Caritas International Cel Vrijwillige Terugkeer

Liefdadigheidstraat 43

1210 Brussel

Anne Dussart: +32 2 2293604

Bart Cosyns: +32 2 2293602

Annelieke Carlier: +32 2 2293586

Thomas Jézéquel: +32 2 2111052

Sofie De Mot: +32 2 2111059

& Rut Van Caudenberg.

reintegration@caritasint.be

www.caritas-int.be/reintegratie/

Van 8 tot 12 september ontving de cel vrijwillige terugkeer en reïntegratie van Caritas haar belangrijkste partners uit de terugkeerlanden, en Europese stagiaires van het ERSO project.

ERSO stagiaires uit het Verenigd Koninkrijk, Bulgarije, Duitsland, Oostenrijk, Spanje en Nederland konden luisteren naar de ervaringen van de partners uit Armenië, Brazilië, Servië, Kosovo, Oekraïne, Nepal, Mongolië, Togo en Sierra Leone.

De lokale partners vertegenwoordigden de NGO’s waar Caritas mee samenwerkt voor de reïntegratie van de migranten die op ons beroep doen. Meestal gaat het om een lokale Caritas, soms zijn het andere NGO’s.

De ERSO stagiaires vertegenwoordigden Europese NGOs die zich engageren binnen het ERSO project, een project dat staat voor de uitwisseling van praktijken rond vrijwillige terugkeer in Europa met het oog op het verbeteren van de kwaliteit. De werkweek had meerdere doelstellingen: de cel vrijwillige terugkeer wilde bijleren van zijn partners, en deze tegelijkertijd de kans geven om meer te weten te komen over het Belgische systeem.

Een groot deel van de week werd gewijd aan de vraag hoe het vrijwillige terugkeerprogramma te verbeteren. Terwijl alle partners het eens waren over de noodzaak van een dergelijk programma - in enkele landen (Mongolië, Armenië, Togo) vaak het eerste programma van dit soort - benadrukten ze het feit dat de budgetten per persoon niet aangepast zijn aan de levenskost ter plaatse.

Ook de toegangscriteria van het programma moeten herzien worden om zo misbruik te voorkomen en te focussen op de personen die daadwerkelijk de hulp nodig hebben.

Een sessie rond het psychologische aspect van terugkeer, verzorgd door David Lowyck, voogd van minderjarigen bij Caritas België, liet de deelnemers toe oog te hebben voor de moeilijkheid van het werken met vaak gedestabiliseerde personen die nood hebben aan specifieke bijstand.

In de marge van deze belangrijke discussies hebben de partners van Caritas een vorming gekregen over het Belgische asielsysteem en zijn recente ontwikkelingen door Mathieu Beys, jurist van Caritas, en Anne Maes van BCHV. Daarnaast werd ook aandacht besteed aan de opvang van asielzoekers: zo werd er woensdag 10 september, in samenwerking met het Rode Kruis, naar het Rode Kruis Centrum in Natoye getrokken, waar de verschillende modellen die er in België bestaan (collectieve of individuele huisvesting op menselijke maat) uitgelegd werden door Ludivine Pirson, regionaal verantwoordelijke bij Caritas. Daarnaast kregen maatschappelijk werkers de kans onze lokale partners te ontmoeten om meer te weten te komen over hun werk en hun land.

Fedasil organiseerde op 11 september een Rondetafel met als thema ‘vrijwillige terugkeer’. Anne Dussart heeft er de aanbevelingen van de cel vrijwillige terugkeer en onze partners met het oog op het verbeteren van het programma, toegelicht. De slotzitting, in de lokalen van Caritas, werd bijgewoond door Mevrouw Arena, Minister van Sociale Integratie, Pensioenen en Grote Steden. Ze nam ruim de tijd om onze partners te ontmoeten en naar hun indrukken en aanbevelingen te luisteren.

Thomas Jézéquel

Terugkeer & Reïntegratie N U M M E R 0 5 - n o v e m b e r 2 0 0 8

Inhoud

Partnerweek

Werkbezoek Minister Arena bij Caritas & partners

Mails van een succesvolle Nepalese gids

ERSO: een uitwisseling van ervaringen

Vraag en antwoord: Armenië

Partnerweek

2 T E R U G K E E R & R E Ï N T E G R A T I E - N U M M E R 0 5 - n o v e m b e r 2 0 0 8

De slotbijeenkomst van onze partnerweek, op 12 september, vond plaats in aanwezigheid van Minister Arena. Een ideale gelegenheid voor de Minister om met onze internationale partners van gedachten te wisselen.

Minister Arena sprak na het welkomstwoord van de directeur en het diensthoofd, meteen over een duurzame reïntegratie als één van haar prioriteiten. Als kind van migranten, staat ze positief tegenover migratie en beschouwt ze reïntegratie een belangrijk facet hiervan.

Na deze inleiding was het aan Caritas Armenië, één van onze structurele partner inzake reïntegratie, vertegenwoordigd door Tigranuhi Tarakchkyan, om te spreken over reïntegratie in haar land. Tigranuhi vertelde hoe onzeker zij aan het project begonnen in 2006 en hoeveel zij ondertussen bijgeleerd hebben, hoe het project zich ontwikkeld heeft. Caritas Armenië is dankbaar voor de aangeboden hulp, zowel de sociale hulp voor vertrek in België als de beschikbare budgetten in Armenië die dankzij Fedasil en dus dankzij het ministerie van Sociale Integratie kunnen vrijgemaakt worden. Er zouden zo’n 3 miljoen Armeniërs in Armenië wonen en een 6 miljoen in het buitenland, dus vrijwillige terugkeer is een belangrijk thema voor dit land.

Minister Arena vroeg Tigranuhi of de regering in Armenië ook betrokken was bij de reïntegratie (en de financiering ervan). Tigranuhi moest dit ontkennen. Caritas Armenië krijgt fondsen van partnerorganisaties. De regering toont wel interesse voor hun activiteiten en is op de hoogte van wat ze doen.

Nasaa Jemma van Caritas Mongolië, kreeg als volgende partner het woord om te spreken over hun werking en

ervaring. Caritas Mongolïe is een jonge partner en werd voor het eerst gecontacteerd in 2007. Ze hebben sinds kort een contract met Caritas België voor samenwerking rond reïntegratie. Er zijn meer en meer personen die vrijwillig terugkeren naar Mongolië. Ook Nasaa staat zeer positief tegenover het project. Minister Arena vroeg Nasaa waarom mensen terugkeren naar hun land van oorsprong. Nasaa zette uiteen dat mensen omwille van de hopeloze situatie in Europa (geen papieren) terugkeren naar Mongolië, maar ook wel eens om zieke familieleden terug te zien of om andere persoonlijke redenen.

Na deze getuigenissen was het de beurt aan Christoph Graetz als vertegenwoordiger van de ERSO-partners (European Return Support Organisations, www.erso-project.eu ) om het woord te nemen. Hij concludeerde over de partnerweek dat het een zeer vruchtbare en leerrijke week was geweest, die bij elke Europese partner ongetwijfeld nieuwe ideeën en initiatieven had opgewekt.

Annelieke Carlier

Werkbezoek Minister Arena bij Caritas & partners

Aanwezig:

• Marie Arena, minister van Sociale Integratie, Pensioenen en Grote Steden.

• Caritaspartners uit Armenië, Mongolië, Brazilië, Oekraïne, Servië, Kosovo, Togo, Nepal.

• ERSO-interns van Caritas Essen, Raphaelswerk, Bulgarije, Oostenrijk, Spanje.

• Gonzalo Dopchie, Anne Dussart, Sofie De Mot, Thomas Jézéquel, Rut Van Caudenberg, Annelieke Carlier, Joëlle Verriest.

3 T E R U G K E E R & R E Ï N T E G R A T I E - N U M M E R 0 5 - n o v e m b e r 2 0 0 8

use a part [of the budget] for his treatment (…) We disbursed the first installment on 7th March '08. He has not contacted me ever since because he knows that I would also want medi-cal bills. After all I am responsible for submitting the bills to you and I cannot just disburse the amount without being sure of his purpose of spending the money (14/05/2008)

Uiteindelijk wist Caritas Nepal meneer Dhakal ervan te overtuigen het extra budget voor zijn medische verzorging te gebruiken:

Dear, Mr. Krishna Dhakal contacted me just now. I have clearly told him that the remaining amount should be used exclusively for his treatment. He can buy medicines and then submit bills, […]. He has agreed to do so. (15/5/2008)

Een goed half jaar na meneer Dhakal’s terugkeer naar Nepal liet hij ons weten dat het goed met hem ging en dat hij ondertussen voor 50% mede-eigenaar was geworden van een ‘trekking business’. Wat hij nu nog nodig had, waren de toeristen die via zijn ‘trekking business’ ‘de top van de wereld’ willen bezoeken...

Dear, first of all good morning & very warm wishes to you all from roof of the world. how are you all? hope everything is ok there. here i am doing good, i have sattle in trekking business for 50% partnership. […] i got loan from bank but coming days it will be harder to pay them back if business goes down. so i am wondering about that & i am very much hoping for success in coming days. i am sure i need support from caritas family. yesterday i meet Madanika (Caritas Nepal, nvdr) & i request her to send to you for promote my trekking business. Here is my website: www.nepaltrekandtours.com (or) www.motherlandnepal.com Our trekking season will start from 1st week of september until december. so when you have vacancy please try to visit top of the world mount everest, or recommend many friends. our himalayas are very much wait-ing to welcome you all. so finally say hello to everyone there & wish you good luck & have a nice day. sincerely yours,

Krishna Dhakal. (14/8/2008)

Annelieke Carlier / Rut Van Caudenberg

Mails van een succesvolle Nepalese gids

Rond Kerstmis 2007 ontmoette Caritas in Antwerpen de heer Krishna Dhakal, een Nepalese man, die ontmoedigd na negatieve asielprocedures, wilde terugkeren naar zijn land. Hij had een concrete vraag: hij wilde zijn vrouw en kinderen terugzien en in de hoofdstad Kathmandu zijn oude ‘trekking company’ voor toeristen heropstarten.

Hij bleek echter ook hartproblemen te hebben, waarvoor hij voor de rest van zijn leven (dure) medicatie zal moeten nemen. Een maand na deze eerste ontmoeting kon Krishna Dhakal vertrekken; er werd hem de steun van Caritas Nepal ter plaatse, en een klein budget om hem te helpen bij het heropstarten van zijn ‘trekking business’ beloofd. Gezien zijn gezondheidstoestand behoorde hij tot een ‘kwetsbare groep’ waardoor hij een extra budget kon krijgen om zijn medische kosten gedeeltelijk te dragen.

Vanaf het moment dat meneer Dhakal terug in Nepal was, had hij regelmatig contact met Caritas omdat hij vertrouwd was met internet en email. Een greep uit de mails:

Dear, good morning […]. I am safely arrived in nepal. i am very happy to meet my family. […] so i meet the lady who works in caritas in lalitpur. i talk about you. so plz sir convey about my all details to her. also tell her about my sickness for medical support for future. I am very much looking for your kind advise for joining my old trekking company so i need your support for this . […]. wherever you are please keep in touch do not go away. i always need your advise & support in

coming days […]. (2/2/2008)

Het duurt telkens een tijdje eer het geld voor de terugkeerders, gestort vanuit België, op de buitenlandse rekening verschijnt. Tot dan kunnen de lokale partners vaak weinig doen aangezien ze zelf geen financiële reserves hebben om het geld voor te schieten en de mensen zo al verder te helpen. Meneer Dhakal bleef ondertussen echter niet bij de pakken zitten, en begon terwijl hij op het geld wachtte reeds concrete plannen te maken omtrent zijn ‘trekking business’.

Dear, thank you for your nice email. i am little bit busy with my old office partner about partnership in trekking business. we are discussing about it. if he is not agree for this then i am planning to have my own trekking company. i know i will have very good help & support from caritas. […]. (26/2/2008)

Eens het geld op de rekening van de lokale partner staat, betaalt deze de terugkeerder in verschillende delen uit. Ondertussen houden zij contact en zien zij hoe het geld gespendeerd wordt. In het geval van meneer Dhakal werd er omwille van zijn hartproblemen een extra bedrag gereserveerd. Eénmaal ter plaatse wilde hij dit extra budget echter ook in zijn zaak stoppen:

Dear, greetings from himalayan kingdom of nepal. how are you sir? i am doing good. i just join my previus trekking agency. so i would like to request you please request for my full payment, I received 50 % amount. (11/03/2008)

Maar daarvoor was dit extra budget niet voorzien en Caritas Nepal drong dan ook aan op zijn medische verzorging: Dear, thanks for your mail. I am surprised to read the letter written by Krishna Dhakal. As far as I remember he was supposed to

4 T E R U G K E E R & R E Ï N T E G R A T I E - N U M M E R 0 5 - n o v e m b e r 2 0 0 8

Vraag & antwoord

In elke nieuwsbrief publiceren we een vraag, die we ontvingen in verband met terugkeer en reïntegratie en geven we er een antwoord op.

Een Armeense man en zijn moeder hebben in België asiel aangevraagd maar wensen nu echter terug te keren naar hun herkomstland. Ze maken zich hierbij echter zorgen om de volgende vragen :

1. De man en zijn moeder werkten voor de politie in Yerevan. Ze vrezen dat, als de autoriteiten zullen achterhalen dat ze in België geweest zijn als asielzoeker, ze minder kans op werk zullen hebben. Kan dat? Een vluchtelingenstatus aanvragen, of een asielaanvraag indienen (buiten beschouwing gelaten of de beslissing daarvan positief of negatief was, legaal of illegaal verblijf in België, en het al dan niet vrijwillig terugkeren van de persoon) wordt niet gezien als een strafbare daad in Armenië, aangezien deze daden niet gedefinieerd worden als een misdaad of misdrijf door de RA wetgeving. Er zijn geen gerapporteerde gevallen van mensen die na terugkeer zouden zijn gearresteerd, gestraft of vervolgd in Armenië enkel omwille van het feit dat ze asielzoeker waren in een ander land. Als Armeense migranten Armenië verlaten, passeren ze normaal gezien de Armeense grens op een legale manier en via de lucht; het is eerder de grens met vreemde landen die

Een uitwisseling van ervaringen

ze illegaal oversteken of hun verblijf in België dat illegaal is. Op die manier kunnen ze enkel problemen hebben met de Belgische politie. Er is geen reden voor de Armeense politie of de grenswacht om terugkerende migranten lastig te vallen. Het verblijf in België (met Belgische stempel) kan hun werkgelegenheidskansen noch hun algemeen verblijf in Armenië aantasten.

Maar er is wel een delicaat aspect. Er zijn enkele functies bij de politie, militaire diensten of Nationale Veiligheidsdienst die informatie beheren die behoort tot de Staatsveiligheid. De personen die deze functies bekleden, ook na jaren weg te zijn bij deze dienst, hebben geen recht om Armenië te verlaten (de man in kwestie moet hiervan op de hoogte zijn). We weten niet in welk departement de man werkte bij de politie en wat was zijn functie? Als de man geen regels heeft geschonden of als hij een eerder ‘eenvoudige’ functie had bij de politie, dan is er geen enkel probleem.

2. De moeder (1946) ontving een pensioen voordat ze naar België kwam (ze had 14 jaren gewerkt). Zal het moeilijk zijn om na terugkeer dit pensioen opnieuw te ontvangen? Neen, het zal niet moeilijk zijn. Na de terugkeer moet ze een aanvraag indienen bij hetzelfde agentschap als voorheen, met de nodige documenten. Volgens de wetgeving rond pensioenen in Armenië (State Pensions Act) Sectie 57 (1), staat er : “niet ontvangen pensioenen worden uitbetaald voor een periode niet langer dan 3 jaar voor de datum van de aanvraag van de pensioengerechtigde.” Dus het pensioen voor de laatste 3 jaren kan ze ongetwijfeld ontvangen.

In het kader van het ERSO II-project (European

Reintegration Support Organisations), hebben we, op 3-6

september, deelgenomen aan de internationale conferentie

in Wenen.

Deze conferentie stond in het teken van “linking capacities”: het

uitwisselen van ervaringen en vaardigheden. Naast de

Europese partners hebben ook verschillende lokale partners

deelgenomen. Dit zorgde voor een rijk aanbod aan visies en

kennis met betrekking tot vrijwillige terugkeer en reïntegratie.

ERSO II heeft tot doel om via het Europese netwerk, de

ondersteuning van migranten, tijdens hun vrijwillige terugkeer

en reïntegratie in het land van terugkeer, te verbeteren. Deze

doelstelling wil men bereiken door (ook via ERSO) een

functioneel netwerk van partnerorganisaties op te starten, in

verschillende landen van terugkeer. De landen van terugkeer

waarmee binnen het project wordt samengwerkt zijn “Armenië,

Bolivië, Bosnië, Kosovo, Mongolië, Montenegro, Siërra Leone,

Oekraïne.”

De werking van de conferentie werd opgebouwd rond de

“Open Space”-methode. Dit betekent dat er geen vaste

agenda was vastgelegd en dat iedereen een thema kon

aanbrengen waarover hij of zij een workshop wou geven.

Tijdens de workshops werd er dieper ingegaan op de

belangrijke rol van de lokale partners, realistische visie op

terugkeer, enz.

Eén van de conclusies is dat het belangrijk is voldoende

aandacht te besteden aan de “precounseling” van de

terugkeerder: “Wat zijn de noden van de terugkeerder, over

welke vaardigheden, werkervaring of opleiding beschikt de

terugkeerder? Zijn er psychosociale problemen? Enz.” Hoe

kunnen we de terugkeerder voorbereiden op een zo waardig

mogelijke terugkeer?

Hierbij is het belangrijk dat er een realistisch beeld wordt

geschetst van wat de mogelijkheden zijn voor de terugkeerder

in zijn land van herkomst. Samenwerking en voortdurend

overleg met de lokale partner zijn hier essentieel. Soms is er

echter te weinig tijd, zijn er te weinig mogelijkheden om dit

alles te realiseren.

In het kader van het ERSO-project zullen we ook kunnen

deelnemen aan verschillende stages bij de andere partners

waaronder Accem, Refugee Action en Caritas Essen en

Raphaels Werk. Ook hier staat het uitwisselen van kennis en

ervaringen centraal.

Sofie De Mot