nieuwsbrief aan(ge)dacht 32

aan(ge)dacht nummer 32 september 2010 1

Jan Vanthomme info [email protected] 1

Vragen, kritiek, bijdragen of andere reacties altijd welkom! [email protected]

In- of uitschrijven op bovenstaande adres

Links Pixar filmpje lieveheersbeestje www.123video.nl/playvideos.asp?MovieID=412222

Hoe een hyperactief lieveheersbeestje toch zijn plekje vindt. En zeg nu zelf. Vaak volgen ze een weg die wij helemaal niet hadden uitgestippeld maar komen bovendien meestal toch goed terecht. www.beetjespellen.nl/website/index.php De website is voor iedereen die problemen heeft bij het dagelijkse spellen. De meest gemaakte fouten komen aan de orde. De regeltjes zijn vaak best simpel, als je ze eenmaal weet. www.clker.com is een website waar je tal van tekeningen, foto’s , symbolen …kan vinden. Ze staan mooi in categorieën gerangschikt.

Boek

Beste Lezer, Traditioneel verschijnen er voor de start van het nieuwe schooljaar heel wat artikels over opvoeden. Men leest er een variëteit aan thema’s en opinies. Loopt het nu beter met de opvoeding van onze kinderen of niet? Zijn ze te mondig en kennen ze te weinig grenzen? Moeten ouders strenger worden en meer tijd kiezen voor hun gezin? Was het vroeger beter? Op al deze vragen is er geen eenduidig antwoord. Neem nu de vraag of het vroeger beter was. Ja er was meer speelruimte, ja moeder was vaker thuis, je kon veiliger de straat op. Maar wou moeder wel thuis blijven? Men trad strenger op maar niet alle gezaghebbende personen waren te vertrouwen…zo blijkt nu ….en de kinderen moesten zwijgen. Wat mij het meest zorgen baart is de individualisering en het sociale isolement waarin gezinnen soms terecht komen. Zeker bij kinderen waar de ontwikkeling niet verloopt zoals gewenst! Scholen nemen nu extra maatregelen maar dan moet er wel een formele diagnose zijn. Als je geen etiketje hebt past het onderwijs zich niet aan!? Dit lijkt mij een bijna perverse gedachte. Hulp voor de ouders is er, maar je moet ontzettend veel geduld hebben en een ontwikkelingsstoornis wacht nu eenmaal niet. Bovendien hoe langer de wachttijd op hulp, hoe groter de kans op bijkomende problemen. En als je dan hulp vindt dan hoop je … denk je dat de problemen zullen opgelost worden… helaas in een minderheid van de gevallen blijven de problemen. Zo hebben ouders met jonge kinderen met ADHD en/of autisme heel wat stress in de ochtendsituatie. Een pasklaar antwoord is er niet altijd. Ouders kloppen bij de therapeut aan met de boodschap dat de tip niet werkt en krijgen de indruk dat zij het niet goed doen! Als je dan bij niemand gehoor vindt, dan zijn het extra zware ochtenden. Daarom vinden wij het vanuit Zorgzaam Omgaan vzw onze taak om ouders met elkaar in contact te brengen. Geen isolement maar interactie geeft de ouders een boost aan vertrouwen om er de dagen na een gespreksavond er terug tegenaan te gaan. Jan

Inhoud ☺ Uiteraard zijn wij trots dat ‘ons’ boek straks verschijnt.

Zorgzame Klas psycho-educatie in de basisschool uitgegeven bij Acco.

☺ We stellen twee interessante vormingen voor van vzw. CeBCO. Deze zijn voorbehouden voor professionelen.

☺ Graag nodigen we de ouders van kinderen met ADHD uit op de gespreksavond op 30 november. Reageer snel want de plaatsen zijn beperkt. (zie agenda)

☺ En besluiten doen we met een artikel die mogelijks wat kan losweken… ADHD bij de partner … een bijkomende last!? Reacties, vragen steeds mogelijk op ons e-mailadres.

aan dacht ge

Nieuwsbrief 32 September 2010



Agenda Dinsdag 5 oktober 2010 Lezing: alsof adhd op zich nog niet lastig genoeg is. een brede kijk op bijkomende problemen door dr. E.Nelis (Brugge) ADHD komt heel vaak niet alleen voor, maar is voorzien van bijkomende problemen en aandoeningen. Hoe hoger de leeftijd van de jongeren, hoe meer deze bijkomende problemen op de voorgrond komen. Tijdens deze lezing worden mogelijke verbanden en oorzaken besproken. Er wordt ook bepleit om opgroeiende kinderen tijdig actief te betrekken en informeren in het beleid rond ADHD. Plaats: CC De Valkaart A. Rodenbachstraat 42, 8020 Oostkamp Prijs: € 5,00 abonnees - € 7,00 niet-abonnees: van 20.00u tot 22.30u

org. www.zitstil.be Dinsdag 26 oktober 2010 Hoe praat ik het best met mijn school? Tips voor ouders, leerkrachten en begeleiders. spreker:Guy van Deuren , psycholoog Howest Raadzaal Graaf Karel De Goedelaan 5 Kortrijk Aanvang 20u Leden € 2.5 niet leden €5 Inrichter: www.sprankel.be Woensdag 3 november 2010 Dag van de leerkracht op de boekenbeurs in Antwerpen. Wie die dag aanwezig is kan gerust eens langs komen. Om 11u45 geven wij een lezing over Zorgzame Klas. WELKOM Vrijdag 19 november 2010 Symposium ADHD ‘Stand van Zaken’ door ZitStil vzw Waar? Congrescentrum Ter Elst, Kattenbroek 1, 2650 Edegem Een van de workshops handelt over Reflecto. Jannes Baert en Jan Vanthomme (www.CeBCO.be) leiden deze sessie. Toegangsprijs €100 Meer info www.zitstil.be Donderdag 25 november 2010 Efficiënt studeren kan je dit eigenlijk leren? Rika Bernard (logopediste) 20 u Samenwerking De Gezinsbond en Sprankel Leden € 2,5 niet leden € 5 Katho Reno St. Jozefstraat 1 Torhout

Aandacht voor…… Zorgzame Klas is een psycho-educatief model dat zich richt naar leerlingen van de basisschool (vanaf het vierde leerjaar) waarvan één of meerdere medeleerling(en) een ontwikkelingsongelijkheid vertonen. Dan gaat het over diagnoses als ADHD, dyslexie, dyscalculie, DCD en Gilles de la Tourette. Leerlingen ervaren die klasgenoten soms als té temperamentvol. Of ze merken op dat afspraken oneindig herhaald worden. Hun leerproblemen remmen het groepsproces af. Dat lokt in de groep vaak irritaties uit. Soms evolueert dit zelfs tot pestgedrag! Spijtig, want de school is een belangrijke sociale voedingsbodem waarin elk kind zich goed behoort te voelen!

De leerkracht, zorgleerkracht, schoolpsycholoog of andere professionele begeleiders vinden daarom in dit boek handvatten om met de klassengroep op weg te gaan. De rol van de leerkracht als permanente begeleider van dit zorgtraject wordt hierbij in de verf gezet. Het hoofdstuk over de eigenlijke Zorgzame Klas–lessenreeks bevat instructies voor de begeleider, zodat hij/zij deze feilloos kan toepassen. Tijdens deze uitgewerkte les van 3 lestijden krijgen de kinderen klare metaforen en praktische oefeningen aangereikt. Zo verwerven ze informatie over de hersenen, het gedrag, de aandachtsfuncties, het leren, ontwikkelingsongelijkheid… . Zo leren ze tenslotte hoe beter om te gaan met medeleerlingen, ook als ze net anders zijn.

Over de auteurs: Peter Glorieux, maatschappelijk werker, is sinds 1978, zowel professioneel en als ouder, betrokken bij de ADHD problematiek. Hij is auteur van het boek Gevraagd Superouders. Hij is medeoprichter van Zorgzaam Omgaan vzw. Jan Vanthomme, logopedist, is reeds 30 jaar werkzaam in een multidisciplinair team voor kinderen en jongeren met gedrag- en leerproblemen. Hij is medeoprichter van Zorgzaam Omgaan vzw, en lid van de Raad van Bestuur van het Centrum ter Bevordering van de Cognitieve Ontwikkeling www.cebco. be Hij is mede-auteur van Leren leren met Reflecto (Acco, 2009).

'Denk toch even na!' of 'Goed nadenken'… zijn uitdrukkingen waarmee we leerlingen proberen te helpen bij het oplossen van een probleem of het efficiënt uitvoeren van een taak. Maar weet een leerling hierdoor wat hij concreet moet gaan doen? In welke mate helpen deze suggesties een leerling vooruit in zijn probleemoplossingproces? Hoe kunnen we in het algemeen een leerling aanzetten tot beter denken? Hoe slagen we erin om een leerling zijn ‘leren’ zelf aan te sturen?



dinsdag 30 november 2010 Gespreksgroep voor ouders met Kinderen met ADHD: Enkel voor ouders van kinderen met ADHD uit de lagere school Wanneer? om 19h30 Waar? Cc. De Spil, H. Spilleboutdreef 1 te Roeselare (witte zaal). Thema? ADHD in uw gezin… en nu? Deelname in de onkosten: €5/gezin. Korting vrijetijdspas Stad Roeselare? Vooraf aanmelden: o e-mail: [email protected] o of telefonisch: 0476/585984 Vanaf maandag 13 december 2010 Driedaagse workshop: DIAGNOSTIEK VAN LEERBAARHEID BIJ KLEUTERS EN JONGE KINDEREN Professor David TZURIEL, Bar Ilan-universiteit, Israël Dynamic Assessment (of interactieve diagnostiek) staat voor methodes die de leerbaarheid en de mate waarin leerlingen kunnen leren leren, denken en problemen oplossen in kaart brengen. Deze methodes verschillen van het klassieke intelligentie-onderzoek in die zin dat het ‘leren’ zelf (het leerproces) onderwerp is van onderzoek. De onderzoeker is geïnteresseerd in de cognitieve vaardigheden die aan de basis liggen van leren, en – wanneer hier problemen opgemerkt worden - in de wijze waarop hij hierin verandering kan brengen. Vernieuwend is dat tijdens de afname van de proeven hulp en feedback worden verstrekt, oplossingsstrategieën worden aangereikt en transfertaken worden aangeboden. Dynamic assessment is per definitie een onderwijs- en therapiegerichte benadering: tijdens het onderzoek wordt - in interactie met de proefpersoon - gezocht naar de aard van de tussenkomsten, die nodig zijn om de cognitieve problemen die aan de basis liggen van de zwakke prestaties op de proeven in het bijzonder en de leerproblematiek in het algemeen, te verhelpen. Prof. David Tzuriel is een autoriteit op het vlak van dynamic assessment. Hij ontwierp meerdere leertests die voornamelijk voor oudere kleuters en leerlingen van de basisschool werden ontwikkeld. De workshop is bedoeld voor C.L.B.-

In deze workshop reiken wij een model aan dat tegemoet komt aan deze vragen. ‘Leren met Reflecto!’ beschrijft een methode die gemakkelijk kan aangepast worden aan de diverse leerinhouden. Zowel voor het lager onderwijs, het beroepsonderwijs, het buitengewoon onderwijs als in een therapeutische setting liggen er mogelijkheden om de interventies die Gagné voorstelt te integreren. In ‘Leren met Reflecto!’ vindt men een model waarmee elke leerkracht kinderen daadwerkelijk op weg kan zetten om hun eigen denkvaardigheden te sturen en uit te breiden. In het Reflecto-model van Gagné spelen denkmannetjes een essentiële rol. Via de metafoor van beroepen worden denkhandelingen verduidelijkt. Bijvoorbeeld: welke denkvaardigheden en denkhandelingen moet een goede ‘detective’ bezitten? En welke van die vaardigheden of handelingen kunnen wij gebruiken om ons probleem op te lossen? Leerkrachten of therapeuten kunnen via deze mannetjes het denkproces van een kind verduidelijken, maar kunnen ook op een positieve manier tussenkomen wanneer het denkproces niet lukt. Reflecto leert de leerlingen hoe ze greep krijgen op hun denken. Hoe kan het leren efficiënter verlopen: je aandacht richten, je geheugen inschakelen, informatie organiseren, verbanden leggen, … zijn aspecten die uitgebreid aan bod komen. Het model werd uitgewerkt in Canada door Pierre-Paul Gagné, neuropsycholoog en Louis-Philippe Longpré, pedagoog. De begeleiders van deze workshop zorgden samen met Johan Warnez voor een vertaling van de handleiding. Dit boek zit vervat in de deelnameprijs van de workshop. Samen met de deelnemers gaan we actief op verkenning naar efficiënt informatiemanagement. Zintuigelijke transacties, geheugen, aandacht en executieve functies zijn enkele aspecten die wij tijdens deze tweedaagse ervaren. Er is geen voorkennis verreist. Deze workshop is nuttig voor iedere leerkracht, therapeut, psycholoog of student en voor allen die leerlingen of jongeren wensen te stimuleren in het zelfstandig leren en denken. Wij wisselen uiteenzettingen, oefeningen en verkenning van materialen met elkaar af. Via e-mail bezorgen wij aan alle deelnemers bijkomende teksten, illustraties en materialen. Jannes Baert is werkzaam als klinisch psycholoog en kwaliteitsdirecteur in het Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter in Deinze. Hij is tevens praktijkassistent voor het vak Leerstoornissen aan de Universiteit Gent. Hij geeft freelance workshops rond denkstimulering, leerstoornissen en materiaalgebruik. Ontwerper van educatieve en testmaterialen. Jan Vanthomme is logopedist.Hij is redacteur van het e-zine ‘aan(ge)dacht’ rond ADHD en stichtend lid van Zorgzaam Omgaan, vzw. Praktisch: Deze workshop gaat door te Antwerpen op 4 en 5 november in het DKO in de Noorderlaan. Deelname in de kosten €215 Inschrijven via: [email protected]. Deze mail bevat de naam, adres, functie en e-mail van de deelnemer evenals naam, adres en email van de persoon/organisatie aan wie de factuur moet gericht worden. Inschrijven voor 1 oktober 2010, betalen ná ontvangst factuur.



medewerkers, remedial teachers, leerkrachten en therapeuten. Het aantal deelnemers wordt strikt beperkt De voertaal is Engels, maar de spreker houdt rekening met de anderstaligheid van de toehoorders. Plaats:Kortrijk Data:13,14 en 15 december Prijs:395,00 € Inschrijven via:[email protected]. Betalen ná ontvangst factuur.

Het boek Leren leren met reflecto van PP Gagné en LP Longpré in een vertaling door Jan Vanthomme, Johan Warnez en Jannes Baert (Uitgeverij ACCO, 2009) zit vervat in de prijs van de workshop, maar is ook afzonderlijk verkrijgbaar via de website.

Enkele berichten:

Lindsay Lohan actrice kreeg een effectieve gevangenisstraf van 90 dagen omwille van drug- en alcoholverslaving en herhaald drugsbezit. Ze oppert nu dat haar gedrag te wijten is aan een onterechte diagnose van ADHD waarvoor ze Adderall ® kreeg. Adderall ® is zoals Rilatine® een stimulerend middel en is in België niet verkrijgbaar. Het bevat een andere werkzame stof dan Rilatine of

Concerta. Als gevolg daarvan kreeg ze neveneffecten die haar gedrag verklaren. Zo’n 20 jaar terug werd nogal makkelijk gezegd dat hyperkinetisch gedrag verdween met de puberteit. We weten jammer genoeg dat dit niet correct is. Toch verandert er wel op een min of meer spontane wijze wat gedrag in positieve zin. Oorzaak daarvan: de tragere rijpheid van het brein. Een paar jaar geleden stelde men vast dat het rijpingsproces van de hersenen bij kinderen met ADHD weliswaar een normaal patroon volgt doch met een vertraging van gemiddeld drie jaar. Dit is niet voor geheel de grijze massa maar voor bepaalde gebieden zoals vooraan (frontaal). Dit gebied is zo belangrijk voor controle, aandacht,planning en zelfregulatie … juist waarin onze kinderen met ADHD zo’n moeite hebben. Deze bevindingen zouden wel eens kunnen kloppen vertelt mij de dagelijkse ervaring (maar dit is dan weer geen wetenschappelijk bewijs). Wanhoop dus niet als je zoon/dochter aan 18 jaar nog pubert. Heb nog wat geduld, want hij is tenslotte nog maar 15!!! Op regelmatige basis verschijnt er wel een artikel over het verband tussen slaapproblemen en ADHD. Het is echter niet altijd duidelijk wat de oorzaak en wat het gevolg is. We schreven eerder over de rol van melatonine. Dit hormoon komt vrij wanneer het donker wordt en brengt de slaap op gang. Nu heeft men aan de John Carroll universiteit een bril ontworpen die de blauwe lichtstralen blokkeert. Het gevolg is dat melatonine op gang komt nog voor het donker wordt en dus wordt op die manier het lichaam sneller aan een verhoogd gehalte van melatonine blootgesteld. Deze alternatieve behandeling houdt dus in dat je een paar uur voor het slapen gaan met een blauwe bril rondloopt. Misschien lijkt dit wel ‘cool’ maar of het wetenschappelijk voldoende evidentie inhoudt, laat ik hier in het midden.



Volwassenen met ADHD een last voor de partner? Jan Vanthomme De mama zat er rustig bij toen wij de resultaten van het onderzoeksteam meedeelden. Zij knikte instemmend bij het horen van de diagnose ADHD bij haar dochtertje. Bovendien voegden we eraan toe, dat het een lichte vorm betrof. Niet zoals bij haar oudste zoon werd er geen voorstel tot medicamenteuze proeftherapie gedaan. De problemen die zich bij broer Björn voordoen zijn van een andere orde. En nu de puberteit ook ingetreden is moet mama alle opvoedkundige kennis bovenhalen. Ik vond het dan ook gepast om haar te feliciteren om de volhardende aanpak en de nooit aflatende houding in de opvoeding van haar drie kinderen. “Drie?“ merkte zij mij op. Ik was verrast! Had ik iets gemist? “Drie?” herhaalde zij. “ Zeg maar gerust vier! Want ik heb ook nog een man op te voeden!” De kalme rustige toon in haar stem, had plaats gemaakt voor een emotioneel, nerveus geluid. Dit vroeg toch wat verduidelijking. Wat daarna volgde was een verhaal van het leven met een volwassene met ADHD. Een van de ongemakken die men dagelijks ervaart bij kinderen met ADHD, is het gemis aan gewoontevorming. Huishoudelijke regels, die in elk gezin wat verschillen, worden zo vaak overschreden. Het is gedrag dat je bij peuters/kleuters ziet omdat ze dergelijke regels nog moeten aanleren. Meestal lukt dit vrij snel. Opruimen, deuren sluiten, niet met de schoenen binnen lopen ... ze leren het beetje bij beetje aan. Niet zo bij kinderen met ADHD. Als je steeds weer moet zeggen dat men doortrekt na een toiletbezoek, verveelt dit nogal, zeker bij een ouder kind. Maar niet alleen kinderen, ook volwassenen met ADHD kunnen het daar moeilijk mee hebben. Het zal je maar overkomen dat je één van je kinderen berispt omdat hij of zij met haar natte schoenen over de pas gedweilde keukenvloer loopt en enkele minuten later doet jouw man hetzelfde. Alle kleine ongemakken, die na een tijdje soms meer gaan doorwegen in een relatie, komen tussen volwassenen in relatie met iemand met ADHD nog harder aan. Een zwakke organisatie, moeilijk plannen, foute prioriteiten stellen...zijn voor leerlingen uit het secundair onderwijs nefast om puike leerprestaties te leveren. Maar die vaardigheden zijn net zo belangrijk in het huishouden. Wanneer je partner ADHD heeft , verhoogt de kans dat heel dit gebeuren op je schouders terecht komt. En dit was ook het geval bij de mama van Björn. Zij had door de jaren heen het gevoel er helemaal alleen voor te staan. Ze oefende twee fulltime betrekkingen uit.

Het werd haar stilaan allemaal teveel. De gedachte groeide om er de brui aan te geven, om de situatie te verlaten. Want ergens in haar gedachten wist ze dat een gezin zonder haar man een verlichting zou betekenen. Elk voorval bracht haar relatie meer aan het wankelen en steeds dichter bij een scheiding! En haar ergernis groeide niet omwille van een opstapeling van fait divers. De impulsiviteit bij haar man uitte zich in het ondoordacht handelen. Zo kocht hij zonder overleg met haar een tweedehandse kachel. “De oude kachel” vond hij maar niks “en de gietijzeren plaat zou het toch niet lang

volhouden. Met dit topmerk haalden ze een verwarmingsbron in huis die hen nog vele gezellige avonden zou bezorgen.” Alleen had hij over het hoofd gezien dat de aansluiting helemaal niet klopte met deze van de huidige kachel. Er zou wat sloopwerk aan te pas komen. Wel vervelend omdat de living nog maar recent helemaal geschilderd werd! Na wat bemiddeling en de betaling van een onkosten vergoeding, nam de verkoper toch nog de kachel terug.



Naast impulsiviteit is er vaak sprake van een voortdurend gevecht om zelfcontrole. De volwassene met ADHD moet heel dikwijls tegen zijn ‘natuur’ ingaan. En wanneer er zich situaties voordoen waar de teugels gerust mogen gevierd worden, is er soms geen houden meer aan. Bij de papa van Björn kwam dit ook wel voor en de laatste tijd steeds vaker. Meestal ging dit gepaard met het vergeten van de tijd en -wat nog erger was- met een grote hoeveelheid alcohol. Een dronken echtgenoot is geen aangenaam gezelschap en bovendien een gevaar wanneer hij ook nog eens met de auto op zwier was. Steeds weer en frequenter moest mama op de rem staan. Dergelijk gedrag was allesbehalve een goed voorbeeld voor de puberende zoon en aan de ruzies die zich ontsponnen had niemand iets.

Dit voorbeeld is zeker niet enig en uniek. Er bestaan heel wat varianten op dit thema maar voor veel gezinnen is dit herkenbaar. Steeds vaker worden kinderen die in begeleiding zijn omwille van hun ADHD een opstap naar een diagnosestelling bij één van de ouders. Nog te weinig kan er op een gerichte wijze hulp geboden worden. Het coachen van een volwassene met ADHD kan nochtans het hele gezin ten goede komen. Vanuit de wetenschap is het niet verwonderlijk dat er zich ook bij de ouders spanningen kunnen voordoen omwille van ADHD bij één van de partners. We verklaren ons nader... ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Dit houdt in dat binnen de ontwikkeling van het kind gedrag gezien wordt dat duidelijk anders is dan bij de leeftijdsgenoten. Ontwikkeling is een complex gebeuren in de tijd. Het is complex omdat het bestaat uit verschillende aspecten. Zo spreken we over taalontwikkeling, motorische ontwikkeling, verstandelijke ontwikkeling, sociale ontwikkeling, persoonlijkheidsontwikkeling, cognitieve (denk) ontwikkeling. ADHD heeft vooral een impact op de cognitieve en de sociale ontwikkeling. Als gevolg van de ADHD problemen kunnen er zich ook op andere domeinen problemen voordoen. Zo komt het niet zelden voor dat de emotionele ontwikkeling een deuk krijgt als gevolg van de vele negatieve ervaringen. De ontwikkeling bij ADHD kenmerkt zich door een probleem op vlak van de aandacht, de wijze van reageren (impulsief) en het motorisch gedrag (hyperactief). Deze drie kernsymptomen uiten zich op verscheidene manieren naargelang de leeftijd van de persoon. We halen hier enkele kenmerken aan die Dieter Baeyens aanhaalde ...mei 2010 in het symposium Insigt te Wilrijk. Babies en jonge peuters vertonen een regulatiestoornis. Ze hebben een moeilijk temperament, vertonen eet- en slaapproblemen en zijn moeilijk te kalmeren (huilbaby). De kleuter met ADHD is altijd in de weer. Hij vertoont buitensporig loop en klimgedrag. Hij of zij volgt instructies niet op. Ze kunnen niet stilzitten en vertonen een tekort aan volgehouden aandacht. Bovendien zijn ze sterk afgeleid. Het lagere schoolkind is makkelijker en met grotere zekerheid te diagnosticeren. We zien de drie kernsymptomen: hyperactiviteit, impulsiviteit en aandachtstoornissen. Daarnaast zijn er algemene gedragsproblemen en treedt er een schoolse achterstand op.



Aan het begin van het secundair onderwijs verandert het beeld wat. De hyperactiviteit vermindert. Er is nog steeds sprake van verhoogde impulsiviteit en aandachtsproblemen. De gedragsproblemen blijven nog aanwezig en opvallend is het experimenteergedrag. De emotionele schommelingen, zo typisch voor een puber, barsten in volle hevigheid door. Veel jongeren met ADHD vertonen een schoolse achterstand. Aan die leeftijd worden vaak bijkomende diagnoses gesteld (stemmingsstoornissen 20%, angststoornissen 25-50%, persoonlijkheidstoornissen). Volwassenen blijven in de helft van de gevallen nog last hebben van de ADHD symptomen. De impulsiviteit en de aandachtstoornissen zorgen voor academische beperkingen (behalen niet het diploma volgens hun intellectuele mogelijkheden) of bemoeilijken het vinden van een job. Er is veel minder sprake van hyperactief gedrag. Daarentegen stellen we meer risicogedrag vast en zijn er moeilijkheden op relationeel vlak. Veel volwassenen met ADHD hebben het moeilijk met routine of ‘veel van hetzelfde’. Ze hebben nood aan uitdagingen, wat soms tot veelvuldig veranderen van job leidt (job-hopping). De emotionele gevolgen van ADHD laten zich nu duidelijker gevoelen. De ADHD symptomen op volwassen leeftijd zijn meestal vaag en het zijn vooral de bijkomende klachten en de secundaire gevolgen die opvallen. In vergelijking met volwassenen zonder ADHD zien we bij ADHD dubbel zo vaak depressies (18.6% tov 7.8%) en zes keer zoveel bipolaire stoornissen (19.4% tov 3.1%) en meer dan dubbel zo dikwijls angststoornissen (47.1% tov 19.5%).1Een belangrijk aspect waarmee onderscheid kan gemaakt worden tussen de verschillende stoornissen is het tijdstip waarop de stoornis zich voordoet. Bij ADHD is dit voor de leeftijd van 7 jaar. Het is niet altijd makkelijk om te achterhalen of er inderdaad op jonge leeftijd sprake was van ADHD. In de behandeling van een samenloop van stoornissen gaat men ervan uit dat men die stoornis het eerst aanpakt die het meest invloed heeft op de ontwikkeling. Een voorbeeld van een behandelingsalgoritme is bijvoorbeeld: aanpak van het middelenmisbruik dan de stemmingstoornissen gevolgd door angstvermindering en tenslotte ADHD. Wat ADHD en verslaving betreft is er steeds meer evidentie dat er voor beide problemen een genetische basis is. Heel recent kreeg het ICASA die staat voor (International Collaboration on ADHD and Substance Abuse) een officiële erkenning. Daardoor wordt het mogelijk om internationaal onderzoek te doen naar het verband tussen verslaving en ADHD. Er werd een netwerk opgericht tussen 40 wetenschappers uit 11 Europese landen met één gemeenschappelijk doel: zorgen dat minder mensen met ADHD verslaafd raken door een betere herkenning, diagnose en behandeling van zowel ADHD als verslaving. Je vindt meer info op deze Engelstalige site www.adhdandsubstanceabuse.org

1Deze cijfers komen uit een studie uit de VS met name de National Comorbidity Survey Replication volwassenen tussen de 18 en 44 jaar.



ADHD in de Volwassenheid Checklijst 2 (AVC) Onderzoek suggereert dat de symptomen van ADHD persisteren in de volwassenheid met gevolgen op vlak van relaties, carrière en zelfs veiligheid. Omdat deze stoornis vaak niet onderkend wordt, krijgen veel volwassenen geen adequate begeleiding en presteren zij als gevolg daarvan onder hun mogelijkheden. Een deel van dit onder probleem is te wijten aan de moeilijke diagnose vooral bij volwassenen. Deze vragenlijst werd ontwikkeld om de dialoog te stimuleren tussen de therapeut en de patiënt en om tot een bevestiging te komen dat hij/zij lijdt aan de symptomen van ADHD. De ADHD Volwassenheid Checklijst kwam tot stand door de samenwerking tussen de WHO (Wereld Gezondheids Organisatie) en de werkgroep Volwassenen met ADHD met ondermeer Lenard Adler, Ronald Kessler en Thomas Spencer. Beschrijving: Deze checklijst met symptomen is een instrument dat bestaat uit 18 DSM IV TR criteria. Zes van de 18 vragen zijn deze met de hoogste voorspellende waarde voor ADHD. Deze zes symptomen vormen de basis van de AVC en zijn terug te vinden in deel A van de checklijst. Deel B bevat de resterende twaalf vragen. De afname duurt ongeveer 5 minuten. Symptomen

1. Vraag de patiënt om zowel deel A als deel B in te vullen door een X aan te brengen in het vakje dat het best aangeeft hoe vaak een bepaald symptoom voorkomt.

2. Wanneer in deel A vier of meer keer een donker vakje werd aangekruist dan is er een sterk vermoeden dat de patiënt ADHD heeft en verder onderzoek is dan aangewezen.

3. De scores op deel B voorzien bijkomende elementen en kunnen dienen als verder onderzoek naar de symptomen van de patiënt. Schenk extra aandacht aan de symptomen die in de donkere vakjes werden aangekruist. Niet elke frequentie van een symptoom scoort even sterk. Sommige symptomen zijn gevoeliger dan andere. Er is geen totaalscore of drempelwaarde voorzien voor de 12 symptomen. De eerste zes vragen uit deel A hebben de meest voorspellende waarde en zijn het best geschikt als screeningsinstrument.

Beperkingen

1. Overloop de volledige symptomen checklijst met je patiënten en evalueer de graad van beperking die dergelijk symptoom teweeg brengt.

2. Hou rekening met verschillende settings zoals werk/school, sociaal en binnen het gezin. 3. De frequentie van een bepaald symptoom is vaak geassocieerd met de ernst van het

symptoom. Daarom kan deze checklijst ook als een hulp dienen om de graad van beperking te bepalen. Als jouw patiënt vaak bepaalde symptomen heeft kan je hem/haar vragen om te beschrijven hoe deze symptomen een impact hebben op zijn/haar werk, huishouden en/of in relatie met zijn partner of anderen.

Anamnese Ga na of bepaalde of gelijkaardige symptomen aanwezig waren in de kindertijd. Volwassenen met ADHD zijn niet altijd formeel als kind gediagnosticeerd geweest. Bij het evalueren van de voorgeschiedenis van de patiënt is het belangrijk van te zoeken naar problemen van aandacht en zelfcontrole die reeds vroeg en lang aanwezig waren. Sommige symptomen zouden toch wel aanwezig moeten zijn in de kindertijd, doch een volledig syndroom is niet noodzakelijk.

2 vertaling van de ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale)



ADHD in de Volwassenheid Checklijst naam: ………………………………………………………………datum ………./…../…..

Mogen wij jou uitnodigen om onderstaande vragen te beantwoorden door jouw keuze aan te duiden in één van de mogelijkheden aan de rechterkant van deze pagina. Om te antwoorden duid je jouw keuze aan door een kruisje te plaatsen in een van de vakjes die het best aangeeft hoe jij je de laatste 6 maand voelde of gedroeg. Geef deze vragenlijst af aan de persoon die jou begeleidt om erover te kunnen praten. no

oit

Zel

den

som

s

vaak

Hee

l dik

wijl

s

1. Hoe vaak heb je problemen om de laatste details van een taak af te werken eens het boeiende deel is beëindigd?

2. Hoe vaak heb je moeite om dingen in orde te krijgen wanneer je een taak moet doen die organisatie vraagt?

3. Hoe vaak heb je problemen om afspraken of verplichtingen te herinneren?

4. Wanneer je een opdracht moet uitvoeren die veel denkwerk vraagt, hoe vaak vermijd je deze of begin je eraan met vertraging?

5. Hoe vaak zit je te wriemelen of te kronkelen met je handen of voeten wanneer je langere tijd moet stilzitten?

6. Hoe dikwijls voel je jou te actief en gedwongen om dingen te doen alsof je bent aangedreven door een motor?

DEEL A 7. Hoe vaak maak je achteloze fouten wanneer je aan een vervelende of

moeilijke taak werkt?

8. Hoe vaak heb je moeite om geconcentreerd te blijven bij een vervelend of steeds terugkerend werk?

9. Hoe vaak heb je moeite om geconcentreerd te blijven wanneer mensen je (rechtstreeks) aanspreken?

10. Hoe vaak leg je thuis of op het werk dingen verkeerd of vind je ze niet terug?

11. Hoe vaak ben je afgeleid door activiteiten of geluiden uit de omgeving?

12. Hoe vaak sta je op van je stoel op vergaderingen of andere situaties waar verwacht wordt dat je blijft zitten?

13. Hoe vaak voel je jou rusteloos en beweeglijk?

14. Hoe vaak heb je het moeilijk om je te ontspannen wanneer je tijd voor jezelf hebt?

15. Hoe vaak betrap je jezelf dat je teveel praat in een sociale situatie?

16. Wanneer je in gesprek bent gebeurt het dan vaak dat je de zinnen van anderen afmaakt vooraleer ze de kans krijgen om die zelf af te maken?

17. Hoe vaak heb je moeite om je beurt af te wachten in situaties waar beurtnemen aan de orde is?

18. Hoe vaak onderbreek je anderen wanneer ze bezig zijn?

DEEL B

nieuwsbrief aan(ge)dacht 32

Documents

Transcript of nieuwsbrief aan(ge)dacht 32