NOTITIES: HEDENDAAGSE EN POLITIEKE … · Vaak kijkt men naar Europa als het continent van...
22
NOTITIES: HEDENDAAGSE EN POLITIEKE GESCHIEDENIS INLEIDING 1. Geschiedenis: wat en hoe? 1.1 Oud is in Geschiedenis herhaalt zich, oud is in. Ideeën worden gerecycleerd in de mode, televisie, de kunst… Geschiedenis blijft leven en wordt bovengehaald. Mensen blijven zichzelf herinneren aan gruwelen en triomfen die voorheen gebeurden door middel van beelden, monumenten etc. Geschiedenis is simpelweg populair en is vaak het onderwerp van televisie, boeken en reclamecampagnes. Het gebruik van geschiedenis is steeds een vorm van machtsstrijd omdat het subjectief is. Iedereen herinnert zich iets op een andere manier, vanuit een andere ooghoek. Op die manier wordt Leo zowel opgehemeld als veracht. Vaak worden feiten zich op een foute manier herdacht. Zo wordt in Brussel jaarlijks de anonieme gevallen soldaten in WO ll herdacht, ook al is deze zuil opgericht in 1850 om een andere reden. Het was de Congrescolon die de onafhankelijkheid van België vertegenwoordigd. Het gebruik van geschiedenis is dus geen neutraal gebeuren. Marnix Beyen schreef hierover een grof opiniestuk. Beschreef geschiedenis in sommige gevallen als hoer of huurling. Er werden door BDW en Moureaux stukken uit hun context gerukt om ze als argument te gebruiken en bepaalde actuele gebeurtenissen uit te vergroten en ermee te vergelijken. Sofie De Schaepdrijver stelt bv dat men WO l niet zozeer vanuit een Vlaamse, maar eerder vanuit een Belgische ooghoek moet bekijken. België werd toen gezien als het vaderland. Het fabeltje dat hogere, franstalige officieren niet te verstaan waren voor de Vlaamse soldaten. Het was echter wel waar dat er daardoor minder doorgroeimogelijkheden waren. Dit leidde toch tot het flamingantisme. Het bekende pascifisme “Nooit meer oorlog”, was niet zo sterk aanwezig. Veel militairen waren bereid steeds op te komen voor het vaderland. Deze historica heeft zich gericht op de soldaten zélf. (history from below) 1.2 Een invented Tradition 11 juli, de Guldensporenslag is geen absolute datum maar wordt wel als belangrijk geacht. Dit komt door Hendrik Conscience, een romanschrijver die als historicus wordt beschouwd, wat op zich nergens op slaat. In 1302 nam inderdaad een slag plaats, maar In het leger van de Graaf van Vlaanderen zaten er ook wel Franstaligen en in het leger van de Franse keizer zaten Vlamingen. Deze slag was eerder een feodaal conflict en totaal geen taalconflict. Dit bewijst dat mythevorming sterker wordt dan de werkelijkheid.
Transcript of NOTITIES: HEDENDAAGSE EN POLITIEKE … · Vaak kijkt men naar Europa als het continent van...
NOTITIES:HEDENDAAGSEENPOLITIEKEGESCHIEDENIS
INLEIDING1. Geschiedenis:watenhoe?
1.1 OudisinGeschiedenisherhaaltzich,oudisin.Ideeënwordengerecycleerdindemode,televisie,dekunst…Geschiedenisblijftlevenenwordtbovengehaald.Mensenblijvenzichzelfherinnerenaangruwelenentriomfendievoorheengebeurdendoormiddelvanbeelden,monumentenetc.Geschiedenisissimpelwegpopulairenisvaakhetonderwerpvantelevisie,boekenenreclamecampagnes.Hetgebruikvangeschiedenisissteedseenvormvanmachtsstrijdomdathetsubjectiefis.Iedereenherinnertzichietsopeenanderemanier,vanuiteenandereooghoek.OpdiemanierwordtLeozowelopgehemeldalsveracht.Vaakwordenfeitenzichopeenfoutemanierherdacht.ZowordtinBrusseljaarlijksdeanoniemegevallensoldateninWOllherdacht,ookalisdezezuilopgerichtin1850omeenanderereden.HetwasdeCongrescolondiedeonafhankelijkheidvanBelgiëvertegenwoordigd.Hetgebruikvangeschiedenisisdusgeenneutraalgebeuren.MarnixBeyenschreefhierovereengrofopiniestuk.Beschreefgeschiedenisinsommigegevallenalshoerofhuurling.ErwerdendoorBDWenMoureauxstukkenuithuncontextgeruktomzealsargumenttegebruikenenbepaaldeactuelegebeurtenissenuittevergrotenenermeetevergelijken.SofieDeSchaepdrijversteltbvdatmenWOlnietzozeervanuiteenVlaamse,maareerdervanuiteenBelgischeooghoekmoetbekijken.Belgiëwerdtoengezienalshetvaderland.Hetfabeltjedathogere,franstaligeofficierennietteverstaanwarenvoordeVlaamsesoldaten.Hetwasechterwelwaardaterdaardoorminderdoorgroeimogelijkhedenwaren.Ditleiddetochtothetflamingantisme.Hetbekendepascifisme“Nooitmeeroorlog”,wasnietzosterkaanwezig.Veelmilitairenwarenbereidsteedsoptekomenvoorhetvaderland.Dezehistoricaheeftzichgerichtopdesoldatenzélf.(historyfrombelow)1.2 EeninventedTradition11juli,deGuldensporenslagisgeenabsolutedatummaarwordtwelalsbelangrijkgeacht.DitkomtdoorHendrikConscience,eenromanschrijverdiealshistoricuswordtbeschouwd,watopzichnergensopslaat.In1302naminderdaadeenslagplaats,maarInhetlegervandeGraafvanVlaanderenzatenerookwelFranstaligeneninhetlegervandeFransekeizerzatenVlamingen.Dezeslagwaseerdereenfeodaalconflictentotaalgeentaalconflict.Ditbewijstdatmythevormingsterkerwordtdandewerkelijkheid.
17/02/2016
2. Geschiedmethodeindriestappen
Fase1:Heuristiek
Fase2:Historischekritiek
Fase3:v/dreconstructie.
2.1 Heuristiek
=Hoekomikaanbronnen?Schriftelijkestukken,materiëlesporen,mondelingegeschiedenisNaarmatedeafstandvaneenbepaaldfeit(intijdenruimte)ishetvindenvanbronneneengrotereuitdagingomdatmondelingebronnenuitsterven.MauriceDeWildewaseenjournalistdiedoormiddelvanconfrontatiesmetgeschrevenbronnenontzettendekritischeinterviewskonafnemenbijonderhandLeonDegrelle.2.2 Historischekritiek
DemethodologischefaseTijdensdemethodologischefasegaatdehistoricuszeerkritischommetzijnbronnen.Hij/zijhoudtrekeningmetdeexterneeninternekritiek,degewildeenongewildegetuigenissenentotwiedebronzichricht.Ditiswathetbepalenvandewaardevandebronpreciesinhoudt.Internekritiek=wie,wat,waaromenvoorwie?Externekritiek=hetbepalenvandeauthenticiteitvandebron.Negationisten=zijdiehetvoorvallenvanbepaaldegrotehistorischegebeurtenissenontkennenHoelangereengebeurtenisgeledenis,hoegroterdankansechterdatweerbeterovergeïnformeerdzijn.Beeldenzijnuiteraardookgeenidealebron.ZozietmendatStalinenLeninzelfenkelefoto’shebbengemanipuleerdomzooponopvallendewijzeenkelemensentedoenverdwijnenenuitdegeschiedeniswegteschrijven.Hetverwijtdathistoricisubjectiefzijnkloptookniethelemaal,aangeziendoorregelmatigcontactmetcollega’senzelfseenruimerpubliek,alleonzuiverhedenofonwaarhedeneruitwordengefilterd.Tegenwoordigwordenhoaxesofvalsegeruchtenwereldnieuws.Hetverstrijkenvantijdmaaktcomplottheorieënsteedsminderwaarschijnlijk.
2.3 ConstructiefaseDezefaseisgeenpassiefproces.Dehistoricusmoetdeverzameldebronneneninterpretatiedaarvanvormgevenenplaatsen.Somszijnbronnenontoereikend,alszeonvolledig,onbetrouwbaarofsubjectiefzijn.Daaromselecterenhistoricieninterpreterenze.Hineininterpretierung/post-factumanalyse=interpretatiesmakendievoortijdgenootnietvanzelfsprekendzijn
Anachronisme=verkeerdintijdsituerenvaneengebeurtenis.Doordezerisico’szeggenwedatchronologiedemoederdergeschiedenisis.
3. Historiografie:waarom?Doorheende19een20eeeuwveranderenerdingenindehistorischeconstructie.3.1Verschuivinglangsdrieassen:
- Kenniswetenschappelijkeofepistemologischeas:relativistensprekendatwehetverledennooitzekerzullenweten,hetbevindtzichinhethoofdvanhistoriciè Positivismevsrelativisme
- Methodologisch-interpretatieveas:è Deductievsinductie
- Thematisch-probleemgestuurdeasè Evenementenvsstructuren
Aandehandvandezeassenkanmenzienhoehistoricidoordejarenheennaardegeschiedeniskekenendezeonderzoeken.
3.2Hetobjectiviteitsprobleem
“Ishetverledeneigenlijkwelkenbaar?”
- Positivisme:bronnengeveneendirectetoegangtothetverledenenallesiskenbaar.Hetishetoptimistischegeloodindeobjectieveentotalekenbaarheidvanhetverleden.
- Relativisme:representatisme/fantasie.Hetverledenzalnooitechtkenbaarzijn.
Oplossing:(Doorheende20steeeuwalsantwoordopdezestellingontwikkeld)probabilisme:Nooitvolledigkenbaar,maarhetismogelijkmeteengrotewaarschijnlijkheidtebenaderen.
Sedertdelate19eeeuwkomtdewetenschappelijkemethodevandehistorischekritiekboven.Menvertrektvaneenkritischevraagstellingenonderwerptbronnendanaaneenkritischonderzoek.
3.3Foto’ssociologen
-AdamSmith:‘theinvisablehand’heeftnogsteedsinvloed
-ThomasRobertMalthus:steltdebevolkingsgroeiinde19deEvastenzietdatdezeinspanningstondmetdegrond-envoedingsstoffen.
-AdolfKetteler:Statisticus,‘degemiddeldemens’
-Chadwick:sociaalpsycholoog,geïnteresseerdinarbeiders19deEenlegtlinktussenhunomgevingendesocialegevolgendaarvan.
-AugusteComte:Positivist
-FriedrichEngels:SpitsbroervanMarx,schreefzeerideologischpamflet.AfkomstwelgesteldenwerdnaarhetkatoengebiedinManchestergestuurdomerovertelerenmaarisvooralbegaatmetdearbeiderszelf.Hijbevraagtzeenwordtdevoorlopervanhetmodernesociologischonderzoek.
-Durkheim:Kijktzowelmechanischalsfysiek
3.4Methodenstreit
Deductieveaanpak=Menvertrektvanhypothesenofmodelbouw.Geloofindemaakbaarheidvandesamenleving.Wetenschappersendemocratenmoetenbesturen.Menvertrektvantheorieenpasthetopgesteldemodeldanopindepraktijk
Inductieveaanpak=Menvertrektuitempirieenmaaktdaneenmodel.Probeertmeeralgemeengeldendeuitsprekentedoen.Hechtveelbelangaandehistorischecontext.Dezeaanpakismindersociaal-refomatorischencomplexer.
3.5Hetselectieprobleem
‘histioirebataille’=enkeloogvoordemilitair-politiekegeschiedenis.Ditwaszoineengoeddeelvande19eeeuw.Nuveelbreder,nogsteedspolitiek/militair,maarooksociaaleconomisch,cultuurendegeschiednisvanhetdagelijksleven.
Vernieuwing1:DeAnnalesbeweginginhetInterbellum.
DeAnnalesbewegingin1929=jaarvandecrashvanWallstreet,leiddetothetfundamenteleherbronnenenbrekenmetevenementiëlegeschiedenis.Dezebewegingbleeftijdenshetinterbellumlangdeavant-gardeindesocialeeconomie,vannaWOllwerdditietsmeeralgemeenbekend.FernandBraudelwashierinkoploperensprakvandegelaagdheidvantijd:
-Letempsgeographique=zandgaatinzachtegolfjes-Letempssocial=wildeonderstroomdienietvanophetlandzichtbaaris-Letempsindividuel=golvenopdeoppervlaktediezichtbaarisvanhetstrandensomswildensomszachtgaat.Inonzestaatsstructuurwordterredelijkdirectopdemangewerkt.DeinrichtingvandestaatsstructuurenbureacratiseringsprocessenzijnonderwerpendieSE-wetenschappersinteresseert.
Vernieuwing2:DeAnnalesbewegingnaWOII
Annalesbewegingmetfocusoplangetermijnprocessen.Bronnendieoplangeretermijnbeschikbaarzijn.Mendenktmeeroverdetotalegeschiedenis,ookdeeconomishceensociale.
Vernieuwing3:
Opnieuweenopkomstvaneenmethodenstreit,maarditmaalgevoerdvanuitangelsaksischelanden.‘Whatif’-scenario’s,bv:‘Railroadsandeconomicroads’WatalsdeproductievandeAmerikaansespoorwegenwerdenweggelatenenhetgeldinietsandersgeïnvesteerd,hoezoudeeconomischegroeierdanhebbenuitgezien?
Vernieuwing4:Opmarsvandesocialegeschiedenisalsafzonderlijkediscipline.
Menbekijkteensdegeschiedenisvandekleineman,verliezers,vrouw,…=‘Peoplewithouthistory’->Socialegeschiedeniskomtalsechtapartetakuit
Hardeomslagvanafmiddenjaren’70,bv:geenzuivereecoofzuiversocialeofzuiverpolitiekegeschiedenis,maareerdersynthetisch,procesmatigemaniervangeschiedschrijven.
4. Dezecursus:nut?
Kanjewelechtlessentrekkenuitdegeschiedenis?Datiseenredelijkpositivistischeopvatting.Hetfeitdatmaaktdatditmoeilijktegeloveniswordtneergeschrevenindevraag‘herhaaltdegeschiedeniszich?’
- Economischecrisis- Migratiebeleid- Fundamentelegodsdiensten
Hetideedatdegeschiedeniszichzouherhalenzietoverhethoofddatdeuitkomstwijzigt.Hetvoltrektzichmisschienwelvolgenshetzelfderijmschema,maarzalnooitidentiekzijn.
Allegebiedenoefeneninvloedopelkaaruit.Dewijzewaaropmenkijktnaarfundamentelevraagstukken,zoalsrechtvaardigheid,bepaaltdestaatsstructuur.->vervlochtenheidvandebelangrijkedomeinenstaatcentraalindezecursusenditiseenvandevooraanstaandewaaropmenvandaagdedagaangeschiedenisdoet.
5. Dezecursus:regioentijdskaderCesuurnietoveralgelijk:
-geografisch-sectoraal:bv.Padafhankelijkheden=menheeftinhetverledeneenbepaalderichtinggenomenomeenbepaalderedenennuzitmenerinvast.(DouglasNorthenhetazertyklavieranno1850)Dientomhetdoorlevenvanbepaaldetechnologieënenideologieënteverklarenvanuithetgewichtvanhetverleden-wetenschappelijkgezichtspunt:Hetisevidentdatmenafhankelijkvanzijn/haargezichtspuntandereopvattingenzalhebbenvanbepaaldegebeurtenissen.Hoewelmendegeschiedenisvoornamelijkbekijktvanuithetoogpuntvandiscontinuïteit,ishetnietoninteressantomookeenstekijkennaardatwatblijft.VaakkijktmennaarEuropaalshetcontinentvanvoorbeeld,alisditgeengoedidee,zekerdelaatstejarenzijnwijeconomischvoorbijgestoken.
DeNieuwsteTijd.:
- Politiekebreuk:OorspronkelijkKerkenKroon,plotsKerk,KroonenVolk- Economischebreuk:- Socialebreuk:
Conjuncturen:
Kitchenwaves=Telkenseenbedrijfeennieuwevastevoorraadkrijgtstarteennieuwegolf.(3-5j)Juglarwaves=investeringscycli(5-7j)Kuznetswaves=bouwcycli,dehuizenmarkt(15-25j)Kondratieff=inopdrachtvanStalinbestudeerdehijhetkapitalistischsysteemomtevoorspellenhoedattenonderzougaan,bestudeerdedegrotecrisisverschijnselen.Kwamechtertotdeconclusiedathetkapitalismedemomentenvancrisissteedsgoeddoorkomtendatzijleidentotnieuwetechnologieën(60-70j)Dekorteregolvenzijngeschiedkundignogaloninteressant
DEELl:(1750-1850-)
HOOFDSTUK2:Vanancienrégimenaardemocratischenatiestaten
1. Vanoudenaarnieuwepolitiekeconstellaties1776:Amerikaanserevolutie1789:Franserevolutie1791:Haïtiaanserevolutie
Hetwaseenwoeligetijdvannieuwe‘verlichte’politiekeideeën.
Politiektransitieproces:
-Vanverspreidenederzettingennaargrotestatenmeteencentraalmachtsapparaat.-Soevereinevorsten->soevereinenaties-Vanstandenmaatschappijnaardemocratischeburgerstaat,inprincipeiedereengelijkvoordewet
Staatsvormingzalnooiteenafgerondproceszijneniswaarschijnlijkonvermijdelijk.Voor1750wasstaatsvormingeenpolitiekprojectvanvorsten,ditveranderdeindezeperiodenaareenmiddeltendienstevanhetvolk.De19eeeuwbrachtdeevolutievanautoritairenatiestaattotdemocratiemetzichmeeeninde20eeeuwgingmenovervaneen‘nachtwakersstaatnaareen‘verzorgingsstaat’.Hetvraagstukisofwemomenteelrichtingeensupranationalestaatgaan.Indezelesbesprekenwedriethema’s:deaspectenvanstaatsvorming,hetverschiltussenstaat&natieendedemocratisering.
2. DepolitiekontrafelingvanhetfeodalismeendeZuidelijkeNederlanden.
DooreenenormeversnipperingtussenverscheideneleenmanneninHollandbleekdatstaatsvormingvoor1750voornamelijkompersonendraaide.Huwelijken,machtswisseling,allianties…Ditleiddetotzeerwisselvalligestaatstructuren.BourgondischedynastieëndietrouwwarenaandeFransekoningen,maarzelfzeermachtigwaren(onsbekenddoorVlaamsePrimitieven)maaktendegebiedenaandeNoordzeetotBelgië.DescheidingderNederlandenmeteenkatholiekzuideneneenprotestantsnoorden.
Rolvanhistorischtoevaliszeergroot.Deverbrokkeldegebiedenwerdenomgevormdtot‘gecentraliseerde’territoriaonderéénvorst.Dewisselvallighedenvandedynastiekestrijddiedaaropvolgdewarengunstigervoorhetvolkdandekwetsbaarheidvandevorstendommen.Internestrijd:leenmantotleenmanExternestrijd:leenheertotleenheerEenleenheerdieerinslaagteengoedsysteemtevindenomkapitaaltemobiliserenbinnenzijngebied(belastingen)hebbenoverhetalgemeenhetgeldomoorlogtevoerenenverderuittebouwen.
Anno1750makendeNederlandenuitvandeHabsburgseKeizersmeteenhoofdstadinWenen.Ditdooraldiewillekeurigeenwisselvalligeverandereninstaatsstructuren.Hetideevanbezettingleeftnietechtonderhetvolk,menvoeltnietechteenverschiltussenwijen
zij.Indiendevorsthetgebiedopfeodalewijzeheeftverkregenwordtdatnietalsvreemdaangevoeld.Lokalegebruikenwordenoverhetalgemeengerespecteerd.
IndezementaliteitkomteenveranderingonderinvloedvandeideeënvandeVerlichting.TijdensdeVerlichtingkreegmenplotseengeweldigvertrouwenophetverstandvandemens.HoekunnenweZELFgaanwerkenomdewereldtoteenbetereplektemaken.Ookhetutilitarismeleefde.Ditishetnutsdenken,hoekunnenweerhetbesteuithalenvoorallemensen?MariaTheresiaenhaarzoonJosephwarenKeizer(in)inOostenrijkenleiddenhetlandmetdeVerlichtingalsraadgever.StreefdenwelnaareenafnamevanmachtKerk,maarintegenstellingtotanderevolgersvandezedenkwijzesprakeenafnamevanmachtvandeKroone-hennietaan,ditomoverduidelijkeredenen.Debelatores(adel)enoratores(clerus)wordengebrokenmethunmacht.Declerusverzorgdeonderwijs,duspleittemenvoorstaatsonderwijs.Debestetruukwasgreepkrijgenopdefinanciën.Verlichtedespotengebruikenhungeldnietvooroorlogen,maarvoordeaanbouwvanplannenenverwezenlijkingendieinbelangzijnvaniedereen.Ditalwasinbelangvandederdestand(laboratores).Hoewelhetallenvoorhenis,hebbenzegeeninspraakinhetbeleid,tenzijmenwordtopgenomenindeambtenarij,diesteedsaanbelangwint.Stemrechtiserechternogniet.“Allesvoorhetvolk,nietsdoorhetvolk”
02/03/2016
3. Vansoevereinevorstnaarsoevereinenatie3.1 ‘Depersonalisering’vandemacht
DeideeënvandeVerlichting(volkssoevereiniteitennationalisme)staanhaaksopalmachtvandeKroon.Reedsvoor1750wasdemachtvandevorstafgezwakt,zelagnietlangerbijéénpersoon.Ditdoordifferentiatievandemaatschappijeninstitutionalisme.
3.2 Theorievanhetsociaalcontract
Hetsociaalcontractwashetfundamentvannieuweideeënrondstaatennatie.
Driebasishypothesenvanhetsociaalcontract:1) Ooitmoetereensamenleving,‘denatuurstaat’hebbenbestaanwaariedereennatuurlijke
rechtenhad.2) Omrechtenethiektebewarenwordtdestaatinhetlevengeroependiegezagenordeis
gaanuitroepen.Erisopeenbepaaldmomentsamenafgesprokendatdezemachtaandestaatwerdovergedragen=contratsocial.
3) Dezeoverdrachtisduidelijkvanuithetvolkzelfgebeurd,ditishetideevanvolkssoevereiniteit.Delegitimiteitvandemachtvandevorstberustuiteindelijkophen.
1688:BillOfRights=eencontractvanideeënenverplichtingenvoordemonarch.Eenconstitutionelemonarchie.Totdanleefdehetfeodaalsysteemenhaddepersoonmethetgrootstelegerdemacht.Hetideedatmonarchennietvolledigvrijwasenbepaaldebeperkingenhad,waseenfundamenteleverandering.Menaanvaartdemonarchie,maarschrijftneerwaaraandestaatzichmoethouden.Inhet18deeeuwinEngelandwerktditzeergoed.Laterdieeeuwkwamenookdescheidingdermachtenenverscheidenevrijheden.Burgerlijkevrijhedenenpolitiekevrijheden(devormingvannatiesligtbijhetvolkdatzichalséénvoelt).
3.3 Ikbenhetmakenvantiteltjesbeu
Hetvolklatenbepalendoorwiezegeregeerdwordeniseen‘gevaarlijkecocktail’.ToeninFrankrijkdeKoningonderdeGuillotinegingwasditeengeweldigeschokinEuropa.Demonarchwordttotdatmomentverafgood.Desoevereiniteitligtnietmeerbijdegod,maarbijhetvolkzelf.Ditideeligtechterenkelbijdeintellectuelenenzijdiezichverstokenvoelenvandemacht,maarzo’nrevolutiekomtenkelingangalsmenhetgepeupelachterzichkrijgt.
Inde18eeeuwwasereensterkedemografischeexplosie,waardoormensenhongerlijden.Ditisdeidealebodemomeenrevolutieoptezaaien.Uiteindelijkkomtergewooneennieuweeliteaandemachtenbelandthetgewonevolkweerindegoot.Stijgingvanvoedselprijzenissteedseengevaarlijkklimaatvoordeheersendepolitiekeelites,zoookindeArabischeLente(2011).Hetisdederdestanddiedezeopstandenstart.Datzijndemensendiewelgeldenmiddelenhebben,maartochnietaandemachtkomen.Zijdroegendelastenvandeclerusendeadelmethunwinstenuithandelendeeconomie.
Nationalisme=deideologieenbewegingvaneenbepaaldenatieofvolkdiestreeftnaarrealisatievaneeneigenstaat(politiekaspect)enhetbehoudvaneeneigencultureleentiteit(cultureelaspect).Inde18deeeuwkomthetideeopdatstaatenvolkgelijkmoetenvallen.HetOostenrijkskeizerrijkdatdezestrekenleiddewaseenmultinationaleconstructieenwastotdatpuntgeenprobleem,maarvanafdankomtmenervoorop.Dithadenkelestrekkingentotgevolg:
- Separatisme:Zodraeenstaatenhetvolknietmeersamenvallen,vindenseparatistendatditgebiedmoetwordenopgesplitst.
- Irredentisme:(unificatie)Gebiedenwillensamenbrengenopbasisvaneengevoelvansamenhorigheid.DitgebeurdeinDuitslandbegin18eeeuweninItaliëinde19eeeuw.
- Patriotisme:nationaalidentiteitsgevoel
Natievorming:Bestaateennatienogsteeds?
Objectivisme(=essentialisme)vsconstructivisme(subjectieveidentiteit),constructivismeoverheerst.Nationaliseringgaatgepaardmetinventedtraditions(bvKiltenbijSchottenwinde18eeeuwverzonnen,indemiddeleeuwenwditnietgedragen)
Tweeinvullingenaannationalisme:
Civieleinvulling(=deFranseopvatting)menconfirmeertzichnaardeideeëndieleveninhetnieuweterritoriumwaarikmijwilvestigen.Eenzeerinclusievemaniervanaannationalismedoen.
Etnischeinvulling(=Duitseinvulling)Hetrisicoopuitsluitingisveelgroter.GewoonaanpassenisnietgenoegomDuitsertezijn.
WortelsvanhetnationalismeinVerlichtingenRomantiek.IndeRomantiekkeekmennostalgischterugnaarhetverleden.Menwildezichzelfidentificerenalsvolkensomswerddaareengeschiedenisvoorgecreëerd.VeelvandeideeënuitdeFranserevolutiewordengepikt.
Invelelandenvandaagdedagvallenstaatennatienogaltijdnietsamen.Zolanghetvolkdatnietalsprobleemaanvoelt,hoeftdatgeenprobleemtezijn.Erisgeenaangetoondeefficiëntievoornationalisme.
3.4 Chronologievanhetnationalisme
DeWOzijntebekijkeninhetbeeldvannationalisme.NaWOllroeptmeneensupranationaleorganisatieinhetleven(VN),ditisookmethetoogoptoekomstigestatendiezichwillenvervormen.Nationalismegaatvaakgepaardmethetuitvergrotenvanbepaaldenationaleclichés,tezienbijglobaliseringenhetgebruikvanhetinternet.
Tijdensde18eeeuw:radicaalnationalisme,gerichttegenabsolutevorst.Demeningdatdemachtbijhetvolkhoortteliggenheerst.
Tijdensde19eeeuw:liberaleendemocratischnationalisme,gerichtopdepolitiekeencultureleemancipatievandeburgerij.
Late19eeeuw:deDuitsekijkopnationalismewordtpopulairder.
Interbellum:pascismeennazisme,extreemnationalisme.
NaWOll:bevrijdingsnationalisme
Vanaf1970:terugextremerevormenalsgevolgvanglobaliseringendemulti-culturelesamenleving.
4. DeopkomstvandeBelgischenatiestaat
FranseInvloedDeFransenverspreidendeideeëndaterzoietsbestaatals‘hetBelgischevolk’ennieuwestaatstructuren.=FranseannexatieVerspreidenhetpolitiekliberalisme.DitbetekentheteindevanhetAncienRégime
NapoleonschijntterugtewillennaardatAncienRégime,laatzichzelfstotKeizerkronen.Tochwashijeenzeervooruitstrevendemonarchenlaatveelvandepuntenvanderevoinwettenomtezetten.
NederlandseInvloedBijhetCongresvanWenen(1814-’15)probeertmenweernaardesoevereiniteitterugtekeren.Debelangenvandeadelmoetweercentraalstaan.ZoookdatvandekoningderNederlanden.Dezeprobeertdelegitimiteitvandemonarchdesacretiseren.KeertlichtterugnaarhetAncienRégime,allaathijweleenparlementtoe.Eenconstitutioneleparlementairemonarchie,maarindepraktijkprobeerthijtocheensoortVerlichtedespoot,tirantespelenenlegthijveelmachtbijzichzelf.HijwerktviakoninklijkebesluitenenbenoemtdevertegenwoordigersindeEersteKamerzelfrechtstreeksbenoemen.Ditiseeninstrumentwaarmeehijontzettendveelmachtbehoudt.IndiesenaatplaatsthijvoornamelijkmensenuitdeNoordelijkeNederlanden,wathetlatereBelgiësterkbenadeelt.HetNoordenisopdatmomentvooralgebaatbijhandel,terwijlhetZuidennognietverstaatindeindustrialiseringendaarnognietklaarvooris.Voorwelkbeleidmoetmendankiezen?Ditleidttoteenaangroeivanverzet.In1830warendevoedselprijzennetweerheelhoog,hetwaseenjaarvaneconomischlaagconjunctuur.Opdatmomentwarennogveelmensennationaalonverschillig,menwildevooraldiesociaaleconomischeproblemenopgelostzien.
5. ErkenningvanBelgië,grondslagenvandemocratieenunionisme
Voorzijntijdwasonzegrondwetzeerprogressiefenvooruitstrevend.Debezittendeadel,samenmetdevrijeberoepen,universitairgeschoolden,wegenzeersterkdoor.DitzijndemensendiebeïnvloedzijndoordeVerlichting.HetwerdeenParlementaire,constitutionelemonarchie.Parlementaire,liberaledemocratie.Aanvankelijkeen‘winnertakesitall’systeem,zoalsdevoorverkiezingeninde
VS,ditgedurendedehele19eeeuw.Ditleiddetottweeheersendefamiliesdiezinderalteveelmoeitehunmachtdoengelden.Ditwpasin1899aangepast.
Ergeldeeenseisitairkiessysteem,menmochtenkelstemmeneensmenovereenbepaaldvermogenbezaténmanwas.Slechts1%kongaanstemmen.Ookvooropkombaarheidlagereenseis,deverkiesbaarheidseiswaszelfsnoghogerdandekiesseis.Derijkenstroomdendusbijnarechtstreeksdoornaarhetparlement.Zodoendebleefdeentouragevandekoninghetlandleiden.
Tochwashetsysteembaanbrekend,menwerdnietmeergeborenmetmachtmaarookde‘nieuwerijken’kondenbinnenrakenindepolitiek.
Zelfsoppersvrijheidstondeenprijs,watdeprijsvandrukwerknaaromhoogdeedschieten.Zodoendewashetzogenaamdopenenpubliekdebatnietopenvoordegewonemens.
Indertijdkwammenvanoverheeldewereldditsysteembewonderen.Tochwasnietiedereenfan.DemeerprogressieveBelgeneisteneenandersysteem.Indepraktijkblijktdatveelintellectuelenwelmeemochtenstemmenoverdegrondwet,maartochhuninspraakmissen.Aanvankelijkhoudenzehunongenoegenvoorzichzelf,omdathetzulkeenjongenatiestaatwasennognietvollediggeaccepteerdinbinnen-enbuitenland.WillemvOranjewouonsterugendeOrangisteninBelgiëwoudenhemterug.Voorlopighieldmenzijnkritiekvoorzich,tothetduidelijkwerddatBelgiëeenstabielenatiestaatkonworden.
HOOFDSTUK3:indemaalstroomvdsociaaleconomischevernieuwing
1. VanoudenaarnieuwesocecoconstellatiesOpbasisvandriefundamenteleprocessen
- Groeivbevolking=demografischetransitie- Spreiding=urbanisatieproces- Tewerkstelling=industrialiseringproces
Eendemografischetransitieziestatistiekenopppt.Sinds1900heeftAziëdehoogstegroei,altijdeenvandemeestbevolktegebiedengeweest.->wetvanvertragendevoorsprong
UrbanisatieTippingthescale:sinds2008leveneropdewereldmeermenseninstedelijkedanoplandelijkegebieden?
2. GroeiendebevolkingindeZuidelijkeNederlanden/BelgiëVoor1750hogemortaliteiténhogenataliteit,quasistationairdus.Tussen1750en1850hoogexpansievegroeiomdatdesterftecijfersdalen,maardefertiliteithetzelfdeblijft.
Ophetplattelandeendemografischegroei,maarindestedenneteengrotersterfteoverschot.Wesprekenvanhet‘urbangraveyard’effect.
Catastrofalemortaliteit:indeloopvandeNieuweTijdrichtenoorlogenzichmeerenmeerophetrakenvanburgers=‘casual’.Naardezedoodsoorzaakwordtverwezenals‘bello’.Vaakvolgtopoorloghonger.Mensenstervenaaneengebrekaanweerstandenvervolgensinfecties(=’pest’)diehongermetzichmeebrengt.Hetgevoelvanhongerwordtbesprokenals‘fame’.Deexogeneomstandighedenzoalsdepest,‘peste’.
70%vandegezinsuitgavengaannaarvoedsel,bijeenlichtestijgingindevoedselprijzenvoeltmenditmeteen,nuzeker.
EuropeanMarriagePattern(EMP)verandert.Relatiefhogehuwelijksleeftijd,variatiesinsocialegroepeneneenrelatiefbeperktaantalbuitenechtelijkegeboorten.Ditomdathethuwelijkafhankelijkisvanbestaansmiddelen,enmensenwarenminderrijk.Ookhetprincipevanendogamiequalocatieenberoepstondindeweg,stedenteerdenopmigratievanophetplattelandenkregeneenzeerverscheidenbevolking.Erwasweleenstigmaop‘bastaards’,waardoorerweinigbuitenechtelijkekinderenkwamen.Hetaantalgeboortenhingdussamenmethetaantalhuwelijken.
3. Productieve,agrarischesectorVisievanMaltusbleeknietwaartezijn.Bevolkingsgroeiisnogsteedsaanhetgroeienendeagrarischesectorisdiekunnenblijvenbijhoudenterwijlhijervanuitgingdatditnietbijtehoudenzouzijn.Maltuswasdiepgelovigprotestantsengeloofdeeerderindepreventivechecks(dalinggeboortecijfers)ipvdepositivechecks(stijgingsterftecijfer).
E.BosserupgeefteencorrectieophetwerkvMaltus.
OpdeklassiekeMaltusiaansecurvestijgenderesourcesconstant,bijBosserupdoenerregelmatiginnovatiesvoor,waardoordiestijginginschokkengaat.Mensenzoekennaarnieuwetechnologieënomhunlevenveiligtestellen.Menvoeltdedrukombestaannaareenhogerniveautetillen.
Landbouwproductiviteitstijgtenormdoortechnologischerevolutiesenintensifiëring.AmartyaSenwijsteropdathetprobleemnietlangerbijdeproductieligt,maardatdeaandachtnunaardeongelijkheidmoetgaan.
Menwaserintewerkgesteldinzulkegroteaantallenomdathetnogsteedsnietmeteenkapitalistischebedoelingwerdgeorganiseerd,menprobeerdeechtenkelineigenbehoeftentevoorzien.Toevallighogerewinstwordtnietingezetinhetbedrijfomteontwikkelen,maaromineigenvrijetijd.‘Zevenvettejaren’.Na1750begintditteveranderen.
Deaardappelwordtgeïntroduceerdenhetdrieslagstelselwordtvervangendoorhetvierslagstelsel.
Fysiocratismeiswatdeoverheidnugaatinbrengenindelandbouw.Zowordenallegrondenprivé,wijzigendearbeidsverhoudingendooralleboerenjuridischvrijtelaten,startmeneenontginningspolitiekenwordtdeinfrastructuurgeoptimaliseerd.Feodalismewvolledigvandetafelgeveegd.
Voordeboerenverbetertblijkelijkdesituatieomdatzenietmeergebondenzijnaanhungrond,maarnuismengebondenaandepacht-ofhuurprijzen.
Voordeagrarischeevolutieishetbelangrijkomintezettenopwegenentransportomzotedistribuerenenzodeschokkenoptevangen.Verscheideneboerenkomenincontactwaardoorenkeldemeestproductievebedrijvenoverblijven.
4. Debestaandegrootproductiebotstopzijngrenzen.Voor1750bestondenklein-engrootschaligewarenproductienaastelkaar,aldomineertdekleinetoennog.Hieronderverstaanwevooraldegildenenambachten.Dezescholenmensenopenverdedigendebelangenvanditberoep.Menbegintmetbrandingdooreenkentekenteplaatsenophunproducten.Kleinproductiewerktheelgoed,omdatmenzeerkwalitatiefproduceert,maarvooreenluxemarkt(stoelen…).Maarschiettekortommeetedoenaanmassaproductie,watnumettextielenkeukengereinetnodigis.
Mengaatwerkeninsystemenvanonderaanneming.Jijgeeftdangrondstoffenaanallekleineproducentjes,deoutputophaaltendiedanopgroteschalgaatverspreiden.Ditiswatmeninde18eeeuwgaatverstaanondergrootproductie.=cottageindustrie=proto-industrie.
ManufacturenenfabriekenErwordtplotsmeergesuperviseerd,werkgeverkanrechtstreeksdrukzettenopzijnwerknemers.DitzougebaseerdzijnopdeslavenarbeidindegeschiedenisMenspreektvanmanu-facturen,wantmanu=handenhetgaatnogvoornamelijkomhandwerk.Zodradestoommachinewgeïntroduceerdspreektmenvaneenfabriek.
Industrieelkapitalismehetcommercieelkapitalismeisdelogicavandegroothandelaar,nuwhetdelogicavandeindustrieel,hetindustrieelkapitalisme.Opdrijvenvproductiviteitwdoel.
KarlMarx:Dearbeidervanvoor1750verschiltvandievna1750.Deeerstebezitnogzijneigenmateriaal,behalvedegrondstoffendan,laterbezithijenkelnogzijneigenarbeid.
5. De‘IndustriëleRevolutie’DeIRinzijnengebetekenis:geheelvanorganisatorischeentechnologischeveranderingen.Centraalgeleidearbeidsdelingenspecialisatie,vervangingvanmensendoormachinesendeverbeteringvantechniekenvoorhetwinnenvangrondstoffen.
Inzijnbredebetekenis:fundamenteleontwortelingvantraditionele/agrarischesamenleving.
VeranderingenSteenkoolisnodigomdemachinesaantedrijven.Zietderestgewoonopdepptduhuuu.
Vandaagdedagstaatmeneenstukpositievertovhetindustrialiseringsproces,wezienvoorwatvoorvoordelenhetheeftgezorgd.
‘Bottlenecks’=deuitdagingvandemarktdieeenaantaltechnologischeinnovatiesstimuleert.Ditmetfenomenaleproductiviteitswinstentotgevolg.->komtookvoorintransport
DoorbraakinBelgië?WaaromwasBelgiëeigheteerstelandophetcontinentomteindustrialiseren?
- Aanwezigheidvangrondstoffen(steenkool/ijzer)- Aanwezigheidvanarbeiders(overschotopplatteland)- Aanwezigheidvankapitaal(kapitalisme)- Aanwezigheidvanondernemers
Innoverenderolvandeoverheidhetdoelvaneenvrije,eengemaaktmarktwilwordenbereiktvanuiteenjuridisch/administratiefoogpunt,eeneconomischstandpunteneensociaal-cultureelstandpunt.
InnoverenderolvdbankenDemeestebankengavennoggeenlangetermijnkredieten,maarintussenkwamdaaarwelvraagnaar.
DEELll:C.1850-1
HOOFDSTUK4:Delangewegnaarmaatschappelijkeintegratie
1. NieuweuitdagingenvooreennieuwestaatDepolitiekliberaleen‘democratische’natiestaatisgevestigd,maarhoegaatmenhierverdermeeom?
Vanaf1846stekenpolitiek-ideologischetegenstellingensteedsvakerdekopop.
Katholieke=gematigden(willenscheidingtssKerkenStaatopheffen,maarstaanopenvoordeevo)enultramontanen(zijdieterugwillennaarvoordeFRevo)
Liberalen=doctrinair(conservatieven)enradicalen
Dehorizontalelijnscheidtliberaalenkatholiek,deverticalelijnscheidtgematigdenradicaal.
Dedoctrinaireliberalen.
Voor1884deliberalenaandemacht,daarnaeenkatholiekeperiodeendanplotsdriegebeurtenissendietotverderedemocratiseringhebbengeleid.
13/04/2016
2. Naareenindustriëleklassenmaatschappij
Drieelementendiebepalendzijnindeindustriëleklassenmaatschappij(bv.Belgiëinde19eeeuw):
- Kapitaal(=economischkapitaal)- Status(=cultureelofsymbolischkapitaal,benamingdoorPierreBourdieu)- Politiekeaffiliatie,netwerk(=sociaalkapitaal)
Steedsmeermeritocratisch,hetwordtmakkelijkeromopteklimmenindeeconomieenvanklassenaarklasse.
Circa1850vijfgroteklassenindemaatschappij
- Oude,grondbezittendeklasse.Deadelvanweleer,gaatgeneratiesterug,aangeborenrijkdom,conservatief,hogestatus,veelgewichtindeSenaat,bezittenveelgronden.Hierinvaltquasinietdoortedringen.
- Ondernemersklasse.DezeklassebegintsterktewegenopdeBelgischepolitiek.Vaaktweedegeneratieindustrieelbaron.VoornamelijkindeKamervVolksvertegenwoordigersenookmachtoplokaalniveau.
- Intellectuelenenvrijeberooepen.Nietnoodzakelijkrijk,erwassprakevaneenprimitiefbeurzensysteem.Ditwasniethetindustrieel,maarhetartistiekondernemerschap.Ookzijhogestatus,liberaal-progressiefkarakter.Agitatoren=politiekestemmendiepleitenvoorgelijkheid,solidariteiteneenmeerfairesamenleving.KarlMarxmaaktehierdeelvanuit.Dezemensenvoelenzichbeperktinhunvrijheidvanmeningsuiting,satire.
- Silentmajority,petitbourgeoisie.Sterkconfirmerendenwilgraageenvoorbeeldburgerzijn.Willennietgeassocieerdwordenmetdearbeidersklassenenopstandigen.Tochbeseffenzedatertenopzichtevandevorigesoortsamenlevingnietveelopvooruitisgegaan.Nuligtdemachtookweerinlijnvangrootkapitaal.Vaakverarmenzijomdaterweinigsteunkomtvoorhen,tochkomenzijquasinooitinopstand.‘Silentmajority’omdatzijhunstemnietlatengelden.Pluktweldevruchtenvanuiteindelijkeopstanden.
- Arbeidersklasseofproletariaat.VanafdeIRwdezeklassepasgezienalséénbepaaldeklasse.Arbeiderszijnloonafhankelijk.DeenigerijkdomdiemenheeftvolgensF.Engelsiszijngezin.Zeerbredegroep,metdiversesectorenenberoepen.Hetisdegroepdiedemachte-heefteenrevolutietotstandtebrengen.Weinigbenijdenswaardigeberoepsklasse.Voorvolledigeweergave,zieppt.Veelvandenadelenwordenbepaalddoordepatron/werkgeverennietdoordeoverheid.Indemediavandeeerstehelftvande19eeeuwwerzeerweinigberichtoverdeschrijnendetoestanden.Indetweedehelftkomtereenkeerpunt.Incomepooling=hetsamenleggenvanalleloneninhetgezin,anderkomtmennietrond.Dewerkgeverlaatveelkinderarbeidenmistoestandentoeomdatzegunstigzijnvoordeeconomischevooruitgang.Hetextensiefarbeidsmodelwuiteindelijkpolitiekuitgedaagd.VanafdetweedeIRgaatmenervanuitdatméérloonneteenpositieveuitwerkingheeftopdeeconomischegroei,zocreëertmeneeninlandsemarkt.
3. NaareenverstedelijkteneengemaaktBelgischterritorium
Eenandereontwikkelingdiezichinde19eeeuwinBelgiëvoordoetisderuimtelijkespreiding.Leeshiervoorvooraldepptna.
ErisinA’peneenduidelijkesamenhangtussenuitbraakvandecholeraendearbeidersbuurten.
EchtemonsterstedengroeienernietinBelgië.Vooraldekleinereenmiddelgrotegemeentesgroeienuit.Langsdenieuwetransportwegen(spoorwegen)groeiendedorspkernen.Wijhebbengeenmonsterstedendieindehoogtezijngegroeid,onzeurbaniseringisoverhetvolledigevoornamelijkVlaamseoppervlak.PendelmodelwordtzeergroterinBelgië.Bigfour=Antwerpen,Brussel,GentenLiège.
Deindustriëleondernemersgaaninzettenopmaximalemobiliteitomzoeeneengemaaktemarkttekrijgen.Spoorwegenwordenheelgoedkoop.Socialistenzijnfanvanditconcept.Integenstellingtotonslandgaanindemeestelandenindieperiodearbeidersindegrootstedenwonen.Uiteindelijk
wordenveelspoorwegendoorautowegenvervangen.InVlaanderennemennetwerkenenwegen7,6%vandeoppervlakteineind19eeeuw.
Stedenzijnbroeihaardenvanziekten.
4. Verderedemocratiseringendetriomfvanhetpolitiekeeneconomischliberalisme(tot1884)
Rolvandekoningwordtsteedskleiner.Hijmoetzichaandegrondwethouden.Hetzijndepartijendiemoetenbepalenhoehetverderebeleidzalgaan(=particatie).
Nolan-diagram(zieppt).Daarinwordtopeenabstractemaniergeplaatsthoedeverschillendepolitiekeideologieënzichtenopzichtevanelkaarpositioneren.Economischeensocialecontrolevs.vrijheid.
Alwatwemoetenwetenoverde19e-eeuwseschoolstrijd:Dekatholiekenhaddentoeneenheelsterkemachtinhetonderwijs,waardoorzijeenzeergroteinvloedhaddenophunkiezers.
Erkwameengroeiendeontevredenheidbijdebredereburgerijenzoookbarsteninhetunionisme.Liberaaltovkatholieksplitstinpartijen.Deliberalenendeprogressievenzijngefrustreerddoordebeperktedemocratieenkomenaandemachtin1847omdiemachttebehoudentot1884.Zeschaffenhetzegelrechtaf,doetdeinspraakvandeburgerijinstaatszakentoenemen.Debelangrijkstetegenstellingenvondmenindeschoolstrijd,strijdom‘dezielvanhetkind’.Detaalproblematiekwordtpasinde20eeeuwaangepakt.Hetdoelvangescheidenmarktenstaatblijktnietmogelijk,dusmiktmenopminimalestaat.
Overheidenregulering:-Overheidscheptinstitutioneelkader-Overheidkomtindirecttusseninmarktwerking-Overheidkomtdirecttusseninmarktwerking-Overheidvoerteenactief‘non-interventiebeleid’aangaandesocialekwestie
5. Emancipatieenbrozemaatschappelijkeintegratie(tot1914)
Tussen1884en1914warendekatholiekenweeraandemacht.Indezeperiodewordtdevraagnaaremancipatievandearbeidersklassegroterengroter.Menwerktrichtingalgemeenstemrechtendeeerstesocialewettenwordenopgesteld.Stilaanevolueertmennaardeverzorgingsstaattoe.
Het‘rodegevaar’ofdesocialistenkomenopenvanaf1891staanookdeChristendemocratendaar.
In1893wordthetalgemeenmeervoudigstemrechtingevoerd,ookdekiesplichthoortdaarbij.(AugusteBeernaert)
6. Richtingeen‘verzorgingsstaat’inhetInterbellum
DestrijdomhetAlgemeenEnkelvoudigStemrechtbleeflevenbijdesocialistenenchristendemocraten.NadathetkatholiekebestuurinnadetweedeWOwegviel,werdditeindelijkingevoerdin1919,enkelvoormannen.
Uitliberaleenkatholiekehoekwerdhetgezingebruiktalsetalagevan‘burgerdeugden’omdatmenzogeloofdehetAMStebeperkentotenkelmannen.In1920mogenvrouwenstemmenvoordegemeenteraadenin1948krijgenzevolwaardigkiesrecht.
ProblemennaWOll
ANALFABETISME
Meerdan1/10konzijneigennaamnietschrijven.Invergelijkingtotdebuurlandenisditeenheelhoogaantal.VoornamelijkinVlaanderenwasereenprobleem.
Reguleringvan‘gesubsidieerdevrijheid’
DOEL1:Socialezekerheid
Katholiekenwillendemensenvrijlateninhunkeuze.Destaatfinanciertbottom-up,maarzalzelfgeenkassenorganiserenvanaf1894.
Denadrukophetmiddenveld=degesubsidieerdevrijheid.Mensenzijnvrijtekiezenwaartoezebehoren.Ditleidttotdeverzuiling.
InhetwelvaartsysteeminBelgiëgeeftdeoverheiddetouwtjeszeervaakuithanden,ittanderelanden.Vaakziekte-enpensioenskassen,maardewerkloosheidwordtnognietopgevangen.
EénvandeeerstewashetVarlez-systeem.Werkloosheidwerdnoggezienalseenvormvanluiheid,maarVarlezsteltdatdeeconomiezofundamenteelwasaanhetveranderen,datwerkloosheidnietmeerenkelconjunctureelofafhankelijkvanpersoonlijkeonwilwas,maarbinnenbepaaldeovergangsperiodengroter.EristegenwoordigveelsprakevanstructuurwijzigingenenVarlezargumenteertdatdeoverheiddieingoedebanenmoetleiden.ErkwamenveelstemmenopdatBelgiëeenlagelooneconomiemoestblijven,omdatditpositiefwasvoordeeconomischegroei.
Pasvanaf1944kwamereensysteemvanverplichtesocialezekerheid.
DOEL2:Naarsociaaleconomischoverleg
Menstreeftnaarcollectievearbeidsovereenkomsten.Hetzelfdewerkmoet,ongeachtwaarinBelgië,moethetzelfdeopbrengen.Menstartdeoploopnaardeparitairecomités.Werkgeversbeginnenzichteverenigen.
NaWOl:wijzigingen
NaWOl:verwezenlijkingen
- Koppelinglonenaanlevensduurte.Hetindexmechanisme.- Verplichtekinderbijslag- Verplichtrechtopeenpensioen
Dandecrisisvandejaren’30:deoverheidsreguleringgroeit.Eindelijkbegonhetoverlegz’nvructhenaftewerpenennetnuzaktallesterugin,gecombineerdmetpolitiekeinstabiliteit.Hettripartitischstelselvadejaren’20splitsmeerenmeerop.Erkomteenversnipperingvanhetpolitieklandschap.Deprilledemocratieligtop‘apegapen’,erzounoodzijnaaneennieuwesterkeman.Vooralinhetsocialismeleeftditidee->HendrikDeMan.
ImpassevoorWOl:‘WaarmoetenwenuheenmetdeBelgischeeco?’Hierwordthetsociaalpactreedsgezaaid.
HOOFDSTUK5:RICHTINGDEEIGENTIJDSEPRODUCTIESTRUCTUUR
1. BasiskenmerkenvandeBelgischeecorondhetmiddenvd19eeeuw.
BelgischeecostaaterzekernietslechtvoornaWOll,isduidelijkdekinderschoenenontgroeid.
Zeergrotesocongelijkheid,grotepolarisatie.Aangroeiendemassabezitslozen,hiernaarrichtMarxlaterzijnoproep.
Exportblijftzekerbelangrijk,daardoorwillenveelwerkgeversdatBelgiËeenlageloonlandblijft.Ergenskunnenwesprekenvaneenontwikkelingseconomie.
2. Naareenlaag-expansiefdemografischpatroon.
Geenbevolkingsgroei,tenzijdoormigratie.Mindergeboortendansterftegevallen.TegenwoordigiseengoedvoorbeeldhiervanisJapan,grotevergrijzingsproblematiek.Laagstationairefase.
Dalingvandemortaliteit,terugdringenvanzuigelingen-enkindersterfte.Bacteriologieenmedischevooruitgang.
Vooralhetterugdringenvandegeboortecijfershaddeneeninvloed.Ditmededooranticonceptiemiddelen,hetcondoomwerdgeperfectioneerdenexperimenteleversiesvandepilkomenopdemarkt,hoewelnogvaaktaboe.Kinderarbeidwerdafgeschaftenwarengeenbronvaninkomstenmeer,maarenkelnogeenmondomtevoeden.Ookeenschoolplichtzorgdevoormeerkosten.Deoverheiddoetaanbiopolitiekenpopulationismeomdatmenvoorheteerstwordtgeconfronteerdmeteenminderebevolkingsgroeienvormtvoorheteersteen‘bedreiging’.
Destehogerdescholingsgraadbijvrouwen,opeenmeerrationelewijzezeaangezinsplanningzullendoen.
Gezinnenwaarbijdevrouwnietuitwerkenmoestgaan,haddeneenhogeresocialestatus.Hierdoorwerdhethebbenvaneengrootkroosteenvormvanstatussymbool.
Pasinhetinterbellumhadmenschrikvoordevergrijzing.DezevoorspellingisnietuitgekomenomdatBelgiëplotsgeenexporteur,maareenimporteurwerdvanmigranten.
Bijhetanalyserenvangezinsfoto’smerktmenindeperiode’30’40’50plotsveelfoto’svaneenouderpaarmetheelveelkinderen.Na’60eindigdeditweer.Verklaring:sociaal,katholiek,politiek.
3. AgrarischesectorinverdrukkingentransitieTot1850wasdeagrarischesectordedominantesectorenwerkgever,zekerinVlaanderen.Doordespanningtussendebevolkingsgroei,debedrijfsgrootteenhetproductievolumeisditechternietvoltehouden.
Invoervanveelverdergezaaidgraan,maaruiteindelijkveelgoedkoper.Nietenkelgraan,maardankzijnieuwekoeltechniekenookvlees.Lopendebandwtoegepastdoorvleesverwerkers.
Devoedselkringloopverandertsterk,waardoordefunctievandelandbouwersterkwteruggedrongen,simpelwegomdatinditlanddaargeenvoordelenbijliggen.
4. Een‘TweedeIndustriëleRevolutie’1873-1893werd‘thelongdepression’genoemd.DeoverproductiecrisistrofvooralexportgerichteeconomieënalsBelgië.Opzichwasdebinnenlandseconsumptievraagredelijklaag.Hierdoormoestdeproductieprijswordengedrukt,watontslagenenduswerkloosheidmetzichmeebracht.
Eindede19eeeuwliepereentweedetechnologischerevolutieengavenvelenieuweideologieën(Taylor,AdamSmith,Fordetc.)mogelijkhedenvoorhetoptimaliserenvandeproductiviteit.
1steindustriëlerevolutie(einde18eeeuw)- Nieuweproductiewijzeinenkelelandeneneenbeperktaantalsectoren
- Cesuurwanttransformatieduurzaamenstructureel s
2deindustriëlerevolutie(einde19eeeuw)- Doorbraakmechaniseringinallesectorenmetnieuwevormenvan
arbeidsorganisatie
- Ontstaanvannieuwesectorenenproductenenverspreidingwereldwijd(internationalisering)
TijdensdetweedeIRclashvantweeculturen:VSvsDuitsland.
5. LevensstandaardKuznets-curve:Ongelijkheidinfunctievaninkomenpercapita.
HOOFDSTUK6:KOLONISATIEENDEKOLONISATIEVANCONGO
1. Globaliseringenimperialismetssc.1850-1950Voor1750stondEuropaeerderaandeperiferievanwereldeconomiestond.Hetwaszuid-oost-Aziëdateerderhetcentruminnam.IndiëenChina.Vanaf1750hetbeginmodernglobaliseringsproces.Ongezieneglobaliseringinde19eeeuw,oprichtenvWereldhandelsorganisatiesenz.Ergroeiteenindustrieelkapitalismeendeinterneindustrialiseringsdynamiekwordtsteedsbelangrijker.Hoekunnenwediegroeiindewereldhandelverklaren?Mercantilisme[=Dienstenenafgewerkteproductenzalmenexporteren,maardievannatuurlijkerijkdommenengoudafremmen]Verschuiftnaarecoliberalisme,watdeinternationalemarktvrijmaakt.DeCornlawsdieBritseboerenverboodgraanuittevoeren
wordenafgeschaftomzoookdevoedselvoorraadtegaranderen.Geïntegreerdespecialisatieopglobaalvlak.Ookdeoprichtingvanmuntuniesvanaf1865,diedewisselkoersenvanverschillendelandenopelkaarafstemmen.EnbuitenEuropa?Europeanenvoelenzichverhevenenzijnookveelrijkerdanderestvandewereldenbezittendemilitaireenecocapaciteitenomanderelandenbinnentedringenentecontroleren.Voor1750zijndiekoloniesnognietzovolmaakt.Zewerdeneerdergebruiktomstedentecontrolerendieophunhandelsroutesliggen.Na1750blijftmennietaandekustenenwilmendielokaleeconomieënenpolitiekemachtenrechtstreekscontroleren.Alsdatnietmeteenluktrichtmenprotectoratenop,zoalsThailand.Mengaatookprobereningrijpenopdeplaatselijkereligies.Sociaaleconomischegevolgen?Emigratieingrotegetale.VanIerlandnaarhetvastelandofnaardeVS.
BelgischCongowww.gapminder.orgomdelevensstandaardtssBelgiëenCongomeetevergelijken.Deomvangvanhetbolletjesteltdedemografischekenmerkenwaneenlandvoor.DelocatievanhetbolletjestelthetGDPvoor.In1945begintBelgiëzijnrolalskolonisatorserieustenemenensteltonderwijsenandereinitiatievenin,hierstijgthetGDPinCongo.DitisdeperiodewaaropsommigeCongolezenopterugdenkenalszesprekenvandegoeieouwekolonialetijd.Vanafdejaren70zaktdelevensverwachtingweerterug.
2. ExploratieenkolonisatievanCongo1876-1885VolgensMarxistischehistoriciwashetkoloniserennoodzakelijkennuttigvoorelkestaatdiegoeddraaide,inhetBelgischkapitalismeechterwashiergeennoodaan.OpdiemanierheeftLeolleengeweldigeinvloedgehadoponzegeschiedenis.Hetwaseenexentriekmandiegraagmetgeldsmeet,maarwelbekommerdwasoverdeeervanBelgië.Dekoloniezorgdeookwelvooreenextraafzetmarkt.EenbeloftevaLeollishetafschaffenvanslavernijinCongo.EentweedeargumentishetbelovenaandeEuropeaneneenbeterekennisvandegeografievanCongo.Hetisdeperiodevandewetenschap,DarwinenditiseeninteressedieleeftinhetWesten.Zobeloofthijzowelhumanistischealswetenschappelijkedoelen.HijhuurtStanleyinomopontdekkingtegaanenLeopoldstadopterichten,hethuidigeKinshasa.LeoweetzichzelfeenplaatsjeteverzekereninhetCongresvanBerlijnvoordeScrambleofAfrica,waarallegroteleidersinEuropasamenzittenomAfrikateverdelen.Hijbelooftdaareenstaatopterichtenenvrijescheepvaartteverzekeren.OndertussenisdeliberaleregeringinBelgiëopgevolgddooreenkatholiekeregeringdietraditioneelmeerkoningsgezindisenwaarbijhijdusopmeersteunkonrekenen.Congoals‘VirginLand’,alwatjemoetwetenisdathetnietzois.Ookvoordekolonisatiewarenervormenvanecoenhandelenoverheid,diewgewoonweggevaagddoordekomstvandekolonisatoren.
OoknunogisCongogeensamenhorigenatie.DatideewerdenkelgeïmporteerddoordeEuropesebezetters.De‘natie’kanduswgezienalseenimportproduct.
3. DeonafhankelijkeCongostaat.1885-1908Koningsluitrekeningenafmetdeoverheid,bijvoorbeeldomspoorwegenaanteleggen.DuslijktCongoeerdereersteenzorgenkindje.Dezekostenmoestengemaaktworden,wantalshijernietinslaagdehetlandtebezettenzouhetnaareenanderenatiegaan.
Debouwvandespoorwegenkostteveelmensenlevens.
Decontroleoverdeivoorexportlagoorspronkelijkebijdeslavenhandelaars,ditwordtovergenomenaangeziendieopdatmomentnoglegaalwas.Antwerpenwasindertijddewereldwijdedraaischijfinzakeivoorhandel.Slavenhandelkonmennietovernemen,aangeziendithunexcuuswasterbezetting.
Ookrubberwinningwordteenfinanciëlevetpot,samenmettweedeindustriëlerevolutie.Periodevan‘redrubber’=verwijzendnaarbloeddathetkostte.
Kortna1900begonmetontginneneninkaartbrengenvandezeerrijkegeologischeonderlageninCongo.Diamant,goud,uranium,steenkool,petroleum,etc.Menheefthierduidelijkeenontdekkinggedaan.DeSociétéGénéraledeBelgiquemaakthaarintrede.
DeBelgischezakenwerelddieaanvankelijkeerdersceptischstondtovdekolonieenvoornamelijkderisico’szagenzichterughoudendhadgepositioneerd,verandertvolledigvaninstelling.Menruiktgeld.
VoordiezakenwereldzichbegontemoeienwashetvoorLeodustotaalnognietvanzelfsprekendeeneconomieuittebouwen.HijkeekeensysteemafvanJava(dominiaalsysteem)engeeftgrotedomeinen/lappengrondinconcessiegeeftaanprivébedrijven.TotdantoebestondhetconceptvanprivédomeinnietinCongo,watdebedrijvengoeduitkwam.Debewonerswerdengedwongentewerkenendeelvanwinstaftegeven.Inprincipekrijgendeconcessiehoudersvrijspelophunterrein,zegrijpenmachtnaarzichtoe.Destaatverdwijnt.Leowilgewoondelenindewinst,hoemaakthemnietuit.Leenman-leenheersysteem.LeoschendtzoeenvandeovereenkomsteninBerlijn,wateenhefboomvormtvoordeprivébedrijveninBelgiëomCongoindehandenvandeBelgischestaattekrijgen.
Allesdraaitomzoveelmogelijkopbrengstentegenererenaanzominmogelijkekosten.Dewijzewaaropmaaktnietuit.‘PoliticsofFear’.Enkelebeeldenvanderubberexploitatie,quotamoetenwordengehaald,andersstraf.Depubliekeopinievananderelandenkeurtditgedragaf->cartoonvanrubberslangmethoofdvanLeodiedeCongoleesverslindt.
Inhetboek‘KingLeopold’sGhost’ditverschijnselvergelekenmetgenocide.Genocide=systematischeuitmoordingvanéénbepaaldebevolkingsgroepvolgenseenuitgewerktplan.Volgensdiedefinitieisergeensprakenvaneengenocide.Bv.TurksegenocidewordtdoordeTurkseoverheidnogsteedsontkent.Hetetnischuitzuiverenwasnietwatergebeurde,wantdanzouhetkoloniaalexploitatiesysteemgedoemdzijntemislukken.Hetafhakenvandehandenmoetookvanuitdecontextbekekenworden,erwaseenzeerlagedemografischegroeiindieperiodemeteenhogemortaliteitenlagenataliteit,stagnatie.Erwaseenangstvoorhetgebrektehebbenaanwerkkrachten.
Gevolgen:InBelgiëwordendieinkomstengeïnvesteerdinknappebouwwerken,parkenenmusea.InCongowarenerontzettendveeldoden.-,zelfsalwaserdangeensprakevaneenuitgewerktplantotuitroeiing.Hoeverderweervanverwijderdraken,hoemeerweziendateerwelzekeropstandenwarentegendekolonisator.HetBelgischkolonisatiebewindleefdesteedsinangstvoordebevolking.
Groot-BrittanniëvergrootditslechtebeeldvanBelgiëalskolonisatorindehoopditgebiedzelfovertekunnennemen.DeBelgischeoverheidstelteenparlementaireonderzoekscommissieaandieerheentrekt.Leowashierfanvanomdathijzelfderoddelsvanmishandelingniethelemaalgelooft.Decommissie(zoweldenationalealsdeinternationale)komtterugmethetslechtenieuwsdathetweldegelijkwaariswaterwordtgepubliceerd.DereactieiszoheftigdatKoningLeoCongomoetafstaanaandeBelgischeStaat,watdeoverheidzelfeignieteenswildeoorspronkelijk.In1909sterftLeoll.
4. BelgischCongo1908-1960CongowordtofficieeleenoverzeesdeelvanBelgië,waardooronzelokalevolksvertegenwoordigersookmoetenopkomenvoordatdeel.ErisechtereenduidelijkgebrekaanpolitiekeinteressevoordeAfrikaansebroertjesenzusjes.Eensdeinternationaleverontwaardigheidwasgaanliggenligthetzeervervandepubliekeopinie.DeBelgischestaatslaagterwelinhetideeteverspreidendatmenwerktaandebeschaving.Ditstrooktechternietmetdewerkelijkheid.
MengeeftdebeschavingvanCongouitaanprivéorganisaties.OnderwijswordtbijvoorbeeldtoevertrouwdaandeKerk.DeeigenlijkeexploitatiewordtuitgegevenaandeSociétéGénérale,mijnbouwenallesz.Congow(zietabel)duidelijkbelangrijkerbinnendeBelgischeeconomie.
DeBelgischestaatinvesteertperhoofdvrijweinigindekolonie,erwordtveeluitgegeven aanhetgrootkapitaal.
Hetarbeidersprobleem:mengaatechtdegroffetoerop.Mensenlosrukkenuitfamilieverbanden,mensenmoetenarbeiddoenwaarvoorzetotaalnietgeschooldzijnenz.
HoelangerhoemeerreformatorischestemmengaanopnaardeverbeteringvandearbeidsomstandighedeninCongo.Vaakvanuitchristelijkehoek.EnvreestvoordezelfdeinternationalekritiekdieLeoookkreeg,duswernagedachtovereenmeerhumaanbeleid.Hetdoorvoerenvanmechaniseringenandereproductiviteitsverhogendeingrepen.Maargeleidelijkaanook(vanuitpaternalistischevisie=blankemanzaluredden)geeftmenhenarbeidershuisjesendoetdelevensomstandighedeneenbeetjestijgen.PaternalistischeverzorgingspolitiekvandeKerkleidttotmissionarisonderwijsenvormvanziekenzorg.DitaandevooravondvWOll.
WOllgaattoteennieuweframeofmindleiden(inBelgiëzelfhetsociaalpact).HiernagaatdeBelgischeoverheidvoorheteersthaartaakalskolonisatorserieusnemeninhetzogenaamdetienjarenplan.DeangstgroeitdatCongozouoverlopennaardeniet-kapitalistischekant=Sovjet-Unie.
Menneemttalvansocialemaatregelenenziethoeereenvormvansocialeonafhankelijkheidopkomt.ErgroeiteenongenoegenwanneerdebevolkingzichbewustwordtvandedekolonisatiegolvenbuitenAfrika.Nogsteedsverplichtearbeidsprestaties,maarnubetervergoed.
Menspreektvan‘lesévolués’engeeftbeurzenwegomaandeKULtekomenstuderen,hieruitgroeiendeeersteopstandigen.
Ziegrondplanvan‘Elisabethville’.Dezwartearbeidersbijdeindustriewordtdoorgrotedelengroengescheidenvandeblankestad.Deinheemsebevolkingheeftnooitmogendeelnemenaandemachtenwerddomgehouden.Zewarenampervertrouwdmethetdemocratischsysteem.Toenhetin1960zoverwasomtedekoloniseren,werdditheelplotsgedaanenwasdeoverdrachtduseigenlijkgedoemdomtemislukken.
