NGUYEN DUC Hl~P (Chu bien)

TRAN HOANG NGHIEM - LE CAO PHAN

NHA XUAT BAN GIAO Dl)C Vl~T NAM

    

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

2

LOI Gl~I THIEU .

Con sach B6i d"Ong v;t Ii 7 d"dc bien so•n nh!m giUp hoc si nh 6n t;p, cu ng c6 va ren ki nang giai cac bai t~p V~t If tu co ban den nang cao, ... huong toi m1,1c tieu

phat trien nang hfc cua h<;>c sinh : nang hfc tl! h<;>c, nang hfc phat hi¢n va giai

quyet van de, nang ll,l'c ngon ngv, nang ll,l'c tfnh toan, nang ll,l'c sang tc;io, ...

Sach duqc thiet ke bon mau, hlnh thllc d~p, sv d1,1ng nhieu hlnh anh sinh

d¢ng gan lien voi thl,l'c te, gom ba chuong c6 n<?i dung barn sat n<?i dung

sach giao khoa V~t Ii 7.

Chuang I - Quang h9c

ChU'O'ng II - Am h9c

Chlidng Ill - f>i~n h9c

Phan dau moi chuong la bllc anh mang n<?i dung ling d1,1ng thl,l'c te cua

toan b9 kien thllc ma h<;>c sinh (HS) duqc h<;>c trong chuong va nhO'ng

chu de nam trong chuong d6.

MOI CHU f)~ CO CAU TRUC NHLf SAU :

Giup hieu sau: Tom tat co d<;>ng cac van de Ii thuyet co ban cung m¢t

so luu y ve Ii thuyet ma sach giao khoa (SGK) khong trl nh bay m<?t each

tuong minh, ket hqp voi m<?t so hlnh anh minh hoc;i c6 n<?i dung thl,l'c

te. Giup HS hieu sau kien thUc da h<;>c tren lop va la co so de giai bai t~p.

Hoi dap nhanh · Gorn cac cau h6i Ii thuyet ngan g9n, ho~c cac cau h6i

trac nghi¢m gan voi n<?i dung thl,l'c te (c6 dap an di kem). Giup HS tlf

kiem tra, hieu r6 them kien thllc If thuyet, va cung cap them thong tin

de HS lam quen voi vi¢c v~n d1,1ng kien thllc V~t Ii vao cac tlnh huong c1,1

the trong CUQC song.

HQC giat toan: Gorn cac dc;ing bai t~p co ban nhat. Voi moi dc;ing dua ra cac

vf d1,1 dien hlnh giup HS v~n d1,1ng cac kien thllc da h<;>c de giai quyet van de

ma bai toan d~t ra nham hlnh thanh phuong phap giai bai t~p V~t If Trung

hQC CC1 SO.

Cung luy~n tap : f)ua ra cac bai t~p tlf luy¢n t~p o mllc d<? co ban (dung cho

HS trung blnh) va cac bai t~p nang cao (dung cho cac HS kha - gi6i), nhieu

bai t~p c6 n<?i dung gan voi thl,l'c te va c6 ling d1,1ng cua V~t Ii trong doi song,

khoa h<?c ki thu~t ho~c cac bai t~p thf nghi~m duoi d~ng "Vui ma h<?c" nham ren

luy¢n ki nang giai bai t~p V~t If, dong thoi tiep c~n voi phuong phap thl!c nghi¢m

trong V~t IL

cAc THONG TIN 86 SUNG:

Em c6 biet: Trinh bay nhung ung dl,mg thl,fc te cua kien thuc da h<?c trong

cuqc song, khoa h<?C ki thu~t, ho~c nhung hi¢n tuqng V~t If kl thu trong ti/ nhien ma HS chua duqc biet toi.

Nhin xa hem: Trinh bay nhung U'ng d1,mg cua kien thU'c da hC?c 6 muc d<? cao

hon (HS se duqc hC?c them sau nay) nham mo r<?ng kien thuc cho HS va t~o

nen SI/ to mo, hung thu trong vi¢c hC?c mon V~t If.

Huong dan giai: Huong dan giai va dap an cac bai t~p cua Wng chu de.

Giup HS w kiem tra, danh gia duqc ket qua hC?c t~p cua mlnh.

Cuoi moi chuong la mt,1c T6ng k~t chuong : T6m tat cac kien thuc chfnh cua chuong

bang SCI do. HC?C sinh se CO mqt bU'c tranh tong quat ve cac kien thU'c da duqc hC?C

trong chl1Clng va moi lien h¢ logic giCta cac kien thuc d6.

Hi v9ng rang, b<? sach se la tai li¢u hC?C t~p thiet thl,fc de cac em hC?C sinh hC?C tot

m6n V~t If THCS.

Chung toi mong nh~n duqc nhung g6p y cua b~n dC?c de khi xuat ban, cuon sach se

duqc hoan thi¢n hon va dap U'ng duqc nhu cau cua bc;m dC?C.

Mc;ii y kien g6p y xin duqc glii ve : Ban bien t~p sach V~t If -Cong ty CP Djch v1,1 xuat ban Giao d1,1c Ha n(ii -NXB Giao d1,1c Vi~t Nam, 187 B Giang Vo - Ha N(ii

3

CHlJONGI

cAc CHU E>E CHINH

•

•

NMn biet anh sang Nguon sang va v~t sang

sv truyen anh sang Ung d~ng slf truyen thang cua anh sang

sv phan x~ anh sang

Guang ca~ loi Guang cau lorn

    

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

Neu nhll khOng co anh sang chac chin se khong ton t~i Slf song. Anh sang tlf nhien giup cho thlfc v~t phat trien va la nguon cung cap nang lllC!J1g vo t~n cho con nglliri, ... Khi man elem buong xuong ciing la luc can cten nhilng nguon sang nhan t~O de thap sang, trang tri Va phl;IC Vl;I cac nhu cau sinh ho~t hang ngay, ...

~ K , ,

NH~N BIET ANH SANG NGUON SANG VA V~T SANG

, A -

GIUP HIEU SAU

Ta nhln thay v~t khi nao ?

- Ta nh~n biet duqc anh sang khi c6 anh sang di vao mat ta.

- Ta nhln thay m(>t v~t khi c6 anh sang truyen tu v~t d6 den mat ta.

Hinh 1.1 Ta trong thay mau sac tren bong bong xa phong vl co anh sang truyen tU' n6 aen mat ta.

Hinh 1.2 Ta trong thay nhflng chiec den long r~c rfl mau sac vl co anh sang truyen tU' chung oen mat ta.

The nao la nguon sang va v~t sang ?

- Nguen sang la v~t tl! n6 phat ra anh sang.

a)

EMCOBIET ~ •

V~t den la v~t khong tlf phat ra anh sang va ding khong hat l~i anh sang chieu vao no. So di ta nh~n ra dugc . v~t den vl phan bi~t dugc no voi cac *sang xung quanh.

6

b)

Hinh 1.3 flen pin a), den bien (hai dang) b) deu la cac nguon sang.

- V~t sang g6m ngu6n sang va nhung v~t hat l9i anh sang chieu vao n6.

a) M~t Troi la nguon sang trong tl! nhien chieu sang mQi v~t.

Hinh 1.4

. HOI DAP NHANH

b) M~t Trang la v~t dugc chieu sang boi M~t Troi.

1. M9t v~t th6a man dieu ki¢n nao sau day thl ta c6 the nhln thay n6?

A. V~t ay phai dllc;lc chieu sang.

B. V~t ay phai la ngu6n sang.

C. Phai c6 cac tia sang di tu v~t d6 den mat ta.

D. V~t ay vua la ngu6n sang, vua la v~t dLtc;lc chieu sang.

2. Cac v~t nao sau day (Hinh 1.5) la ngu6n sang, v~t duc;1c chieu sang?

a) Thap va dai phun nuoc nfc sang ve dem. b) flia CD.

c) Cac tia Illa han. d) f>ong hod~ quang.

Hinh 1.S

7

3. Nguon sang nao sau day la nguon sang w nhien ?

8

A. Tia chop xuat hi¢n trong cdn gi6ng.

B. Tia Ilia xuat hi¢n a bep ga luc khoi d<'.)ng bep.

c. Anh sang chop, tat cua den trong bang quang cao.

D. Anh sang cua den tf n hi¢u giao thong.

1. Ch9n C.

2. Nguon sang: Hinh 1.Sa, C, d; v~t duqc chieu sang : Hinh 1 .Sb.

3. Ch9n A.

EMCOBllT ~ •

Dom d6m la loai con trung canh cung nho co kha nang phat sang. sv phat sang o <lorn d6m la nho m9t lo~i phan ll'ng hoa hgc ggi la anh sang sinh hgc, xay ra trong ca quan phat sang chuyen bi~t,

nam o duoi b~ng dom d6m. Nhll v~y, dom d6m ding la nguon sang w nhien.

HQC GIAI TOAN

D~NG 1. NH~N Bl~T ANH SANG, NHlN THAY M(>T V~T

Vid1:11

Ban ngay, khi anh sang M<?t Trai truyen trong khong khf, ta khong thay dllang di cua tia sang. Lam each nao de thay dllqc dllang truyen cua tia sang ?

Phan tich : Ta nh~n biet anh nang ban ngay (anh sang M~t Troi) khi c6 luong anh sang nay truyen den mat ta.

Lai giili: Ban ngay, CJ ngoai troi, ta khong thay dvong di cua tia sang. Ta chi c6 the quan sat dvong di cua anh nang ban ngay trong m(>t phong hai toi, qua cac khe h(J cua cua so, mai nha ho~c qua m(>t lop b1,1i, kh6i mong (Hinh 1.7).

Khi g~p Ian b1,1i ho~c kh6i, m(>t phan anh sang se phan x9 l9i va truyen den mat, khi d6 ta se nhln thay r6 dvong di cua tia sang.

Hinh 1.7 Cac * nang chieu qua cac khe ho cua can phong hdi t6i so voi ben ngoai. Nhli'ng dam b~i Id h'.rng trong phong lam cho cac v~t sang noi b~t hdn.

)

9

Vid1:12

Vl sao ban ngay ta kh6ng nhln thay nhung ng6i sao ? Hay neu y kien cua em ve dieu nay.

Phan tich:

- Du ban ngay hay ban dem, dc;ii da so cac ngoi sao tren bau troi luon w phat sang.

- Ta nhln thay ngoi sao khi c6 anh sang truyen tu ng6i sao d6 den mat ta.

Lai giai: Ban ngay, du'oi tac d1,1ng cua tang khf quyen, anh sang M~t Troi bi phan xc;i m(>t phan khien cho bau troi tro nen sang r6. £>(>sang nay mc;inh hon d(> sang cua cac ng6i sao rat nhieu, vi the ta kh6ng the nhln thay chung. E>ieu nay cung giong nhu' khi chieu lu6ng sang phat r'a tu chiec den pin len tu'ong vao giua tru'a, ta kh6ng the nhln thay r6 lu6ng sang nay so v6'i anh sang M~t Troi luc d6.

D~NG 2. NH~N BltT NGU6N SANG - V~T SANG

M(>t bc;in hQC sinh cho rang, tat ca cac vi sao lap lanh tren bau troi vao ban dem deu la nhung ngu6n sang. Hay neu y kien cua em ve dieu nay.

Lai giai: E>c;ii da so cac vi sao t1,t phat sang {giong nhu M~t Troi), nhung vi sao nay duqc xem la ngu6n sang.

So con lc;ii kh6ng t1,t phat sang duqc {nhu' M~tTrang va cac hanh tinh trong h~ M~t Troi), nhung ta van nhln thay chung la do chung nh~n anh sang tu m(>t ngu6n sang khac va hat m(>t phan anh sang vao mat ta, chung la nhung v~t duqc chieu sang.

Nhu' v~y, kh6ng phai tat ca cac vi sao tren bau troi ma ta nhln thay vao ban dem deu la ngu6n sang.

Vid1:12

10

V~t nao sau day khong phai la v~t sang : ng9n nen dang chay; 19 thuy tinh d~t du'oi anh nang ; cay but mau den d~t tren trang giay trang; chiec no mau tf m tham ?

Lai giai : Cay but mau den d~t tren trang giay trang kh6ng phai la v~t sang, vi n6 kh6ng tl,t phat ra anh sang cung kh6ng hat lc;ii anh sang tu n6 den mat ta. Ta nh~n ra cay but mau den nho n6 nam tren trang giay trang va cac v~t sang khac d~t xung quanh n6.

CUNG LUV~N T~P

. .! BAI T~P ca BAN

1. Trong nhung v~t sau day, nhung v~t nao duqc xem la ngu6n sang, v~t duqc chieu sang ? (Danh dau (x) vao 6 ma em ch9n)

a) Quyen sach <W tren ban

b) f)en chieu dang ho~t d(mg

c) f)en pha oto tren auong t6i

d) V~t nang M~t Troi chieu qua khe cua

e) Gi6 hoa nhieu mau sac

2. VI sao khi chieu anh sang den m(>t v~t d~t trong kh6ng khf nhv: nvoc, thuy tinh ho~c nhlfa trong (Hlnh 1.8) ta thay v~t ay trong su6t?

a) Nlfoc b) Thuytinh c) Nhlfa trong

Hinh 1.8

11

3. Hay neu : 5 ngu6n sang ti! nhien va 5 ngu6n sang nhan t90.

4. Khi anh sang chieu vao bang den, vl sao bang den kh6ng sang len ma van c6 mau den ? Hay giai thfch.

5. Dien cac tu: ngu6n sang, vgt auqc chieu sang, vgt sang vao cho tr6ng cho phu hqp.

a) Den bien dang ho9t a(>ng, giup tau be d!nh hu'ong khi di chuyen tren bien ve ban

aemla ~~~~~~

b) Chiec den long dang sang lung linh trong aem Trung Thu la ______ _

c) Den chieu la ___ ---~ Khi chieu len man anh, man anh hat l9i anh sang,

nen man anh la --------·

d) Den chieu, man anh la ______ , ta nhln thay chung vl c6 cac tia sang xuat

phat tu chung den mat ta.

6. Hay phan lo9i cac v~t sau day thanh ngu6n sang va v~t du'qc chieu sang (Hinh 1.9).

1. Mat meo. 2. Man hlnh tivi dang ho9t d9ng. 3. f>en pin dang soi d110'ng.

HA NOi 1693 Km

TP.BA L~ T t 232Mm ~

~1--1 ., .. ,< \~-- ,_ - -~,'1·_,. __ , ....

-- ~· ' - -·.l• •••. '

-~~ ·. 4. f>en trang trf.

Hinh 1.9

7. Ta nhln thay bau troi mau xanh vl

12

A. mat ta phat ra anh sang mau xanh khi nhln len bau troi.

B. ban ngay bau troi phat ra anh sang mau xanh.

c. c6 anh sang mau xanh tu bau troi truyen den mat ta.

D. bau troi du'qc M~t Troi chieu sang bang anh sang mau xanh.

s. Bang chi dan ten d11ang.

Hinh 1.10

    

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

"f·1 BAI T~P NANG CAO

8. Tren bau troi dem den tham d(>t nhien vut ngang m(>t "vi khach 19", ch6i sang va c6 hlnh d9ng kl d! : dau nh9n, duoi to trong giong nhv chiec choi quet nha. Ngvoi ta quen g<;>i d6 la sao choi (Hlnh 1.11). Sao choi la m(>t nhan c6 dvong kfnh CO vai Chl;JC kilomet va duoi dai vai tri~U kilomet. Ta chi nhln thay duoi sao choi khi n6 den gan M~t Troi. Theo em, sao choi la nguon sang hay v~t dvqc chieu sang?

9. Dau kim va cac so cua m(>t so dong ho dvqc phu lop d9 quang mong (Hlnh 1.12), lop d9 quang nay c6 tac d1,mg gl ?

10. San phan quang la lo~i son c6 the phan chieu hau het cac lo~i anh sang.

a) Vl sao cac v~ch phan chia Ian dvong deu thvong dung son phan quang (Hlnh 1.13) ?

b) Hay cho biet son phan quang con dvqc dung trong cac linh VlfC nao ?

Hinh 1.11. Sao choi.

Hinh 1.12. Dong hod~ quang.

Hinh 1.13. Cac v~ch phan chia Ian duong dung sC1n phan quang.

13

14

' NHiNXAHON

Anh sang trong thf gibi sinh v•t

Trong the gioi sinh v~t, anh sang c6 vai tro quan tr9ng va nhieu trvang hqp anh sang cOng t~o ra nhCtng hi~u ung Ii thu. B6ng toi a day bien t~o ca hqi cho cac loai sua (Hlnh 1.14a), ml,(c (Hlnh 1.14b), tom (Hlnh 1.14c) khoe cac te bao phat quang s~c so trong ca the va cOng de chung tlf v~. Cac sinh v~t nay cOng biet t~n d1,mg Slf trong SUOt Cua ca the nhV mqt each nguy trang.

Bai bien a dao Vaadhoo (thuqc quan dao Maldives), ve dem rife sang bcri slf hi~n di~n cua cac sinh v~t phu du c6 kha nang phat quang voi m~t dq rat Ion trong nvoc (Hlnh 1.14d).

a) b)

c) d)

Hlnh 1.14

HUONG DAN GIAI

1. Ngu6n sang: b, c, d.

V~t dvgc chieu sang : a, e.

2. Cac v~t trong su6t cho anh sang di qua chung m9t each "tlf do", khong phan x9, ho~c hat anh sang den mat ta.

3. - 5 ngu6n sang tlf nhien la : M~t Troi, ngoi sao, tia chop, dom d6m, nham th9ch phun ra w nui lua.

- 5 ngu6n sang nhan t9o la : den thap sang, ho quang di~n, ngu6n laze, den pin, den tf n hi~u.

4. Bang den la v~t khong tlf phat ra anh sang va cung khong hat l9i nhung anh sang chieu vao n6 (anh sang khi chieu vao bj bang den hap thl,J). Ta nh~n ra bang den vi n6 dvqc d~t ben c9nh nhung v~t sang khac nhv buc tvong phfa sau chang h9n.

s. a) ngu6n sang ; b) ngu6n sang; c) ngu6n sang; v~t dvqc chieu sang; d) v~t sang.

6. - Ngu6n sang : (2) ; (3) ; (4).

- V~t dvgc chieu sang : (1) ; (5).

7. Ch9n C.

s. Ta chi thay sao choi khi sao choi tien den gan M~t Troi. Vl v~y, sao choi la v~t dvgc chieu sang.

9. Trong cho t6i, anh sang tlf phat ra W lop d9 quang tren dau kim va cac con s6 truyen den mat ta, giup ta c6 the xem gio trong ch6 t6i m9t each de dang.

10. Scm phan quang la lo9i son phan x9 chum anh sang chieu vao n6. Vl v~y, ban dem khi chieu sang m9t v~t da dvgc son bang son phan quang, ta thay v~t d6 sang len.

a) Cac v9ch phan chia Ian dvong dvgc phu bang lop son phan quang, khi c6 anh sang chieu vao, tia sang dvqc hat tro l9i va ta nhln ro Ian dvong vao ban dem.

b)Son phan quang con dvqc dung cho bien s6 xe, cac bien bao giao thong, ... de ngVoi di dVong nhln thay vao ban dem (Hinh 1.15).

a) Bien so xe dung s<1n phan quang.

b) Bien bao hi~u giai h~n toe di) dung s<1n phan quang.

Hinh 1.15

15

SllTRUY~N ANH SANG - O'NG DUNG COA SllTRUY~NTHANG ANH SANG •

St!truy~n anh sang

f)tJ(Jng truyen cua anh sang

EMCOBltT ~ Trong m6i trVong trong su6t va dong tf nh, anh sang truyen di theo dvong thang .

16

•

Trong moi truang trong su6t nhung khong dong tf nh, anh sang c6 the truyen theo auang cong ho~c allang gap khuc.

Hlnh 2.1 Anh sang cua ng9n den bien giup tau, thuyen djnh hllang trong Clem toi.

Tia sang - Chum sang

- Dvong truyen cua anh sang tu diem A den diem B dvqc bieu dien bang m(>t dvong thang AB c6 hvong gQi la tia sang (Hlnh 2.2).

A B .,~------,.

Hlnh 2.2