), 419-‐431. doi:
10.1007/S00737-‐009-‐0095-‐0
Mashiach, R., Seidman, G.I., & Seidman, D.S. (2002). Use of mifepristone as an example of
conflicting and misleading medical information on the internet. BJOG: an
International Journal of Obstetrics and Gynaecology, 109(4), 437-‐442. doi:
10.1016/s1470-‐0328(02)01124-‐2
Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco
Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. SAGE Publications, inc.
Rowlands, S. (2008). The decision to opt for adoption. Journal of Family Planning and
Reproductive Health Care, 34(3), 175-‐180. doi: 10.1783/147118908784734765
Russo, N. F., & Denious, J. E. (2005). Controlling birth: Science, politics, and public policy.
Journal of social issues, 61(1), 181-‐191. doi: 10.1111/j.0022-‐4537.2005.00400.x
Sensoa. Feiten & cijfers: Abortus in België 2011. Geraadpleegd op 24 April 2013 van:
http://sensoa.be/sites/default/fi les/feitenencijfersabortus2011_0.pdf
Sexpert. Seksuele gezondheid in kaart: ongeplande/ ongewenste zwangerschap (2013).
Geraadpleegd op 9 Mei 2014 van: http://www.sexpert-‐vlaanderen.ugent.be
Simonds, W., Ellerston, C., Springer, K., & Winikoff, B. (1998). Abortion, revised: participants in
72
the U.S. clinical trials evaluate mifepristone. Social Science and Medicine, 46(10),
1313-‐1323. doi: 10.1016/S0277-‐9536(97)10063-‐6
Singer, D., & Hunter, M. (1999). The experience of premature menopause: a thematic
discourse analysis. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 17(1), 63-‐81. doi:
10.1080/02646839908404585
Stiles, W. B. (1993). Quality control in qualitative research. Clinical psychology review, 13(6),
593-‐618. doi: 10.1016/0272-‐7358(93)90048-‐q
Stotland, N. (1991). Psychiatric issues in abortion, and the implications of recent legal changes
for psychiatric practice. Psychiatric aspects of abortion, 1-‐16.
Taylor, G. W., & Ussher, J. M. (2001). Making sense of S&M: A discourse analytic account.
Sexualities, 4(3), 293-‐314. doi: 10.1177/136346001004003002
Taylor, P. (2012). The Long-‐term Psycho-‐Social Effects of Abortion on Women. The New
Bioethics: A Multidisciplinary Journal of Biotechnology and the Body, 18(2), 89-‐100.
doi: 10.1179/2050287713Z.00000000012
Törnbom, M., Ingelhammar, E., Lilja, H., Svanberg, B., & Möller, A. (1999). Decision-‐making
about unwanted pregnancy. Acta obstetricia et gynecologica Scandinavica, 78(7), 636-‐
641. doi: 10.1034/j.1600-‐0412.1999.780713.x
Torres, A., & Forrest, J.D. (1988). Why Do Women Have Abortions? Family Planning
Perspectives, 20(4), 169-‐176. doi: 10.2307/2135792
Toscano, S. E., & Montgomery, R. M. (2009). The lived experience of women pregnant
(including preconception) post in vitro fertilization through the lens of virtual
communities. Health care for women international, 30(11), 1014-‐1036. doi:
10.1080/07399330903159700
Van Crombrugge, L. (2003). Abortus: erkenning van de kwaliteit. In: Frans E. e.a. (red.),
73
Jaarboek Seksualiteit Relaties Geboorteregeling 2003. Gent: CGSO Trefpunt.
Van Hoof, W., Provoost, V., & Pennings, G. (2013). Reflections of Dutch patients on IVF
treatment in Belgium: a qualitative analysis of internet forums. Human Reproduction,
0(0), 1-‐10. doi: 10.1093/humrep/des461
Vandamme, J., Wyverkens, E., Buysse, A., Vrancken, C., & Brondeel, R. (2013). Pre-‐abortion
counselling from women’s point of view. The European Journal of Contraception and
Reproductive Health Care, 18, 309-‐318. doi: 10.3109/13625187.2013.796586
Wathen, C.N., & Burkell, J. (2002). Believe It or Not: Factors Influencing Credibility on the Web.
Journal of the American Society for Information Science and Technology, 53(2), 134-‐
144. doi: 10.1002/asi.10016
74
Addendum 1
Aantal threads en forumberichten per forum
Forum Threads Forumberichten
www.jongereninfolife.be 13 51
http://forum.libelle.be 1 78
www.gezondheid.be 2 4
http://9maand.be 16 233
http://forum.zappybaby.be 10 148
www.baby.be 31 611
