NUMMER 31 | WINTER 2015-2016...

JAARGANG 9 | NUMMER 31 | WINTER 2015-2016

Duurzame inspiratie

bama: “Wij zijn de eersten die met kli-maatverandering te maken krijgen en de laatsten die er iets mee kunnen doen”.

Die kwam bij mij binnen. Als je serieus naar dit onderwerp wil kijken, dan word je voor heel wat keuzes gesteld. Of… het blijft ‘De ver van je bed show’.

Drie ouders van de Bavinckschool trokken ruim een jaar geleden aan de bel. Een collega had dit al eerder geprobeerd, maar ik had hem niet gehoord. Eerlijk gezegd vond ik het niet belang-rijk genoeg, had voldoende te doen. Passend Onderwijs, opbrengsten, veiligheid. Ik noem er maar een paar.

De ouders accepteerden geen ‘nee’ en lieten zich steeds weer, overigens uitermate vriendelijk, horen. Ze kwamen met voorstellen voor crowd-funding en het aanschaffen van zonnepanelen, met presentaties van Greenpeace, starten met Ecoschools enzovoort. Grote plannen. De ‘groene’ collega werd hier ook mee wakker en kwam iets vaker langs. Uiteindelijk ben ik gezwicht voor een eerste bijeenkomst.

Die eerste bijeenkomst kreeg een duurzaam ver-volg. Vragen bij de tevredenheidspeilingen lieten zien dat het onderwerp breed gedragen werd. Wat willen wij onze leerlingen meegeven? Hoe kijken we naar het rentmeesterschap van de aar-de? Hoe laten we deze straks achter? Hoe gaan we om met energie? Wat leren onze methodes de leerlingen? Wat leven we voor?

We zijn in gesprek gebleven. Grote plannen, in-trinsieke gedrevenheid. Het is aanstekelijk en er zijn kansen! Ik zie (in mijn dromen) de energie-rekening naar beneden vliegen. Wil ik een ‘green-battle’ aangaan met een collega-school?

Deze groene Impuls wil een deel van onze zoek-tocht laten zien. Voorbeelden, verslagen, ‘mijn’ groene ouders. Achtergrondinformatie en een schoolvoorbeeld (of voorbeeldschool) van hoe je klimaatneutraal een prachtige duurzame school kan bouwen en beheren.

Veel leesplezier en duurzame inspiratie!

Nanda KlaassenDirecteur Dr. H. Bavinckschool

VOORWOORD 2

DOOR HET OOG VAN EEN OUDER 3

IN MEMORIAM ALEX BOEKMAN 3

MARJOLEIN WEET RAAD 4

WIST JE DAT... 4

COLUMN ICT 5

ECO-SCHOOLS 6

SOORTEN HELDEN 8MOOI GELIJK VERDEELD

DIE BOOM IS ONZE ENIGE 10HERFSTBELEVING

GOED ONDERWIJS DÉ SLEUTEL 12VOOR DUURZAME ONTWIKKELING

ALLEMAAL KAMPIOEN 13

BEROEMD OP BONAIRE 14

KLIMAATNEUTRAAL WERKEN 18

DUURZAME SCHOLEN 19

EEN BEEKJE OP HET SCHOOLPLEIN 20

INSPECTIE DOET MEER RECHT 21AAN SCHOLEN

SALOMO-WIJZER 22WIJST ZICHZELF

GEDICHT 23

COLOFON 23

SALOMO STUDIEWIJZER 24

2

DUURZAMEINSPIRATIE

NUMMER 31 | WINTER 2015-2016

Op de voorpagina: Kerstkadoboom

O

VOORWOORD 2

DOOR HET OOG VAN EEN OUDER 3

IN MEMORIAM ALEX BOEKMAN 3

MARJOLEIN WEET RAAD 4

WIST JE DAT... 4

COLUMN ICT 5

ECO-SCHOOLS 6

SOORTEN HELDEN 8MOOI GELIJK VERDEELD

DIE BOOM IS ONZE ENIGE 10HERFSTBELEVING

GOED ONDERWIJS DÉ SLEUTEL 12VOOR DUURZAME ONTWIKKELING

ALLEMAAL KAMPIOEN 13

BEROEMD OP BONAIRE 14

KLIMAATNEUTRAAL WERKEN 18

DUURZAME SCHOLEN 19

EEN BEEKJE OP HET SCHOOLPLEIN 20

INSPECTIE DOET MEER RECHT 21AAN SCHOLEN

SALOMO-WIJZER 22WIJST ZICHZELF

GEDICHT 23

COLOFON 23

SALOMO STUDIEWIJZER 24

3www.salomoscholen.nl

DOOR HET OOG VAN EEN OUDER

BETROKKEN OUDERS HELPENVERDUURZAMING OP GANG

Tekst: Annelies RoonFoto’s: Joost Uitermark

amen met ‘groene’ leerkracht Joost Uiter-mark, directeur Nanda Klaassen en Anne-lies Roon, een andere betrokken ouder,

vormen Jiska Beelen en Jeanine Stobbelaar een groepje dat van duurzaamheid (‘in de brede zin van het woord’) een onlosmakelijk deel van de school wil maken.

“Scholen spelen een belangrijke rol in het voor-bereiden van kinderen op de toekomst”, zegt Jiska Beelen. “Steeds meer mensen realiseren zich dat duurzaamheid een absolute noodzaak is in het leefbaar houden van onze wereld. Als dit op school wordt meegegeven aan de nieu-we generatie, zou dat heel mooi zijn. Niet alleen door zelf afval te scheiden, zuinig om te gaan met energie en liefst met een batterij zonnepa-nelen op het dak, maar ook door er aandacht aan te besteden tijdens de lessen.” De christe-lijke signatuur van de school van haar jongste zoon is voor Jiska een extra argument om duur-zaamheid op de agenda te zetten. “Rentmees-terschap is een belangrijke christelijke waarde. Dat betekent: goed voor de aarde zorgen.”

Voor Jeanine Stobbelaar is het niet meer dan vanzelfsprekend dat een school gerecycled pa-pier gebruikt, niet onnodig het licht laat bran-den en een veilige sfeer creëert in en rond de school. Want ook dat laatste hoort bij duur-zaamheid. “Respect hebben voor je omgeving: dat is mij als kind al met de paplepel ingegoten. Mijn moeder was daar heel erg mee bezig. Veel meer dan de ouders van de andere kinderen uit mijn klas. Kennelijk blijft daar toch wat van hangen, want nu merk ik dat ik het heel belang-rijk vind als de school van mijn kind dergelijke waardes actief uitdraagt. Oók in de lessen. Duurzaamheid heeft met zó veel dingen te ma-ken; daar hoef je niet alleen in leuke gastlessen aandacht aan te besteden of in de schooltuin. Het zou het mooiste zijn wanneer het een in-tegraal onderdeel van het lesprogramma zou gaan uitmaken. En dan niet alleen bij biologie, maar ook bij de andere vakken.”

GEHEIME ACTIEDe ‘Bavinck Groengroep’ is nog niet zo lang ac-tief, maar de ambities zijn groot. Of in elk geval het enthousiasme. “Elke keer dat we bij elkaar komen, borrelen er weer nieuwe ideeën op”, lacht Jiska. “Het lastigste was eigenlijk om te

beslissen waar we moeten beginnen”, vult Jeanine aan. “De huisvesting, de bedrijfsvoe-ring, de bewustwording van de kinderen: we kunnen zo een waslijst aan actiepunten voor verduurzaming opschrijven. Maar het moet geen los zand worden. Projectje hier, projectje daar, dat schiet niet op.” Jiska: “Het lijkt ons het verstandigst om eerst als het ware een bodem te leggen: in januari gaan we aandacht vragen voor het onderwerp met een leuke actie, die eigenlijk nog geheim moet blijven. Daarmee willen we laten zien dat duurzaamheid overal in terug komt en dat kleine initiatieven al een verschil kunnen maken. En tegelijkertijd ver-zamelen we ideeën voor vervolgacties. Van leerkrachten, leerlingen én van ouders. Want wanneer je bij dergelijke projecten aanhaakt op wat er leeft, is de kans groter dat anderen er enthousiast aan meedoen. En dat is natuurlijk waar we op uit zijn.”

Hoort duurzaamheid eigenlijk niet gewoon in het onderwijs thuis? Jeanine Stob-belaar en Jiska Beelen, beiden moeder van een zoon op de Dr. H. Bavinckschool, vinden van wel. Rentmeesterschap, goed voor de aarde zorgen, is een belang-rijke christelijke waarde. Respect hebben voor je omgeving. Kleine initiatieven maken al een verschil uit. Let op de geheime actie die binnenkort komt!

S

IN MEMORIAM ALEX BOEKMAN

Herinneringen

Je kunt huilen, dat ik ben gegaanOf …je kunt lachen, dat ik geleefd heb.Je kunt je ogen sluiten en willen dat ik terugkom,Maar je kunt ze ook openen en zien wat ik heb achtergelatenJouw hart kan leeg zijn, omdat je mij niet meer kunt zien,Maar het kan ook vol van de liefde zijn, die ik jou gaf.Je kunt altijd eraan denken dat ik gegaan ben….Of je draagt mij in jouw hart en laat mij verder leven in jou.Je kunt huilen en leeg zijn,Of je kunt datgene doen, wat ik wilde:…Dat jij lacht, dat jouw ogen opent, liefde geeft,en Doorgaat!

Collega’s en leerlingen van de Koningin Emmaschool

Op zondag 16 augustus 2015 is Alex Boekman, leerkracht van de Koningin Emmaschool, na een periode van ziekte overleden. Meester Alex zal door de leerlingen worden herinnerd als de meester met humor, aandacht, zijn gitaar en de muzieklessen en de goede sfeer in de klas, waardoor de leerlingen met enthousiasme naar school gingen. Als collega’s van de Emmaschool hebben we net zulke warme herinneringen. Alex had aandacht en waardering voor wat iedereen deed. Hij had een luisterend oor en een goed gevoel voor humor.

Met de volgende woorden, die we ook aan de familie van Alex hebben meegegeven, zijn we met alle kinderen het schooljaar gestart:

3

Jiska (l) en Jeanine (r)

• het nieuwe Strategisch Beleidsplan voor de komende4jaarnuhelemaaldefinitiefis? • je deze kunt vinden op de Salomowebsite, onderdownloads? • de vernieuwde Salomowebsite nu definitiefindeluchtis? • het altijd leuk is om hier met enige regelmaatnieuwtjesopteplaatsen? • je die nieuwtjes altijd kunt sturen naar [email protected]?

• er inmiddels drie nieuwe leden gevonden zijnvooronzeRaadvanToezicht?

• deze toezichthouders op 1 november a.s. officieelvanstartgaan?

• nu ook het volledige scholingsprogramma voorde2dehelftvanditschooljaaropde Salomowijzertevindenis?

• je je via de Salomowijzer kunt inschrijven voordetrainingnaarkeuze?

• we nog bezig zijn om scholing te organiseren ophetgebiedvanICT?

• je hierbij moet denken aan Word, Powerpoint e.d., zowel voor beginners als voorgevorderden?

• detraining‘Filosoferenmetkinderen’veel aftrekheeftenalhelemaalvolzit?Evenals ‘Neurolinquistisch programmeren en ‘Spelendautomatiseren’?

• maar er nog veel meer interessante trainingen zijn, waar gelukkig nog wel plek is,bijvoorbeeld‘Spelendrekenen’?

• ereennieuwoverdrachtsformulierisvan peutersnaarkleuters?

WIST JE DAT...

4

MARJOLEIN WEET RAAD

VERSCHILLENDE GRADEN VAN MEESTERSCHAP

Tekst: Marjolein Grin

et is daarom goed dat er in de cao extra aandacht is besteed aan star-tende leerkrachten en hun opleiding.

De cao maakt onderscheid in verschillende graden van ‘meesterschap’: de eerste drie jaar na je afstuderen op de Pabo ben je ‘start- bekwaam’, daarna ben je ‘basisbekwaam’ en na een jaar of zeven ben je - als het goed is - ‘vakbekwaam’. Maar die ontwikkeling gaat natuurlijk niet vanzelf.

‘Veel oefenen’ ofwel veel in de praktijk aan de slag gaan en daarvan leren is wèl heel belang-rijk. Vandaar dat we het bij Salomo stimuleren dat je als leerkracht reflecteert op je ervaringen, dat je feedback vraagt, aan je bekwaamheids-ontwikkeling werkt en actief experimenteert met vaardigheden waar je beter in wilt worden. De cao biedt ruimte voor starters om meer tijd te nemen voor bijvoorbeeld het voorbereiden van lessen, advies te vragen bij collega’s of meer tijd te steken in nakijkwerk en dergelijke. Als starter word je in het taakbeleid ontzien omdat het al moeilijk genoeg is om alles voor de eerste keer goed te doen. Ook zorgen we waar nodig voor aanvullende scholing of coaching, bijvoorbeeld door video interactie- begeleiding.

Op school word je gecoacht door een vakbe-kwame collega of ib-er en ook zal je van de di-recteur regelmatig feedback krijgen na obser-vatiebezoeken in de klas.Er zijn zelfs speciale assessoren opgeleid die je na een observatie gerichte ontwikkeltips geven.

Bovenschools organiseren we intervisiebijeen-komsten omdat je ook van elkaar heel veel kunt leren en het ook goed is om je eigen ervaringen te vergelijken met collega’s op andere scholen.

Kortom: heel veel mensen spannen zich in om jou te helpen die leerkracht te worden waar je van droomde toen je van de Pabo afkwam.

Wie anderen onderwijst zal zelf altijd blijven le-ren. Dus ook als je eenmaal zover bent dat je alle onderdelen van het leraarsvak in de vingers hebt, zal je altijd bezig blijven om jezelf te verbe-teren, meer kennis en ervaring op te doen en je kwaliteiten te vergroten door jouw ervaringen te delen.Vanaf 2017 wordt er een lerarenregister in-gesteld waar iedere lesbevoegde leraar zich in moet registreren. Om vervolgens je lesbe-voegdheid te behouden moet je dan (net als in de zorgberoepen) periodiek aantoonbaar maken dat je bent blijven werken aan je eigen professionalisering, bijvoorbeeld door cursus-

sen of opleidingen te volgen, vakliteratuur bij te houden, intervisie en/of supervisie te doen, deel te nemen aan kennisnetwerken enzo-voort. Ofwel: je moet als serieuze vakman ook laten zien dat je over serieus vakmanschap be-schikt en er serieus mee bezig bent om je vak-manschap te behouden en te ontwikkelen.

Ook dat is een vorm van erkenning.

Binnen Salomo hebben we een plan opgesteld om startende leerkrachten vanstart- naar basisbekwaam te ontwikkelen - en verder. Vraag ernaar bij je directeur als je het niet kent!

In de Salomo-Wijzer bieden we diverse soorten professionaliseringsactiviteiten aan. Daarnaast biedt de cao mogelijkheid voor een ieder om tot 500€ per fte per jaar individuele scholing aan te vragen. Maar daarover komt in een later stuk (in een volgende Impuls) meer.

Als je net begint in het onderwijs komt er veel op je af. Je mag dan wel je stages hebben gedaan en je Pabo-diploma hebben, maar voor je het vak echt goed in de vingers hebt moet je eerst flink wat uren maken. Volgens Malcolm Gladwell kost het wel 10.000 uur oefenen, volgens Marzano kan je meester-schap in zeven jaar bereiken. En of dat nou klopt of niet, duidelijk is wel dat je direct na je opleiding nog volop bij zult moeten leren. Vanaf 2017 wordt er een lerarenregister ingesteld waarin iedere leraar zich moet registreren.

H

• HansZoutendijk,stafdirecteurvanhet bestuurskantoor, eind van dit jaar met pensioengaat?

• hijwordtopgevolgddoorPetradeWaard?

• Petra inmiddels al volop aan de gang is als onzenieuwedirecteurbedrijfsvoering?

• ergelegenheidisomHans‘uittezwaaien’ tijdens de Nieuwjaarsreceptie op 7 januari a.s.?

• we voor de receptie deze keer naar De Ark uitwijken?

• er ook dit jaar weer een kennismakings- bijeenkomst georganiseerd is voor alle nieuweSalomomedewerkers?

• we binnenkort van start gaan met de uitbreiding van de Koningin Wilhelminaschool?

• onlangs het diepste punt van de ondergrondse gymzaal van de nieuwbouw Bos en Duin bereikt is en dat moment feestelijkgevierdis?

• bij de Bosch en Hovenschool de renovatie vandegymzaalisgerealiseerd?

• en daar ook een nieuwe lesruimte bij gekomen is, ook bruikbaar voor de naschoolse opvang, in samenwerking met OpStoom?

• DeWaddenMolenwijkalspilotschoolheeft gefungeerdt.a.v.eenanderewijzevan inspecteren,metnieuwenormen?

• de school hierbij op alle terreinen een ‘goed’scoorde?

• dePrinsesBeatrixschoolbezoekheeft gehad van Johnny de Mol voor zijn programma “De Wensboom” en alle kinderen hun wensen in de boom mochten hangen?

• dezeafleveringvan“DeWensboom”in februariwordtuitgezonden?

• wij jullie natuurlijk allemaal weer een plezierige en ontspannen kerstvakantie toewensen?

Samengesteld door Els Kinneging

COLUMN ICT

5

GROEN GELD VERDIENENHoe voordelig is eigenlijk het verbruik van kopieerpapier? Kan dat niet duurzamer? Joost Uitermark onderzocht dit en kwam tot de conclusie dat er op het gebied van papieren dossiers een hoop ‘groene’ winst valt te behalen.

Tekst en foto’s: Joost Uitermark

onderdagmorgen, half 10. De pak-ketdienst meldt zich met een pallet voordelig kopieerpapier. Op kopieer-

papier valt veel te besparen! Maar daar durf ik gerust vraagtekens bij te zetten…. Er staat namelijk met kleine letters ‘Made in Indonesia’ op de verpakking. Ik vraag me dan wel eens af hoeveel vierkante meters tropisch regen-woud dit nu weer heeft gekost en of het ook anders kan: aan het milieu denken en toch geld besparen?

Want waar wordt dat kopieerpapier nou hele-maal voor gebruikt? Uiteraard voor het onmis-bare kopieerwerk voor in de klas, maar soms ook om dossiers mee te vullen. Hierbij kun je denken aan kopieën van verklaringen en verslagen, reservekopieën van complete rap-porten tot aan kopieën van kopieën van het een of ander.

Al enkele jaren biedt Skool ons de mogelijkheid om op onze eigen servers een digitaal dossier aan te leggen. Eigen digitale verslagen worden sowieso al op de server opgeslagen en papie-ren versies zijn met behulp van het kopieer-apparaat in te scannen om deze vervolgens op de server op te slaan. Op veel scholen ge-beurt dit overigens automatisch. Het is echter vrij omslachtig om vervolgens thuis aan het werk te gaan met deze documenten. Noch de thuiswerkplek noch Mijnskool.nl blinkt uit in ge-bruiksvriendelijkheid.

Een andere mogelijkheid die tot onze beschik-king staat is de module bestanden uploaden in Dotcom. In het dossier van iedere leerling kun je elk willekeurig bestand uploaden, zoals on-derzoeksverslagen van externe partijen. Voor

het inkijken van deze verslagen gelden dezelfde restricties als het reguliere OAS van Dotcom. Slechts diegenen met een inlog en wachtwoord en toegwezen rechten hebben toegang tot deze informatie. Het grote voordeel van Dotcom is dat thuiswerken een stuk makkelijker gaat dan bij Skool. Daarnaast kun je ook vanuit huis be-standen uploaden. En geeft de wetenschap dat de bestanden die geüpload zijn, meegaan in de reguliere backup van Dotcom een veilig gevoel.

Binnenkort is er ook een derde mogelijkheid, namelijk het werken in de Cloud via Office 365. Office 365 is een onderdeel van Microsoft dat op dit moment onder andere ons e-mailver-keer binnen Salomo verzorgt. Het werken in de Cloud is voor scholen nog niet zo gebruikelijk omdat er veel vragen rondom privacy zijn: wat mag je wel en wat mag je niet in de Cloud zetten en wie kan uiteindelijk alle informatie inzien?

Het opzetten van een solide en goed werkbaar digitaal dossier vraagt een andere manier van omgaan met het begrip ‘dossier’. Uiteindelijk zal een goed digitaal dossier de school geld bespa-ren, het milieu minder schade berokkenen en de gebruiker veel gemak brengen.

www.salomoscholen.nl

D

ECO-SCHOOLS: VERGROENING VAN BINNENUIT, EEN BIJDRAGE AAN HET ECHTE LEVEN

Tekst: Annelies SiezengaFoto’s: Eco-Schools

Wereldwijd doen meer dan 46.000 scholen in 59 landen mee met Eco-Schools, vermeldt jullie website. Daar steken de 100 deelne-mers in Nederland wat magertjes bij af. Hoe komt dat?“Het gaat hier inderdaad nog niet zo hard, maar ik denk dat de stap van nul naar honderd deel-nemers een stuk moeilijker is dan van honderd

naar meer. Men weet ons inmiddels te vinden, merk ik. We zijn een gevestigde naam gewor-den, waarvan de kwaliteit niet meer ter discus-sie staat. We zijn in 2003 in Nederland gestart. Dat de groei van het aantal deelnemers zo traag gaat, heeft er mee te maken dat leerkrachten vaak huiverig zijn om in te stappen. Zij denken aanvankelijk: daar heb je project nummer zo-veel. De angst voor extra werk speelt een rol en men vraagt zich af: wat heb ik eraan? Wat biedt het mij?”

Wat is het antwoord op die vragen? Wat biedt Eco-Schools?“Steeds meer scholen realiseren zich dat ‘ze iets met duurzaamheid moeten doen’. Maar waar begin je dan? Wat pak je aan en hoe doe je dat? Er is inmiddels zó vreselijk veel aanbod: lespak-ketten, boeken, films, themalessen, gastlessen, projectkisten, noem maar op. Eco-Schools be-geleidt de deelnemers door te helpen inventari-seren welke duurzaamheidsthema’s het meest spelen op school. Vervolgens laten we zien hoe de school zelf een aanpak kan samenstellen die daar goed bij past. Deelnemende scholen noe-men vaak als eerste voordeel van Eco-Schools dat het niet alleen ‘controle van buitenaf’ biedt, een stok achter de deur, maar ook structuur aan losse initiatieven. En, belangrijker nog, je geeft belangrijke waarden mee aan je leerlin-gen door structureel aandacht te besteden aan duurzaamheid. Pas daarna noemen de deel-nemers de bezuinigingen die deelname met zich meebrengt. Een lagere energierekening, bijvoorbeeld.”

En dat extra werk waar leerkrachten bang voor zijn? Hoe zit het daar mee? “Dat valt erg mee. In het basisonderwijs be-staat een Eco-team idealiter uit een groepje van ongeveer tien leerlingen, twee of drie

Duurzaamheid is een breed begrip. Vaak denk je daarbij als eerste aan energie en milieu. Maar duurzaamheid gaat over veel meer: over huisvesting, over water en voeding. Veiligheid en mobiliteit hebben ermee te maken. Zelfs communicatie en hygiëne. Wie de verduurzaming van een school serieus wil aanpakken, ziet vaak door de spreekwoordelijke bomen het groene bos niet meer. Eco-Schools, het internationale keurmerk voor duurzame scholen, biedt houvast met een zevenstappenplan. De leerlingen zelf spelen in deze aanpak een cruciale rol. Hak van Nispen, coördinator van Eco-Schools Nederland, vertelt er meer over.


6

Het Eco-Schools keurmerk is in 1994 ontwikkeld door de Foundation for Environmental Education (FEE) als invulling van de afspraken van de VN conferentie ‘Environment and Development’. In Nederland kunnen scholen uit het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en het mbo het stappenplan doorlopen. Eco-Schools biedt geen pasklaar programma, maar een leidraad om duurzaamheid een structurele plaats in de school -en in het curriculum- te geven.

Het zevenstappenplanNa het tekenen van een intentieverklaring (stap 0) stelt de school een Eco-team samen, be-staande uit leerlingen, ouders en betrokkenen vanuit school (stap 1). Op basis van een duur-zaamheidsscan (stap 2) kiest het Eco-team twee of drie van de tien thema’s die Eco- schools aan-

reikt. Voor deze thema’s stelt het team haalbare (!) doelen, gekoppeld aan acties (stap 3). Door de doelen concreet en meetbaar te maken kunnen de leerlingen zelf meten óf en wát er verbetert. Het bijhouden, delen en vieren van successen (stap 4) is belangrijk voor de motiva-tie. Vooraf wordt afgesproken welke doelen be-

haald moeten worden voor de eerste mijlpaal, het bronzen certificaat. Geleidelijk zal de school duurzaamheid steeds meer gaan integreren. Stap 5 bestaat eruit te inventariseren hoe duur-zaamheidsthema’s al een plaats innemen in het curriculum en waar nog aanvullingen gewenst zijn. Eco-Schools helpt daarbij. Deze aanpas-singen zijn goed voor het zilveren certificaat. Door de groene identiteit uit te dragen via de website, nieuwsbrieven of stukjes in de lokale kranten (stap 6), raakt een groeiende groep mensen bij de vergroening betrokken. Met de zogenoemde Eco-Code, die (mede) door de leerlingen zelf ontwikkeld wordt (stap 7), laat je als school zien dat duurzaamheid een belangrij-ke plaats inneemt. De Groene Vlag mag in top!

WAT IS ECO-SCHOOLS?

Iets met duurzaamheid doen

Gooi maar in de afvalbak van afval

ouders, de directeur, de conciërge en één of twee docenten. De conciërge is maatjes met de leerlingen, weet waar de elektriciteitsme-ter hangt en waar en hoe het afval wordt ver-zameld. De scans en de acties worden vooral door leerlingen uitgevoerd. Dit gebeurt meestal binnen schooltijd, maar soms ook daarbuiten. We proberen ouders steeds nadrukkelijker een adviserende en begeleidende rol te geven. Voor acties kunnen steeds nieuwe projectteams met enthousiastelingen worden geformeerd. De docenten krijgen dus niet zozeer extra werk, maar het is wel van belang dat het team als ge-heel achter deelname staat, omdat het thema geleidelijk in veel facetten van de school een rol gaat spelen. Je moet er alleen aan beginnen als je het echt wilt. En wie eenmaal begonnen is, gaat door voor de Groene Vlag, is onze erva-ring. Gaandeweg kom je zoveel leuke dingen te-gen die passen bij het onderwijs, dat de aanpak als vanzelf geïntegreerd wordt in de lessen.”

Hoe reageren leerlingen op Eco-Schools? “De impact op de leerlingen is het duidelijkst, in mijn beleving. Wij vinden het van belang dat de kinderen zelf de thema’s en projecten uitkiezen en starten. Misschien kiezen ze niet het meest urgente thema of de meeste efficiënte metho-de, maar het is dan wel hún keuze. Iedereen heeft het recht om z’n eigen wiel uit te vinden.”

Geef eens een voorbeeld?“Een school in Eindhoven zamelde plastic afval in en bouwde er vlotten van. Daarmee zakten de leerlingen de Dommel af en voeren naar

de vuilverbranding. Onderweg visten ze afval uit de rivier. Bij de vuilverwerker haalden ze de vlotten weer uit elkaar en werd het plastic, hout, touw en metaal gerecycled. Dat project kostte tijd en doorzettingsvermogen, maar re-ken maar dat zoiets een hoop leermomenten én een hoop trots oplevert. Zo’n ervaring blijft de leerlingen hun hele leven bij. Dat zet echt iets in werking.”

Hoor je dat ook terug?“Er zijn al verschillende voorbeelden van leerlin-gen die op een gecertificeerde basisschool heb-ben gezeten en dan in het voortgezet onderwijs bijna verontwaardigd vaststellen: “Maar deze school heeft helemaal geen Groene Vlag!” En vervolgens gaan ze zelf zorgen dat hun nieuwe school mee gaat doen.”

Welke thema’s worden het meest gekozen om aan te werken?“Energie, afval en voedsel. Daarvan kan het the-ma energie verreweg de meeste besparing op-leveren. Gemiddeld 25 procent, wat kan neer-komen op zo’n 5000 euro per jaar. Leerlingen kunnen heel veel doen met dit thema. Hoe leuk is het om zelf te gaan meten hoeveel energie de school verbruikt, zelf plannen te bedenken om zuiniger te zijn en vervolgens ook zelf uit te rekenen wat er is bespaard? Dat geld kan besteed worden aan andere dingen, liefst aan léuke dingen. Concreter kun je het haast niet maken. Daar kan geen leerboek tegenop. Dit is voor het echie.”

Hoe zit het eigenlijk met de financiering? Wat kost deelname?“De kosten zijn 2.500 euro voor de twee jaar die het gemiddeld kost om een Groene Vlag te halen. Daarna kost het nog 950 euro per twee jaar voor de verdere begeleiding en de ver-volgaudits. Tenzij ouders de begeleiding op zich nemen; dan komt een deel van dit budget ter beschikking van de begeleiders.”

Voor scholen is 1250 euro per jaar een flink bedrag. “Dat klopt. Maar vergeet niet dat je de kosten meestal ruimschoots kan terugverdienen. In Groot-Brittannië wordt Eco-Schools helemaal door de overheid gefinancierd. Daar doet dan

ook 90 procent van de scholen mee. Dat ligt in Nederland jammer genoeg heel anders. Soms betalen gemeentes de deelname, maar meest-al de scholen zelf. Er zijn scholen die gepro-beerd hebben het programma zelf te doorlo-pen, maar dan zie je toch dat het verzandt. Als er geen begeleiding en positieve druk van bui-tenaf is, zijn er al snel allerlei redenen en aanlei-dingen om de verandering naar een duurzame school op te schorten. Duurzaamheid staat niet in de kerndoelen, dus het móet niet. Dit is heel logisch en verklaarbaar, maar wel zonde.”

Heeft het een meerwaarde om metverschillende scholen binnen eenkoepelorganisatie of een regio deel tenemen?“Je kunt dan geregeld overleg houden tussen de verschillende Eco-teams: wat hebben jullie gedaan? Werkte dat? Wat hebben jullie geleerd? Wat zijn jullie plannen? Nóg mooier is het wanneer er verticale integratie plaatsvindt. Een basisschool in Brabant ontwierp samen met een mbo uit de regio een groen school-plein en liet het vervolgens aanleggen door het regionale vmbo. Zo doe je samen echt iets nuttigs en je leert er tegelijkertijd van.”

Welke argumenten gebruiken jullie meestal om scholen te overtuigen van het nut van deelname? “Ik wil mensen niet overtuigen, ik wil dat ze er zelf in gaan geloven. Kijk eens naar het nieuws: inmiddels hebben zó veel items direct of in-direct te maken met waar duurzaamheid om draait. Niet alleen natuurrampen, maar ook oorlogen om grondstoffen, vluchtelingenstro-men, armoede, ongelijkheid, noem maar op. Het mooie is dat je met Eco-Schools iets aan-reikt wat daadwerkelijk met het echte leven te maken heeft. Het draagt bij aan het besef dat iedereen onderdeel is van een groter systeem en dat je daar je verantwoordelijkheid voor moet nemen. Dat zullen leerlingen niet direct zo formuleren en dat hoeft ook niet. Maar veel leerlingen gaan dat wel zo vóelen. Feitelijk is duurzaam gedrag niet anders dan zorgdragen voor je omgeving, voor elkaar en voor de toe-komst. Het is van groot belang dat kinderen zich dat realiseren.”


Modeshow

Een groene wand met plastic

Een iglo van plastic (flessen)

Gooi maar in de afvalbak van afval

8

DE SOORTEN HELDEN ZIJN HIER MOOI GELIJK VERDEELD

Tekst en foto’s : Joost Uitermark

en doodgewone maandagmiddag in september, net na de middagpauze. De boterhammen zijn op, de zon schijnt,

de neuzen zijn weer even fris van het buiten spelen. De klas van meester Joost gaat lezen. Dan staan er ineens een vrolijke krullenbol en een hippe baard midden in de klas. “Hallo allemaal! Is dit groep 8a?” roepen ze. “Ja…”, klinkt het wat voorzichtig. “O, mooi zo! Dan zitten we goed, denk ik. Wij wilden hier namelijk

een voorstelling komen spelen. Maar als jullie liever willen lezen…” “Neeeee!” klinkt het, nu een stuk krachtiger.

Dat komt er dus van wanneer je de Milieu- bende in huis haalt. “Ja, nee, maar ho eens even!”, protesteert meester Joost net echt. “We gingen toch lezen!” Malle meester. Hij zat natuurlijk al lang in het complot. Maar de leer-lingen zijn compleet verrast. Een voorstelling? Echt? Hier in de klas? Er wordt geschoven met tafels en stoelen om plaats te maken, maar

Hoe word je een milieuheld? Als je dat wilt weten, is het goed om de Milieubende in je klas uit te nodigen. Een spannende voorstelling, waarna de kinderen aan het werk gaan om de wereld of in ieder geval hun eigen omgeving een stukje duurzamer te maken. Het borrelt en bruist van de ideeën. De acteurs helpen de kinderen om tot bruikbare plannen te komen. Dat geeft energie!

het opgewonden gegiechel verandert al snel in belangstellende concentratie als Rosa Evans-Knaup en Thomas van Ouwerkerk, de krullen-bol en de baard, geleidelijk in hun rol kruipen: “Ik was de moeder. En dan was jij de zoon.” “En ik kwam binnen en ik had net ontdekt dat de wereld was vergaan. Maar dat durfde ik niet te zeggen, want ik wilde je niet ongerust maken.”

De Milieubende is een initiatief van Maurits Groen Milieuadvies en Communicatie (MGMC), van de ondernemer die dit jaar op nummer één eindigde in de duurzame top 100 van dagblad Trouw. In wisselende duo’s bezoeken twee professionele acteurs van De Milieubende groep 7 of 8 van basisscholen. Het thema van de voorstelling ‘Er is nog macaroni’ is niet bepaald licht te noemen. Achter de deur van het klaslokaal waaien apocalyptische winden, de radio valt uit en de telefoons doen het niet meer. Er is iets goed mis, daarbuiten. Bij vlagen wordt het spannend, maar nooit beangstigend, vooral omdat de acteurs tussendoor steeds half uit hun rol stappen en met de kinderen in gesprek gaan. “Weten jullie wat het broeikas- effect is?”

Wat voor type held ben jij? Na een half uur, als blijkt dat de buitenwereld toch nog bestaat en zelfs nog te redden valt, dagen de acteurs de leerlingen uit om een heu-se milieuheld te worden. Daarvoor moeten ze eerst bij zichzelf te rade. Aan de hand van een aantal multiple choice vragen bepaalt ieder voor zich in welke categorie milieuheld hij of zij het beste past: die van de denkers, de dromers, de roepers of de doeners. “Wat goed!”, stellen Rosa en Thomas achteraf tevreden vast. “De soorten helden zijn hier mooi gelijk verdeeld. Dat komt heel goed uit, want je hebt alle soor-ten eigenlijk even hard nodig.” De milieuhelden in wording staan namelijk voor een bijzondere uitdaging: ze moeten zo veel mogelijk origi-nele ideeën verzinnen om de wereld of in elk geval hun eigen omgeving stap voor stap een klein stukje duurzamer te maken. Deze ideeën kunnen worden verzameld in de grote map die de acteurs in de klas achterlaten. En dan komt misschien nog wel het spannendste: met hun ideeën kunnen de leerlingen winnen!

Normaal gesproken dingen de ideeën van de prille milieuhelden per regio mee naar een beloning, zoals bijvoorbeeld de uitvoering van hun plan. Maar deze keer is het anders. De Milieubende bezocht in september drie scho-len in elk van de vijf gemeentes waar op


E

De doeners in actie

vrijdag 27 november de Groene Top Trein een station aandeed. Deze trein, een ander initiatief van MGMC, verzamelde aan de vooravond van de klimaattop in Parijs duurzame ideeën om tijdens de top onder de aandacht te brengen

van relevante partijen. Niet alleen ideeën van basisschoolleerlingen, maar ook van onder-nemers, organisaties en particulieren. Bij het verschijnen van deze editie van de Impuls is inmiddels bekend of de ideeën van groep 8a van meester Joost een paar leerlingen een plaatsje in deze trein heeft opgeleverd. Sterker nog: misschien zelfs wel een ticket voor de trein naar de top in Parijs!

“VIVA YO!” Maar zover is het voorlopig nog niet, op die mooie zomerse dag in september. Eerst moet de klas worden klaargestoomd tot milieuheld. In een sneltreinvaart doorlopen de leerlingen


de noodzakelijke stappen voor deze transfor-matie: na de zelfkennis die de ‘psychologische test’ had opgeleverd omtrent de verschillende types milieuheld, worden nog de noodzakelijke eigenschappen zelfvertrouwen en doorzet-

tingsvermogen aangekweekt, elk met een bijbehorende kreet en gebaar: “VIVA YO!” galmt het uit 26 kinderkelen. “Lang leve ik!” Samen-werking en actie blijken de volgende onmisbare componenten te zijn voor het creëren van een milieuheld. De kinderen zuigen het allemaal gretig op.

Als de klas deze vijf stappen heeft doorlopen, laten Rosa en Thomas zien hoe je samen van een brainstorm komt tot de uitwerking van bruikbare ideeën. Wat vinden we leuk? Waar zijn we goed in? Waar kunnen we ons idee uit-voeren? Wie kan ons daarbij helpen? Dat soort praktische vragen moeten de woeste stroom

aan hemelbestormende ideeën die al snel los-barst, helpen afbakenen tot min of meer uit-voerbare plannen. Het organiseren van een dansvoorstelling op het strand, bijvoorbeeld, met aansluitend een CO2-vrij ‘vuurwerk’spek-takel met gekleurde vloeistof of poeder. Er zijn genoeg ouders die hun kennis en kunde daarvoor zouden willen inzetten, volgens de leerlingen.

“Heel veel succes met jullie map, jongens. We zijn benieuwd!”, zeggen de acteurs bij vertrek. De leerlingen drommen naar voren om ze allebei een hand te geven. “Ik vond het hartstik-ke gaaf, bedankt!” “Ik heb nog een idee voor in de map.” “Mijn oma heeft een moestuin. Da’s ook hartstikke goed voor het milieu.” “Gaan jullie ook naar Parijs?” Het borrelt en bruist. Zoveel energie, dat moet wel tot mooie resul-taten leiden.

“... ik kwam binnen en ik had netontdekt dat de wereld was vergaan.

Wat zijn het voor helden?

10

DIE BOOM IS ONZE ENIGE HERFSTBELEVING

Tekst: Betty van der VlistFoto’s: Archief De Wadden

at voorplein ziet er helemaal niet beroerd uit. Een grote voetbalkooi en een héél groot prachtig klimrek, heer-

lijk om daar te spelen! Het voorplein is van de gemeente. De subsidie is voor het achterplein aangevraagd. En daar staat die boom, treurig in zijn eentje. Met een heleboel tegels.

€ 125.000,00 stelde de gemeente beschikbaar voor 7 scholen voor vergroening van het schoolplein. De gemeente heeft er belang bij dat de wijk vergroent, want het is bewezen dat kinderen in een groene omgeving minder stress ervaren, gezonder leven en meer in evenwicht zijn. Voor de hersenen werkt zo’n omgeving nu eenmaal beter. Ook is er minder vandalisme. Spelen, educatie en natuurbele-ving, daar moet het nieuwe schoolplein aan voldoen.

Ze waren al gezonde school, met accenten op voeding, beweging en mondverzorging. Nu is het Waddenteam met sociale vorming be-zig en voert KiVa in, dat onder gezond gedrag valt. Doordat je gezonde school bent, kom je sneller in aanmerking voor de vergroening.

Je zit al in het netwerk. Annelies zit ook in het gemeentelijk overleg. Diana Bakboord van de gemeente werkt samen met NME, de GGD en SportSupport. Het overleg gaat over de

vergroening van buitenruimtes. Zodoende kwam ze in contact met Lonneke Rhodens van de Mobiele Moestuin. Zij werd ingehuurd om het moestuinieren op te zetten met groep 5. Bieten, sla, andijvie en peterselie werden in moestuinbakken gestopt. En afrikaantjes tegen de mieren. Toevallig liep dat tegelijkertijd met de actie van Albert Heijn. In de klassen zag je de potjes overal op alle vensterbakken verschij-nen. De kinderen waren wild enthousiast. De moestuinbakken werden gemaakt door vrijwil-ligers uit de buurt op de ‘NL Doet-dag’. En NL Doet gaf ook nog een bedrag van € 400,00 om een rand tegels uit het plein te trekken en daar borders met zonnebloemen te maken.

De Wadden heeft € 20.000,00 gekregen. 25% van de kosten moeten ze zelf ophoesten. Dit kan in natura door eigen manuren of door sponsoring, zoals NL Doet. De eigen manuren waren snel ingevuld. Er werd een stuurgroep opgericht van 3 leerkrachten en Annelies. Zij gingen naar de Inspiratiemiddag van het IVN in Amsterdam voor een regionale sessie. Mark Mieras, wetenschapsjournalist, vertelde over het belang van duurzaamheid en meer groene buitenruimte. Draagvlak binnen het team was snel gevonden. Bij de kinderen ook, maar bij de ouders ging dit veel moeizamer. Er zijn twee klusdagen geweest met buurtbewoners, mensen van Groen Links en 4 à 5 ouders. En een groot deel van het team. Dat werkte verbindend.

Op De Wadden locatie Molenwijk is vergroening geen overbodige luxe. Altijd als ik de wijk in kom fietsen, grijpt de troosteloosheid van de grijze betonnen flats, die als stijve reuzen man aan man op me neerkijken, me in de kraag. Je zal hier toch maar wonen en opgroeien, denk ik dan. Maar gelukkig is daar Annelies Siezenga, de directeur die voortvarend achter elke subsidie aanjaagt én met succes. Plus het hele team dat van aanpakken weet! In stappen naar een groen schoolplein.


DEen troosteloos plein

Moestuinieren

Annelies: ”Alles wat we realiseren, doen we met elkaar. Hier is het met zijn allen: ‘Niet lullen maar poetsen’. We dachten: als eerst de kinde-ren enthousiast zijn, dan komen de ouders van-zelf wel. Maar dat gebeurt amper dat ouders zich met dit soort onderwijsontwikkelingen be-zig houden. Ik hoor er weinig over.”

Niet alles verloopt even gladjes. Lachend: “Ik had 20 autobanden gescoord en die hebben we geverfd. Maar de primer wilde niet drogen, dus nu heb ik 20 kleverige banden in de schuur liggen!”

Bij de bijeenkomsten met de gemeente hoort ze welke andere fondsen ze kan aanschrijven. Ze heeft een echte hovenier in de arm geno-men, die gespecialiseerd is in groene school-pleinen. Hij maakt prachtige ontwerpen. Een schoolplein dat ruimte geeft voor eigen ontdek-kingen, uitdaagt tot andere bewegingen zoals kruipen, klimmen en balanceren. Hij werkt met hoogteverschillen, stapstenen en boompalen. En een zandbak hoort er natuurlijk ook bij. De natuurlijke kringloop wordt gebruikt en hij gaat op zoek naar oude boomstammen waarin ge-klommen kan worden. Zo recyclet hij zijn eigen materiaal. Kinderen worden er vies van als ze daar spelen, maar dat is uit te leggen. Veel ou-ders komen oorspronkelijk uit ruraal gebied. Duurzaam werkt de tuinarchitect. Van oude stenen fabriceert hij een zitarena, een overge-bleven rioolbuis wordt ingebouwd, er verrijzen muurtjes en heggetjes. Het hele terrein daagt uit tot spel en fantasie. Je kan je er verstoppen, op onderzoek uitgaan en het prikkelt de zintui-gen en de nieuwsgierigheid. Een klein paradijsje in Schalkwijk. Met moestuinieren erbij. Er komt een oogstfeest waar van de pompoenen soep wordt gemaakt. Meteen voor de hele buurt, als verbindende activiteit. Het is openbaar terrein.

Voor vandalisme is Annelies niet zo bang. Veel kinderen komen nooit de wijk uit. Toen ze een keer in de bus zaten en langs de duinen reden, vroeg een kind: “Is dit ook Nederland?” Annelies rekent erop dat ze trots zijn op hun speelplein en er goed voor zorgen. En als er iets kapot gaat, zal de schade hersteld worden. Er is re-gelmatig overleg met gemeentewerken en de


wijkagent. Ook de buurtbewoners worden erbij betrokken, zodat de school een buurtfunctie krijgt.

De hovenier is nu aan het tekenen en maakt een offerte. Hij komt met de meest magere tot de meest uitgebreide variant. Eind 2016 is de streefdatum. De uitvoering wordt zoveel mogelijk met ouders gedaan om de participatie te vergroten.

Kinderen zijn aan het tekenen geslagen. Niet alle wensen zijn mogelijk, zoals het zwembad en de trampoline. Ze willen graag water en zand. Als dat realiseerbaar is, wil de tuincom-missie dat ook.

Het onderhoud vraagt een andere begroting. Er zal meer zand de school ingelopen worden, dus misschien is het beter om binnen slofjes te dra-gen. Dat gaan ze zien. Ze laten zich er niet door afschrikken in ieder geval. De oogst is binnen

Voor de draad ermee

12

GOED ONDERWIJS IS DÉ SLEUTEL VOOR DUURZAME ONTWIKKELING

Tekst en foto’s: Edukans

ezien het bovenstaande was de keuze snel gemaakt en is een financiële bij-drage geleverd aan de projecten van

Edukans, een christelijke ontwikkelingsorgani-satie voor onderwijs.

Edukans is enorm dankbaar voor onze steun en stelt zich graag voor:

Armoede, aids, oorlog, discriminatie, een han-dicap… Je zal er maar mee te maken krijgen als kind of jongere. Je kansen op goed onderwijs, werk en dus een eigen inkomen in de toekomst dalen schrikbarend. Wereldwijd gaan daardoor

57 miljoen kinderen niet naar school. En nog veel verlaten de school tussentijds of krijgen slecht onderwijs.

EXPERT IN ONDERWIJS Edukans is expert in onderwijs in ontwikkelings-landen en trekt zich het lot van kansarme kin-deren en jongeren aan. Met succesvolle onder-wijsprogramma’s. Want onderwijs helpt écht! Onderwijs levert een van de grootste bijdragen aan ontwikkeling van kinderen en jongeren, aan hun leefgemeenschap én aan het land waarin zij wonen. Goed onderwijs is dé sleu-tel voor duurzame ontwikkeling in een land en daarmee de meest effectieve investering. Want goed onderwijs geeft mensen een hoger inko-men, dus minder armoede, een betere gezond-heid en stimuleert de gelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Edukans is een ontwikkelingsorganisatie voor onderwijs. Een onderwijsexpert die inspireert en het persoonlijke verhaal van betrokken mensen laat zien. Ze wil samen met partners in ontwikkelingslanden en in Nederland kansar-me kinderen en jongeren in ontwikkelingslan-

den goed onderwijs bieden en een tegengeluid laten horen door aan te tonen dat ontwikke-lingssamenwerking werkt. Omdat onderwijs een duurzame investering is.

WELKE PROJECTEN STEUNT EDUKANS? Edukans steunt projecten en programma’s voor toegankelijk en relevant onderwijs voor kansar-me kinderen en jongeren in ontwikkelingslan-den. Edukans betrekt de Nederlandse samen-leving in het algemeen en het onderwijs in het bijzonder bij internationale samenwerking.

WAT DOET EDUKANS IN NEDERLAND? Edukans betrekt Nederlandse scholieren, stu-denten en docenten bij internationale samen-werking. Edukans bereikt inmiddels 370.000 leerlingen in Nederland met acties als Schoen-maatjes en Going Global. Al deze jongeren worden door de acties bewust van het feit dat niet ieder kind op deze wereld naar school kan gaan. En dat zij er samen met Edukans wat aan kunnen doen.

Met actie Schoenmaatjes bijvoorbeeld vullen kinderen een schoenendoos met schoolspul-len, toiletartikelen en speelgoed voor vriendjes en vriendinnetjes in een ontwikkelingsland. Zo kunnen zij iets concreets doen voor kinderen in een ontwikkelingsland. En wordt een simpele schoenendoos een onvergetelijk cadeau.

www.edukans.nl

Op de voorpagina van deze Impuls is al te zien dat het kerstgeschenk van dit jaar ons creatief geïnspireerd heeft. De keuze voor het kerstgeschenk dat u dit jaar van Salomo ontvangt stelt ons in staat om een deel van de kosten die ermee zijn gemoeid te bestemmen voor een goed doel. Tijdens deze december-dagen beseffen wij dat miljoenen kinderen wereldwijd van onderwijs versto-ken blijven, bijvoorbeeld omdat ze moeten werken of omdat hun ouders het niet kunnen betalen. Het betreft maar liefst 57 miljoen kinderen.


GOnderwijs helpt écht!

Een zware last het hoofd bieden


Leerprestaties vergroten, wie wil dat niet? Met de technieken uit het boek ‘Teach like a champion’ kom je een heel end. Makkelijk uitvoerbaar zijn ze. Je kunt er meteen morgen mee beginnen. Op de Bavinckschool hebben ze er een studiedag over gehad. De schrijvers van dit artikel behandelen er drie.

Tekst: Suzanne de Haas/Joost UitermarkFoto: Joost Uitermark

ijkend op de Salomowijzerwebsite valt op dat de Teach Like a Championmid-dagen (TLAC) snel vol zijn. En dat is niet

verwonderlijk omdat Teach Like a Champion antwoorden geeft op vragen als: hoe doe ik…, hoe organiseer ik…, hoe zorg ik ervoor dat…

Op de Dr. H. Bavinckschool was een aantal leerkrachten enthousiast teruggekomen van eerdere studiedagen georganiseerd door PO-ZK. Zo enthousiast dat andere collega’s werden geïnfecteerd met het Teach-virus. Dit resulteer-de in een teambrede studiedag op de laatste

vrijdag van de zomervakantie. En dat bleek een schot in de roos! De gedachte hierachter was dat iedereen het nieuwe schooljaar met een aantal aangeboden technieken zou kunnen starten zodat alle leerlingen in alle klassen op dezelfde manier worden aangesproken.

De dag startte met een korte inleiding over het ontstaan van de methode TLAC. In de Ver-enigde Staten trok een aantal scholen in arme wijken van grote steden de aandacht door hun goede leeropbrengsten. Deze leerprestaties zouden eerder passen bij een rijke school in een goede buurt. Doug Lemov, de schrijver van TLAC, is gaan kijken naar leerkrachtgedrag en verzamelde technieken die op deze arme scho-len werden gebruikt. Deze technieken heeft hij uitgebreid in zijn boek beschreven. Ze vallen op doordat ze makkelijk uitvoerbaar zijn; het is dus nadrukkelijk geen nieuwe manier of methode van lesgeven.

ALLEMAAL KAMPIOEN

KEEPCALM

AND

TEACHLIKE A

CHAMPION

KIn de praktijk blijkt dat de technieken goed aansluiten bij de bestaande manier van lesge-ven; de leerkracht wordt vooral geprikkeld om kritisch te zijn op zijn eigen gedrag. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de techniek Goed is goed.

Het gebeurt weleens dat je een leerling een vraag stelt die maar gedeeltelijk goed wordt beantwoord. Om tempo in de les te houden vul je als leerkracht zelf het antwoord aan in plaats van door te vragen totdat het antwoord echt goed is. Als je je dit niet gewaar bent, dan gebeurt dit wel een aantal keren per dag! De techniek houdt in dat je pas tevreden bent als het antwoord dat je in je hoofd had ook daad-werkelijk door een leerling is gegeven, eventu-eel met hulp van een ander.

Een fijne techniek die hierop aansluit is Weet niet geldt niet. Soms weten kinderen om wat voor reden dan ook het antwoord op een vraag niet. Voordat de leerkracht verder gaat naar de volgende leerling, laat hij weten dat hij te-rugkomt bij de eerste leerling. Deze moet door goed te luisteren naar anderen aan het eind het antwoord kunnen herhalen. Weet niet geldt dus niet. De leerling kan nu niet anders dan betrokken zijn. Dit geldt ook voor de techniek Bliksembeurt. Deze techniek is heel eenvoudig: je stelt een vraag en vervolgens zeg je de naam van de leerling die hem moet beantwoorden. Het resultaat hiervan is dat alle leerlingen be-trokken moeten zijn omdat iedereen de beurt kan krijgen en niet alleen diegenen die (altijd) hun vinger opsteken.

Dit zijn slechts drie van de 49technieken in het boek. De Dr. H. Bavinckschool heeft de accenten gelegd op het rustig binnenkomen in de klas en het effectief indelen van leertijd. Als je nieuwsgie-rig geworden bent, schroom dan niet om eens langs te komen, het boek te lezen of een van de workshops te bezoeken!

Geïnfecteerd met het Teach-virus

14

BEROEMD OP BONAIRE

Tekst: Melinda TeunissenFoto’s: Privé collectie Melinda Teunissen

ver 4 weken zijn we hier precies een jaar. De tijd is echt omgevlogen, we hebben in een sneltrein gezeten! De

dagen zijn hier korter, ook al staan we een uur eerder op. Maar ’s avonds is het het hele jaar door rond 18:30/19:00 al donker.

Door de warmte ben je ook eerder moe, dus lig je er eerder in. Het bevalt ons hier goed. Al hebben we ook periodes gehad dat we het best zwaar hebben gehad. Toch hebben we er nooit spijt van gehad en teruggaan naar Nederland is niet in ons opgekomen. Het is ook niet niks met je hele gezin naar een “ander” land. Er wordt hier wel Nederlands gesproken, maar verder is het hier heel anders. Veel minder ontwikkeld en de tropische temperaturen waren zelfs voor mij erg wennen. Daarbij had Ramon nog geen baan toen we hier kwamen. Hij heeft nu zijn vierde baan en zit nu gelukkig op zijn plek. Een baan in de wegenbouw waar hij in Nederland ook al ervaring in had. Het betekent wel dat we allebei nu fulltime werken en dat is met kleine kinderen best pittig. Maar dat is gelukkig heel normaal hier. Dus Jada en Camille zijn niet de enigen op de naschoolse opvang.

Jada had het hier meteen erg naar haar zin, leuke vriendinnen en ze doet het heel goed op school. Camille had erg last van heimwee, maar nu ze sinds maart ook bij ons op school zit

gaat het beter. Ze zit helemaal op haar plek in groep 1. Wat we ook missen is opa en oma om op terug te vallen. Als de kinderen ziek zijn of één van ons, is dat vaak lastig. Dat zijn allemaal dingen die we van te voren wisten, maar als je het echt meemaakt is het soms zwaar. Heim-wee naar Nederland hebben we niet. Wel zijn er natuurlijk mensen die we missen. Gelukkig hebben we allebei hele leuke collega’s die hier ook allemaal doorheen zijn gegaan en die staan altijd voor ons klaar!

Wat heerlijk is van hier wonen is natuurlijk het weer. Nooit hoeven na te denken wat je aan moet en wat je wilt gaan doen. Zwemmen, bui-tenspelen kan altijd! We hebben een heel leuk huis, niet erg groot, maar met een hele mooie grote veranda met zeezicht! Als we daar zitten na ons werk, dan genieten we daar erg van. De ramen staan dag en nacht open en we hebben in dit huis nog geen airco aan gehad. Ook zitten we veel minder in de auto ( langste afstand is nog niet eens een halfuur). We zwemmen en snorkelen veel en zijn veel meer in de natuur. Ook hebben we minder sociale verplichtingen, dus de weekenden zijn rustiger. We maken af-spraken met mensen maar dat gaat vaak een dag van te voren. Heerlijk! De mensen zijn veel meer relaxed. Soms is dat als je in de rij staat wel irritant, maar ik begin eraan te wennen!En nu zijn jullie natuurlijk heel erg benieuwd naar mijn baan. Het begon erg leuk met een studiedag op het strand. Ik kwam hier samen met 7 andere nieuwe collega’s werken. Dat geeft meteen al een band.

In juni 2014 vertelde juf Melinda Teunissen haar klas een nieuwtje. Ze ging voor een aantal jaren met haar gezin op Bonaire wonen. Haar man en zij droomden er al jaren over om te ervaren hoe het is om in de “tropen” te wonen en ze had daar een baan op een basisschool gevonden. Een Nederlandse basisschool en ze werkt er in groep 5. Als ze aan het eind van het schooljaar op een zaterdag de rapporten aan het schrijven is, bedenkt ze dat het tijd wordt om toch eindelijk iets van zich te laten horen en schrijft ze over haar werk en leven daar.


Genoeg ruimte om buiten te spelen

Jada (6), Camille (4), Ramon en Melinda

O

Een school is echt een plek waar mensen el-kaar ontmoeten, een plek om nieuwe mensen te ontmoeten en om al bestaande relaties te verstevigen. Dat is hier misschien nog wel meer

zo. Je komt elkaar buiten school ook vaak te-gen. Ik heb ouders van school die nu tot onze vriendenkring horen en overal waar ik kom, kom ik kinderen en ouders van school tegen. Gelukkig vind ik dat niet erg. Mensen hier we-ten ook goed hoe ze ermee om moeten gaan en als er op zaterdag op het strand kinderen uit mijn klas even bij ons komen zitten, worden ze al snel door hun ouders weggeroepen, terwijl Jada en Camille het juist heel leuk vinden. Zij hebben doordat ik juf ben ook zoveel kinderen leren kennen. Ze zijn bijna beroemdheden, ha ha!

De meeste klassen gaan bij ons tot 26 kinde-ren. Maar als er tussentijds kinderen verhuizen, wordt het niet aangevuld hoewel er veel kinde-ren op de wachtlijst staan. Dit zou anders teveel onrust brengen. Ik denk niet dat kinderen hier slecht tegen veranderingen kunnen, want ze zijn het wel gewend. Er gaan ook leerkrachten midden in het jaar weer terug naar Nederland. Sommige kinderen ( ook Nederlandse) zijn hier geboren, maar veel kinderen zijn hier voor een aantal jaren. Volgende week gaan er 2 terug naar Nederland. Dit komt mede doordat de enige middelbare school hier slecht is en veel Nederlanders gaan dus terug voordat hun kinderen daarheen moeten.

De eerste weken vielen erg tegen, had een leuke groep 5 maar er zaten er 3 in die echt

niet te hanteren waren. Ik kon geen 5 minu-ten instructie geven zonder dat zij de les ver-stoorden. Kinderen werden zomaar door hun uitgelachen, uitgescholden en pijn gedaan. Van


Uitzicht vanuit huis

In het weekend lekker varen

“Ik heb veel ervaringen in Haarlemopgedaan die me nu erg van pas komen!

één jongetje was bekend dat hij autistisch is. De tweede had een hechtingsproblematiek en de derde een auditieve stoornis. Hij was in groep 4 drie maanden geschorst geweest. Een uitda-ging, maar na 3 weken zag ik het niet meer zit-

wens met de zaakvakken met de methodiek ‘4 x Wijzer’. Een hele leuke manier van werken, dat werkt vanuit de intelligenties en lijkt een beet-je op de manier van de ateliers op de Willem van Oranje. Ik heb de afgelopen maanden

ten. De rest van de klas was erg passief en zat op een heel laag niveau. Gelukkig zag de nieuwe ib’er het ook in en toen hoorde ik dat de vorige leerkrachten van groep 3 en 4 overspannen thuis hebben gezeten door deze groep! Twee jongens zijn opgevangen door andere klassen met assistenten. Er is hier namelijk alleen een speciale basisschool voor zeer moeilijk leren-den maar verder geen SBO. De derde jongen is gebleven en omdat de rest van de klas heel lief is, kon ik er veel tijd instoppen en heeft hij zich heel erg verbeterd! Ook is er gerichte hulp gekomen voor zijn problemen. Ik heb nu echt de leukste klas van de school!

Al mijn collega’s komen vanuit Nederland en zijn blank. Er is een kleuterjuf die hier vanaf het oprichten 10 jaar geleden is, de rest is allemaal daarna gekomen. De juf Papiaments is wel An-tilliaans en de juf Engels is Amerikaans. Ik had vanuit kunst en cultuur de helft van het school-jaar drum, gitaarlessen en kunstlessen van lokale mensen, erg leuk! We werken hier trou-

16

zelf gym gegeven omdat de vakleerkracht op de middelbare school is gaan werken en ik heb veel aan Rots en Water gedaan. Dat werd hier ook door iemand op het eiland gegeven, maar daar moesten de ouders voor betalen en het was na school. Ik vond het erg leuk om te doen! We hebben 4 assistenten die verdeeld zijn over de groepen. Ik heb 2 dagen in de week meester Tim in de klas en dat gaat erg goed en leuk. We kunnen die dagen nog beter in verschillende ni-veaus werken en het rekenen is met 20 punten op de Cito omhoog gegaan! Ik heb hele hard-werkende collega’s en het is een jong team. He-laas gaat de directeur om persoonlijke redenen terug naar Nederland, dus we zijn op zoek naar een nieuwe directeur. Betty?:) Het MT bepaalt op het moment dus heel veel.

Er is niet zoveel verschil met een school in Ne-derland. Ik begon met een gewoon krijtbord, heb nu een digibord. Verder de nieuwste me-thoden, ook Wereld In Getallen en Taalactief. De inspectie is dit jaar 2 keer geweest en we hebben sinds een paar maanden als eerste school op Bonaire een voldoende voor basis-kwaliteit gehaald!

Er zijn ook dingen anders. Je begint hier al om 7:30, dus dat was wel even wennen. Dan in één stuk door tot 12:45 met een kleine pauze. Dat is best een lang stuk. Dat merk ik ook aan de kinderen. En de meeste collega’s werken toch door tot een uur of 16:30, dus echt korter zijn de dagen niet. Wat wel lekker is dat als je echt iets hebt je ook om 13:30 naar huis mag. Dat doe ik vaak op woensdag. Dat is dan de enige middag dat ik tijd heb voor mijn meiden. Je zit hier de hele dag met de airco aan. De eer-ste paar maanden waren er veel problemen

met de elektra, dus zat ik ook vaak zonder. Dat is heel vermoeiend, maar de kinderen worden er wel lekker rustig van!

De Antilliaanse kinderen komen ook vaak van Curaçao en we hebben hier net als op de Wil-lem van Oranje veel nationaliteiten. Surinaams, Peruaans, Indiaas, Chinees, Arabisch, Colombi-aans, Amerikaans. Van veel kinderen spreken hun ouders geen of nauwelijks Nederlands, maar dat is op de Willem van Oranje ook. Ik heb dus veel ervaringen in Haarlem opgedaan die me nu erg van pas komen! Hier komen de kin-deren buiten school niet in aanraking met het Nederlands. Dat is wel heel lastig en daarom

is woordenschat hier echt een uitdaging! De ouders hebben een heel andere instelling, zijn veel minder betrokken en je ziet ze bijna nooit. De meeste kinderen gaan na school naar een naschoolse opvang. Voordeel is dat ik geen “zeur”-ouders heb gehad. Als hun zoon/doch-ter het leuk heeft is het genoeg en als het leren minder gaat, liggen ze daar niet wakker van. Dit zie je ook bij de Nederlandse ouders hier. Wat ik ook zie is dat kinderen hier nog meer kind kunnen zijn. Er wordt veel minder belang gehecht aan de schoolresultaten en Cito ’s, en meer aan de talenten van kinderen (zoals dan-sen, surfen, zeilen). Bij de kleuters wordt naar mijn idee veel meer gespeeld. En of dat goed


Mama is zeker nog aan het nakijken?

Melinda en haar klas

is zie ik volgend jaar wel, want dan krijg ik groep 3. Er komen dan 2 groepen 3 en Jada gaat naar de andere. Ik vond het eerst jammer, want ik ben wel echt een middenbouw juf maar het lijkt me heel leuk om een directe collega te hebben en ze werken hier ook met Veilig Leren Lezen. Dan ga ik ook een dag minder werken, dus ook wat meer balans met werk en gezin!De uniforms ( shirtjes) zijn begin dit schooljaar pas ingevoerd door het bestuur, omdat de lo-kale scholen dit ook hebben. Helaas is er een groep ( Nederlandse) ouders die dit niets vindt en dus zijn er een paar zonder shirtje...

Jada en Camille gaan 3 middagen naar de na-schoolse. Helaas niet aan de school verbonden en ik moet ze er zelf om 13 uur heen brengen. Dit doen veel ouders in hun pauze. Ze doen leu-ke dingen maar Jada en Camille kunnen er niet echt wennen. Camille zat daar eerst op de crè-che, hele dagen. Kwalitatief een goede crèche, maar ze doen iets te goed hun best. Het is erg schools en Camille moest al op 3 jarige leeftijd

braaf een tijd in de kring zitten en daarna aan een tafel bepaalde kleuterachtige activiteiten doen zonder dat ze mocht kiezen. De manier van spreken tegen de kinderen is ook anders. Ze delen meer bevelen uit en schreeuwen meer tegen de kinderen. Weinig vanuit het positieve. Maar voor Bonaire is dit nog echt een hele goe-de en dure crèche en de juffen bedoelen het allemaal goed.... Op woensdag en vrijdag zijn de meiden bij mij in de klas totdat ik klaar ben en volgend jaar hoeven ze op dinsdag niet meer, dan gaan we lekker van Bonaire genieten!De kinderen hebben 1 of 2 keer per week En-gels vanaf groep 1 en 1 keer per week Papia-ments, ook vanaf groep 1. Er zijn dus wel ver-schillen maar ook heel veel is hetzelfde. Je moet wat meer geduld hebben met alles hier, maar daar wen je snel aan!

Het leven is hier trouwens best prijzig, helaas vooral verse groenten en fruit. Wat wel fijn is: er is een Albert Heijn met heel veel Albert Heijn producten. Ik kon het de eerste keer niet geloven! Verder moet je hier alles een beetje bij elkaar sprokkelen. Je moet weten waar je bepaalde dingen goed en goedkoop kan ko-pen. Dit huis was bijna niet gemeubileerd, dus we zijn nu alles beetje bij beetje via een soort Markplaats aan het verzamelen. We hebben maanden geen tv gehad en we misten het bijna

niet. En als we nu iets nieuws kopen, zijn we er super blij mee! Ik ben blij dat we dit de meiden kunnen meegeven, dat ze blij zijn met de kleine dingen. Al zijn hier wel natuurlijk kinderen die


Vandaag geen kippenvel

Blij met hun (speelgoed)hondje van thuis

“Woordenschat is hier echt een uitdaging.

de nieuwste I-Pads, telefoons en Nike schoenen hebben. Maar dat zijn er maar weinig en het maakt ze niet populairder!Al met al een jaar geweest waarin we veel meegemaakt hebben, maar het was het zeker

allemaal waard! Ons hondje is in januari met mijn schoonouders in het ruim van het vlieg-tuig meegekomen. Wat moest ik huilen van opluchting toen ze er kwispelend uit kwam! Het maakt ons gezinnetje helemaal compleet en zij vermaakt zich de hele dag buiten met achter de leguanen en vogels aan rennen...De meiden zijn nog gek op het (speelgoed)hondje dat ik van het team kreeg. Hij heeft echt een plek in hun poppenspeelhoek!

Ik heb wel wat meegekregen van die nieuwe cao maar ik weet nog niet in hoeverre dit con-sequenties heeft voor ons. Ik weet wel dat we hier makkelijk aan onze 40 uur komen net als bij jullie!

Ik had in oktober regatta vakantie. Dan zijn er allerlei zeil/vaar wedstrijden op het eiland. Ramon en Jada zijn naar klein Bonaire ( eiland voor de kust) gezwommen. Ja, het is hier niet echt herfstweer. Al begint wel gelukkig het re-genseizoen, dus af en toe een heerlijk buitje.Wat trouwens wel grappig is: we zijn al aardig gewend aan de warmte. Als het “maar” 26 gra-den is, vinden de meiden het te koud om te zwemmen en heb ik kippenvel!

18

KLIMAATNEUTRAAL WERKEN

Tekst: Nanda KlaassenFoto: Archief ML Kingschool

iezerig weer. Moet naar de Amster-damse buurt. En daarna naar de Bavinck terug. Pak toch maar de

auto. Terwijl ik de Kampersingel af rij bekruipt me toch een licht schuldgevoel: duurzaam, klimaatneutraal….. en dan dat kleine stukje met de auto? Ik stel mezelf gerust met het idee dat het tijd bespaart. Uiteindelijk is tijd ook geld…..nietwaar?

Om 9.00 uur heb ik een afspraak met Cathelijne Thomas, directeur van de Martin Luther King-school. Na meerdere jaren gewerkt te hebben op de ZuidWester heeft ze m.i.v. 1 augustus jl. Ronald Weijers opgevolgd.Zoek een parkeerplek en vervolgens de ingang van de school. Ik zie een bordje “SKSO Woelwa-ters”, “Op Stoom”, maar waar is de ingang van de Martin Luther Kingschool? Iets verder naar links, t.egenover het afgeschermde plein zie ik een ingang met daarnaast de aanwijzing “Plein Oost”. De deur staat open. Er rinkelt nog geen belletje (letterlijk en figuurlijk niet) maar ik loop naar binnen om te vragen waar…… Receptie is links, op dat moment is er even nie-mand, dus ik loop een gang in. Of ik Cathelijne zoek? Die zit op de eerste etage. De weg wordt vriendelijk gewezen.

Onder de indruk van de grote ruimte loop ik de trap op naar boven. Halverwege vind ik de di-rectiekamer. Deur staat half open. Ik meld me. Cathelijne is nog in gesprek, ik wacht. Heb nog even de kans om daar rond te kijken. Word met de minuut meer nieuwsgierig.

Een bekende komt de kamer uit en loopt de trap af, Tom van Hooijdonk. Tom is de man van een goede collega maar ook medeverantwoor-delijk binnen Spaarnesant voor de bouw van dit prachtige complex. Ziet hij kans om aan te schuiven? Cathelijne geeft aan dat hij veel van het gebouw weet en specifiek over mijn vraag hoe klimaatneutraal/groen hun gebouw is. Voordat we ingaan op het speciale van dit gebouw zoemen we eerst in over de manier waarop de visie van het onderwijs in deze school in de bouw is vertaald. De Martin Luther Kingschool (regulier basisonderwijs) is enige tijd geleden nauw gaan samenwerken met de Hildebrandschool (school voor speciaal basis-onderwijs). Met de bouw van de nieuwe school is gekeken naar een goede en werkzame struc-tuur. Dit hebben ze gevonden door steeds twee jaargroepen in één vleugel/etage te situeren. Cathelijne: “In iedere vleugel vind je twee re-guliere groepen en twee speciale groepen. Bij-voorbeeld een 5/6 en een sbo 5/6. Waar moge-lijk werken zij nauw samen…..”Een vleugel met een ruime gang waarin com-puters en kapstokken een plek hebben gekre-gen. Slim bedacht, het oogt rustig en heeft een ruimtelijk effect door de ramen die tot aan het plafond zijn opgetrokken waardoor een groot visueel effect ontstaat.Opvallend is de rust, stilte. Het kantoor van Cathelijne ligt aan de voorkant van de school. Geluid van buiten is niet hoorbaar. Ook niet als later leerlingen voor de school buitenspelen. Tom neemt het woord. En vertelt enthousiast over de bouw, de ideeën, de afspraken die aan de bouw van Plein Oost vooraf gingen. Want de Martin Luther Kingschool blijkt onderdeel van het complex met de naam Plein Oost. De web-site van de Martin Luther Kingschool verwijst je ook door naar de website met de naam Plein Oost. www.pleinoost.nl Had het dus kunnen weten.

Tom: “Zonnepanelen zijn binnen Spaarnesant niet nieuw. Op de ZuidWester en de voormalige Albert Schweitzerschool zijn ze ook te vinden”. Dat laatste is mij bekend. Maar is dat dan wel zo voordelig? Het zou zo zijn dat het lang duurt voordat je deze investering eruit hebt gehaald?Tom: “Op het dak van Plein Oost zijn 104 zon-nepanelen, 850 m2, geplaatst. Zij leveren meer energie dan het hele gebouw verbruikt. Al-les wat overblijft, d.w.z. dat wat niet verbruikt wordt gaat terug naar het (energie-)net”.

Inleiding: Op de Maarten Luther Kingschool doen ze dit. Ze zitten in een spiksplinter nieuw gebouw waarin ze nauw samenwerken met de Hildebrand-school, een school voor sbo. Het gebouw is ook geluidsneutraal. Er zijn zonne-panelen en een CO2 gestuurd ventilatiesysteem. Een flinke investering maar de energiebesparing maakt dat de moeite waard.

Ik ben een en al oor. In de wetenschap dat het energieverbruik op mijn school een con-stante punt van zorg is luister ik aandachtig. Aardwarmte wordt gebruikt. Via de centrale hal wordt een CO2 gestuurd ventilatiesysteem geregeld. Dit betekent dan wel dat alle deuren altijd dicht moeten zijn voor een maximaal re-sultaat.Koffie is op, het wordt tijd voor een rondleiding. Grote ruimtes met indrukwekkende appara-tuur. Zelfs als je niet technisch bent (zoals ik) zie je dat er minimale systemen zijn gebruikt voor een zo’n grote opzet. Komende uit zo’n mooie ruimte moeten we via een binnenplaats terug de school in. Links daar-van zit een ladder naar het dak. Tom nodigt me uit om erop te klimmen en de zonnepanelen te aanschouwen. Voor iemand met hoogtevrees een behoorlijke uitdaging die ik eerst in de wind sla maar….. ik ben over te halen. Brrr…. maar de moeite waard. Ben benieuwd. Is de enorme geldinvestering dit waard?Zowel Cathelijne als Tom beamen dit. Een flin-ke investering maar ze geloven in het doel hier-van. Klimaatneutraal werken. De subsidie die hiervoor is toegekend kent ook een belangrijke voorwaarde. De energiebesparing moet binnen twee jaar klimaatneutraal zijn. Anders moet het laatste deel van de subsidie terugbetaald wor-den.

Mijn slotvraag aan Cathelijne en Tom is: “Hoe nemen jullie ouders en leerlingen mee in het groene bewustzijn van dit gebouw?”Beiden denken niet dat dit bewustzijn is ge-groeid. Het hoort bij dit gebouw, het is zoals het hier is. Het team is wel betrokken bij het duurzame karakter van de school. Een power-point met daarin foto’s die tot nadenken zetten heeft het team bewust gemaakt van de opzet hiervan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een foto van een open koelkast thuis (die doen we toch gauw dicht, want dat kost energie) en daarna een foto van een leeg klaslokaal met alle lich-ten aan…… Best confronterend als je erover nadenkt.

Tom moet weer verder. Mocht ik nog vragen hebben dan kan ik bij hem terecht. Hij stuurt me nog meer documentatie en foto’s die ik voor het schrijven van dit artikel kan gebruiken. Een waardevolle toevoeging.

Cathelijne en ik drinken nog even onze kof-fie op, wisselen contactgegevens uit en gaan vervolgens weer aan het werk. Maar voordat ik dat doe stap ik eerst weer in de auto…

M


Op de Martin Luther Kingschool doen ze dit. Ze zitten in een spiksplinter nieuw gebouw waarin ze nauw samenwerken met de Hildebrandschool, een school voor sbo. Het gebouw is ook geluidsneutraal. Er zijn zonnepanelen en een CO2 gestuurd ventilatiesysteem. Een flinke investering maar de energiebesparing maakt dat de moeite waard.


DUURZAME SCHOLEN

Tekst: Petra de Waard

uisvesting van de Salomo-scholen maakt, als ‘kersverse’ directeur be-drijfsvoering van de stichting, een

belangrijk onderdeel uit van mijn portefeuille. Duurzaamheid is daarbij een niet weg te den-ken element. Ook bij mijn vorige baan als za-kelijk directeur van het Bijlmer Parktheater was ik hiervoor verantwoordelijk. Maar ik moet eerlijkheidshalve toegeven: daar was het ook lastig er niet bij stil te staan. Omdat ‘mijn’ hoofd gebouwbeheer naast zijn baan bij het theater Greenpeace activist is, kwam op een rustige maar volhardende manier bij ieder plan of ie-dere beslissing het duurzaamheidsaspect aan de orde. Of het nou ging over de flesjes water in de kleedkamer, de verlichting of het bestrijden van de jaarlijkse spinnenplaag.

Het gaat erom dat we ons daadwerkelijk reali-seren dat we nooit mogen voorzien in onze ei-gen behoeftes op een manier die het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoef-ten te voorzien in gevaar brengt. Grote woor-den die we vervolgens moeten concretiseren en toepassen in het dagelijks handelen zodat duurzaamheid een integraal onderdeel gaat uitmaken van ons beleid.

Wanneer wij ons hier beperken tot het duur-zaamheidsbegrip voor scholen, dan gaat het nog altijd om een enorm breed scala aan the-ma’s en dilemma’s. Dilemma’s omdat om de duurzaamheid te verbeteren veelal investerin-gen nodig zijn die niet zomaar uit de beschikba-re budgetten kunnen worden gedekt. En bij ge-brek aan aantoonbaar bewijs over de effecten van diverse aanpassingen moet je beslissingen

nemen die in eerste instantie (veel) meer kos-ten. Daarnaast speelt dat duurzaamheid een onderwerp is waarop zoveel organisaties, plat-forms en belangenorganisaties inspelen dat je vaak door de bomen het bos niet meer ziet. De Ministeries OC&W, BZK, I&M, EZ hebben nu gezamenlijk met de PO- en VO Raad en de VNG de Green Deal opgesteld om een extra impuls te geven aan de versnelde realisatie van een gezonde leer- en werkomgeving in een betaal-baar en duurzaam onderwijsgebouw. Hierbij hanteren zij voor het begrip verduurzaming alle maatregelen die leiden tot minder energie-gebruik, gebruik van meer duurzame bronnen en het verbeteren van het binnenklimaat van de scholen.

Bij het tot stand komen van deze Green Deal is breed onderzoek uitgevoerd om de stand van zaken in kaart te brengen en de ondersteu-ningsbehoefte te achterhalen.

OPMERKELIJKE BEVINDINGEN: • Slechts 16% van de scholen heeft een duide-lijke visie op het gebied van verduurzaming;• Bij 75% van de scholen maken de duur-zaamheidsambities geen onderdeel uit van het (Duurzaam) Meerjaren Onderhoudsplan;• Er wordt nauwelijks gekozen voor integrale oplossingen, veelal worden alleen zonnepane-len en LED-verlichting toegepast.

Ook voor de Salomoscholen geldt dat we ons tot nu toe hebben moeten beperken tot in-cidentele aanpassingen op het gebied van luchtbeheersing, isolatie, zonwering en andere energiebesparende maatregelen. Daar waar het mogelijk en financierbaar is, wordt geko-zen voor oplossingen die het binnenklimaat in de scholen verbeteren.

Een volgende stap zou moeten zijn dat we aller-eerst een visie ontwikkelen op het gebied van duurzaamheid en vervolgens vanuit deze visie de vertaalslag maken naar onze meerjaren strategie, beleidsplannen en huisvestingsplan-nen.

Volgende week is de kickoff van deze Green Deal. Daarbij zullen schoolbesturen de moge-lijkheid krijgen om als pilot te fungeren. Een pri-ma initiatief waaraan wij graag gaan meewer-ken. Dit zal zeker een belangrijke impuls geven aan ons duurzaamheidsbeleid.

De nieuwe stafdirecteur van Salomo, Petra de Waard, die in januari Hans Zoutendijk opvolgt, laat zien dat er opmerkelijke bevindingen zijn als het gaat om betaalbare en duurzame onderwijsgebouwen. Allereerst is het nodig om een visie te ontwikkelen op dit gebied en de Green Deal kan daarin een stimulans betekenen.

Slechts 16% van de scholen heeft een visie hierop.

H

20

EEN BEEKJE OP HET SCHOOLPLEIN

ZONNEPANELEN

Tekst: Dineke GoebertFoto’s: Joost Uitermark

e energiemeter van de Koningin Wil-helminaschool in Overveen loopt in de zomer terug. De vijftien zonnepanelen

op het dak aan de achterzijde van de school leveren dan meer energie op dan de school verbruikt. ”Er is echt een verschil tussen voor en na de komst van de panelen”, weet directri-ce Debby Schouten-Coesel.Ruim drie jaar geleden zijn de zonnepanelen op het dak aan de achterzijde van de school geplaatst in het kader van een gemeentelijke subsidieregeling. Op het wandscherm in de hal kunnen kinderen en leerkrachten precies aflezen hoeveel stroom het systeem levert.De teller laat vandaag zien dat er weinig zon is. De kilowatt meter staat nagenoeg op nul. Buiten weerhoudt een grijs wolkendek de zon-nepanelen hun werk te doen. “De kinderen vinden het scherm fascinerend”, zegt Debby. “Vanaf groep 4, 5 wordt het heel interessant voor ze.”

HOGE OPBRENGSTHet bedrijf First Energy uit IJmuiden leverde het systeem en plaatste de panelen. Ton van Wes-terop, eigenaar van het bedrijf, legt uit dat niet

alle daken geschikt zijn. “Schuine daken die op het zuiden liggen leveren het meeste op”, zegt hij. “Belangrijk is dat er weinig schaduw op valt door bijvoorbeeld bomen. Bij een plat dak kun je helemaal zelf bepalen hoe je de panelen op-stelt.”

Het dak van de school in Overveen heeft een ideale ligging. Sinds 2012 hebben de panelen meer dan 12.000 kWh (kilowattuur) opgele-verd. “Een gemiddeld huishouden verbruikt 3500 per jaar”, weet Van Westerop. “De pane-len hebben in drie jaar tijd al meer opgeleverd dan je zou mogen verwachten.”

BEEKJE OP PLEINDe 9-jarige Feiko en evenoude Wieger uit groep 6 weten precies hoe de zonnepanelen werken. “Je krijgt energie van de zonnepane-len”, vertelt Wieger. “Wat het opwekt, zie je dan op het scherm.”

Het tweetal oefent met denkwerk over het mi-lieu in de klas en is al wat van huis uit gewend. “Wij hebben zelf ook zonnepanelen”, zegt Wie-ger. “En ik doe altijd het licht uit in mijn kamer.” Feiko heeft een CO2 meter in de woonkamer hangen. “Als ik heel hard voor de meter blaas, schiet hij omhoog!”.

Of ze ideeën hebben over meer vormen van duurzame energie op school? “Ik heb eens gezien dat watervallen stroom opwekken”, vertelt Feiko. “Dat gebeurt dan met een groot rad.” Wieger haakt meteen aan en ziet een ver-taling naar de praktijk op het schoolplein voor zich. “Dan leggen we een beekje aan. Maar wel met bescherming aan de zijkanten, anders kunnen er kinderen invallen.”

Zonnepanelen wekken schone energie op en zijn hiermee een duurzaam alternatief voor de vervuilende fossiele brandstof-fen. Een zonnepaneel zet zonlicht om in elektriciteit. Deze elektriciteit is dan nog niet meteen klaar voor gebruik. Zonne- panelen produceren namelijk gelijkstroom, terwijl wij wisselstroom nodig hebben. Daarom worden zonnepanelen altijd geïnstalleerd met een omvormer die de gelijkstroom omzet in bruikbare wissel-stroom.

Op de Koningin Wilhelminaschoolhebben ze al weer enkele jarenzonnepanelen op het dak. Kinderenstaan vaak stil in de hal om op het scherm van de meter te kijken.Gefascineerd raken ze erdoor.En het brengt ze op ideeën:waarom niet een beekje op het schoolplein aanleggen?


Een lachende Debby: “Een overschot aan stroom in de zomer.”

Feiko en Wieger uit groep zes leggen uit hoe het paneel werkt.

D

INSPECTIE DOET MEER RECHT AAN SCHOLEN

Tekst: Margret Mes

e hebben twee van zulke netwerken IB per jaar. Jolanda Pauw heeft toen toegelicht hoe de inspectie tijdens

een bezoek aan een school kijkt naar de op-brengsten van leerlingen, naar de groepsplan-nen en groepsoverzichten en naar de week- of dagplanningen. Ook heeft ze aangegeven dat het nieuwe toezicht van de inspectie (twee scho-len zijn hierin al bezocht, nl de Wadden Molen-wijk en De Dreef) meer ruimte laat voor scholen en dat de inspectie meer uitgaat van dat wat er is op school. Ze stellen zich op als ‘critical friend’. Zo gebeuren de lesobservaties gezamenlijk met de IB-er aan de hand van de kijkwijzers van de school zelf. Leerzaam voor de IB-ers en ook voor de inspecteurs. Maar ze geven natuurlijk ook een oordeel. Ons voorzichtige oordeel over deze wijze van inspecteren is dat het meer recht doet aan scholen. Een andere verandering

in het toezicht is dat het mogelijk is om als eindoordeel niet alleen een voldoende, zwak of zeer zwak te krijgen, maar ook het oordeel ‘goed’ behoort nu tot de mogelijkheden. Ook dit doet meer recht aan scholen. Op dit moment is meer dan 90% van de scholen ‘voldoende’ en we weten allemaal dat die 90% scholen sterk van elkaar kunnen verschillen, ook wat betreft kwaliteit van lesgeven.

De belangrijkste boodschap die de inspecteur bij ons IB-netwerk bracht is dat scholen hun vrijheid meer kunnen en mogen oppakken. Scholen hebben soms het idee dat het wer-ken met groepsplannen en groepsoverzichten moet. Dat is niet zo. Wat wel moet is het goed volgen van je leerlingen middels het leerling-volgsysteem en je observaties in de klas, op gezette tijden de tijd nemen om te bepalen of je tevreden mag zijn met de ontwikkelingen van de leerlingen (analyse). Waar je niet tevreden

bent een antwoord kunnen geven op hoe het komt dat een ontwikkeling bij een leerling stag-neert en wat je daaraan gaat doen. Eigenlijk is dit de kern waar de inspectie naar kijkt en wat mij betreft ook de kern van het vakmanschap van een leerkracht en intern begeleiders.

Die kern, die wil de inspectie ergens kunnen terugzien, dus op papier of digitaal. Hoe een school dit registreert is hun zaak en uitgangs-punt is die informatie die de school nodig heeft. Groepsplannen en groepsoverzichten zijn wel goede instrumenten om een weerslag te geven van bovengenoemde kern. Maar zorg ervoor dat je niet teveel gaat administreren. Beperk je tot de kern en wat nodig is voor je lesgeven.

De inspectie kijkt ook altijd naar de planningen van de dag of week in de klas. Dat doen ze om te zien of de beloofde extra instructie voor die leerlingen die achterblijven in hun ontwikkeling wel echt plaatsvindt. Logisch ook, dit schrijf je immers zelf ook in je planning zodat je dit niet kunt vergeten.

Het was prettig om te horen van de inspec-teur om meer ruimte te kunnen nemen en ook prettig om te ervaren hoe er wordt geïn-specteerd. Ze deed dit ter plekke met behulp van documenten van De Dreef. Na afloop heb-ben we besloten om een aantal keer met el-kaar hetzelfde te doen. Dus aan de hand van documenten van een school elkaar ‘inspecte-ren’ en dit hebben we een keer uitgevoerd. Een leerzame exercitie!

‘Onze’ inspecteur, Jolanda Pauw, had laatst een gastrol tijdens een IB-netwerk. Daar legde ze uit dat de inspectie zich meer gaat opstellen als een ‘ critical friend’. Deze kritische vriend verwacht van je als leerkracht dat je je leerlingen volgt, een analyse kunt maken en dat in je dagplanning staat welk kind extra instructie krijgt. De kern van het vakmanschap.

W


22


SALOMO-WIJZERWIJST ZICHZELF

Tekst: Margret Mes

DE SALOMO-WIJZERDe Salomo-Wijzer is in het leven geroepen om iedereen die bij Salomo werkt op verschillende onderwerpen verder te helpen in hun ontwik-keling. Soms is dat door een degelijke training (module) van bijvoorbeeld tien bijeenkomsten

te volgen, met veel literatuur en praktijk onder-steuning. Het kan ook een eenmalige training zijn over tablets in het onderwijs of om Teach like a championtechnieken te leren. Het gaat om inspiratie opdoen, ideeën aanreiken en om het vergroten van je kennis en je vaardigheden. Bovenschools kopen we trainingen in. We kie-zen die trainingen waarvan we denken dat het aansluit bij de behoeften in een school. We ge-ven onze oren en ogen daarom goed de kost om te weten waar behoefte aan is en welke trai-ningen geschikt zouden zijn. Dus als jullie idee-en hebben over een onderwerp of voor een bepaalde training, bijvoorbeeld omdat je een bijeenkomst hebt bijgewoond, waar je veel van

hebt opgestoken en je dat ook anderen gunt? Geeft dit dan door ([email protected]).

SAMENWERKING MET SPAARNESANTEN SINT BAVOHet aanbod vanuit Salomo is breed en divers en sinds dit schooljaar is het nog breder en diverser omdat we een pilotsamenwerking

WAT HEBBEN WE NOG IN PETTO DITSCHOOLJAAR?Het schooljaar is nog niet om en dus is er nog veel aanbod op de Salomo-Wijzer. Vier trainin-gen worden toegelicht:

NLP Deze training geeft je handvatten om beter om te gaan met lastige klassen, leerlingen, ouders en collega’s . Neuro-Linguïstische Programme-ring (NLP) is een pragmatische psychologie, waar je als leerkracht veel profijt van hebt. NLP geeft inzicht in denkprocessen die aan gedrag ten grondslag liggen. Op basis van deze inzich-ten leer je geavanceerde maar eenvoudig toe-pasbare communicatietechnieken om denk-processen van leerlingen, ouders en collega’s op integere wijze te sturen. Daarnaast biedt NLP een uitgebreide gereedschapskist voor het ontwikkelen van cognitieve en sociaal-emotio-nele capaciteiten.

In deze training staan zes principes van effec-tieve communicatie centraal. Wanneer je bij het communiceren met leerlingen, ouders en collega’s deze principes daadwerkelijk toepast, dan verlopen interacties doorgaans prettig en effectief. In de praktijk blijken mensen echter de neiging te hebben, zeker wanneer het moeilijke situa-ties met ‘lastige’ leerlingen, ouders of collega’s betreft, deze principes juist niet toe te passen en precies het omgekeerde te doen. Dus daar is winst te behalen.Tijdens de training word je je van deze prin-cipes bewust. En je oefent het toepassen van deze principes, zodat interacties ook in moeilij-ke situaties met ‘lastige’ leerlingen, ouders en collega´s zowel zakelijk als relationeel bevredi-gender verlopen. Afhankelijk van de belangstel-ling en behoeften van de deelnemers komen vervolgens NLP-technieken voor het ontwikke-len van cognitieve en sociaal-emotionele capa-citeiten aan de orde.

Met de inzichten, technieken en benaderings-wijze van NLP wordt het lesgeven voor jezelf en je leerlingen leuker en effectiever. Je contacten

zijn aangegaan met Spaarnesant en Sint Bavo (twee andere schoolbesturen in Haarlem). Wij stellen trainingen open voor deelnemers van Sint Bavo en Spaarnesant (de Teach like a champion-trainingen, Anafylaxis) en beide an-dere stichtingen zetten ook hun deuren open bij enkele trainingen voor jullie. Voorbeelden hiervan zijn het muziekaanbod en de training ‘Spelend automatiseren’. Dit vindt niet plaats op een Salomoschool, voor deze trainingen krijg je een reminder of een melding van de locatie in je email. Voor de Salomotrainingen is dit niet het geval aangezien we hiervoor de Salomo-Wijzer hebben. Hierop wordt deze in-formatie up to date gehouden.

Op de achterpagina van de Impuls staat sinds de vorige editie een overzicht

van het aanbod in de Salomo-Wijzer. Er is dit schooljaar een mooi aanbod en

de Salomo-Wijzer wordt gelukkig intensief gebruikt. In dit artikel een korte

toelichting over de eerste bijeenkomsten van 2016, op de achterpagina staat

weer het schema met de exacte informatie over de cursusdata.

REDACTIETEAMSalomo: Ben Cüsters Betty van der Vlist Nanda Klaassen Joost UitermarkGastredacteur: Nanda KlaassenFast Company: Marco Antheunisse

Ontwerp/opmaak: Fast Company

Niets uit deze uitgave mag worden gebruiktzonder schriftelijke toestemming van deredactie.

Deze Salomo Impuls is een uitgave van:

SalomoStichting voor Christelijk Primair Onderwijs Zuid-Kennemerland

Kantoor:Tetterodestraat 66, 2023 XR Haarlem

Post:Postbus 2018, 2002 CA Haarlem

Tel.: 023-7078380 Fax: 023-5459076

E-mail: [email protected]: www.salomoscholen.nl


GEDICHT

REIGERMet die reiger aan de waterkant

zou ik wel een praatje willen maken

naast hem hurken en vragen:

“Nog wat kikkers gevangen?”

Samen kijken over het water en

als hij een beetje vertrouwd raakt

wil ik met mijn hand zachtjes

glijden langs zijn hals.

Hem eens lekker pakken

in zijn verenjas en later

de spitse snavel gevaarlijk

laten rusten tegen mijn wang.

Remco Ekkers

COLOFONSALOMO IMPULS WINTER 2015-2016

met ouders en collega’s verlopen soepeler en plezieriger. Naast instrumentele vaardighe-den levert deze cursus ook een belangrijk stuk persoonlijke ontwikkeling op.Het wordt gegeven door Andre van Doesburg, werkzaam bij InHolland.

LEREN FILOSOFERENEen filosofisch gesprek kan interessant en ver-rijkend zijn. Je onderzoekt samen een beteke-nisvolle vraag. Maar waar begin je en hoe pak je het aan?In deze training leer je concreet, stapsgewijs en met veel oefening hoe je een filosofisch gesprek leidt. Dat gaat altijd over wat deel-nemers bezighoudt: Wat is lief? Moet je altijd luisteren? Alle lesstof is geschikt om over te filosoferen. Denk aan vragen als wat is onein-dig? (rekenen), is geweld altijd slecht? (geschie-denis), wat is een goed verhaal? (taal) of moet de mens zichzelf verbeteren? (natuur en tech-niek). Ook - of juist - hoogbegaafde leerlingen reageren vaak zeer goed op de uitdagingen van een filosofisch onderzoeksgesprek. Je onderzoekt betekenisvolle vragen, je ont-wikkelt een onderzoekende houding en je ver-werft socratische basisvaardigheden. Je krijgt tips om binnen én buiten de les een goed gesprek vanuit uiteenlopende onderwerpen en invalshoeken op gang te brengen en te houden.

Het wordt uitgevoerd door Jan Ewout Ruiter. Jan Ewout Ruiter studeerde filosofie en werkt als gespreksleider, trainer, schrijver en com-municatieadviseur. Samen met Rudolf Kam-pers bestuurt hij Stichting Leren Filosoferen (SLF). In 2015 verscheen hun boek Filosoferen aan de keukentafel. Recepten voor een goed gesprek. zie ook www.lerenfilosoferen.nl .

SPELEND REKENENSpelend automatiseren en Spelend rekenen wordt gegeven in een praktische en interac-tieve studiebijeenkomst. Er is een scala aan nieuwe en bestaande spelvormen waarbij je kinderen betrokken en enthousiast kunt laten (leren) rekenen. De studiebijeenkomst is erop gericht hand-reikingen te geven en ervaringen op te laten doen die je de volgende dag direct in de eigen praktijk kunt gebruiken op de groep. Je leert hoe je met behulp van verschillende spelvormen de leerlingen effectief, functioneel en met rendement kan laten rekenen. Het wordt uitgevoerd door bureau Cedin.

ZINGEN EN DIDACTIEK LIEDJESAANLEREN GROEP 6,7,8In deze training krijg je inspiratie en praktische tips om aan de slag te gaan met het zingen in de klas. Je ontdekt met elkaar nieuw repertoi-re en methodes, leert praktische vaardighe-den om een lied aan te leren met de kinderen en vergaart kennis over de kinderstem.Tussen de twee lesmiddagen vallen drie we-ken. Je krijgt hierdoor de tijd om de geleerde stof toe te passen in de klas. Tijdens de twee-de bijeenkomst wordt op je praktijkervaring gereflecteerd.

De workshop is bestemd voor eenieder die meer wil met muziek in de klas, te weinig ervaring/didactiek heeft om liedjes aan te le-ren en/of die de kwaliteit van het zingen in de klas wil verbeteren

Na afloop van de workshop heb je repertoire, inspiratie en vaardighedenHet wordt gegeven door een docent van Hart

De Salomo-Wijzer is een hulpmiddel om het leren van en met elkaar nog beter te organiseren. Hier vind je het professionaliseringsaanbod voor alle medewerkers van Salomo. Het aanbod is breed, er zijn veel netwerken

waar je elkaar ontmoet en van elkaar leert, leergangen, trainingen etc. Het volledige studie-aanbod van ko-mend schooljaar is te vinden op studie.salomoscholen.nl, hier vind je alvast het aanbod van de komende periode.

SALOMO-WIJZER

HET COMPLETE AANBOD:

studie.salomoscholen.nl

NEURO-LINGUÏSTISCHE PROGRAMMERINGDoor Andre van Doesburg, InHollandWoensdag 6 januari op de Koningin Emmaschool

SPELEND AUTOMATISERENDoor bureau Cedin voor leerkrachten van groep 3/5 (middenbouw)Woensdag 3 februari van 14.00 tot 16.30 uur

SPELEND REKENENDoor bureau Cedin voor leerkrachten van groep 6/8 (bovenbouw)Woensdag 17 februari van 14.00 tot 16.30 uur

ZINGEN EN DIDACTIEK LIEDJES AANLEREN GROEP 6, 7 EN 8Door docent van HartWoensdag 13 januari van 15.00 tot 17.30 uurEerstevanvierbijeenkomstenwaarvoorjeinschrijft (13-27 januari, 10 februari, 2 maart)

NETWERK ICT COÖRDINATOREN - DAG 3Donderdag 28 januari van 15.45 tot 17.15 uur

LEREN FILOSOFERENDoor Jan Ewout RuiterWoensdag 13 januari van 14.00 tot 16.30 uurEerstevanzesbijeenkomstenwaarvoorjeinschrijft (13-27 januari, 17 februari, 9-23-30 maart)

NUMMER 31 | WINTER 2015-2016...

Documents

Transcript of NUMMER 31 | WINTER 2015-2016...