Natuur dichtbij!

Een heel belangrijke taak voor Het Landschap is het onder-steunen van onze vrijwilligers. Het is toch prachtig dat vele duizenden vrijwilligers in Noord-Holland zich inzetten voor natuurbeheer, weidevogelbeheer en soortenbeheer. 2013 was een mooi jaar met opmerkelijke resultaten.

Zo organiseerden we een Landelijke Natuurwerkdag, maat-schappelijke stages voor 909 scholieren en een intensieve samenwerking met woningcorporaties en gemeenten.Daarnaast hebben wij, samen met andere natuurorganisaties, het programma ‘Betrekken bij Groen’ op poten gezet, als onderdeel van het provinciale beleid ‘Licht op Groen’. Dit programma is bedoeld om de talenten van vrijwilligers nog beter in te zetten en nòg meer mensen te betrekken bij hun groene leefomgeving. Voorop staat de samenwerking met andere natuurorganisaties. Zo willen we een gezamenlijk cursusprogramma gaan aanbieden en een fonds voor groene initiatieven in het leven roepen als extra stimulans voor men-sen om groene idealen te realiseren. Het programma ‘Betrek-ken bij Groen’ is een garantie voor de vrijwilligers, dat ze maxi-

maal kunnen blijven rekenen op onze steun. Het is goed te weten dat ook de verantwoordelijk gedeputeerde dit heel belangrijk vindt.

Het aantal vrijwilligers stijgt nog steeds. In totaal waren 9717 mensen actief. Samen verzetten zij maar liefst 335.748 uur werk, dat is even veel als 209,8 voltijdbanen. Ten opzichte van het jaar daarvoor betekende dat een toename van 7,6%!

Wij zien erg uit naar de samenwerking met u in 2014 en ook bij nieuwe initiatieven. Mocht u ideeën hebben: laat het ons weten!

Ernest Briëtdirecteur Landschap Noord-Holland

Samen maken we Noord-Holland mooier!

erne

st B

riët

• fO

tO: p

. nije

nhOf

f

stud

ente

n in

het

ilpe

rvel

d • a

icO li

nd

Vrijwillig NatuurbeheerJaarverslag 2013

0

50

100

150

20032004200520062007200820092010201120122013

Waarom dit verslag?Het jaarverslag vrijwillig natuur- en landschapsbeheer laat zien hoeveel mensen vrijwillig helpen de provincie Noord-Holland groen te houden. De aantallen vrijwilligers, de ge-werkte uren en de diversiteit van de werkzaamheden zijn opgenomen in tabel 1.

In 2013 hebben maar liefst 9717 mensen zich ingezet voor het onderhoud van een stukje natuur, het aanleggen van groen in hun buurt of het beschermen van dieren (figuur 1). Landschap Noord-Holland is trots op zo’n grote aanhang, die helpt in natuurterreinen en bij onze onderzoeksprojecten.

Tabel 1. Overzicht van de inzet van vrijwilligers, uitgedrukt in aantal gewerkte uren en omgerekend naar voltijdbanen

Mensen zetten zich in voor hun groene omgeving

Zelfstandige vrijwilligersgroepen onder-houden natuurDe natuur in onze provincie wordt steeds meer onderhouden door zelfstandig werkende vrijwilligers. 3372 Vrijwilligers heb-ben zo’n 1.000 hectare Noord-Hollands groen onder hun hoe-de. Ze werken in een natuurgebied, een heemtuin of een stuk groen midden in de stad. Zij nemen het werk uit handen

van gemeenten, particulieren of natuurorganisaties. Samen vormen ze een werkkracht van 113 beroepskrachten (fte). Het zijn allemaal bijzondere mensen die met passie in de natuur werken. Landschap Noord-Holland helpt ze met advies, opleiding en gereedschappen.

Nieuwe groepenDe vrijwilligersgroepen vinden we verspreid over de provincie. In 2013 hebben zich vier nieuwe groepen bij ons aangemeld: Wilca Schoorl, werkgroep Boomhoek Loosdrecht en twee vrijwilligersgroepen die samen 304 kilometer van de Wadden-wandelroute onderhouden.

Op www.landschapnoordholland.nl/natuurgebieden/interactieve-kaart zijn in de loop van 2014 alle vrijwilligers-groepen en hun werkzaamheden beschreven.

Wie betaalt dat allemaal?Voor het ondersteunen van vrijwillig landschapsbeheer en weidevogelbescherming kreeg Landschap Noord-Holland subsidie van de Provincie. Daarnaast financierde Landschap Noord-Holland zelf een substantieel deel. Voor kortlopende acties met vrijwilligers ontvingen wij financiële bijdragen van de Nationale Postcode Loterij, het Ministerie van Economische Zaken, Grundtvig, het Waddenfonds, beschermers van het Landschap, gemeenten, scholen en woningbouw corporaties. Onze hartelijke dank hiervoor!

2013 Zelfstandig natuur

beheren

Meewerken met de boswachter

Dieren tellen, onderzoeken en

beschermen

Kortlopende acties

Organisatie & Communicatie

Totaal

Aantal vrijwilligers 3.372 278 2.643 3.368 56 9.717

Aantal gewerkte uren 180.744 34.887 94.411 21.732 3.974 335.748

Omgerekend naar voltijdbanen

113,0 21,8 59,0 13,6 2,5 209,8

Figuur 1: Sinds 2003 is het aantal zelfstandige vrijwilligersgroepen dat is aangesloten bij Landschap Noord-Holland gestegen van 97 naar 147. Een toename van 51%

Zelfstandige vrijwilligersgroepen

Zelfstandige vrijwilligers en de TalentenbankDe afgelopen 10 jaar ontwikkelden de werkzaamheden en inzet van vrijwilligers zich dynamisch. Vrijwilligerswerkgroepen waren vroeger meer actief in grotere buitengebieden, ook op terreinen van de collega natuurorganisaties zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. De laatste jaren zetten veel vrijwilligers zich in voor kleinschalig groen in hun naaste omgeving. Het Land-schap ondersteunt ook deze vrijwilligers met Arbo-adviezen, uitleen van gereedschappen en bij het opstellen van streefbeel-den of beheerplannen. Deze ontwikkelingen leidden in het afgelopen decennium tot een opvallende groei van het aantal vrijwilligers, dat meer dan verdubbelde. Vrijwilligers nemen tegenwoordig steeds vaker zelf het voortouw en daarom richten wij onze ondersteuning meer op verdere verzelfstandiging van werkgroepen. Daarnaast zien we dat meer vrijwilligers hun speciale talenten willen inzetten. Om daar aan tegemoet te komen hebben we de Talentenbank opgezet. Op deze wijze zorgen we er voor dat we op de vragen en behoeftes van vrij-willigers kunnen blijven inspelen.

Figuur 2: Zelfstandige vrij willigersgroepen zetten zich vooral in op terreinen van gemeenten en particulieren

Mensen zetten zich in voor hun groene omgeving

Gezamenlijk ‘Betrekken bij Groen’Naar aanleiding van de nieuwe agenda van de provincie Noord-Holland hebben natuurorganisaties een meerjarenprogramma ’Betrekken bij Groen’ opgesteld. Er zal meer worden samengewerkt aan een ge zamenlijk cursusaanbod binnen een ‘Groene Landschapsacademie’, een gedeelde uitleen van gereedschappen en er zal er meer ruimte zijn voor talenten van vrijwilligers bij natuurbeheer.

Tabel 2: Aantallen van natuurelementen beheerd door vrij-willigers. Cijfers zijn aangeleverd door 60% van de werkgroe-pen vrijwilligers

Wat beheren de zelfstandige vrijwilligers?

224 ha rietlanden en duinen

132 ha bos

30 km oevers en bermen

25 km wandel- en fietspaden

15 km houtsingels, houtwallen en hagen

3625 knotbomen

2232 solitaire bomen

2514 fruitbomen

10 km sloten

26 poelen en vijvers

37,7%

37,5%

4,1%

3,2%1,8%

11,8%

1,7%

0,7%

0,6%0,5%

0,4%

Particulier

Gemeente

Landschap Noord-Holland

Staatsbosbeheer

Provincie

Recreatieschap

Natuurmonumenten

PWN

Goois natuurreservaat

Waterleidingduinen

Amsterdam

Overig

Particulier

Gemeente

Landschap Noord-Holland

Staatsbosbeheer

Provincie

Recreatieschap

Natuurmonumenten

PWN

Goois natuurreservaat

Waterleidingduinen

Amsterdam

Overig

vrijw

illig

ers a

ctief

in a

mst

erda

mse

nat

uur •

fOtO

: aicO

lind

Meer natuurlijk stedelijk groenVaak horen we “wat zoekt een natuurorganisatie zoals Landschap Noord-Holland in een stedelijke omgeving?”. Het groen in steden werd in het verleden gezien als ‘noodzakelijk groen’. Huidige ontwikkelingen laten zien dat dat niet meer voldoet aan de behoefte van de mensen. Die willen meer, die willen stadslandbouw, het vergroenen van schoolpleinen en braakliggende terreinen inrichten. Zo zijn we samen met bewoners van Haarlem Schalkwijk, met woningcorporaties Ymere, Pre Wonen, Elan Wonen en de gemeente een traject gestart ‘Samen voor groen’. Het ‘nood-zakelijk groen’ werd met hulp van de omwonenden omgetoverd tot natuurlijker groen. Ook braakliggende terreinen werden op deze wijze onder handen genomen in IJmuiden, Castricum en Den Helder.

Tabel 3: Overzicht kortlopende acties en projecten

Kortlopende acties en projectenIeder jaar zien we meer mensen die zich met een kortlopende actie inzetten voor de natuur. Landschap Noord-Holland organiseerde vrijwilligersdagen voor jongeren, richtte braak-liggende terreinen in en maakte een natuurlijke speelplek in opdracht van gemeenten en woningcorporaties. Buurt bewoners dachten én werkten mee.

Wat

?

NatuurwerkdagMaatschappelijke

stages

Festivalgangers en studenten voor 10.000 HOURS

Vergroen je eigen buurt

Bedrijven helpen met beheer

Wie

?

1615 vrijwilligers 909 leerlingen 5 scholenGemeenten

180 bezoekers van Mysteryland en Welcome To The Future; 90 studenten van de Hogeschool van Amsterdam

120 buurtbewoners Woningcorporaties Gemeenten

7 bedrijven 154 werknemers

Waa

r?

Op 76 locaties, waarvan 62 bij vrijwilligersgroepen en 14 bij natuur-organisaties

Op terreinen van PWN, Staatsbos-beheer, Landschap Noord-Holland, de gemeenten Bergen en Castricum

In recreatiegebieden ’t Twiske & Haarlem-mermeerse bos, in natuurgebied het Ilperveld & bij vrij-willigersgroepen

In stedelijk gebied van Haarlem, IJmuiden, Heerhugowaard & Den Helder

In de natuur-gebieden van Landschap Noord-Holland

Figuur 3: In 2013 werd voor de 10e keer de Natuurwerkdag georgani-seerd. We zien een enorme toename van 26 naar 76 locaties

0

20

40

60

80

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Locaties Natuurwerkdag

Tabel 4: Vrijwilligers helpen de boswachters van Landschap Noord-Holland met uiteenlopende werkzaamheden

Gevoelig handwerk en excursiesDe natuurterreinen van Landschap Noord-Holland liggen verspreid over de hele provincie. We zijn heel blij met de steun die vele vrij-willigers ons geven bij het beheer van deze mooie plekken. Veel boswachters mogen een vaste dag in de week op vrijwillige steun rekenen. Vrijwilligers voeren dan het natuurbeheer uit dat vele han-den vraagt en niet met machines kan worden gedaan. Omdat het terrein te nat is, of er bijzondere planten moeten worden ontzien. Ook geven vrijwilligers vaak excursies.

Opmerkelijke actiesTientallen vrijwilligers hielpen afgelopen herfst mee bij het op-ruimen van de stormschade op de landgoederen in Heemstede. In een rotte eik bleek een groot bijennest te zitten. Voorzichtig zaag-werk en de hulp van een vrijwillige imker hebben de bijen gered. In het Ilperveld plukten vrij willigers veenmosstekjes voor het onder-zoeksproject ‘Omhoog met het Veen’. Mensen met een lichamelijke en geestelijke beperking zijn als vrijwilligers actief geweest bij de eendenkooi ’ t Zand.

Figuur 4: Ruim 2500 vrijwilligers werken aan on-derzoek en bescherming van verschillende dier-soorten

Wie helpen de onderzoekers?Onderzoekers van Landschap Noord- Holland kunnen niet zonder de ruim 2100 vrijwilligers die gegevens verzamelen over dieren en planten. In 2013 werden nieuwe vrijwilligers opgeleid tot specialisten op het gebied van vogels, vleer muizen en muizen.

Wie helpen de boswachters van Landschap Noord-Holland?

Vrijwilligers Wat bereikten ze?

Beheer 195

snoeien en bomen zagen, riet maaien, hooien, exoten verwijde-ren, jonge aanplant verzorgen, bollen planten, poldermolens en hekken repareren, rietmatten vlechten voor de eendenkooi.

Excursies 83265 excursies gegeven aan 4.500 bezoekers

Hulp aan Vrijwilligers Wat hebben ze bereikt?

Weidevogels 1.02713.167 nesten gemarkeerd en gecontroleerd11.008 nesten uitgekomen

Kerk- en steenuilen

1401.378 nestkasten onderhouden en gecontroleerd448 jongen uitgevlogen

Padden 135 20.000 padden veilig overgezet

Weidevogels

Uilen

Gierzwaluwen

Padden

Muizen

Vleermuizen

Insecten

Vissen

Weidevogels

Uilen

Gierzwaluwen

Padden

Muizen

Vleermuizen

Insecten

Vissen

Weidevogels

Uilen

Gierzwaluwen

Padden

Muizen

Vleermuizen

Insecten

Vissen

Hulp aan dierenDankzij de inzet van 1550 vrijwilligers verbeteren de kansen voor weidevogels, gierzwaluwen, vleer-muizen en uilen. Deze mensen hangen nest-kasten op, onderzoeken de uilskuikens en houden populaties in de gaten door tellingen te doen. Padden worden bij hun jaarlijkse trek over de wegen geholpen. In tabel 5 is een selectie van hun resultaten te zien.

Tabel 5: De resultaten van de vrijwillige bescherming van diersoorten zijn overweldigend

Oeve

r zw

aluw

wan

d • f

OtO:

arc

hief

lnh

Foto

graF

en ta

bel 3

Aic

o Li

nd, a

rchi

ef L

NH

, 10.

000

hour

s, Th

ea D

amm

en, a

rchi

ef L

NH

, Jer

oen

de B

ruin

• ei

ndre

dact

ie Fr

ans

Buis

sink

• Vo

rmge

Ving

OPZ

ET, S

antp

oort

-Zui

d

Rechte Hondsbosschelaan 24a 1851 HM HeilooPostbus 2221850 AE Heiloo

Tel. 088 - 006 44 00Fax 088 - 006 44 01www.landschapnoordholland.nlinfo@landschapnoordholland.nl

Landschap Noord-Holland helpt vrijwilligers147 Zelfstandige vrijwilligersgroepen zijn aangesloten bij Landschap Noord-Holland. Zij hebben toegang tot eco-logisch advies, begeleiding in het veld, cursussen en gereed-schap. In 2013 leende het landschap 13.000 stuks materialen uit. Er werden 16 cursussen gegeven voor 130 cursisten.

Internationale uitwisselingSamen met collega’s uit Frankrijk en Engeland onder-zocht Landschap Noord-Holland hoe vrijwilligers leren door ‘doen’. In een uitwisselingsprogramma stuurden wij 3 vrijwilligers naar het buitenland om een week vrijwilligerswerk te doen. Andersom kwamen 10 buitenlandse vrijwilligers hun ervaring in Nederland delen. Op basis van hun ervaring is een gids samen-gesteld: ‘Reveal! Informal Learning Guide’. Na te lezen via: www.landschapnoordholland.nl/diensten/ burgerparticipatie/publicaties. Deze kennis kunnen wij weer gebruiken bij het opleiden van nieuwe vrijwilligers.

Meer informatie over vrijwilligerswerk, vacatures, uitleen van materialen, cursussen en

ondersteuning in het veld, vindt u op onze websitewww.landschapnoordholland.nl/vrijwilligers

Landschap Noord-Holland voor vrijwilligers

veel

kind

eren

hel

pen

een

hand

je m

ee •

fOtO

: aicO

lind

Gedicht

Betrokken mensen bij eigenwijze groene omgevingEigenwijze mensen betrokken bij natuurbeheer

Dynamisch en inspirerendZich uit het zweet werken op het Ilperveld

Bomen knotten langs de waterkantVol trots, de eerste grutto’s

Sfeervolle nachtelijke excursiesOp zoek naar de vleermuizen

Woningcorporaties en gemeentenIn samenwerking met bewoners

Voor stadslandbouw en groen op de ongebruikte grasveldjesLeraren en kinderen in de bres

Voor groene speelplekken op versteende schoolpleinenJongeren in waterpakken voor Mysteryland

Samenwerking metAlle groene organisaties

Een verbinding tussen stad en buitengebiedEen verbinding tussen jong en oud

Het Landschap zet zich in om jullie te blijven ondersteunen

Lidy Zeinstra

Figuur 5: Landschap Noord-Holland leent jaarlijks 13.000 stuks machines, gereedschappen en andere materialen uit

Machines

Handsc

hoenen

Handgereedsc

happen

Overig

e mate

rialen

0

2000

4000

6000

8000

10000

6749

4125

2137

147