Nr 19 3 juni 2015

Onafhankelijk magazine van de vrije Universiteit — www.advalvas.vU.nl

Nr 193 juni 2015

Student Chiem van Straaten organiseert extra onderwijs

VU-wetenschappers tellen de dode vluchtelingen

Studenten-decaan wordt treinmachinist

De Verrekijker: gekraakt voor debat

pag 16~Vrije Schrijver Nina Weijers

HOE VER KIJK JIJ?We leven in een snel veranderende samenleving, met grote maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om mensen die verder kijken. Verder dan het voor de hand liggende, verder dan het bekende. Mensen die verder kijken zijn op hun plek bij de VU. De VU stimuleert haar medewerkers buiten hun eigen afdeling en eigen vakgebied te kijken. Om nieuwe wegen in te slaan. Om samen te werken aan toonaangevend onderzoek en onderwijs. De VU is een universiteit die midden in de maatschappij staat. Met de blik gericht naar buiten. VU is verder kijken.

Ben jij een medewerker van de VU? Kijk dan voor een overzicht van alle interne vacatures op:

WWW.VU.NL/VUNET/VACATURES

Ben jij geen medewerker van de VU maar wel geïnteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op:

WWW.WERKENBIJDEVU.NL

3nr 19 — 3 juni 2015ADVALVAS

INHOUD jaargang 62 — nr 19

En verder Online nieuws 4

Opinie: pas op voor Jesse Klaver 8 Column: Lydia Krabbendam 9

Onderzoeksnieuws 14

Opinie: De Verrekijker 24

Column: Roos 25

Campus: 10 jaar onderwijsvisie 26

OR 28

Cultuur: cabaret en restaurant 30

Sleutelgat 31

Griff 32

Het volgende nummer verschijnt op 17 juni 2015.

RedactieadresDe Boelelaan 1105kamer 1-D-401081 HV [email protected] SchilpRedactieFloor Bal, Peter Breedveld, Kasper Hermans (a.i.), Dirk de Hoog, Marieke Kolkman, Welmoed VisserEindredactieWin Castermans, Welmoed VisserSecretariaatAnna Jansen (020) [email protected] OntwerpLuis Mendo - GOOD Inc. VormgevingRob Bömer, behance.net/rbbmr

MedewerkersYvonne Compier (FotoVU)Merlijn Draisma, Peter Gerritsen, Martijn Gijsbertsen, Christiaan Krouwels, Roos vanRijswijk, Dick Roodenburg (Griffioen), Nienke Stumpel, Peter Valckx

Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam

VU-advertentieszie secretariaat

Commerciële advertentiesBureau Van Vliet (023) 5714745

Druk Opmeer drukkerij BV, Den Haag

ONAFHANKeLIJK MAGAzINe VAN De VRIJe UNIVeRSIteIt

Student Chiem van Straaten biedt verdiepend onderwijs 6

Grensdoden tellen: wetenschappelijk handwerk 10

Niña Weijers, VU-schrijver en academische drop-out 16

Carrièreswitch: decaan wordt machinist 20

3

VU NUDinsdag 26 mei 2015, 12.53

»Nienke Schutte laat haar zuurstofverbruik meten op de campus.

Promovendus Schutte is normaal de begeleider, maar nu de proefpersoon van een masterstudent neurowetenschappen.

Foto peter gerrItseN

Coverfoto Martijn Gijsbertsen

RSS feedabonneer je op het laatste nieuws online

Voor al het laatste nieuws: advalvas.vu.nl

Een van de gevolgen van de verbouwing van het hoofdge-bouw is dat steeds meer werkplekken verdwijnen achter een afgesloten glazen deur. tot

verdriet van velen. De glazen ruimtes zijn het gevolg van een architectonisch argument voor openheid en licht, de vleugels werden vervolgens afgesloten uit

veiligheidsoverwegingen. Frans Huijzendveld, docent geschiedenis: “er is geen onder-wijsargument. Het contact was heel direct, informeel en snel. Dat is veel minder geworden.” Francine Klein Bog, secretaresse bij de economische faculteit, wordt er bijkans gek van: “Het ziet er mooi uit, maar ik ben de hele tijd mensen naar binnen aan het laten.” Bij Letteren bevalt het nieuwe

systeem zo slecht, dat zelfs wordt overwogen om de deuren tóch weer weg te halen. Ironisch genoeg heeft het architectonische argument voor openheid ertoe geleid dat niemand nog zonder afspraak een afdeling opkomt. (RW)

student-reporter rutger Westerhof ging de gangen op. Lees zijn reportage over de glazen deuren op: advalvas.vu.nl>nieuws>29 mei.

Niemand blij met glazen deuren

Evolutiebioloog wint prijs met bewerkt varkens-hartevolutiebioloog toby Kiers won de Bio, Art & Design Award samen met de Srilankaanse kunstenaar Isaac Monté.

VU scoort goed bij Science Innovation AwardMartine Coene van de Letteren- faculteit sleepte met haar team de juryprijs in de wacht. De publieksprijs ging naar arts-onderzoeker neurologie Jurre den Haan (VUmc).

Film over VU-robot krijgt EurekaprijsDe makers van de documen-taire Ik ben Alice, over de zorgrobot van de VU-onder-zoeksgroep Selemca, krijgen de NWO-KNAW eurekaprijs voor Wetenschapscommuni-catie.

UvA claimt schade bezetting bij verzekering

Nibud komt met vernieuwde geldwij-zer voor studenten

Met zuurstof-masker over het campusplein

Loopbaanverhaal: Succesvol mode-bloggen met je VU-kennis

Nederlandse weten-schappers steeds gezaghebbender

nr 19 — 3 juni 2015 ADVALVAS4

Dirk

de H

oog

Een paar jaar geleden haalde de faculteit Letteren met enig tromgeroffel Arie Storm binnen. De literatuurcriticus van

Het Parool kwam als gastdocent cursussen creatief schrijven geven. Inmiddels is hij met stille trom weer vertrokken, maar heeft nog wel even een erfenis achter-gelaten in de vorm van de literaire thriller Maans stilte, die onlangs verscheen. Daarin rekent hij af met zijn oud-collega’s.

De plot begint bij de liften in het hoofdgebouw. Als August Voois, het alter ego van Storm, wil instappen ziet hij eddie Maan bloedend op de grond liggen. De hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde ligt er voor dood bij. De liftdeuren gaan echter dicht voordat iemand kan instappen en de lift verdwijnt naar de kelder.Voois is net door Maan, waar inge-wijden ongetwijfeld afdelings-hoofd Ben Peperkamp in herken-nen, ontslagen. Hij zegt over de hoogleraar: ‘Van het begin af aan

had het August verbaasd hoe ze de grootste idioot met de minste sociale vaardigheden en de geringste wetenschappelijke repu-tatie deze functie hadden kunnen geven - want dat wás Maan.’ Ook hoogleraar literatuurkritiek elsbeth etty, gastschrijverRonald Giphart en hoogleraar literatuur-wetenschap Dick Schram komen er weinig positief vanaf in het boek. (DdH)

Lees de recensie van Maans stilte op advalvas.vu.nl>nieuws>29 mei.

Sleutelroman rekent af met letterenfaculteitDe medewerkers van de afdeling nederlands van de VU komen er weinig positief vanaf in de nieuwe roman van arie Storm.

(Re)tweetsEen selectie uit de opvallendste tweets van de afgelopen dagen

Een ‘Green Office’, een oplaadpaal op zonne-energie, kranen op de campus om je flesje bij te vullen, duurzame nieuwbouw, een daktuin. Al die initiatieven hebben geholpen, want de VU is van de minst duurzame universiteit van

Nederland gepromoveerd tot grootste stijger op de ranglijst van duurzame hoger onderwijs-instellingen.Studentennetwerk Morgen, dat de lijst elk jaar samenstelt, reikt de VU er zelfs een prijs voor uit. De hoofdprijs, de ‘SustainaBul’, gaat net als vorig jaar en het jaar daarvoor naar Wage-ningen.Om te bepalen wie die Sustainabul krijgt, oordelen de studenten van Morgen niet alleen

over waterbesparing, duurzame inkoop en afvalreductie van hogescholen en universi-teiten, maar ze bekijken ook of er aan instel-lingen onderzoek wordt gedaan naar bijvoor-beeld biodiversiteit en of studenten tijdens hun opleiding les krijgen over duurzaamheid.Overigens was de VU (waarschijnlijk) nooit écht de minst duurzame universiteit. Duur-zame projecten zijn er aan de VU altijd geweest, zelfs met duurzame opleidingen was de VU vaak voorloper, maar er was lange tijd niemand aan de VU die de vragenlijst van Morgen goed kon invullen omdat er geen goed overzicht was van wat de universiteit allemaal deed op het gebied van duurzaamheid. (HOP)

Meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws>1 juni.

nr 19 — 3 juni 2015ADVALVAS 5

aDVaLVas_ONLINe

twitter/facebook/issuu

rbbm

r

VU snelste stijger op duurzaamheidslijst

@FrederiqueSix 1-6_’Nog veel seksisme in de wetenschap’ /via @NOS http://nos.nl/l/802845Vier vrouwelijke wetenschappers uit Leiden

hebben zich daartegen verenigd. Ze noemen zich Athena’s angels.

@NWONieuws1-6_Wat komt er in de Nationale #Wetenschapsagenda? Bepaal mee tijdens conferenties op 16, 17 of 18 juni: http://www.nwo.nl/actueel/nieuws/2015/cw/conferenties-nationale-wetenschapsagenda

@Molfers 1-6_Blatter vergeeft wel maar vergeet niet. Vertaald: voorlopig geen aardig functie-tje in aardig commissie-tje voor NL bij #FifaMarjan Olfers is hoogleraar sport en recht.

@VUSociologie1-6_Verblijf aan de KU Leuven voor jonge onderzoekers op het gebied van Social Policy en Social Work! http://fb.me/4Nuhm3pZRWelke jonge socioloog wil voor twee of drie

maanden in Leuven wonen en werken? Er zijn nog beurzen.

@Wetenschap_NL1-6 In de Marsbodem blijken plantjes te ontkiemen en zelfs tot bloei te komen http://bit.ly/1AEvXnb #wetenschapBinnenkort worden in Wageningen de eerste

radijsjes geoogst die zijn geteeld in grond meegenomen van Mars.

@hetMaagdenhuis31-5_UITDAGING GEACCEPTEERD! Halbe Zijlstra, fractievoorzitter VVD, heeft naar ons verwezen in een speech http://fb.me/6FA0PsRHN #maagdenhuisDen Haag: we komen eraan, reageren de

maagdenhuisbezetters op Zijlstra’s uitspraak dat linkse mensen Nederland willen veranderen in één groot Maagdenhuis.

@FEWEB_VU27-5_FIlm BoomBustBoom ging gisteren in première, met VU-hoogleraar Theo Kocken en Terry Jones http://www.radio1.nl/item/293644In deze film wordt de economische wetenschap

bekritiseerd: die zou weinig met de echte werkelijkheid van doen hebben.

Competitie niet beter of slechter

Het maakt niet veel uit of landen hun budget voor wetenschap in competities verdelen of niet, zegt CPB-onderzoeker Roel van Elk. Hij ziet in landen die erg competitief zijn een klei-ne daling in de productiviteit: in de Verenigde

Staten schrijven wetenschappers minder artikelen dan in Nederland. In Zwitserland mogen universiteiten veel geld naar eigen inzicht besteden en daar presteren onderzoekers juist iets beter. Maar een hard verband is er niet, benadrukt Van Elk. (HOP)

Meer hierover op: advalvas.vu.nl>nieuws>1 juni.

In nederland wordt de helft van het onderzoeksgeld in competities verdeeld.

Campus-rapperCampusdichter tijdelijke toon maakte een rap over café De Verrekijker op advalvas>nieuws>28 mei.

Tijdnood?Wordt het toch een herkansing? Lees advalvas.vu.nl>tips&trucs>Tentamen leren in één dag.

OnzinnigHet is onzinnig dat de tweede Kamer een overzicht eist van alle vastgoedlasten van universiteiten, betogen AV-redacteuren op advalvas.vu.nl>nieuws>26 mei.

‘Inspiratie past niet meer in het onderwijs-systeem’

Student Chiem van Straaten

6 nr 19 — 3 juni 2015 ADVALVAS

nr 19 — 3 juni 2015ADVALVAS 7

IN actIe

Derdejaars aarde en economie Chiem van Straaten (19) is vicevoorzitter van genootschap Kairos. ‘Ik wil dat studenten meer om zich heen kijken.’

DOOR FLOOR BAL FOtO PeteR VALCKX

Kairos organiseert alter-natieve onderwijsavon-den voor studenten. Hoe kom je hierbij terecht? “een docent die bij de oprichting betrokken was, nodigde ons tijdens een

college uit voor de eerste bijeenkomst. Het idee van een genootschap dat studenten wil inspireren om meer naast hun studie te leren, sprak mij erg aan. tot die tijd ging ik op de gewone manier door mijn studie, maar dit wilde ik er graag bij doen.”

Hoezo gewoon? Je doet toch al het honoursprogramma? “Dat wel, maar ik doe bijvoorbeeld geen tweede studie. en het honoursprogramma, daar ben ik eigenlijk vanzelf ingerold. Daarna ging het bij mij steeds meer kriebelen. Dat zie ik trouwens veel. De meeste studenten gebruiken hun eerste studiejaren om aan de universiteit te wennen. Pas aan het eind van hun bachelor gaan ze om zich heen kijken.”

zou het in het studieprogramma passen. De meeste docenten weten hoe ze een interessant verhaal kunnen houden dat niet over de tentamenstof gaat. Maar in deze tijden van efficiëntie, waar studenten zo snel moge-lijk moeten afstuderen, past het niet meer in het systeem. Daarom pakt Kairos het op. Wij willen niet alleen die twee heel gemotiveerde studenten trekken die alle bijeenkomsten aflopen. Door heel veel promotie willen we met een laagdrempelig programma ook de doorsnee student trekken. We hopen dat de avond dan zo leuk is dat ze een volgende keer ook naar een avond komen met een onder-werp waarvan ze minder weten.”

Heeft de gemiddelde student wel interesse in bildung? Docenten klagen dat als ze eens van het programma afwijken er meteen vingers de lucht in gaan. “Met de vraag of dat bij de tentamenstof hoort. Dat komt mij bekend voor. Maar ik vind mijn medestudenten niet ongeïnteresseerd, ze komen echt niet alleen voor hun studiepun-ten opdagen. en je weet vaak niet eens waarmee iemand zich

naast zijn studie allemaal bezighoudt. Daarom mogen studenten tijdens onze volgende bijeenkomst op 11 juni kort delen wat hen het afgelopen jaar geïnspireerd heeft. Dat kan Perzische poëzie of een film zijn, de onderwer-pen waarover je normaal alleen in bezopen toestand met je vrienden praat.”

Was je op de middelbare school zo’n leerling die zo ongeveer in de biblio-theek woonde? “Nee, al heb ik op de basisschool een jaar overgeslagen. Maar mijn resultaten op het gymnasium waren helemaal niet spectaculair. toen hield ik me meer met schaatsen en zeilen bezig. Dat is heel gewoon, je ontwikkelen hoort bij het opgroeien. Als ik over vijf jaar op mezelf terugkijk, vind ik mezelf met terugwerkende kracht misschien ook een idioot.”

Waar komt die leergierigheid opeens vandaan? “Die drang om me verder te ontwikkelen, ontstond toen ik via het honoursprogramma het vak retorica bij UvA-hoogleraar eugène Sutorius volgde. Mijn studie aarde en economie is vooral erg technisch, bij retorica kregen we college van een theaterdocent die ons leerde om een goede speech te houden. We hielden ons met filosofie en psycho-logie bezig. Opeens ging er een lampje bij mij branden. Ik wil me met meer dan alleen de vakinhoud van mijn studie bezighouden.”

Is het niet de taak van de universiteit om te zorgen dat studenten zich in de breedte ontwikkelen? “In principe

Studenten- genootschap KairosStudenten van de VU en UvA richtten dit jaar studentengenootschap Kairos op. Zij organiseren elke maand een vormingsgeoriënteerde onderwijsavond. Het reguliere onderwijs vinden zij namelijk te eenzijdig. Hun avonden gingen onder meer over de sociale psychologie achter racisme, het Israël-Palestina conflict, de filosofie van Hegel, de zin en onzin van duurzaamheid en de huidige betekenis van democratie. Zie hun facebookpagina.

Chiem van Straaten2014 – nu Vicevoorzitter Kairos

2012 – nu Bachelor aarde en economie

2013 – nu Honoursprogramma

2013 – nu Leiding zeilkamp jongeren

2006 – 2012 Stedelijk Gymnasium, Nijmegen


DOOR NATHANAEL KORFKER ILLUStRAtIe BAS VAN DeR SCHOt

Een zucht van verlichting ging door onderwijsminnend Neder-land toen Jesse Klaver leider van GroenLinks werd. Hij zou de nieuwe oppositie vormen tegen het beruchte rendementsden-ken (nu al het woord van 2015).

expliciet verwijzend naar het Maagdenhuis schetste hij een vergezicht waarin de univer-siteit gewoon weer universiteit kan zijn. Het is goed dat de politiek weer eens wordt opgeschud door een ‘idealistische snotneus’, maar we moeten ook niet vergeten waar Klaver zich de afgelopen kabinetsperiode mee heeft beziggehouden: het studievoor-schot, in de volksmond beter bekend als het sociaal leenstelsel.Per 1 september 2015 wordt iedere student die een nieuwe opleiding gaat beginnen geconfronteerd met een systeem waarbij je je automatisch in de schulden moet steken. Voorheen kreeg iedere student standaard een bepaald bedrag (de basisbeurs) dat werd aangevuld door ouders, een aanvullende beurs of een lening. Dankzij dat systeem werd het onderwijs toegankelijk voor een groot aantal studenten en dat hebben de

Pas op voor Jesse Klaver

GroenLinks-leider Jesse Klaver lijkt tegen het rendementsdenken in het onderwijs. Maar ook hij stemde voor de afschaffing van de basisbeurs.

universiteiten geweten: waar vijf procent van de beroepsbevolking in 1950 univer-sitair onderwijs genoot, is dat percentage nu gestegen naar veertig procent. Door die riante basisbeurs en een klimaat van lekker lang over je studie doen, gaf de overheid steeds meer geld uit aan

studenten, maar er werd niet extra geïn-vesteerd in het onderwijs. Integendeel: gecorrigeerd voor inflatie valt de stijging van de investeringen door de overheid vies tegen. Het Sociaal Cultureel Plan-bureau schrijft hierover in 2001 (!): ‘Het

Lydia Krabbendam hoogleraar onderwijsneuropsychologie


OpINIe WIsseLcOLUMN

Wees je toekomstige zelf

Over vijf maanden heb ik het een stuk minder druk. Dus dat boekhoofdstuk, waarvoor ik net gevraagd ben, kan ik tegen die tijd prima schrijven. en ook die commissie die pas in

december voor het eerst bij elkaar komt, zie ik wel zitten. tot het zover is, heb ik spijt van alle toezeggingen die ik in mijn optimisme heb gedaan. Hoe heb ik kunnen vergeten dat ik het in het najaar minstens zo druk heb als nu? Het is maar één voorbeeld van gedrag dat me nu goed uitkomt, maar waar-voor mijn toekomstige zelf moet boeten. Geld uitge-ven terwijl je eigenlijk wilt sparen, snacken terwijl je je hebt voorgenomen om af te vallen, en een klus uitstellen tot vlak voor de deadline, zijn uitingen van dezelfde kwaal. Die zo frequent voor-komt dat er een naam voor is: temporal discounting, de neiging om meer waarde te hechten aan een beloning die nu in plaats van in de toekomst uitgekeerd wordt. Waar komt die neiging vandaan? Het lijkt er bijna op alsof we ons toekomstige zelf zien als iemand anders in plaats van

als onszelf. Die verklaring wordt onder-steund door recent neuroimaging onder-zoek, onder anderen van Jason Mitchell in Harvard en Hal Hershfield in Stanford. Deelnemers moesten nadenken over hun huidige zelf, over hun toekomstige zelf, en over iemand anders. Het onderzoek richtte zich op de hersengebieden die actiever worden wanneer je nadenkt over jezelf dan wanneer je nadenkt over een ander. Datzelfde verschil kwam ook naar voren bij de vergelijking tussen huidige

zelf en toekomstige zelf. en de proefpersonen bij wie dit het sterkst het geval was, kozen ook het meest voor onmiddellijke, in plaats van toekomstige beloningen.Mijn kortzichtige gedrag heeft dus een oorzaak: ik ben niet genoeg mijn toekomstige zelf. Maar gelukkig is er een hightech therapie die ons wat dich-

ter bij elkaar kan brengen: dankzij Orange kan ik niet alleen zien hoe mijn gezicht er over een aantal jaar uitziet, maar kan ik ook met mijn toekomstige zelf chatten: futureself.orange.com/index.html. Dat ga ik zeker doen. In de zomer, als ik weer wat meer tijd heb.

Ons toekomstige zelf zien we als iemand anders

Reageren? Mail naar [email protected]? Mail naar [email protected].

is niet toevallig dat de aanslagen op de budgetten van universiteiten (…) in de afgelopen 25 jaar hand in hand gingen met het omarmen van economisch-utili-taire criteria.’ Nu staan die economisch-utilitaire criteria bekend als rendements-denken, het kwaad dat rondwaart op de universiteit.Als je de uitgaven voor de levensstan-daard van de student en de uitgaven voor kwalitatief hoog onderwijs uit elkaar trekt, stemt het uitgavenpatroon je immens treurig. Nu Bussemaker als een soort barmhartige Samaritaan de portemonnee trekt voor de kwaliteit van het hoger onderwijs (met name door het aanstellen van meer docenten per student), kun je dat niet anders zien dan als een ordinaire bezuinigingsmaatregel. Bussemaker denkt dat het een cadeau is als je brood komt brengen nadat je iemand een week hebt laten vasten: natuurlijk wordt zo iemand enorm blij, maar dat brood had al veel eerder moeten komen.tegelijkertijd leidt het sociaal leenstel-sel tot de mentaliteit bij studenten dat ze meer van de universiteiten gaan eisen in termen van comfort: studentenenquêtes worden steeds belangrijker, de concur-rentie tussen universiteiten sterker. Onze linkse held heeft een handtekening onder het studievoorschot gezet, maar realiseert zich niet dat hij daarmee het rendementsdenken de kans geeft om de universiteiten nog verder te overwoeke-ren. Klaver zou politiek lef tonen als hij zich tegen het studievoorschot keert.

Nathanael Korfker studeert wijsbegeerte en theologie. Hij is coauteur van ‘Waar is de Bildung? Zes tekortkomingen van academisch onderwijs’ in: Waartoe is de universiteit op aarde? van ad Verbrugge & jelle van Baardewijk.

’s Ochtends vroeg, voordat de toeristen wakker worden, checken jongens het strand of er geen lijken liggen. ze zijn in dienst van de hotels in de grensregio van Grie-kenland en turkije, vertelt promo-vendus tamara Last, die onderzoek

doet naar grensdoden in het mediterrane gebied. Want hoe dichtbij het allemaal ook gebeurt, we willen niet geconfron-teerd worden met het drama van Afri-kanen of Aziaten die zijn verdronken bij hun poging de europese Unie binnen te komen. zeker niet als we op vakantie zijn.ergens is het een begrijpelijke reactie, de werelden liggen zo ver uit elkaar dat je als gewone europeaan het gevoel hebt dat je toch niets kunt doen. Dat zie je pijnlijk terug in die bekende foto van José Pala-zón, waarin een groepje Afrikanen boven-op het grenshek bungelt bij de Spaanse enclave Melilla. terwijl ze daar hangen, hun lot onzeker, slaat een vrouw aan de goede kant van het hek rustig een balle-tje golf. “Doe iets!” wil je haar als kijker toeroepen, maar wat moet ze in gods-naam doen? Mensen wagen hun leven om de europese Unie binnen te komen en gaan daarbij dood door verdrinking, uitdroging, uitputting of mishandeling. Het is een situatie waarmee we ons geen raad weten, zo blijkt ook elke keer weer uit de reacties van politici en beleids-makers.

Militaire escalatieIn antwoord op het drama van 18 april waarbij 700 of volgens sommige schat-tingen zelfs 900 mensen omkwamen toen een Libische vissersboot kapseisde voor de kust van het Italiaanse eilandje Lampedusa, besloot de europese Unie onlangs marineschepen in te zetten in de strijd tegen de mensensmokkelaars. Hun boten zullen met militaire inzet worden vernietigd. “Het is een verdere militaire escalatie van het probleem, die niets zal oplossen”, zegt thomas Spijkerboer, hoogleraar migra-tierecht. “ze zoeken een zondebok”, vult

Waarom Sicilianen geen vis meer etenVU-wetenschappers maakten een database van de geregistreerde grensdoden uit heel Zuid-Europa. Die blijken slechts een fractie van alle mensen die zijn opgeslokt door de zee.

DOOR WELMOED VISSER BeeLD PIeteR BOeLeS


Grensdoden

‘Ze zoeken een zondebok: de mensensmokkelaars’

De Middellandse Zee, het graf van duizenden vluchtelingen

Begraafplaats op Malta. In één graf liggen wel drie vluchtelingen

Last aan, “en die hebben ze gevonden in de smokkelaars.” De twee wetenschap-pers winden zich onder meer op over het huidige grensbeleid dat niet gebaseerd is op feiten. “Politici roepen dat er minder slachtoffers zullen vallen als we de gren-zen strenger bewaken, maar enig bewijs daarvoor is er niet”, zegt Spijkerboer. exacte cijfers over hoeveel mensen er doodgaan bij hun pogingen om europa binnen te komen, bestaan namelijk niet. er zijn twee lijsten gebaseerd op media-berichten en gegevens van hulporgani-saties. en hoewel die lijsten ongeveer tot hetzelfde aantal doden per jaar komen, zo’n 15.000 tussen grofweg 1990 en nu, is de overlap van beide lang niet honderd procent. Dit betekent dat er meer grens-doden moeten zijn dan geteld. Maar hoeveel meer weet niemand.

Vals paspoortOm een schatting te krijgen die niet op mediaberichten gebaseerd is, zou je eigenlijk gewoon ter plekke moeten gaan tellen en turven, bedacht Spijkerboer een aantal jaren geleden. en dat is precies wat zijn promovendus tamara Last de afgelopen anderhalf jaar heeft gedaan. Samen met een aantal stagiairs en lokale medewerkers ging ze gemeenteadminis-traties, begraafplaatsen en lokale bevol-kingsarchieven af op 563 plekken in het hele mediterrane gebied. Van Grieken-land, de Griekse eilanden, Malta, de hak van Italië, Sicilië, Mallorca, Ibiza en de Spaanse kust tot aan de Canarische eilan-den. Hun lijst begint in 1990 en loopt door tot 2013. Daarvóór had je bijna geen grensdoden. Dan nam je als immigrant bijvoorbeeld gewoon de veerboot van tunis naar Palermo. Als het niet lukte om een legaal visum te bemachtigen, kocht je een vals paspoort. “De reis was in elk geval een stuk veiliger”, zegt Spijkerboer onderkoeld.


WeteNscHap

Mensen gaan dood door verdrinking, uitdroging, uitputting of mishandeling

Promovenda tamara Last: ‘Het heeft me de afgelopen jaren dag en nacht beziggehouden’

je zou de doden eigenlijk ter plekke moeten gaan turven, bedacht hoogleraar migratierecht thomas spijkerboer

Spoorloos verdwenenIn totaal vond het onderzoeksteam gegevens van 3188 mensen, van wie de lichamen gevonden waren op een van de onderzochte locaties of in de zee. Dat is een fractie van het totaal als je het vergelijkt met de andere lijsten en als je bedenkt dat er alleen al dit jaar in de Middellandse zee naar schatting 1800 mensen zijn verdronken. “Het viel ons ook tegen hoe weinig licha-men daadwerkelijk worden gevonden en begraven”, geeft Spijkerboer toe. “We hadden gedacht dat we dichter in de buurt zouden komen van de getallen die die andere lijsten geven. Dat dat niet zo is, wijst erop hoeveel mensen zonder spoor in zee verdwijnen.” Spijkerboer had ook graag onderzoek gedaan aan de andere kant van de zee - in Libië of tunesië - maar dat was financieel en qua veiligheid niet haalbaar. Is deze lijst nou wel bruikbaar, omdat er zo veel verdronkenen níet op staan? Last denkt met deze database veel vragen te kunnen beantwoorden: “Bijvoorbeeld wat het effect is van beleidsmaatregelen, zoals het strenger worden van grens-controles op het aantal teruggevonden doden, maar ook wat de effecten zijn van media-aandacht, of die er bijvoorbeeld ertoe leidt dat relatief meer lijken worden geborgen.”

Onveiliger routeseen eerste analyse toont aan dat strenge-re grensbewaking in elk geval niet effec-tief is. Vaak veroorzaakt het een verschui-ving van het probleem: op de plek waar de grens beter wordt bewaakt, vermindert weliswaar het aantal immigranten en daarmee ook het aantal grensdoden. Maar dan nemen mensen andere routes die onveiliger zijn, met meer risico op overlijden. “Dat hebben we heel duidelijk gezien bij de Canarische eilanden”, zegt Last. “Rond 2004 kwamen immigran-ten met boten vanuit Marokko, toen is Marokko in samenwerking met Spanje de kust beter gaan bewaken en kwamen ze met boten vanuit Mauretanië en Senegal. Maar dat is een stuk gevaarlijker: de route is langer en je hebt meer kans om de eilanden te missen. Daardoor groeide het aantal gerapporteerde doden en waar-schijnlijk zijn er nog veel meer mensen

De onderzoekers besloten de database zo snel mogelijk te publiceren. Daarom kwam er op 12 mei een versie online die iedereen kan inzien via borderdeaths.org. Tamara Last moet zelf nog promoveren op de data. “Sommige mensen vroegen me of ik niet bang was dat anderen zullen weglopen met mijn onderzoek, maar ik denk alleen maar: hoe meer analyses er worden gedaan, des te beter. Er zijn nog vragen genoeg.”

Database toegankelijk


Grensdoden

Op Lampedusa is niet eens een ziekenhuis of patholoog

De graven van de vluchtelingen liggen tussen die van de bewoners van Malta

Het knekelhuis ‘voor de botten die zullen herleven’

sen en anderen die met grensdoden of bootjes met drenkelingen te maken hadden gehad. “Het is traumatiserend. Sommige mensen worden er compleet murw van. De lokale voorzieningen zijn er totaal niet op berekend. Lampedusa bijvoorbeeld is een eiland waar zesdui-zend mensen wonen. er is niet eens een ziekenhuis of een patholoog”, vertelt Last. De lokale bevolking zoekt iemand om de schuld te geven: vaak de mensensmokke-laars, of de europese Unie. Soms passen ze zelfs hun hele leefstijl aan om het probleem uit te bannen uit hun dagelijks leven: “Op Sicilië zijn hele dorpen waar ze geen vis meer eten, want die vissen zwemmen in de zee en daar zijn al die lijken. De gedachte is dat de vissen van die lijken hebben gegeten en daarom eet de lokale bevolking geen vis meer. en dat voor gemeenschappen waar vis eeuwen-lang het belangrijkste voedingsmiddel was. Aan dit soort verhalen zie je hoe zwaar het drukt op de gemeenschappen in de frontlinie”, aldus Last.

Dezelfde tattooen op haarzelf? Hoe is het om als onder-zoeker altijd met doden in de weer te zijn. “Het heeft me de afgelopen jaren dag en nacht beziggehouden”, geeft Last toe. “en soms kom je gevallen tegen die je niet meer loslaten. Ik herinner me dat ik in het dodenregister op Lampedusa twee mannen tegenkwam die dezelfde tattoo hadden: een dolfijn met een kruis, de één had hem op de rechterarm, de ander links. zo’n detail maakt dat hun verhaal onmiddellijk gaat leven: wat waren die mannen van elkaar? Hebben ze ooit samen die tattoo laten zetten? Of kenden ze elkaar niet en waren ze toevallig bij dezelfde tattooëerder geweest?” Last ziet haar werk ook als morele opdracht: “Deze mensen hebben er recht op dat iemand hen aan de vergetelheid ontrukt. De data-base is ook een soort monument.”

de zee op gedreven die nooit gevonden zijn. In 2006 sloot Spanje ook een grens-bewakingsverdrag met Mauretanië en Senegal en sinds die tijd is het aantal immigranten en het aantal grensdoden langs deze route sterk afgenomen. Maar het aantal mensen via Libië of tunesië is sterk toegenomen en daarmee het aantal grensdoden in dat gebied.”

TraumatiserendDe vaak kleine gemeenschappen aan de rand van de eU krijgen heel wat voor de kiezen. Last hoorde veel geëmotioneerde verhalen van kustwachten, politiemen-

De foto’s en stills bij dit artikel zijn afkomstig uit de documentaire Counting. The human costs of border control, gemaakt door pieter Boeles, emeritus hoogleraar immigratierecht aan Universiteit Leiden en gasthoogleraar aan de VU. De documentaire is te zien via borderdeaths.org.



Patiënten met een bipolaire stoornis die zogeheten collabo-rative care krijgen, zijn korter depres-sief en hun klachten

zijn minder ernstig. Dat blijkt uit promotieonderzoek van GGz-onderzoeker Nienke van der Voort, die op 27 mei is gepro-moveerd.Collaborative care is een samengestelde behandeling, waarbij systematische samen-werking tussen de patiënt, diens naasten en alle betrokken hulpverleners wordt

Verhalen over Abraham tonen veel diepere verschillen in wereld-beeld tussen chris-tenen en moslims dan soms wordt voorgesteld. Sommige

mensen gebruiken Abraham als bewijs voor de gemeenschappelijke waarden van die twee groepen, maar dat is volgens theoloog George Bris-tow, die op 28 mei is gepromoveerd, onterecht. Hij onderzocht in welke mate de christelijke en de islamiti-sche Abraham echt overeenkomsten hebben.Bristow ontdekte meer dissonantie dan harmonie tussen de verschil-lende interpretaties van de Abraham-verhalen. Hij baseerde zich voor zijn proefschrift niet alleen op religieuze teksten, maar ondervroeg ook turkse moslimgeestelijken over hun visie op de islam als de ‘religie van Abra-ham’. zo bevestigde hij de resultaten van zijn theologische vergelijking met de uitspraken van leiders van de moslimgemeenschap. (PB)

Zie proefschrift via tinyurl.com/abrahamanders.

“Veel onderzoek laat vooral negatieve uitkomsten zien van diversiteit: in diverse werkomgevingen treden meer conflicten op, zijn mede-werkers minder tevreden en is de cohesie lager”, zei chief diversity officer Karen van Oudenhoven in haar oratie ‘Expanding horizons’ op 22 mei.

Hoogleraar Wim Ubachs ontvangt 2,5 miljoen euro, een Advanced Grant, van de European Research Council om moderne fysische theo-rieën te testen in het LaserLab: precieze lasermetingen bij het waterstofmolecuul en onderzoek met telescopen naar moleculen in de ruimte.

Vier VU-wetenschappers krijgen een Vidi-beurs van onderwijsfinancier NWO. Dat is een bedrag tot 800.000 euro om een eigen onderzoekslijn te ontwikkelen: bewegings-wetenschapper Nadia Dominici, filosoof Jeroen de Ridder, milieu-econoom Wouter Botzen en bestuurswetenschapper Caelesta Braun.

Hoogleraar strafrecht Matthias Borgers wordt raadsheer bij de Hoge Raad der Nederlanden. De ministerraad heeft ingestemd met zijn benoe-ming. Borgers begint op 1 januari 2016 en zal dan stoppen met zijn werkzaamheden als hoogleraar.

VIPs

Relishoppers

Meer dan drie miljoen Nederlan-ders combineren elementen uit verschillende religies. Dit blijkt

uit een enquête van religiewe-tenschapper Joantine Berghuijs. Mensen combineren vooral onderdelen van het christendom en het boeddhisme. Voor steeds meer mensen vervagen de gren-zen tussen religieuze tradities of worden deze zelfs irrelevant. toch ziet slechts 3 procent van de Nederlanders zichzelf als aanhan-ger van twee of meer religies, zo blijkt ook uit het onderzoek. (WV)

Zie tinyurl.com/relishoppers.

Korter depressief

Het o

ffer v

an a

brah

am, r

embr

andt

(en

atel

ier),

1636

. Col

lect

ie a

lte P

inak

othe

k, M

ünch

en

Foto

VU/r

vdV

Abrahamanders

gecombineerd met op zelfma-nagement gerichte deelbehan-delingen. zelfmanagement is alles wat iemand zelf doet om zo goed mogelijk met een chro-nische ziekte te kunnen leven. Daarnaast gebruiken de meeste

patiënten medicatie. De verpleegkundige coördi-

neert de zorg. Van der Voort vergeleek twee groepen poliklinische patiënten. Aan de ene

groep werd collabora-tive care aangeboden, aan de andere groep de gebruikelijke zorg. (PB)

Zie proefschrift via tinyurl.com/collaborativecare.

“Vaak kreeg ik de vraag: wat is nou de erfelijk-heid van IQ of van lichaams-lengte? Maar daar was nooit één antwoord op. Het ene onder-zoek zei zestig procent, het andere tachtig procent. Samen met Tinca Polderman besloot ik om alle bijna drieduizend gepubliceerde onderzoeken op het gebied van tweelingen van de afgelopen eeuw door te lezen en te analyseren. De oudste papers kwamen uit 1958. We zijn er vier jaar geleden mee begonnen, maar niet fulltime. Het was meer een uit de hand gelopen hobby.

“Door het onderzoek kunnen we nu wel stellen dat de verhouding nature-nurture bijna fifty-fifty is. 49 procent is nature, 51 procent is nurture. Maar dat is voor alles samen, per eigenschap loopt de factor erfelijkheid van tien tot 98 procent. Bij alles dat te maken heeft met het skelet ligt erfelijk-heid hoog en bij de sociale eigen-schappen laag.

“Onze onderzoeksresultaten hebben we op een website gezet. Hier kun je van elke eigenschap opzoeken wat de erfelijkheid is en wie erover gepubliceerd hebben. Ook zie je het aantal onderzoeken per land.” (KH)

Het artikel Meta-analysis of the heritability of human traits based on fifty years of twin studies verscheen op 18 mei in Nature Genetics. Op de site match.ctglab.nl kun je zien in hoeverre verschillende eigenschappen genetisch bepaald zijn.


ONDerZOeKsNIeUWs

Jonge pleegkinde-ren met ernstige problemen worden in Nederland en in de Verenigde Staten niet optimaal begeleid. Dat is de

conclusie van het promotieonder-zoek waarop Caroline Jonkman 27 mei promoveerde. Jonkman vergeleek het Nederlandse systeem waarbij de begeleiding wordt afgestemd op individuele problemen, met het Amerikaanse systeem, waar een strikte gedrags-therapeutische methode wordt gebruikt. In beide landen kan de zorg beter, concludeert Jonkman. “In Nederland wordt vaak voor een behandeling gekozen die ofwel gehechtheid, of gedrag, of trauma’s aanpakt, terwijl er bij deze kinderen vaak een combi-natie is van deze problemen. Intensieve, individuele begelei-ding waarin al deze thema’s aan bod komen, is het best. “Daarmee voorkom je bij sommige kinderen wellicht dat ze van pleeggezin naar pleeggezin gaan en uitein-delijk in instellingen moeten opgroeien.” (WV)

Zie proefschrift via tinyurl.com/instellingskinderen.

te veel vragen

Danielle Posthuma, hoogleraar neurowetenschappen, analy-seerde bijna drieduizend twee- lingonderzoeken. Ze ontdekte dat nature en nurture even belangrijk zijn.

Half nature, half nurture

Nederlanders hebben massaal vragen ingestuurd die moeten bijdragen aan het opstellen van een Nationale Wetenschapsagenda. Om chocola te kunnen maken van die enorme berg, rubriceerde Piek Vossen, hoogleraar computationele lexicologie, samen met

zijn team de vragen op steekwoorden. In november moeten al deze vragen zijn teruggebracht tot de Nationale Wetenschapsagenda. (WV)

De wetenschappers maakten een visualisatie van de wetenschaps-agenda. Die is te zien op i.amcat.nl/renwa/index.html.

Laboratoriumtests die bepalen hoe schade-lijk zware metalen uit de bodem zijn voor mensen en dieren, geven niet altijd een goed beeld, omdat de proeven niet lang genoeg duren. Dat blijkt uit onderzoek waarop erkai He op 1 juni promoveerde. zij onderzocht de giftigheid van nikkel en

kobalt in de bodem bij potwormen. Daarbij bleek dat de tijdsduur van de blootstelling een belangrijke factor is. Hoe langer het contact met het metaal duurt, hoe groter de schade. (DdH)

Zie proefschrift via tinyurl.com/giftigemetalen.

Giftige metalen

VU-wetenschappers categoriseerden 11.700 vragen voor de nationale

Wetenschapsagenda.

Instellings-kinderen

Clau

dia C

oppe

n

16 nr 19 — 3 jUnI 2015 ADVALVAS

17nr 19 — 3 jUnI 2015ADVALVAS

VrIje scHrIjVer

‘Ik ben een academische drop-out’Niña Weijers is de nieuwe Vrije Schrijver. ‘Soms mis ik de universiteit. Het feit dat je de diepte wel in moet.’

DOOR ROOS VAN RIJSWIJK FOtO MARtIJN GIJSBeRtSeN

“Na de middelbare school ben ik naar open dagen van de VU en de UvA gegaan. Ik vond de VU heel erg leuk, want die hadden gastschrijvers en de opleiding klonk fantastisch. Maar ik was achttien, woonde in Nijmegen

en had een bepaald beeld van Amster-dam: de binnenstad, de grachten. De UvA beantwoordde aan dat beeld.Als ik tijdens mijn studie VU-studenten tegenkwam dacht ik vooral: dat is zó ver weg, helemaal buiten de stad, daar staat een of ander groot gebouw waar jullie allemaal heen moeten! Op de UvA ben je qua locatie verwend. Ik heb jarenlang alleen maar naar de Spuistraat gehoeven, midden in de stad.

De universiteit en het echte leventijdens mijn opleiding aan de UvA werd

niks gedaan met hedendaagse literatuur. Ik vind het goed dat de VU wel veel doet met het literaire veld. Gastschrijvers, schrijvershuisbezoeken… Nee, heel academisch is het niet. Maar tegelijkertijd denk ik ook: ik heb na mijn studie volle-dig zelf het wiel uit moeten vinden. Je wordt op geen enkele manier voorbereid op ook maar iets dat in het echte leven plaats zou vinden. Je wordt opgeleid tot promovendus, tot docent, maar hoeveel promotieplekken zijn er nu helemaal? Natuurlijk, je kunt het als student ook zelf opzoeken, maar daar is niet altijd ruimte voor. en die collegereeksen vinden plaats náást het wetenschappe-lijke curriculum. Je blijft de wetenschap-pelijke basis houden; een manier van denken, de ethiek in de wetenschap. Soms mis ik de universiteit. Het feit dat je de diepte wel in moet. Werkgroepen. Gelukkig kan ik een deel van die leergie-righeid en het onderzoekende kwijt in mijn essayistische werk voor De Groene Amsterdammer en De Gids. Ik heb altijd gedacht dat ik na mijn bachelor een


onderzoeksmaster zou doen, trouwens, maar het schrijven trok te veel. Ik ben een academische drop-out.

Eerste generatie versus tweede generatieAls Vrije Schrijver ga ik onder meer een summer-course geven aan eerstege-neratiestudenten. zij gaan de eerste paar hoofdstukken uit m’n boek lezen en die verbinden we aan grotere onderwerpen aan de VU. er is bijvoorbeeld een soort gedragscode ingesteld hier. Regels als: we gaan met respect met elkaar om, we zijn integer – allemaal ontzettend voor de hand liggende dingen dacht ik aanvanke-lijk, maar aan de andere kant: aan de VU lopen volgens mij veel meer afkomsten en religies door elkaar heen dan aan de UvA. Dan moet je dus ook meer naden-ken over hoe je met elkaar omgaat. Mijn ouders behoorden ook tot de eerste-generatiestudenten. zij hebben prakti-sche, veilige studiekeuzes gemaakt en daarna keurig carrière; daarmee kwam ik in een gespreid bedje terecht. Ik heb de luxe gekregen om af te wijken, een risi-covoller pad te kiezen. Ik weet verdomd goed hoe makkelijk ik het heb gehad; ik heb me nooit ergens aan hoeven ontwor-stelen, in die zin. Ik heb bewondering voor studenten die, zoals bijvoorbeeld mijn vader, alles op eigen houtje moeten doen.Die academische achtergrond went wel snel en het elitaire ligt dan op de loer. Dat ik, als bijvoorbeeld mijn moeder niet begrijpt waarover ik het heb, nogal vinnig kan reageren: hoezo ken je dat niet? Op zulke momenten hoor ik mezelf op m’n vingers te tikken.

Religie en multiculti Ik heb het idee dat religieuze mensen, wat voor religie ze ook aanhangen, liever naar de VU gaan dan de UvA, simpelweg

Vrije Schrijver niña Weijers: “Voor het VU-filmfestival On the roof ga ik in gesprek met vier wetenschappers. Verder kijk ik uit naar de workshops creatief schrijven. niet alleen omdat we naar een kort verhaal toewerken, maar ook omdat ik veel met de studenten wil gaan lezen. Men vergeet weleens hoe belangrijk dat is als je wilt gaan schrijven.

Het jaarthema van de VU is Connected World. Heel breed, maar wel toepasselijk in het licht van die verbindingen die ik altijd zoek. Het paasgeschenk zal daar, in het verlengde van de abraham Kuyper-lezing die ik ga geven, ook over gaan. Een fijne kans om me in academische setting ergens helemaal in te mogen verdiepen.

Het is eervol om voor de positie van Vrije Schrijver gevraagd te worden. Ik kan denken: jezus, ik heb maar één boek geschreven, moet ik daar nu de Vrije Schrijver uit gaan hangen? nou, ja dus. Misschien uit een soort bewijsdrang, maar het heeft geen zin het bangige meisje te zijn. Ik ben meer iemand die er head first in gaat. Er komen vast nog meer projecten, al zal het niet heel megalomaan worden; ik weet dat het studentenleven grillig is en dat er moeilijk veel te plannen valt.”

niña Weijers (1987, nijmegen) debuteerde vorig jaar met De consequenties, een roman over een kunstenares die haar eigen leven gebruikt als basis voor haar werk. Hiermee won ze de anton Wachterprijs 2014 en de Lezersprijs van de gouden Boekenuil 2015. Weijers publiceerde ook korte verhalen in diverse media en schrijft literatuurkritieken en essays. Haar onderwerpen variëren van kunst tot immigratieproblematiek tot yoga (‘namaste, bitches’).

Weijers is redacteur van het literaire tijdschrift De gids en schrijft columns voor De groene amsterdammer. Ze studeerde literatuurwetenschap aan de Uva en in Dublin.

omdat de grondslag reli-gieus is. Mijn moeder heeft zich op haar twintigste uitge-schreven van de kerk en er alles aan gedaan om haar kinderen niet religieus op te voeden. Vervolgens werd ik als kind een tijdje op eigen initiatief gelo-vig. De interesse is er nog

steeds; zowel in Amsterdam als in Dublin volgde ik vakken over godsdienst omdat ik het miste tijdens de opleiding litera-tuuurwetenschap. De Griekse mythologie kreeg een plek, maar de Bijbel en andere religieuze teksten ontbraken.Ik zoek altijd naar verbinding, ook in mijn werk. tussen verschillende zaken, tussen het persoonlijke en het universele. In mijn boek zitten ook mystieke thema’s. Uiteindelijk gaat De consequenties over onthechting, de manier waarop je die onthechting kunt vinden, of juist hele-maal niet omdat je te verbonden bent met de dingen om je heen. Voor mij is belangrijk: betekenis geven aan het grote-re geheel. Als schrijver ben je bezig met het scheppen van een universum. Het heeft veel raakvlakken met religie, maar zonder een god. er is ook veel tegen zo’n godsbeeld. De

uitkomst van veel religies is dat er een soort totaal essentialistisch wereldbeeld ontstaat waarin geen ruimte meer is voor iets anders. De schrijver Frans Kellendonk heeft daar interessante dingen over gezegd. Het komt neer op: leuk en aardig, die multiculturele samen-leving met in één straat een

kerk en een moskee, maar feit is dat als je gelovig bent, jij je eigen kerk de enig belangrijke vindt. Dan kan een ander geloof voor jou eigenlijk niet bestaan. en zo kan multiculturaliteit ook uitmonden in onverschilligheid. Ik ben benieuwd hoe dat op de VU zit. Gaan de verschillende culturen iets met elkaar aan, of lopen ze langs elkaar heen?”

‘Multiculturaliteit kan uitmonden in onverschilligheid’

Véél lezen met studenten

Wie is Weijers?

‘Je wordt op geen enkele manier voorbereid op ook maar iets in het echte leven’

Open Universiteitwww.ou.nl

6215249

Stoppen hoeft niet! Behaal Kunst- en Cultuurwetenschappen MA in deeltĳd

Voltijds studeren na de bachelor voor jou geen optie? De Open Universiteit biedt een erkende universitaire master in deeltijd.

• cultuurgeschiedenis, filosofie, kunstgeschiedenis, letterkunde

• studeren naast werk en vrije tijd

• binnen 2-4 jaar

• start in september en februari

Meer informatie?T 045 - 576 2375 E [email protected]/master-cultuur

Eindelijk een echt vak

De reorganisatie aan de VU dwingt veel werknemers om over hun carrière na te denken. Studentendecaan Henk Boswijk maakt een verrassende overstap.

DOOR FLOOR BAL FOtO’S CHRIStIAAN KROUWeLS


Loopbaan


MeDeWerKers

Het is een koude zondag-ochtend als studenten-decaan Henk Boswijk de trein van 7.16 uur mist. Of eigenlijk: de trein mist Henk. Het had een histo-risch moment moeten

zijn. Op 9 december 2012 moet de trein van Amersfoort naar ede-Wageningen voor het eerst het nieuwe station Hoeve-laken aandoen.Iedereen is hiervan op de hoogte, op één persoon na: de machinist. Als de trein voorbij raast, is Boswijk de enige reiziger op een besneeuwd perron. De andere aanwezige is een lokale journalist. een dag lang zijn Boswijk en zijn gemiste trein landelijk nieuws. Als hij interviews aan Man bijt hond en de radio geeft, weet hij nog niet dat dit hem zijn droombaan zal kosten.

Geen rijbewijsHet is 2011 als Henk Boswijk in het instellingsplan de ideeën van de VU voor de aankomende vier jaar leest. In de afgelopen zeventien jaar heeft hij als medewerker de universiteit zien veran-deren. De organisatie wordt hem te groot en anoniem. Nu hij het plan leest, weet Boswijk het zeker: dit komt niet meer goed. Als studentendecaan is het zijn taak om uitzonderingen te organiseren voor studenten die vastlopen in de regels. Het college van bestuur heeft een nieuwe visie op zijn werk: hulp aan studenten wordt gestandaardiseerd en gedigitaliseerd. Boswijk beseft één ding: “Dit is niet waarvoor ik hier ben.”Boswijk is dan 47 jaar. Hij vraagt zich af hoe hij de twintig jaar tot zijn pensi-onering door wil brengen. Soortgelijk werk ergens anders zoeken, ziet hij niet zitten. “Op andere universiteiten gaan ze over een paar jaar dezelf-de kant op.”er volgen veel gesprekken met vrien-den. en met zijn vriendin ellie die als predikant werkt. Nu zijn drie pubers oud genoeg zijn om ’s ochtends zelf

naar school te gaan, heeft hij tijd om iets anders te gaan doen. Langzaam rijpt er een plan bij Boswijk. Wat hij wil doen, is heel iets anders. Geen complexe baan op universitair niveau, maar vakmanschap. Werk waar-bij hij machines bedient en een geheel nieuw beroep moet leren. Stuurman op een schip bijvoorbeeld. Of machinist. een uitdaging voor een man die niet eens een rijbewijs heeft.

Tien jaar theologieeen treinspotter is Boswijk niet. Als jongetje spaarde hij geen modeltreinen. Het echte werk, dat is wat hem interes-seerde. Nog op het vwo in Dordrecht informeerde hij bij de NS of er banen voor hem waren. ze vonden hem te hoog opgeleid. Dus ging Boswijk theologie studeren. Niet dat hij dominee wilde worden. Maar theologie bleek een zeer gevarieerde zesjarige opleiding in een tijd waar alle studies vier jaar werden. Die bood niet alleen Bijbelkennis, geschiedenis en soci-ale wetenschappen. Maar ook, vanwege de digitalisering van de Bijbel, het nieuwe vakgebied informatica. Hij volgt bijvak-ken Fries en culturele antropologie en studeert na tien jaar af. Anderhalf jaar later keert hij als onderwijscoördinator terug aan de VU. Soms solliciteert hij ergens anders. Altijd komt hij tot de conclusie dat hij het op zijn alma mater te goed heeft. tot nu toe.

JongensboekromantiekHoe wordt een studen-tendecaan machinist? Boswijk begint met een stappenplan. een aanko-mend treinbestuurder heeft een rijbewijs nodig om ’s ochtends voor de eerste dienst op het stati-on te kunnen komen. Dus volgt Boswijk rijlessen. Daarna legt hij contact

met mogelijke werkgevers. Het wordt snel duidelijk dat zij geen interesse in hem hebben. “Ik pas niet in hun plaatje van een machinist. ze denken dat ik het werk gauw saai en te simpel zal gaan vinden.”

Waar een spoorbedrijf normaal de oplei-ding tot machinist regelt en betaalt, moet Boswijk dat nu zelf doen. Hij heeft één geluk. Juist omdat de VU heftig reorga-niseert, is zijn leidinggevende bereid om mee te betalen aan de opleiding en hem vrije tijd te gunnen. Voor zijn machinistendiploma moet hij zijn theorieopleiding binnen een jaar met een stage afronden. een aantal vervoers-bedrijven wijst hem af, maar hij mag op stage bij het goederenvervoer van een klein bedrijf. “Dat was het Wilde Westen: ongeorganiseerd. er waren minimale marges en als beginnend bedrijf hadden ze geen tijd om hun personeel op te leiden.” Boswijk maakt het niets uit. Hij rijdt onder begeleiding, vooral ’s nachts, met de trein door donker Nederland. Spoor-wegovergangen sluit hij zelf, wissels moeten handmatig omgezet worden. Het is jongensboekenromantiek. Na een half jaar krijgt hij een bericht van zijn stagebedrijf: ze hebben hem ingepland voor het praktijkexamen. Maar Boswijk is daar nog niet aan toe. ze hebben hem de afgelopen tijd te weinig werkuren gegeven om voldoende te oefe-nen. Het bedrijf blijkt niet flexibel. ze vinden dat hij niet geschikt is voor het goederenvervoer en hij kan vertrekken. Boswijk heeft nog vier maanden voordat zijn theoriediploma verloopt.

Nu wel boosAls Boswijk zijn leidinggevende op de VU over de situatie mailt, krijgt hij vlot antwoord terug. “ze verwachtte me op maandag weer op mijn werk. Dat was logisch: dat verlof had ik alleen om die stage te kunnen lopen.”Het is begin 2014 en de studentendecaan zit weer op zijn oude werkplek. “Dat was heel dubbel. Mijn collega’s waren blij om mij weer te zien. en het werk voelde vertrouwd. Maar ik wilde nog steeds weg.”De tijd begint te dringen. een nieuwe stageplek bij het goederenvervoer kan hij door het negatieve stempel van zijn oude werkgever niet meer vinden. Het perso-nenvervoer is zijn enige oplossing. Daar is de markt krap. Boswijk speurt websites

‘Ik wil machines bedienen: stuurman op een schip of machinist’


Loopbaan

Hij mag beginnen bij het kippenlijntje van Connexxion

af, belt bekenden en stuurt mailtjes rond. Dan heeft hij geluk. Hij mag begin-nen bij het kippenlijntje van Connexxion. Boswijk is opgelucht. Dit is zijn kans om zijn droom-baan te krijgen. Drie dagen rijdt hij op het traject tussen Amersfoort en ede-Wageningen. Dan moet hij zich bij een manager melden. Iemand heeft zijn naam gegoo-geld en de oude nieuwsberichten over de gemiste trein van 7.16 uur gelezen. “Daar waren ze niet blij mee. De machi-nist is indertijd gestraft, hij mocht een

paar dagen niet werken. Nu zou ik met dezelfde man moeten werken. Die manager was bang voor onrust in het team.” Boswijk moet weer weg. Dit keer is hij wel boos. “Als diezelfde manager die machinist niet zo zwaar gestraft had, was er niets aan de hand geweest. ze reageerden toen overdre-

ven op de persaandacht en nu deden ze dat weer.”Ironisch genoeg loopt hij in zijn nieuwe werkgebied tegen dezelfde problemen op als bij zijn eerste werkgever. Boswijk

voelt zich als de studenten die hij zo vaak helpt. Gekraakt tussen bureaucratie en managers. “Ik heb geen illusies meer over werken bij het spoor. Overal waar mensen te veel voor te weinig geld moeten doen, kom je deze problemen tegen.”

Opgeveneen ander zou misschien opgeven. teleurgesteld en gedemotiveerd. Boswijk niet. Sterker nog, nu weet hij zeker dat dit is wat hij wil. “Juist door al die tegenslag moest ik echt mijn best doen om mijn doel te bereiken. Als alles vanzelf was gegaan, was ik misschien gaan twijfelen.”Dit is zijn laatste kans. Als zijn papieren verlopen, heeft Boswijk niet weer de tijd en het geld om de opleiding opnieuw te doen. “Ik voelde sterk dat ik moest door-zetten. Als het met oud en nieuw niet gelukt was, zou het over en uit zijn.”Boswijk vloekt niet, maar hij baalt. en weer pakt hij zijn telefoon. De NS heeft geen werk op de standplaats in zijn buurt. Veolia in Limburg is te ver weg. Arriva heeft geen plek. een hr-manager van Syntus reageert uiteindelijk positief. “Hij vond dat iemand die op eigen initi-atief alles geregeld heeft, niet tussen wal en schip mocht vallen.” In het najaar, vlak voor de deadline, rondt Boswijk zijn stage af.

Mooi weerHet is maart 2015 als Boswijk zijn eerste rit alleen maakt. Hij heeft een oproep-contract bij Syntus op zak. Naast de drie dagen die hij bij studentenondersteu-ning werkt, zit hij gemiddeld één dag per week op de trein. Als de organisatie over een paar maanden de aanbesteding voor een spoorlijn in Overijssel wint, heeft hij uitzicht op een vast contract. tot die tijd combineert hij het beste van twee werelden. zenuwachtig is hij niet als hij de route van zutphen naar Oldenzaal rijdt. zijn begeleider pikt een stationnetje mee. tegen de tijd dat die afstapt, heeft Boswijk de slag te pakken. De wereld ligt aan zijn voeten. Hij ziet roofvogels vlie-gen en reeën het spoor oversteken. De zon schijnt. en Henk Boswijk is machi-nist op de trein.


nu ziet Boswijk tijdens zijn werk roofvlogels vliegen en reeën oversteken


‘Ruud’ woordvoerder De Nieuwe Universiteit VU OpINIe

Waarom wil je niet met je eigen naam in de krant terwijl jullie zo voor transparantie zijn? “Het gaat om het collectief dat De Verrekijker draaiende houdt. Iedereen kan hier met ons komen praten over wat we doen. Dat is onze transparantie. Daarvoor hoeft mijn naam niet in de pers te komen. De Verrekijker is gewoon open voor iedereen.”

Hoe reageerde het VU-bestuur? “Laat ik zeggen gematigd positief. We zijn in gesprek en ik heb de indruk dat we worden gedoogd.”

Reageren? Mail naar [email protected].

‘De Verrekijker is er voor iedereen’Vrijdag 29 mei ging academisch café De Verrekijker officieel open: een statement tegen het verdwijnen van de sociale ruimtes.

dagen staat op Facebook. We hopen dat De Verrekijker door zijn autonome karakter een plek kan worden waar men kritisch nadenkt over de toekomst van de universiteit.”

Is dit nu de gezelligheidsruimte van De Nieuwe Universiteit VU? “Het is vooral een ruimte voor de hele academi-sche gemeenschap. Iedereen is welkom. Niet alleen om langs te komen, maar ook om zelf dingen te organiseren. er was hier al iemand die debatten over een duurzame campus wil organiseren. en we hebben alle studieverenigingen uitgenodigd om te bespreken wat ze hier allemaal kunnen doen.”

DOOR DIRK DE HOOG

Waarom hebben jullie deze ruimte gekraakt? Was er geen plek in het studentendok? “Deze ruimte stond al twee jaar leeg, terwijl

allerlei sociale ruimtes van studiever-enigingen verdwijnen. er is al meerdere malen door de studentenraden gevraagd om leegstaande ruimtes om te bouwen. zonder respons. Daarom gingen wij over tot actie. Wij denken dat er op de campus behoefte is aan zo’n ontmoetingsplek.”

Het Green Office heeft bijvoorbeeld zojuist een ruimte gekregen naast de mensa in het hoofdgebouw? “Dat klopt. Maar waarom zij wel en krijgen andere verenigingen geen of nauwelijks antwoord op hun vraag om hun ruimte te behouden? Daarom maken wij dit statement.”

Wat gaan jullie hier doen? “We maken er een echt academisch café van, met geregeld debatten en lezingen. Verschillende docenten hebben hier al een gastcollege gegeven, zoals Hans Radder bij de opening. Daarnaast organiseren we culturele activiteiten. Op de openingsavond was er een poetry slam. Het programma voor de komende

De VerrekijkerOp 19 mei kraakten aanhangers van De nieuwe Universiteit VU een ruimte in het Wis-&natuurkundegebouw. Ze vestigden er het academisch café De Verrekijker. Studenten en medewerkers kunnen er koffie en thee drinken, soms eten, en er zijn geregeld gastcolleges, debatten en culturele activiteiten. Vrijdag 29 mei ging het café officieel open. Er waren zo’n 85 mensen, onder wie natuurlijk campusdichter Tijdelijke Toon. Kijk op advalvas.vu.nl>nieuws>28 mei>campusgedicht en op Facebook: deverrekijkervu.

Dirk

de H

oog


cOLUMN

Op het kantoor waar ik werk loopt een teckel rond. Of eigenlijk sjokt hij een beet-je waarbij hij in de buurt van de keuken versnelt. In teckeljaren is Dries een jaar of tachtig. Soms

kijk je op van je scherm en dan zit hij opeens naast je en dat heb je niet horen aankomen, want Dries bezit als niemand kijkt een soort hoovercraftmechanisme waardoor hij geruisloos nét boven de vloer zweeft en zonder een zuchtje wind kan landen. Dag Dries, kir ik in zo’n geval verliefd, want mijn zwak voor honden is eindeloos. Ik buk me om zijn grijze teddyberenvacht te aaien en vlak voor mijn hand de teckel bereikt, ik zweer dat dit de waarheid is, deukt Dries in. Hij deukt net zo lang in tot hij niet verder in kan deuken en dan zet hij een stap naar achter, zodat ik er helemaal niet meer bij kan. zwijgend kijkt hij mij vanonder borstelige wenkbrauwtjes even aan, waarna hij zich – zo resoluut als binnen de potentie van een tachtigjarige teckel ligt – omdraait.

Waarheidsserum

Het gevoel dat de hond door me heen kijkt en ziet: dat is niet pluis. Dezelfde sensatie overvalt me als ik mij in de buurt van een kind bevind dat me onafgebroken, zwijgend, maar welhaast in doods-angst aanstaart. In het ergste geval blijft het niet bij bangig kijken, maar schrikt zo’n kind zich de kolere als je het per onge-luk aankijkt en rent het om zijn moeder roepend weg. zoiets gebeurt altijd in het openbaar, het liefst in een volle tram of op een verjaardag, waardoor ik me niet alleen door een benauwde baby, maar ook door minstens vijftien forensen of feestvarkens begluurd voel. Wat moeten die allemaal wel niet denken? Daar zit een wildvreemde vrouw die zuigelingen schrik aanjaagt. Hijs de hooivork. Bedek het kind.Het idee dat dieren en kinderen mij beter zouden door-zien dan de mensen met wie ik mij normaal omring, raakt natuurlijk kant noch wal. Op een teckel (met als

levensdoel het opvangen van kruimels lunch) projecteer ik mijn angst onbe-trouwbaar te zijn. Bij het zicht van een kleinhartige peuter doemt in mij het schrikbeeld op van het Grote Mens (v) met blauwe tanden van de wijn, lippen-stift in de plooien rond haar mond, een hals als die van een kalkoen en de neiging iedereen onder de dertien hard in de wangen te knijpen en gênante vragen te stellen. O, trauma’s, o, zo word ik nooit, want dat soort mensen, dat komt met de plooirok aan en het paarse permanentje op de kop hun moeder uit. toch zou het mooi zijn, zo’n sprookjes-achtig waarheidsserum in de vorm van onschuldige wezens die op hol slaan bij het zien van ploerten. Je hoeft, ik noem maar wat, bij een Kamerdebat over boot-vluchtelingen alleen maar een teckel en een baby los te laten om ze weer in ontwrichte staat op te vangen na de aanblik van een stel xenofobe VVD’ers. Duidelijkheid. zolang er maar niemand kruimelt.

Op een teckel projecteer ik mijn angst onbetrouwbaar te zijn

roos van rijswijk

Reageren? Mail naar [email protected].

DOOR DIRK DE HOOG

Waar ging het alweer over bij die commu-nity of learners? “Dat leren niet alleen een cognitief maar ook een sociaal proces is. Als je de binding

van studenten met elkaar en de academie versterkt, verbeteren de leerprestaties en neemt de uitval af”, zegt Jos Beishuizen. In zijn oratie als hoogleraar onderwijs-kunde introduceerde hij in 2004 het begrip aan de VU en hij werkte het in 2006 samen met James Kennedy, hoogle-raar geschiedenis, uit tot de onderwijsvi-sie van de universiteit.Het komt erop neer dat studenten in groepjes, onder begeleiding van een docent, onderzoek doen. “Onderzoekend leren activeert studenten en brengt ze academische vaardigheden en reflectie bij. Het is dus heel iets anders dan passief in een collegezaal de leerstof aanhoren”, aldus Beishuizen. Hij benadrukt het concept niet zelf bedacht te hebben: “Het komt uit Ameri-ka. Onder anderen Ann Brown werkte zo met leerlingen in het basisonderwijs. Leerlingen leerden in groepjes lezen, om

beurten namen zij de rol van docent op zich. De prestaties van vooral de leer-lingen met een leesachterstand namen duidelijk toe. Leerlingen leren namelijk ook van elkaar.”

Duidelijke doelenBeishuizen ziet de community niet als hét ideale onderwijsmodel. “Je moet kijken naar de samenhang van het hele curriculum. Daarin is plaats voor verschillende onderwijsvormen. Ik ben zeker niet tegen hoorcolleges, mits ze goed worden gegeven. Maar je moet een verband tussen de vakken aanbrengen en ook kleinschalige onderwijsvormen – werkgroepen – aanbieden waarin het contact tussen studenten onderling en met de docent een belangrijke plaats inneemt.”Hij vindt wel dat je de leerdoelen van zo’n werkgroep duidelijk moet defini-eren. “Het gaat natuurlijk niet alleen om de gezelligheid. Je moet er echt wat leren. De doelen moeten aansluiten bij de belangrijkste thema’s binnen het vakge-bied. en studenten moeten daarop leren reflecteren, een onderdeel van academi-sche vorming.”

Andere windDit model van Beishuizen lijkt in een diepe bureaula verdwenen te zijn. In de

nieuwe onderwijsvisie van de VU zie je nergens meer het begrip community of learners. Wat is ermee gebeurd? “In eerste instantie was er redelijk veel animo voor het concept en zijn verschillende projec-ten gestart. Lees maar na in het boek Verder met onderwijs uit 2010. Maar vier jaar eerder trad ook een nieuw universi-teitsbestuur aan. en toen is er een andere wind gaan waaien, mede door verande-ringen in de samenleving. Studenten snel door de opleiding heen halen en de kosten van het onderwijs verlagen; het huidige rendementsdenken zeg maar”, analyseert Beishuizen.Niet dat hij de toenmalige bestuurders alle schuld in de schoenen wil schuiven. “er waren ook actuele problemen. Het aantal studenten was in korte tijd enorm gestegen, terwijl de bekostiging voor het onderwijs achterbleef. Opleidingen met veel studenten zeiden dat ze kleinschalig onderwijs niet meer konden betalen. en ja, docenten zijn nu eenmaal eigenwijs, die laten zich niet zomaar een onderwijs-visie door het bestuur voorschrijven.”

AngsthazenOok grote opleidingen kunnen het idee van een community realiseren, denkt Beishuizen. “Kleinschaligheid moet je slim organiseren. zet bijvoorbeeld student-assistenten in als begeleider van groepjes eerstejaars. Door motiverende onderwijsvormen zullen studenten beter presteren en op termijn zullen ook de rendementen stijgen. en de tevredenheid van studenten zal toenemen. Mensen die vooral naar de cijfertjes kijken, willen snelle resultaten zien. Hoe krijg ik hogere scores in de Nationale Studenten enquê-te? en hoe verhoog ik het rendement van de bacheloropleiding? Het zijn vragen


Onderwijs

Leve de communityHoogleraar Jos Beishuizen gaat met emeritaat. De ‘communities of learners’ die hij 11 jaar geleden aan de VU introduceerde, lijken ook al slachtoffer van het rendementsdenken. Of is er nog hoop?

KnowVU roept op om culturele verschil-len te kennen, te duiden en te accepteren. Daarmee is de community terug van weggeweest.”Beishuizen heeft ook nog een boodschap voor alle mensen die nu ijveren voor een democratischere universiteit. “Studenten moet je van begin af aan serieus nemen. Dat moet gewoon in het onderwijs zelf gebeuren. Ik noem dat de democratie van de meubelwerkplaats. De leermeester en zijn gezellen. Docenten en studenten werken samen op basis van gelijkwaar-digheid, maar wel met een eigen rol en verantwoordelijkheden. Kleinschalig en onderzoekend leren moet in alle bachelor- opleidingen een plek krijgen. Daarmee verhoog je de sociale en academische binding en geef je de VU echt een eigen gezicht.”

jos Beishuizen geeft op donderdag 25 juni om 15.45 uur zijn afscheidscollege.

van angsthazen die hun targets willen halen. Maar de Haagse poli-tiek heeft die op cijfers gebaseerde prestatieaf-spraken bedacht. en de bestuurders moesten daar iets mee. Ik geloof vooral in het eigen kunnen van studenten en docenten. Maar goed, ik ben ook een echte onderwijsman. Ik vind college geven ontzet-tend leuk en uitdagend.”Beishuizen ziet nog steeds mogelijkhe-den voor zijn communities. “Het grap-pige is dat toen ik tien jaar geleden met het idee aankwam, allerlei docenten zeiden: ja maar, wat jij zegt, doe ik al lang. Dat leren ook een sociaal proces is, hoort bij de traditie van de VU. Alleen heb ik er een naam aan gegeven en er inhoud aan gekoppeld. Op verschillende

plekken kom je nu nog elementen van dit soort onderwijs tegen. zo ging in januari de prijs voor innoverend onderwijs naar het Dragons’ Den-project.” Hierbij liet Pieter van Beukering, docent bij Aard- en Levenswe-tenschappen, groepen studenten een idee ontwikkelen voor duur-zame energie in Afrika.

Beishuizen vindt dit een prima voorbeeld van de community of learners.

Democratie van meubelwerkplaatsen hij ziet nog een lichtpuntje. “De zojuist verschenen uitwerking van de nieuwe onderwijsvisie KnowVU pleit opnieuw voor samen werken, leren en onderzoeken. Sterker nog, ze koppelen het aan de diverse studentenpopulatie.

Hoogleraar onderwijskunde jos Beishuizen: ‘Ik geloof in de democratie van de meubelwerkplaats: de leermeester en zijn gezellen’


caMpUs

Foto

VU/Y

vonn

e Com

pier

‘Kleinschalig en onderzoekend leren moet in alle bachelor- opleidingen een plek krijgen’

E: [email protected] | WWW.VU.NL/OR | WWW.ONDERNEMINGSRAADVU.NL | 3 JUNI 2015

‘NA ANALYSEREN, NU OOK KANSEN PAKKEN VOOR ECHTE VERANDERING’

Het rendementsdenken moet plaats gaan maken voor inhoudelijke diepgang.’ Reinders roept daarbij op om, na de protesten, onze han-delingsperspectieven te benutten en ook onze bestuurders daarbij te betrekken. Daar heeft de medezeggenschap op 2 juni tijdens de conferen-tie nadrukkelijk gehoor aan gegeven. Reinders signaleert, samen met vele anderen, dat de druk om democratisering die op dit moment van allerlei kanten komt, studenten, docenten, hoogleraren, medezeggenschap, de bestuur-ders in beweging laat komen. ‘Deze druk heeft zich in de afgelopen jaren opgebouwd. Hoogle-raren en bestuurders kwamen steeds vaker uit het bedrijfsleven en de universiteit werd steeds meer als een bedrijf beschouwd, waarbij vooral de werkvloer verantwoording moest afgeleggen terwijl de bestuurslaag daar verschoond van bleef. De bedrijfsleven mentaliteit genereerde prestaties op basis van kwantiteit in plaats van kwaliteit. Door de protesten op de UvA is een politieke discussie losgebarsten.

Dit protest leek nieuw, maar op de VU werd al in 2014 geprotesteerd. Actiegroep Titanic was een van eersten die openlijk de problemen in de universitairewereld ter discussie stelde en bestuurders ter verantwoording riep.’ Reinders verwijst hierbij naar het Kerkzaalakkoord, waarin het CvB van de VU heeft toegezegd de discussie over de verdeling van het geld op de universiteit breed te voeren. ‘In woorden lijken bestuurders de druk die nu wordt opgevoerd te hebben geaccepteerd. In woorden, maar nog niet in daden. Er wordt veel gedebatteerd, maar het beleid en de aanpak zijn nog niet veranderd.’ Geluiden vanuit de Raad van Toezicht dat benoe-mingsprocedures van universiteitsbestuurders tegen het licht gehouden moeten worden, zijn bemoedigend. Reinders geeft aan in de bereid-heid tot verandering te geloven. ‘Maar de oude schoenen lopen nog al te lekker. Erkenning dat

er iets moet veranderen is er, maar in de tus-sentijd wordt op oude voet voortgegaan, wijzend naar Den Haag en “dat we toch niet de instel-lingsaccrediatie in de waagschaal kunnen stel-len”. De bestuurder moet op dit punt ook echt

kiezen’, zo meent Reinders. De voorzitter van de commissie die de intellingsaccreditatie leidt, is Jo Ritzen. Dezelfde Jo Ritzen nam in 1996 als minister van onderwijs de modernisering van de besturing van universiteiten ter hand en schafte de Universiteitsraad af. Hij meldde dat ’studen-ten daar beter van werden’ en dat de universiteit voor de studenten ’leuker en spannender zou worden’. ‘Wat hij daarmee bedoelde, weten we nu.’ Echte democratie lijkt zich bij de bestuur-ders te vertalen in de wil de medezeggenschap te herstructureren. ‘Maar gaat het daar wel

Jelly Reinders, voorzitter van de Ondernemingsraad VU

‘Erkenning dat er iets moet veran-deren is er, maar in de tussentijd wordt op oude voet voortgegaan.’

DIT IS DE STELLING VAN OR-VOORZITTER JELLY REINDERS EN HET CENTRALE THEMA VAN DE STRATEGISCHE MEDEZEGGENSCHAPSCONFERENTIE EERDER DEZE WEEK IN CASA 400. DE STELLING HEEFT BETREKKING OP HET DEMOCRATISERINGSPROCES BINNEN DE UNIVERSITEIT. ‘DAT HET DEBAT DOOR MOET GAAN IS EVIDENT. DE ROEP OM ECHTE DEMOCRATIE OP UNIVERSITEITEN EN GROTERE PARTICIPATIE VAN MEDEWERKERS EN STUDENTEN, WAARBIJ DE KWALITEIT VAN ONDERZOEK EN ONDERWIJS WEER CENTRAAL KOMT TE STAAN, WORDT STEEDS LUIDER.

22951_4_OR_pagina_juni_2015.indd 1 27-05-15 17:18

E: [email protected] | WWW.VU.NL/OR | WWW.ONDERNEMINGSRAADVU.NL | 3 JUNI 2015

‘NA ANALYSEREN, NU OOK KANSEN PAKKEN VOOR ECHTE VERANDERING’

Het rendementsdenken moet plaats gaan maken voor inhoudelijke diepgang.’ Reinders roept daarbij op om, na de protesten, onze han-delingsperspectieven te benutten en ook onze bestuurders daarbij te betrekken. Daar heeft de medezeggenschap op 2 juni tijdens de conferen-tie nadrukkelijk gehoor aan gegeven. Reinders signaleert, samen met vele anderen, dat de druk om democratisering die op dit moment van allerlei kanten komt, studenten, docenten, hoogleraren, medezeggenschap, de bestuur-ders in beweging laat komen. ‘Deze druk heeft zich in de afgelopen jaren opgebouwd. Hoogle-raren en bestuurders kwamen steeds vaker uit het bedrijfsleven en de universiteit werd steeds meer als een bedrijf beschouwd, waarbij vooral de werkvloer verantwoording moest afgeleggen terwijl de bestuurslaag daar verschoond van bleef. De bedrijfsleven mentaliteit genereerde prestaties op basis van kwantiteit in plaats van kwaliteit. Door de protesten op de UvA is een politieke discussie losgebarsten.

Dit protest leek nieuw, maar op de VU werd al in 2014 geprotesteerd. Actiegroep Titanic was een van eersten die openlijk de problemen in de universitairewereld ter discussie stelde en bestuurders ter verantwoording riep.’ Reinders verwijst hierbij naar het Kerkzaalakkoord, waarin het CvB van de VU heeft toegezegd de discussie over de verdeling van het geld op de universiteit breed te voeren. ‘In woorden lijken bestuurders de druk die nu wordt opgevoerd te hebben geaccepteerd. In woorden, maar nog niet in daden. Er wordt veel gedebatteerd, maar het beleid en de aanpak zijn nog niet veranderd.’ Geluiden vanuit de Raad van Toezicht dat benoe-mingsprocedures van universiteitsbestuurders tegen het licht gehouden moeten worden, zijn bemoedigend. Reinders geeft aan in de bereid-heid tot verandering te geloven. ‘Maar de oude schoenen lopen nog al te lekker. Erkenning dat

er iets moet veranderen is er, maar in de tus-sentijd wordt op oude voet voortgegaan, wijzend naar Den Haag en “dat we toch niet de instel-lingsaccrediatie in de waagschaal kunnen stel-len”. De bestuurder moet op dit punt ook echt

kiezen’, zo meent Reinders. De voorzitter van de commissie die de intellingsaccreditatie leidt, is Jo Ritzen. Dezelfde Jo Ritzen nam in 1996 als minister van onderwijs de modernisering van de besturing van universiteiten ter hand en schafte de Universiteitsraad af. Hij meldde dat ’studen-ten daar beter van werden’ en dat de universiteit voor de studenten ’leuker en spannender zou worden’. ‘Wat hij daarmee bedoelde, weten we nu.’ Echte democratie lijkt zich bij de bestuur-ders te vertalen in de wil de medezeggenschap te herstructureren. ‘Maar gaat het daar wel

Jelly Reinders, voorzitter van de Ondernemingsraad VU

‘Erkenning dat er iets moet veran-deren is er, maar in de tussentijd wordt op oude voet voortgegaan.’

DIT IS DE STELLING VAN OR-VOORZITTER JELLY REINDERS EN HET CENTRALE THEMA VAN DE STRATEGISCHE MEDEZEGGENSCHAPSCONFERENTIE EERDER DEZE WEEK IN CASA 400. DE STELLING HEEFT BETREKKING OP HET DEMOCRATISERINGSPROCES BINNEN DE UNIVERSITEIT. ‘DAT HET DEBAT DOOR MOET GAAN IS EVIDENT. DE ROEP OM ECHTE DEMOCRATIE OP UNIVERSITEITEN EN GROTERE PARTICIPATIE VAN MEDEWERKERS EN STUDENTEN, WAARBIJ DE KWALITEIT VAN ONDERZOEK EN ONDERWIJS WEER CENTRAAL KOMT TE STAAN, WORDT STEEDS LUIDER.


COMMISSIE COMMUNICATIE OR ANNEMARIE BIBO, KARIN LURVINK, SANASSIN MAFTOUHI, HENK OLIJHOEK, JELLY REINDERS TEKST LAURA HENDERSON, JELLY REINDERS BEELD MARIEKE WIJNTJES VORMGEVING HAAGSBLAUW

COLOFON

WWW.FACEBOOK.COM/ONDERNEMINGSRAAD.VU

@OR_VU

Al jaren is bij medewerkers in organisaties de zogenaamde ‘bullshit-bingo’ populair. Daarbij mag je tijdens een vergadering, nadat iemand vijf woorden managementjargon heeft gebezigd die op je bingokaart voorkomen, heel hard ‘BULLSHIT’ roepen (denk aan: KPI’s, taskforce, hands-on). Waarschijnlijk is dit nooit echt gebeurd en het is ook een beetje plat.

Op de VU doen we dat chiquer: geïnspireerd door de jaarlijks wisselende literatoren op de VU introduceerde de collegevoorzitter onlangs de Kafka-knop, waarop medewerkers mogen drukken als ze overbodige bureaucratie aantreffen. Het is niet te hopen dat er ook een sirene gaat loeien als de knop wordt ingedrukt, anders krijgen medewerkers voortdurend het idee dat het gebouw ontruimd moet worden.

Maar nu we toch literair bezig zijn en een nieuwe universiteit aan het creëren zijn, kan de installatie van een Orwell-knop niet uitblijven. Orwells ‘newspeak’, de taal van bureaucraten en politici die opzettelijk ambigu en misleidend is, domineerde de afgelopen jaren de communicatie door de Nederlandse universiteiten, ook die van de VU. Denk aan ‘operational excellence’: 30% van het ondersteunende personeel eruit gooien en tegen beter weten in hopen dat de ICT-voorzieningen die nodig zijn om dat mogelijk te maken op orde zijn tegen de tijd dat medewerkers er last van beginnen te krijgen.

‘Het nieuwe werken’: bezuiniging op het aantal vierkante meters waarop medewerkers hun werk moeten doen; was het een ‘slip of the tongue’ toen mevrouw Langius tijdens het debat met het CvB op 30 maart over dit punt zei dat de nieuwe VU-gebouwen tenslotte wel ergens van betaald moeten worden? ‘Kwaliteitsimpuls’; kan tenminste twee dingen betekenen: de introductie van nieuwe bureaucratische regels óf mensen ontslaan. Met de introductie van de Orwell-knop en de daaropvolgende verbanning van dit soort taalgebruik kan het CvB er voor zorgen dat de VU eindelijk de toonaangevende universiteit wordt!

Kapt. Sal

COLUMN

Op 20 mei heeft de Gezamenlijke Vergadering (GV) wederom met het College van Bestuur (CvB) gesproken over een aantal voorgenomen wijzigingen in het besturingsmodel van de universiteit.

Uit eerdere onderhandelingen is duidelijk geworden dat zowel de centrale als decentrale medezeggenschap grote problemen had met het voorgestelde eenhoofdige leiderschap van faculteiten en het opheffen van de faculteits-besturen. Het CvB heeft nu besloten op dit moment hierover geen strijd aan te gaan met de medezeggenschap en heeft de voorgestelde wijziging daarom uit het voorstel gehaald. Het CvB en de GV hebben tijdens de vergadering over de overige wijzigingen gediscussieerd. De GV is ervan overtuigd dat het voorgestelde model de belangrijke vraagstukken van democratisering en decentralisering onvoldoende adresseert. In die zin is dit model volgens de GV niet het model dat de VU op dit moment nodig heeft. Daarnaast ging de discussie vooral over de mandatering van faculteitsbestuursleden, de rol van de onderwijsdirecteur en de eis dat de opleidingsdirecteur hoogleraar moet zijn. Ondanks het besef dat dit model nog geen

voltooid model is als het gaat om democratise-ring en decentralisering, realiseert de GV zich dat de instellingsaccrediatie eisen stelt aan borging van de onderwijskwaliteit in het model. Als er goede afspraken gemaakt worden met het College over hoe het traject naar een écht nieuw model met voldoende oog voor democratisering en decentralisering eruit gaat zien, zal de GV met de nu voorgestelde wijzigingen kunnen instemmen. Het is in ieder geval voor de GV helder dat het model nog een ‘work in progress’ is. Samen met de universitaire gemeenschap moet nog veel werk verricht worden op weg naar een nieuwe en betere universiteit.

om?’ Reinders beantwoordt deze vraag ontkennend. ‘Echte democratie begint bij het herstructureren van de zeggenschap, waar-bij top-down wordt gekanteld naar bottom-up, waarbij meer sprake is van participatieve zeggenschap. De zeggenschapsstructuur – wie neemt de beslissingen – moet duidelijk(er) gepositioneerd worden. Door duidelijke fasering en beslismomenten in het besluitvormings-proces komt de formele medezeggenschap op het juiste moment aan tafel en wordt de positie van juist de medezeggenschap verstevigd. De medezeggenschap heeft baat bij voldragen

en weloverwogen voorgenomen besluiten, die nog steeds getoetst worden op de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek waarbij participatie van wetenschappers onderdeel uit maakt van het proces. Het moet helder zijn wat er gebeurt wanneer de organisatie het niet eens is met voorgenomen besluiten.’ De medezeggenschap van de VU buigt zich vanuit de eigen verant-woordlijkheid over hoe het proces van demo-cratisering verder moet en op welke wijze de zeggenschap zich daarbij zou moeten herorien-teren. ‘Wil de herorientatie van de zeggenschap echt leiden tot democratische vernieuwing, dan zal dat iets betekenen voor de besturing en dus

het besturingsmodel van de universiteit, het benoemingsbeleid en de participtie van organi-satie bij besluitvormingsprocessen.

Als docenten, onderzoekers en studenten weer centraal moeten komen te staan, moet er naast cultuurverandering ook structuurverandering komen. Cruciaal is daarbij op dit moment de invulling van de nieuwe wettelijke bevoegdheid voor de medezeggenschap “Instemming op de hoofdlijnen van de begroting”. Een recht dat van doorslaggevende betekenis is voor invloed op de besteding van de gelden.’ Daar ligt volgens Reinders de sleutel voor de beïnvloeding, mits de medezeggenschap dit recht niet laat mini-maliseren door de bestuurder.

‘De onderhandelingen die op dit moment gevoerd worden tussen medezeggenschap en het college kan op dit dossier laten zien dan het hen als bestuurder ernst is met de democratie. Dat vraagt ook moed, want er is ook angst bij de bestuurder die zich in de autonomie aangetast ziet en een begroting de soep in ziet draaien.’ “Je moet dat niet willen”, hoort Reinders bestuurders roepen. ‘De medezeggenschap wil dat echter wel, want het is een recht dat gegeven is en dat ook verzilverd moet worden. Aan de bestuurder om er met de medezeggen-schap uit te komen en dit proces tot een goed einde te brengen. Echte medezeggenschap is echte invloed. Het is nu het moment om door te pakken en geen excuses meer te accepteren van bestuurders, al doet dat soms een pijn en moet er van de gebaande paden afgeweken worden.’

BESTURINGSMODEL VU

‘Als docenten, onderzoekers en studenten weer centraal moeten komen te staan, moet er naast cultuurverandering ook structuur-verandering komen.’

LITERAIRE KNOPPEN/ORWELL-KNOP/ PLEIDOOI VOOR DE ORWELL-KNOP/ NOEM HET BEESTJE BIJ DE NAAM



cULtUUr

Natuurlijk zijn we blij met de try-out van Youp van ’t Hek in oktober, maar de Griffioen heeft slechts 250 plaatsen. Het optreden was na de start van de verkoop voor volgend seizoen binnen vijf minuten uitverkocht. tegen 250 gelukkigen staan minstens zoveel teleurgestelde cabaretliefhebbers. Het is niet anders. De meesten nemen hun verlies, een enkeling laat zijn frustratie de vrije loop: ‘Ik kom bij jullie klootzakken langs’, mailde een meneer.Maar er is meer aan de hand. Al voor onze eigen verkoop begin mei begon, stonden de kaarten voor Youp voor tachtig euro op een ticketsite waarvan ik de naam niet ga noemen. Over klootzakken gesproken: ruim vier keer de prijs die de Griffioen zelf vraagt. Mensen: niet doen. Anders moeten we voortaan weer ouderwets alleen aan de kassa verkopen.

Dick Roodenburg,publiciteitsmedewerker Griffioen

Restaurant Oost

CONCEPT een Italiaan die niet van poespas houdt, maar wel van eerlijk en eenvoudig eten. ze werken als het even kan met biologische producten.SFEER Hip, maar ook toegankelijk en gezellig. Denk: Berlijnse inrichting met vintage schoolstoeltjes en teksten op de muur. Wij zijn er vrij vroeg op een donderdag en er zijn al enkele gezinnen. Dit restaurant heeft duidelijk een buurtfunctie. Wat later op de avond komen de studenten en stelletjes. Het is niet zo groot, maar oogt ruim doordat het één-en-al raam is. ETEN Antipasti, pizza, pasta; simpel, vers en puur. en verdomd lekker. We nemen de antipasto misto: superlekkere hapjes zoals venkelsalami, vitello tonato, vongole, kaas en bruschetta. Hiervan zitten we eigenlijk al zo vol dat we het hoofgerecht, een heerlijke dunne pizza met verse ingrediënten, en een salade caprese delen. De pasta’s zien er ook heel goed uit, maar ja dan hadden we niet zoveel antipasti moeten eten.BEDIENING Leuke dames die ons snel zien, maar zich niet overdreven met ons bemoeien. AANRADER Absoluut, we vinden het echt een ontdekking. Ook omdat het heel makkelijk te bereiken is vanuit de VU: neem de 51 en stap uit bij het Weesperplein.TIP Allereerst de Italiaanse aperitief Spritz Aperol, de antipasto misto en dan de huisgemaakte tiramisu.PRIJS Pizza gemiddeld 11 euro, pasta zo’n 14 euro. Als je je niet te buiten gaat aan de prosecco en limoncello, is het voor studenten goed te doen.WAARDERING

Cin cin met Spritz Aperol

Cultuurcentrum Griffioen Uilenstede

Griffioen-programma 2015-2016De verkoop is gestart

Studentenkorting € 5,- Korting medewerkers VU € 2,50

griffioen.vu.nl

Helaas, uitverkocht

RESTAURANT OOSTAndreas Bonnstraat 46oostpizzapasta.nl

Lynne Wolbert, promovendus theoretische pedagogiek

Cabaret Restaurant

om de week gaat een student op kosten van

advalvas uit eten en beoordeelt het restaurant.

FOTO

Bob

Bro

nsho

ff

Ook gratIs UIt eteN voor advalvas? Mail naar [email protected].


stUDeNteN

“zou hij straatmuzikant zijn?” vraagt VU-leverancier van Gildeprint Freddie Drijsen

(36) zich af. “Dit is de kamer van een jonge student met een passie voor muziek en vinyl. Hij houdt van verschillende stijlen, maar vooral van ouderwetse rockmuziek. Aan de rommel op zijn bureau zie je dat hij een echte wetenschapper is. een slordige professor in de dop. Maar ja in wat? Ik moet gokken: in de sociale wetenschap. Ah, ik zie daar een boekje over duurzame chemie, dan doet hij misschien toch iets met scheikunde. en verrek, die oude Nintendo, doet die het nog?”

“Hier woont een ijverige, actieve en chaotische student. Hij is niet zo’n standaard-jongen die alleen naar top-40 muziek luistert, maar heeft zijn eigen stijl en geniet echt van de muziek. Het is een serieuze student, maar niet heel georga-

niseerd. Hij houdt van reizen en buiten zijn, het hoedje en de zonne-bril staan al klaar! Ook is hij een tikkie nerdy, aan die twee compu-terschermen te zien. Wat staat er op dat ene scherm: gorilla plastic beach? Dat maakt me nieuwsgie-rig”, zegt student gezondheidswe-tenschappen Jantine van Wijlick (21).

“een muziekliefhebber, maar toch ook wel een techneut”, gokt student gezondheidswetenschap-pen Annemarieke Aling (43). “Hij wil graag weten hoe alles in elkaar zit en het zou me niks verbazen als hij die platenspeler zelf heeft gebouwd. Wie heeft er nu al een flesje zonnebrand op zijn bureau staan? Dan moet je wel erg graag buiten zijn. Verder is hij sociaal, na een feestje kan iemand altijd blijven slapen, vandaar dat extra matras. Ik denk dat hij iets technisch studeert, technische chemie?”

Lars Overwater 18

Studeert scheikunde

Betaalt 330 euro voor zijn containerwoning in Diemen

Door Nienke StumpelFoto’s Peter Valckx

Wil je ook in Sleutelgat? Mail naar [email protected].

“Ik weet nog nét hoe ik een band moet plakken, maar daar houdt mijn tech-nische kennis wel op hoor”, zegt Lars Overwater lachend. Dat ik van muziek houd, is duidelijk. Ik heb ook een cd-speler en laptop met muziek. Maar platen hebben toch nét iets meer, die geven een warm en lekker gevoel. Zelf ben ik helaas geen muzikant, ik zou het wel graag willen leren, maar heb er nu geen tijd voor. O ja, ik verbrand heel snel, vandaar dat flesje zonnebrand. Plastic Beach is een album van de Goril-laz, ik vind die tekeningen op hun cover geweldig. Graffiti vind ik ook mooi. Ik ben niet heel creatief, maar ga wel een groot graffiti-werk van de streetart-kun-stenaar Banksy natekenen op mijn muur. Je ziet een plein met hooligans die dan niet met molotovcocktails gooi-en, maar met bossen bloemen!”

Sleutelgat 19

Wat zegt de inrichting van je kamer over jezelf? En klopt die indruk ook? VU-studenten gluren in de kamer van LARS OVERWATER.

griffdoor Merlijn Draisma


Nr 19 3 juni 2015

Documents

Transcript of Nr 19 3 juni 2015