De Kaderrichtlijn Water beoogt in 2015 een goedewaterkwaliteit te bereiken in alle Europese wateren. In hetWaddengebied werken daarom tientallen sleutelfiguren endeskundigen aan een beheerplan voor de Waddenzee envoor de Eems-Dollard.

In 2009 stuurt Nederland de definitieve plannen naarBrussel. Regionale belanghebbenden dragen daar samen deideeën voor aan. Bedrijven, maatschappelijke organisaties enoverheden werken samen in twee gebiedsgroepen. Dekomende tijd geven zij aan welke maatregelen ze in debeheerplannen willen opnemen. Rijkswaterstaat Noord-Nederland vroeg de gedeputeerden Henk Bleker en PatrickPoelmann om het proces mede te begeleiden. DezeNieuwsbrief informeert met regelmaat over de voortgang.

Nieuwsbrief 3, mei 2007

Nieuwsbrief Beheerplan Waddenzee en Eems-Dollard

Op zoek naar de juistemaatregelenHoe kun je de waterecologieen chemische waterkwaliteit van de Waddenzee en Eems-Dollard verbeteren? Op uitnodiging van Rijkswaterstaatbogen de afgelopen maanden tal van mensen zich over ditvraagstuk. Onder hen ambtenaren, vissers, oevereigenaren,recreanten, ondernemers en natuurbeschermers. Verdeeldover vijf themagroepen bespraken zij in meerdere sessies watzoal mogelijk en gewenst is. Er kwamen lange lijsten metmogelijke maatregelen op papier; sommige heel concreet,andere erg abstract. De resultaten liggen nu voor bij descenariowerkgroep die er een samenhangend verhaal vanschrijft. Volgens planning moet dit eind juni beschikbaar zijn.

Vijf thema’s voor de waddenIn het kader van de Kaderrichtlijn Water spraken in maarten april van dit jaar vijf themagroepen over hetWaddengebied. Daarbij behandelden zij de thema’s: • Natuurontwikkeling,• Chemische Waterkwaliteit en Afwenteling,• Vaargeulbeheer en Havens, • Visserij en • Recreatie en Toerisme.

Van maatregelen naar doelenDe deelnemers aan de themabijeenkomsten stelden zichconstructief en welwillend op. Er was brede waardering voorde keuze van Rijkswaterstaat de KRW in samenspraak metalle betrokken sectoren invulling te geven. Deze bottom-up

benadering maakt optimaal gebruik van kennis, inzichten enervaringen uit allerlei relevante geledingen van demaatschappij. Toch kraakten de betrokkenen ook harde notenover de gekozen werkwijze die tot een beheerplan voor deWaddenzee moet leiden. Menigeen vindt het lastig om door mogelijke maatregelen tebenoemen het maximale maatregelenpakket in beeld tebrengen. Zij analyseren liever op grond van doelstellingenwelke maatregelen wenselijk zijn. Andere kritiek betreft demate van detaillering in de werkgroepen. ‘We hebben veeloog voor maatregelen op detailniveau, maar verliezen hetsysteem en de grote eenheden uit het oog’ uitte een van dedeelnemers zijn zorg. Rijkswaterstaat heeft echter een trajectuitgezet waarin overzicht en detail in de loop van het procesweer bij elkaar worden gebracht.

De Kaderrichtlijn WaterHet grond- en oppervlaktewater kwalitatief op peil brengen

en houden, dat is het doel van de Kaderrichtlijn Water (KRW). De richtlijn is sinds 2000 van kracht. De richtlijn werkt per stroom-

gebied in Europa. Voor Nederland gaat het om vier stroomge-bieden, namelijk Rijn, Eems, Schelde en Maas. Voor iederstroomgebied wordt een beheerplan gemaakt. De KRW beoogt

een goede waterkwaliteit te bereiken voor alle Europese waterenin 2015. Waar de waterkwaliteit nu nog niet goed is moeten we

nadenken over de vraag welke maatregelen we kunnen nemen om dezete verbeteren. Welke maatregelen in het beheerplan worden opgenomenis de uitkomst van de dialoog tussen de regionale belanghebbenden in de verschillende gebieden en van bestuurlijke besluitvorming.

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:01 Pagina 2

Martin Loos: ‘Ik zie dat de meeste van ons – en ik ook –moeite hebben over hun eigen directe belang heen tekijken. Maar ik doe mijn best.’Arcadisman Erwin van den Berg vat de uitkomst van destickeractie kloek samen; veel deelnemers vragenaandacht voor de kwelders, voor de overgang zoet/zouten om rust in de waterkolom (beter doorzicht) en bodem.

Thema natuurontwikkeling: Verder kijken daneigenbelang

Terwijl scholeksters luid schreeuwend om het zaaltje vanRestaurant Zeezicht scheren, houden tweeëndertigmannen en vrouwen zich bezig met het themaNatuurontwikkeling. De opkomst voor dit onderwerp isopvallend groot. Blijkbaar willen veel mensen hun steentjeaan dit onderwerp bijdragen. Op tafel ligt een lange lijst van maatregelen, die eraanmoeten bijdragen dat de natuur van het Waddengebiedbinnen de Kaderrichtlijn Water betere kansen krijgt.De leden van de Werkgroep hebben er duidelijk zin in,want op de lange lijst volgt menige aanvulling. Het looptuiteen van een sanering van het pierensteken tot beterehandhaving van bestaande maatregelen. Van extrabescherming van kwelder ‘de Vogelpôlle’ op Ameland totsafe havens en een betere regeling voor sleepboten in hetgebied om calamiteiten te vermijden.

Prioriteren van de aangedragen maatregelen blijkt nieteenvoudig. Bovendien is er discussie of de gevolgdeprocedure om tot de maatregelen voor de KaderrichtlijnWater te komen wel een verstandige is. Hidde van Kersenvan de Waddenvereniging is hierover zeer uitgesproken.Voor hem is het uiterst onduidelijk waarop de leden vande themagroep even later hun stem aan maatregelenmoeten baseren. Toch plakt hijzelf heel constructief zijnstickertjes achter een aantal voor hem belangrijkemaatregelen.

Noorderpier haven Harlingen.

Deelnemers in discussie tijdens themabijeenkomst natuurontwikkeling.

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:01 Pagina 3

‘Er is diffuus gestemd’, vat Titian Oterdoom van Arcadisde uitslag van de prioriteitstelling grappend samen. Veel steun gaat uit naar het tegengaan van de belastingvanuit de scheepvaart en de recreatievaart op het gebiedvan antifouling en vuilwater. Veel steun is er ook vooronderzoek naar de effecten van de gevolgen van baggeren voor een verbod op het verspreiden van bagger op de Waddenzee. Daarnaast is het wenselijk om extraaandacht te besteden aan een gebiedsspecifiekcalamiteitenplan.

Thema Chemische Waterkwaliteit en Afwenteling:De vervuilde erfenis uit vroeger tijden

Op dinsdag 17 april buigen vijftien heren en een damezich in de blauwe vergaderzaal van het hoofdkantoor vande NAM in Assen, over de Kaderrichtlijn Water (KRW).De zestien vormen de themagroep ChemischeWaterkwaliteit en Afwenteling.

Eén A3 is aan voor- en achterzijde volgetikt met 27 maatregelen. ‘Een verwarrende lijst’, constateert een van de werkgroepleden. ‘We hebben hier rijp engroen bij elkaar. Soms is het slechts een idee, dan weerwordt het heel concreet.’Moeiteloos worden ook enkele hiaten aangevuld. Peter Prins van LTO Noord mist bijvoorbeeld de bijdragevan overheid en particulieren aan de hoeveelheidbestrijdingsmiddelen die in het gebied terecht komt. Anderen wijzen erop dat olielozingen op de Noordzeevermeld moeten worden en dat we vooral ook de hand in eigen boezem moeten steken. Daarom is er eenpleidooi ook Haven Ontvangst Installaties (HOI) inrecreantenhavens en de scheepsmilieuplannen voorschepen van Rijkswaterstaat in de gesprekken mee tenemen.Discussie ontstaat echter vooral over de problematiek van baggerslib, de erfenis van vervuiling uit vroegeretijden.

Afwentelen of zelf doenDeelnemers van de themagroep Chemische Waterkwaliteit en Afwenteling blijken verbaasd overde geringe effecten van de bedachte maatregelen. De vraag dringt zich op of het wel de moeiteloont veel energie en geld te investeren in de relatief kleine bronnen van vervuiling in het gebiedzelf terwijl veel van de vervuiling van buiten komt. De Kaderrichtlijn is daar volstrekt helder over. De beheerder van een gebied heeft eenresultaatverplichting en is verplicht alles te doen wat hij kan om de waterkwaliteit te verbeteren.Het najagen van kleine resultaten hoort daarbij. Dat hij zich ook inspant om de grotevervuilingsbronnen van elders aan te pakken, spreekt voor zich. De beheerder van een gebiedmoet nadrukkelijk de hand in eigen boezem steken. Je concentreren op afwentelen alleen isonvoldoende.

Plezierschepen verlaten de sluis.

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:01 Pagina 4

De haven van Harlingen.

Het groene profiel van de waddenAan de naam van het Waddengebied mankeert in het algemeen niets, meent de themagroepRecreatie en Toerisme, maar aan het vermarkten wel. Het initiatief van de eilander VVV’s omgezamenlijk het gebied te promoten en nieuwe producten te ontwikkelen, verdient navolging aande vastewal. De status van Werelderfgoed kan daarbij welkome infrastructuur met zichmeebrengen, zoals betere bezoekerscentra. ‘Werelderfgoed’ zou als ‘etiket’ ontwikkeld en(internationaal) vermarkt moeten worden: de Wadden als schoon, groen, water- en cultuurrijkgebied. Ook recreatie en toerisme in het binnendijkse zeekleigebied zouden zo een impuls kunnenkrijgen. Terwijl het op de eilanden vooral gaat om het verhogen van bezettingsgraad in voor- ennaseizoen, is aan de kust seizoensverlenging een must.

aanwezigen, direct gevolgd door het aanpassen vanaccommodaties op de eilanden. In de themagroep blijktaardig consensus te zijn over het belang van de diversemaatregelen: voer voor de scenariogroep!

Thema Recreatie en Toerisme: Constructief uitwaaien aan zee

Harlingen blikkert onder een ongebruikelijk warmevoorjaarszon en er waait een lichte bries. Mannen inpakken bevolken strandpaviljoen ’t Zilt. De jasjes gaan uit,want de themagroep Recreatie en Toerisme heeft eentaak te verrichten. Doel van deze tweede bijeenkomst iseen verdiepingsslag te maken en de scenariobouwgroepzoveel mogelijk bagage mee te geven voor de komendemaanden.

De eerste voorkeuren voor eventuele maatregelen lijken alduidelijk te worden. Het subsidiëren van investeringen inafvalwaterbehandeling – en niet alleen voor beroepsvaart– ontmoet brede instemming. Tot 2009 zou het probleemvan onrendabele inzamelstations ‘weggesubsidieerd’kunnen worden uit het Waddenfonds. Maar als een halfuur later de balans wordt opgemaakt, blijkt dit punt tochnauwelijks te scoren. Het aanwijzen van safe havens ombij een dreigende scheepsramp de schade beheersbaar tehouden, krijgt de meeste prioriteitsstickers van de

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:01 Pagina 5

De leden van de werkgroep zoeken. Welke kant moet hetop? Belangen worden op tafel gegooid: ‘Het moetduidelijk zijn dat er hier een goed vestigingsklimaat is voorgrote bedrijven!’ Na wat overleg verschijnen dan toch de eerste teksten oppapier. Over imago: ‘Het moet herkenbaar goed gaanmet de Waddenzee.’ Over duurzaamheid: ‘Koppel hetbegrip duurzaamheid aan de te nemen maatregelen, dusbest beschikbare techniek, internationaal en effectgericht.’Een laatste oproep aan de scenarioschrijvers volgt: ‘Dewereld begint niet in 2007. Dus betrek de geschiedenis bijde KRW. Gebruik ook de gedegen analyse en niet alleenhet gevoel.’

Zuchten en steunen op een scenarioadviesDe uitdaging die Rijkswaterstaat aan het maatschappelijkveld voorlegt, blijkt een zware bevalling. Vooral dekoppeling met vier kernbegrippen uit de PKB –duurzaamheid, dynamiek, veerkracht (robuustheid) en demarktwaarde (imago) – valt hen zwaar.‘Wat is duurzaamheid? Wat is dynamiek? Welke definitiegeef jij er aan?’ en ‘Imago? Imago voor wie?’

Bijeenkomst thema Natuurontwikkeling in Lauwersoog.

Welke maatregelen hebben de voorkeur?

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:02 Pagina 6

Ook hier blijkt het moeilijk voor de deelnemers hun stemte bepalen. Vissersvoorman Johan Nooitgedagt vraagtzich af: ‘Moeten we dit niet eerst per sector internafstemmen?’. Toch komen vijf minuten later ‘Innovatievisserij’ en de vandaag pas geopperde ‘Residuengevaarlijke stoffen’ als winnaars uit de bus.

Instemmende geluiden klinken over de noodzaak vanmeer onderzoek. Er ontbreekt nog veel kennis omwerkelijk tot duurzame visserij te komen. Niet voor nietsbehoeven veel van de genoemde maatregelen naderonderzoek. Verder dringt de themagroep aan opsamenhang en dat is dan ook het advies aan descenariogroep: zoek naar draagvlak, zoek naar win-win-of werk-met-werksituaties en communiceer helder.

Thema Visserij: Hengelen naar oplossingenDe themagroep Visserij schuift aan tafel in strandpaviljoenHarlingen, met uitzicht op het onderwerp van gesprek.

Dagvoorzitter Ton Verbree, voorzitter van deProducentenvereniging van de Mossel, heeft eenbehoorlijke kluif aan de opstart van de bijeenkomst. Deinformatievellen ‘Wij zorgen voor de wadden’ bevattennogal wat onvolkomenheden en het verslag van de eerstebijeenkomst krijgt de handen nog niet helemaal op elkaar.De alinea over de Japanse oester rammelt eveneens en alsook het vastgelegde over de ensisvisserij de plankmisslaat, komt de voorzitter met een pragmatischeoplossing. Het genotuleerde wordt beschouwd als een‘beperkte terugblik’ en de deelnemers focussen zichverder op de matrix met maatregelen.

Bij het doornemen van de lijst met maatregelen blijkt hoede thema’s van de verschillende groepen elkaarinhoudelijk overlappen en aanvullen. Vanuit de groepRecreatie en Toerisme is het punt van safe havens aan deVisserijgroep meegegeven. Op zijn beurt denkt deVisserijgroep dat een onderzoek naar gifuitstoot vanRWZI’s een interessante maatregel zou kunnen zijn voorde themagroep Chemie.

Uiteindelijk mag het gezelschap de opnieuwgeformuleerde lijst maatregelen met stickers waarderen.

Waddenvereniging wil ‘systeemdenken’In de discussie over duurzame visserij komt Paddy Walker van de Waddenvereniging met eenopvallende uitspraak: kennis en feiten door onderzoek zijn noodzakelijk, maar het gaat uiteindelijkniet om aantallen maar om het systeem als geheel. Die opmerking valt in vruchtbare aarde.Garnalenman Martin Loos: ‘Hoeveelheden leiden inderdaad tot eindeloze discussies: zoveeleidereenden, zoveel mossels… Het stellen van grenzen is zeker niet altijd slecht, maar verlaat deweg van de absolute aantallen.’ ‘We moeten de discussie over duurzaamheid niet verengen totnatuurcijfertjes’, zegt ook Wim Visser. ‘Zie de natuur als één geheel, als een samenhangendsysteem en bekijk wat dat dynamische systeem als totaal kan hebben.’ Dezeecosysteembenadering , zoals nu voor de Noordzee wordt ontwikkeld, zou ook op de Waddenzeetoegepast kunnen worden.

De garnalenoogst wordt aan land gebracht.

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:02 Pagina 7

samenbrengen van al bestaande onderzoeksresultaten.‘Bekijk de onderlinge relatie, monitor de effecten vanmaatregelen uit de verschillende thema’s en hou vooral de cumulatie in de gaten’. Het concentreren van allescheepvaart in de Eemshaven ontmoet vrolijke scepsis:‘Weten de Duitsers hier van?’. Uit oogpunt van natuur en milieu is er niettemin veel voor te zeggen om slechtséén vaargeul voor dit doel op diepte te houden, is dealgemene opinie, maar of het een levensvatbaar idee is?De aanwezigen zien er kennelijk toch brood in, want bijhet prioriteren van de voorgestelde maatregelen blijft hetidee overeind met de toevoeging: ‘Er moet wel eenkoppeling zijn met de profilering/specialisatie van allewaddenhavens.’

Liesbeth Meijer (RCW) dringt aan op het gezamenlijkbenutten van kansen. ‘Focus je niet op de beperkingen,maar neem je kansen zoals die van het Waddenfonds.’Later in de bijeenkomst komt Sjaak de Boer daar op terug als er wordt gesproken over imago en marktwaardevan de havens: ‘Redeneer niet vanuit risico’s, maar vanuit mogelijkheden en start zelf pilots om nieuwekansen in beeld te krijgen’.Voorzitter Bakker kan de bijeenkomst mooi op tijd sluiten.Maar een uur later staan nog steeds groepjes deelnemersover baggerslib te praten. Uitzicht op de Waddenzee blijft inspireren.

Thema Vaargeulontwikkeling en Havens: Met het oog op de tijd

De vijfde en laatste sessie is die van de themagroepVaargeulbeheer en Havens. Dagvoorzitter Jan MaartenBakker verwelkomt twintig personen en zegt, met eenschuin oog op de zomerse weersomstandigheden buiten,op een vlotte vergadering te hopen. Dat weerhoudtLiesbeth Meijer van het RCW er niet van al bij de tweedemaatregel in de matrix de hand op de steken. ‘Afsprakenover alternatieven voor vervuilende anti-fouling, die zijner al, voorzitter.’ ‘Maar nog niet door voldoende landengeratificeerd’, weet Sjaak de Boer van Groningen Seaports.‘Er is veel onduidelijkheid over’, vindt de heer Kerbof vanMKB Noord. Dit een-twee-drietje eindigt met een oproepaan Rijkswaterstaat om ook vanuit die hoek op ratificatievan de maatregelen aan te dringen. Zo vindt rond de tafeleen vruchtbare uitwisseling en kruisbestuiving plaats –niet direct een doel van de themagroepen, maar weltekenend voor de bereidwilligheid van de deelnemers totconcrete resultaten te komen.

Egbertha Schuiling, waterambassadeur van de Friesegemeenten, signaleert dat bijna de helft van de voor-gestelde maatregelen nader onderzoek betreft. ‘Onderzoekis geen maatregel’, stelt ze, maar akkoord: wel noodzake-lijk om tot concrete maatregelen te komen. Wat volgensde aanwezigen ook progressie zou kunnen brengen is het

Een vissersschip loopt de haven binnen.

Ontladen van de vangst.

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:02 Pagina 8

Colofon:Datum: mei 2007Oplage: 300 stuksVoor meer informatie: teamwadden@rws.nl

Scenarioschrijvers aan de slagDe vijf themagroepen hebben hun werk afgerond. De scenarioschrijvers moeten met de uitkomsten van de themabijeenkomsten aan de slag. Zeker is dat veelmensen de scenariogroep nadrukkelijk vragen kennis tenemen van de vele literatuur die over het waddengebiedbestaat. Mensen voelden zich onbehaaglijk omprioriteiten in maatregelen aan te geven. Ze waren bang dat niet-gestickerde maatregelen van deagenda zouden verdwijnen. Dat is echter niet debedoeling; Rijkswaterstaat heeft via de themagroepenjuist een zo breed mogelijke input willen bereiken.Gewapend met de resultaten van de vijf bijeenkomstengaat de scenariogroep op 23 mei in conclaaf. Via de eerstvolgende gebiedsgroepen in juli moet dat dit najaar leiden tot een voorkeurscenario, waarvoor het fundament nu in gezamenlijkheid is gelegd.

Gezamenlijk concern noordelijke havens?Met welluide stem houdt havendirecteur Willem Herrebrugh van de gemeente Harlingen eenovertuigend verhaal. ‘Marktpartijen spelen de noordelijke havens tegen elkaar uit. De overheidkan wel differentiatie van de havens willen, maar ge- en verboden leggen het af tegen de markt.Kijk naar de mislukte poging tot afspraken te komen tussen Amsterdam en Rotterdam. Daar moeten we van leren. De aansturing van de overheid in deze markt is te beperkt.’ Zijnpleidooi: ‘Binnen drie tot vijf jaar moeten we de functies van Den Helder, Harlingen, Delfzijl en de Eemshaven aansturen vanuit één exploitatieholding.’

Bruine vloot in Harlingen.

Windenergie langs de kustlijn.

4352 Waddenzee leaflet 16-05-2007 12:01 Pagina 1