New Geschiedenis HAVO Examenbundel 1999-2019 · 2019. 9. 9. · Geschiedenis HAVO Examenbundel...

GeschiedenisHAVO

Examenbundel1999-2019

Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie ook www.sslleiden.nl.Beschikbaar gesteld door de Universiteit Leiden en Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL).


Inhoudsopgave2019 I - Geschiedenis

2019 II - Geschiedenis

2018 I - Geschiedenis









2014 I - Geschiedenis (pilot)


2014 II - Geschiedenis (pilot)


2013 I - Geschiedenis (Pilot)








2011 II - Geschiedenis (Pilot)














2007 I - Geschiedenis (nieuwe stijl)












3

16

31

44

57

70

84

98

111

125

137

149

161

173

185

198

210

223

235

247

260

272

284

296

307

319

343

354

365

378

389

401

412

423

435

447

458

470

482

504

514

522

530

538

546

558

566

578

589

Pagina: 1Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie ook www.sslleiden.nl.Beschikbaar gesteld door de Universiteit Leiden en Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL).











600

611

620

629

639

649

660

670

679



Correctievoorschrift HAVO

2019 tijdvak 1

geschiedenis

Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmode 5 Aanleveren scores 6 Bronvermeldingen 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 41 en 42 van het Eindexamenbesluit VO. Voorts heeft het College voor Toetsen en Examens op grond van artikel 2 lid 2d van de Wet College voor toetsen en examens de Regeling beoordelingsnormen en bijbehorende scores centraal examen vastgesteld. Voor de beoordeling zijn de volgende aspecten van de artikelen 36, 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit VO van belang: 1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de

beoordelingsnormen en het proces-verbaal van het examen toekomen aan de examinator. Deze kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordeling aan de directeur. De examinator past de beoordelingsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door het College voor Toetsen en Examens.

2 De directeur doet de van de examinator ontvangen stukken met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de directeur van de school van de gecommitteerde toekomen. Deze stelt het ter hand aan de gecommitteerde.

HA-1021-a-19-1-c 1 lees verder ►►►



3 De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelingsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door het College voor Toetsen en Examens. De gecommitteerde voegt bij het gecorrigeerde werk een verklaring betreffende de verrichte correctie. Deze verklaring wordt mede ondertekend door het bevoegd gezag van de gecommitteerde.

4 De examinator en de gecommitteerde stellen in onderling overleg het behaalde aantal scorepunten voor het centraal examen vast.

5 Indien de examinator en de gecommitteerde daarbij niet tot overeenstemming komen, wordt het geschil voorgelegd aan het bevoegd gezag van de gecommitteerde. Dit bevoegd gezag kan hierover in overleg treden met het bevoegd gezag van de examinator. Indien het geschil niet kan worden beslecht, wordt hiervan melding gemaakt aan de inspectie. De inspectie kan een derde onafhankelijke corrector aanwijzen. De beoordeling van deze derde corrector komt in de plaats van de eerdere beoordelingen.

2 Algemene regels Voor de beoordeling van het examenwerk zijn de volgende bepalingen uit de regeling van het College voor Toetsen en Examens van toepassing: 1 De examinator vermeldt op een lijst de namen en/of nummers van de kandidaten,

het aan iedere kandidaat voor iedere vraag toegekende aantal scorepunten en het totaal aantal scorepunten van iedere kandidaat.

2 Voor het antwoord op een vraag worden door de examinator en door de gecommitteerde scorepunten toegekend, in overeenstemming met correctievoorschrift. Scorepunten zijn de getallen 0, 1, 2, ..., n, waarbij n het maximaal te behalen aantal scorepunten voor een vraag is. Andere scorepunten die geen gehele getallen zijn, of een score minder dan 0 zijn niet geoorloofd.

3 Scorepunten worden toegekend met inachtneming van de volgende regels: 3.1 indien een vraag volledig juist is beantwoord, wordt het maximaal te behalen

aantal scorepunten toegekend; 3.2 indien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te

behalen scorepunten toegekend in overeenstemming met het beoordelingsmodel;

3.3 indien een antwoord op een open vraag niet in het beoordelingsmodel voorkomt en dit antwoord op grond van aantoonbare, vakinhoudelijke argumenten als juist of gedeeltelijk juist aangemerkt kan worden, moeten scorepunten worden toegekend naar analogie of in de geest van het beoordelingsmodel;

3.4 indien slechts één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, wordt uitsluitend het eerstgegeven antwoord beoordeeld;

3.5 indien meer dan één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, worden uitsluitend de eerstgegeven antwoorden beoordeeld, tot maximaal het gevraagde aantal;

3.6 indien in een antwoord een gevraagde verklaring of uitleg of afleiding of berekening ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegekend tenzij in het beoordelingsmodel anders is aangegeven;




3.7 indien in het beoordelingsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formuleringen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord;

3.8 indien in het beoordelingsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet in het antwoord van de kandidaat voor te komen;

3.9 indien een kandidaat op grond van een algemeen geldende woordbetekenis, zoals bijvoorbeeld vermeld in een woordenboek, een antwoord geeft dat vakinhoudelijk onjuist is, worden aan dat antwoord geen scorepunten toegekend, of tenminste niet de scorepunten die met de vakinhoudelijke onjuistheid gemoeid zijn.

4 Het juiste antwoord op een meerkeuzevraag is de hoofdletter die behoort bij de juiste keuzemogelijkheid. Voor een juist antwoord op een meerkeuzevraag wordt het in het beoordelingsmodel vermelde aantal scorepunten toegekend. Voor elk ander antwoord worden geen scorepunten toegekend. Indien meer dan één antwoord gegeven is, worden eveneens geen scorepunten toegekend.

5 Een fout mag in de uitwerking van een vraag maar één keer worden aangerekend, tenzij daardoor de vraag aanzienlijk vereenvoudigd wordt en/of tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld.

6 Een zelfde fout in de beantwoording van verschillende vragen moet steeds opnieuw worden aangerekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld.

7 Indien de examinator of de gecommitteerde meent dat in een examen of in het beoordelingsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelingsmodel juist zijn. Hij kan de fout of onvolkomenheid mededelen aan het College voor Toetsen en Examens. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Met een eventuele fout wordt bij de definitieve normering van het examen rekening gehouden.

8 Scorepunten worden toegekend op grond van het door de kandidaat gegeven antwoord op iedere vraag. Er worden geen scorepunten vooraf gegeven.

9 Het cijfer voor het centraal examen wordt als volgt verkregen. Eerste en tweede corrector stellen de score voor iedere kandidaat vast. Deze score wordt meegedeeld aan de directeur. De directeur stelt het cijfer voor het centraal examen vast op basis van de regels voor omzetting van score naar cijfer.

NB1 T.a.v. de status van het correctievoorschrift:

Het College voor Toetsen en Examens heeft de correctievoorschriften bij regeling vastgesteld. Het correctievoorschrift is een zogeheten algemeen verbindend voorschrift en valt onder wet- en regelgeving die van overheidswege wordt verstrekt. De corrector mag dus niet afwijken van het correctievoorschrift.

NB2 T.a.v. het verkeer tussen examinator en gecommitteerde (eerste en tweede corrector):

Het aangeven van de onvolkomenheden op het werk en/of het noteren van de behaalde scores bij de vraag is toegestaan, maar niet verplicht. Evenmin is er een standaardformulier voorgeschreven voor de vermelding van de scores van de kandidaten. Het vermelden van het schoolexamencijfer is toegestaan, maar niet verplicht. Binnen de ruimte die de regelgeving biedt, kunnen scholen afzonderlijk of in gezamenlijk overleg keuzes maken.




NB3 T.a.v. aanvullingen op het correctievoorschrift: Er zijn twee redenen voor een aanvulling op het correctievoorschrift: verduidelijking en een fout. Verduidelijking Het correctievoorschrift is vóór de afname opgesteld. Na de afname blijkt pas welke antwoorden kandidaten geven. Vragen en reacties die via het Examenloket bij de Toets- en Examenlijn binnenkomen, kunnen duidelijk maken dat het correctie-voorschrift niet voldoende recht doet aan door kandidaten gegeven antwoorden. Een aanvulling op het correctievoorschrift kan dan alsnog duidelijkheid bieden. Een fout Als het College voor Toetsen en Examens vaststelt dat een centraal examen een fout bevat, kan het besluiten tot een aanvulling op het correctievoorschrift. Een aanvulling op het correctievoorschrift wordt door middel van een mailing vanuit Examenblad.nl bekendgemaakt. Een aanvulling op het correctievoorschrift wordt zo spoedig mogelijk verstuurd aan de examensecretarissen. Soms komt een onvolkomenheid pas geruime tijd na de afname aan het licht. In die gevallen vermeldt de aanvulling: – Als het werk al naar de tweede corrector is gezonden, past de tweede corrector

deze aanvulling op het correctievoorschrift toe. en/of – Als de aanvulling niet is verwerkt in de naar Cito gezonden Wolf-scores, voert

Cito dezelfde wijziging door die de correctoren op de verzamelstaat doorvoeren. Dit laatste gebeurt alleen als de aanvulling luidt dat voor een vraag alle scorepunten moeten worden toegekend. Als een onvolkomenheid op een dusdanig laat tijdstip geconstateerd wordt dat een aanvulling op het correctievoorschrift ook voor de tweede corrector te laat komt, houdt het College voor Toetsen en Examens bij de vaststelling van de N-term rekening met de onvolkomenheid.

3 Vakspecifieke regels Voor dit examen zijn de volgende vakspecifieke regels vastgesteld: 1 Vakinhoudelijke argumenten moeten afkomstig zijn uit gezaghebbende,

wetenschappelijke publicaties. 2 Als gevraagd wordt naar het noemen van één van de negenenveertig 'kenmerkende

aspecten', is een letterlijke weergave daarvan niet vereist. Er kan in de regel worden volstaan met een juiste omschrijving van het 'kenmerkend aspect' of van dat deel ervan dat relevant is voor de beantwoording van de vraag (er zijn kenmerkende aspecten die uit meerdere onderdelen bestaan).




4 Beoordelingsmodel

Door de tijd heen

1 maximumscore 2 De juiste volgorde is: 6, 3, 4, 2, 1, 5

Opmerking Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder complete en foutloze reeks ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend.

Vroegmoderne tijd

2 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: Door het (op grote schaal) verspreiden van de kaart met daarop een tot dan toe onbekend continent veranderde in Europa de kennis van / de kijk op de wereld, waardoor het besef groeide dat het bestaande beeld van de wereld niet volledig was / niet klopte (wat bijdroeg tot het veranderende wereldbeeld).

3 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • De paus verweet Luther dat zijn kritiek op bepaalde regels van de kerk

/ zijn kritiek op de machtsaanspraken van de kerk / zijn ideeën over het vertalen van de bijbel in de volkstaal schadelijk waren voor de positie van de kerk / voor de positie van de paus (zodat de paus de banvloek uitsprak) 1

• Karel V streefde ook in godsdienstig opzicht naar eenheid / voerde eencentralisatiebeleid, zodat hij Luther voor de Rijksdag ontbood om hem zijn ideeën te laten herroepen (en zo de eenheid te herstellen) 2

Vraag Antwoord

Scores




Vraag

Antwoord

Scores

4 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Door enkele beeldenstormers op te laten hangen stelde

Willem van Oranje een afschrikwekkend voorbeeld aan toekomstige ordeverstoorders / stelde Willem van Oranje de katholieken tevreden (waardoor meer onrust werd voorkomen) 1

• Door calvinisten en lutheranen plaatsen te geven om hun godsdienst ongehinderd uit te oefenen, nam Willem van Oranje een oorzaak van de onrust / van de Beeldenstorm weg 1

• Willem van Oranje zorgde met de maatregelen dat katholieken en protestanten ieder hun geloof konden uitoefenen waarmee hij zijn uitgangspunt van gelijkberechtiging voor protestanten en katholieken nastreefde 2

5 maximumscore 4

Uit het antwoord moet blijken dat het stadsbestuur met het uitgeven van noodmunten: • waarvoor de bevolking verplicht aan de soldaten goederen moet

leveren / wisselgeld moet geven, het probleem wil oplossen dat er geen geld is om de soldaten die Leiden verdedigen te betalen 2

• met de tekst 'Voor het vaderland' een beroep doet op de vaderlandsliefde van de burgers, waarmee het wil bereiken dat er steun is onder de bevolking voor hun beleid / dat de burgers de Opstand steunen 2

6 maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is: • De soldaten gaan muiten / huizen plunderen, omdat Filips II vanwege

de (hoge) kosten van het voeren van vele oorlogen tegelijkertijd zijn soldaten niet voldoende kan betalen 2

• De wens zich te ontdoen van de plunderende soldaten / de angst voor muitende Spaanse soldaten leidt ertoe dat vrijwel alle gewesten zich bij de Opstand aansluiten (door het sluiten van de Pacificatie van Gent) 1

7 maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is: Dat de vergaderstukken werden bewaard in een kist die alleen geopend kon worden als alle gewesten een vertegenwoordiger (met de sleutel) stuurden, paste bij de staatsinrichting van de Republiek als unie van zeven zelfstandige gewesten, waarbij beslissingen werden genomen met instemming van / met draagvlak in alle gewesten.




Vraag

Antwoord

Scores

8 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Uit de brief blijkt dat de edelen elkaar (moeten) beconcurreren om de

gunst van de koning 1 • Lodewijk XIV streeft ernaar dat alle macht in zijn handen blijft / dat hij

absolute macht behoudt; door het stimuleren van de onderlinge concurrentie / door het bevorderen dat de edelen hun eigen (ceremoniële) positie moeten verdedigen voorkomt Lodewijk dat de edelen tegen hem (kunnen) samenspannen 2

9 maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is: • Uit de brief blijkt dat rang / afkomst iemands macht bepaalt / dat

Lodewijk XIV een absoluut vorst is 1 • wat ingaat tegen het Verlichte ideaal van gelijkheid / dat iemands

positie gebaseerd moet zijn op verdiensten (en daarmee de kritiek van de democratisch-revolutionairen op het ancien régime ondersteunt) 1

Moderne tijd

10 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: Het Kamerlid wilde: • de mening overbrengen dat (de campagne geleid door) Van Daalen

tiranniek / bloeddorstig was 1 • bereiken dat zijn kritiek steun kreeg / dat Van Daalen werd

aangesproken op de gebeurtenissen, want het optreden van Alva was een herkenbaar symbool van slecht beleid voor veel Nederlanders / werd door veel Nederlanders afgekeurd 2

11 maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is: Bismarck is zich ervan bewust dat door de Duitse overwinning in de Frans-Duitse oorlog / door het uitroepen van het Duitse keizerrijk in Versailles, de verhouding tussen Frankrijk en Duitsland gespannen is / Frankrijk revanche op Duitsland wil (zodat Bismarck het land speciaal noemt).




Vraag

Antwoord

Scores

12 maximumscore 4 Kern van een juist antwoord is: • Bismarck bedreef alliantiepolitiek / wilde het machtsevenwicht in

Europa handhaven 1 • waarop de kritiek kwam dat Bismarck niet streefde naar het veroveren

van kolonies 1 • Deze kritiek is te verklaren vanuit 'het moderne imperialisme', waarbij

het verwerven van kolonies werd nagestreefd ten behoeve van grondstoffen en afzetmarkten voor de industrie / vanuit 'het ontstaan van (de politiekmaatschappelijke stroming) het nationalisme', waarbij het verwerven van kolonies werd nagestreefd om het aanzien van Duitsland te vergroten 2

13 maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is: Emmeline Pankhurst beweert dat als vrouwen plaats kunnen nemen in de volksvertegenwoordiging / medezeggenschap zouden hebben, er wetten zullen worden aangenomen die de positie van vrouwen zouden verbeteren / die vrouwen en mannen gelijk zouden behandelen (wat de verdere emancipatie van de vrouwen zou bevorderen).

14 maximumscore 2 De juiste volgorde is: 5, 2, 6, 4, 1, 3 Opmerking Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder complete en foutloze reeks ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend.

15 maximumscore 2 Kern van een juist antwoord is: Je kunt beweren dat de maker van de praalwagen laat zien dat de uitbreiding van de Duitse vloot noodzakelijk is, door af te beelden dat de Duitse vloot zo klein is dat Groot-Brittannië / John Bull de Duitse vloot kan / wil opslokken (en daarmee de plannen van Von Tirpitz voor uitbreiding van de Duitse vloot ondersteunt).




Vraag Antwoord

Scores

16 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Johann Herbert zegt dat de leiders van de regering verraders zijn /

Duitsland in ongenade hebben laten vallen, waaruit blijkt dat (een deel van) het volk de regering van de Republiek niet vertrouwt / verantwoordelijk houdt voor de nederlaag in de oorlog / de regering van de Republiek het tekenen van de Vrede van Versailles kwalijk neemt 2

• wat bijdraagt aan de ondergang van de Republiek van Weimar omdatdeze hierdoor politiek instabiel is / omdat extreme partijen (als de NSDAP) hierdoor (meer) aanhang krijgen. 1

17 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Low geeft hier zijn twijfel weer door het afbeelden van (twee van de

volgende): − Hitler die als een beul een bijl vasthoudt. − Hitler die als rechter optreedt. − de bewaking van de verdachten door SA-mannen (en niet door

politie). − de hakenkruisvlag (een partijsymbool). − het peinzend toezien van het 'wereldoordeel'.

per juiste verwijzing naar de prent 1

• Na de Rijksdagbrand zet het parlement zich (met de machtigingswet)buitenspel waardoor de Duitse staat in snel tempo een totalitaire staat /een dictatuur wordt (zodat er geen onafhankelijke rechtspraak meer is) 1

18 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Een ideologisch motief is het uitschakelen van communisten /

Slavische volkeren / Joden / het streven naar etnische herschikking (vanuit het radicale anticommunisme / het racistische wereldbeeld van de nazi's) 1

• Anton Roos schrijft aan zijn vrouw over het wegvoeren (en implicietdaarmee het doden) van communisten en Joden als een bekend verschijnsel / over de krijgsgevangenen als 'tuig', waarmee je kunt aantonen dat hij de uitroeiing van communisten / Joden / etnische herschikking ondersteunt 1




Vraag

Antwoord

Scores

19 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: Je kunt twijfelen aan de bruikbaarheid van de brieven als bron over de misdragingen van het Duitse leger omdat (twee van de volgende): − soldaten gruwelijke details achterhouden (om hun familieleden te

sparen / uit schaamte over hun eigen daden). − de legerleiding (soms) brieven censureert / informatie als geheim

bestempelt. − soldaten niet op de hoogte zijn van alle misdragingen van het hele

leger. per juiste reden 1

20 maximumscore 2 De juiste combinaties zijn: 1 - d, 2 - b, 3 - a, 4 - e indien vier combinaties juist 2 indien drie combinaties juist 1 indien minder dan drie combinaties juist 0

21 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • De Sovjet-Unie en de westelijke mogendheden worden het tijdens de

Conferentie van Potsdam niet eens over de vredesregeling met Duitsland / over de nieuwe machtsverhoudingen in Europa 1

• wat bijdraagt aan het begin van de Koude Oorlog, omdat ze elkaar ervan verdenken hun macht te willen vergroten (waardoor het wantrouwen tussen de beide blokken groeit) 1

• Uit de bron kun je afleiden dat beide ideologische blokken geen informatie willen delen over hun onderzoek naar de atoombom / streven naar het bezit van de atoombom 1

• wat bijdraagt aan het begin van de Koude Oorlog, doordat de angst dat het andere land voorloopt in bewapening / doordat de wens voorop te lopen in de ontwikkeling van de atoombom het begin is van een (kern)wapenwedloop (en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog) 1




Vraag

Antwoord

Scores

22 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • De regering van de DDR sloot de grens met West-Berlijn om een eind

te maken aan de vlucht van (vooral hoogopgeleide) burgers van de DDR naar het Westen / om de DDR van kapitalistische invloed af te schermen 1

• De naam Tränenpalast werd verboden omdat die de nadruk legde op het verdriet dat de Muur / dat de scheiding van Duitsland veroorzaakte onder de bevolking, terwijl kritiek op (het beleid van) het regime niet was toegestaan in de communistische / totalitaire DDR 2

23 maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is: De Cubacrisis kan worden gezien als keerpunt doordat beide partijen schrokken van gebeurtenissen tijdens de crisis (die dreigde uit te lopen op een nucleaire oorlog), zodat zij daarna de spanning wilden verminderen door wapenonderhandelingen / betere communicatie (wat het begin was van de Detente).

24 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Het ter verantwoording roepen van Dubček door Brezjnev / de

aankondiging van Brezjnev dat hij maatregelen zal nemen, laat zien dat de Sovjet-Unie geen aantasting van hun invloed / geen aantasting van het communisme in Oost-Europa tolereert, wat past bij de houding van de Sovjet-Unie ten opzichte van de satellietstaten vanaf het begin van de Koude Oorlog 2

• Het beleid van Dubček, waarbij ruimte is voor de pers die kritiek op de Sovjet-Unie publiceert, toont een verandering van het totalitaire / communistische karakter van het regime, waar tot dan toe sprake is van censuur 2

25 maximumscore 2

Voorbeeld van een juist antwoord is: Met de (boos) weglopende Karl Marx / met de tekst die wijst op het einde van het marxisme als politieke machtsfactor, geeft Opland de verwachting weer dat er (na de val van de Muur) een einde zal komen aan communistische regimes in Oost-Europa.




Vraag

Antwoord

Scores

26 maximumscore 4 Een juist antwoord bevat twee van de volgende combinaties van kenmerkend aspect met uitleg: bij 1: • Het sluiten van het badhuis wegens gebrek aan brandstof past bij 'de

Duitse bezetting van Nederland' / bij 'het voeren van twee wereldoorlogen' 1

• omdat door de oorlog tekorten ontstonden aan primaire levensbehoeften (zoals brandstof) / voorrang werd gegeven aan de behoeftes van het leger 1

bij 2: • Het teruglopen van de bezoekersaantallen past bij 'de toenemende

westerse welvaart vanaf de jaren zestig' 1 • omdat steeds meer Amsterdammers zich een huis met eigen badkamer

konden veroorloven (en dus geen gebruik meer maakten van het badhuis) 1

bij 3: • De heropening van het badhuis als hammam past bij 'de ontwikkeling

van pluriforme en multiculturele samenlevingen' 1 • omdat er steeds meer inwoners van Nederland met een Oosterse

achtergrond / met interesse in de Oosterse cultuur waren 1

5 Aanleveren scores Verwerk de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per examinator in de applicatie Wolf. Accordeer deze gegevens voor Cito uiterlijk op 24 mei. Meteen aansluitend op deze datum start Cito met de analyse van de examens. Ook na 24 mei kunt u nog tot en met 11 juni gegevens voor Cito accorderen. Deze gegevens worden niet meer meegenomen in de hierboven genoemde analyses, maar worden wel meegenomen bij het genereren van de groepsrapportage. Na accordering voor Cito kunt u in Wolf de gegevens nog wijzigen om ze vervolgens vrij te geven voor het overleg met de externe corrector. Deze optie is relevant als u Wolf ook gebruikt voor uitwisseling van de gegevens met de externe corrector. tweede tijdvak Ook in het tweede tijdvak wordt de normering mede gebaseerd op door kandidaten behaalde scores. Wissel te zijner tijd ook voor al uw tweede-tijdvak-kandidaten de scores uit met Cito via Wolf. Dit geldt niet voor de aangewezen vakken.




6 Bronvermeldingen

bron 1 Johan Koppenol (red.), Het Leids ontzet, 3 oktober 1574, door de ogen van tijdgenoten, Amsterdam 2002, pag. 41-42

bron 2 http://www.dbnl.org/tekst/_bij005190401_01/_bij005190401_01_0006.php#004T folio 167 bron 3 http://www.fordham.edu/halsall/mod/1704duchess.asp bron 4 Sebastian Haffner, Van Bismarck tot Hitler; het Duitse Rijk 1871-1945; een terugblik,

Haarlem 1988, pag. 4 bron 5 Margreet Fogteloo, I have a dream, Belangrijke en bijzondere redevoeringen uit de

geschiedenis, Utrecht 1998, pag. 154 bron 6 De Beste Foto's uit de 19e eeuw, de maatschappijen van 1850-1918 gevangen in

honderden briljante foto's, Lisse 1995, pag. 353 bron 7 Ellen Switzer, How Democracy Failed, Londen 1975, pag 20 bron 8 Europe since Versailles by Low, London 1940, pag. 89 bron 9 Martin Rüther, 'Macht will ich haben!" - Die Erziehung des Hitlerjungen Günther Roos zum

Nationalsozialisten, Bonn 2017, pag.163. bron 10 S. Butler, Roosevelt and Stalin, Portrait of a Partnership, New York 2015, pag. 493 bron 11 http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/nsa/publications/DOC_readers/psread/doc81.htm bron 12 J. Jacobs (ed.), De wereld (1947-2001) volgens Opland, Zwolle 2004, pag. 82

HA-1021-a-19-1-c 13 ei nde





2019 tijdvak 2

geschiedenis

Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren scores 6 Bronvermeldingen 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 41 en 42 van het Eindexamenbesluit VO. Voorts heeft het College voor Toetsen en Examens op grond van artikel 2 lid 2d van de Wet College voor toetsen en examens de Regeling beoordelingsnormen en bijbehorende scores centraal examen vastgesteld. Voor de beoordeling zijn de volgende aspecten van de artikelen 36, 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit VO van belang: 1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de






4 Beoordelingsmodel

Door de tijd heen

1 maximumscore 2 De juiste volgorde is: 4, 3, 6, 5, 2, 1 Opmerking Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder complete en foutloze reeks ontstaat, mag 1 scorepunt worden toegekend.

Vroegmoderne tijd

2 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: De las Casas voelde zich als priester / bisschop verantwoordelijk voor het welzijn van de bevolking, dat door de slechte behandeling door de Spaanse veroveraars verslechterde / de bekering van de bevolking, die door de slechte behandeling door de Spaanse veroveraars bemoeilijkt werd (waardoor hij die behandeling veroordeelde).

3 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Met de Nederlandse titel werd de boodschap overgebracht dat de

Spanjaarden tirannieke / slechte bestuurders waren 1 • wat paste bij de politieke situatie omstreeks 1600, omdat de Republiek

in oorlog was met Spanje (en een kritisch boek over de Spanjaarden de strijd kon rechtvaardigen) 1

4 maximumscore 3

Uit het antwoord moet blijken dat: • Filips II met het bevel de eenheid / de rust in de Nederlanden wilde

herstellen / bewaren 1 • de adel besloot een verzoek in te dienen de ketterwetgeving op te

heffen, waarmee ze zich uitsprak tegen het beleid van Filips II en daarmee bijdroeg aan het gebrek aan eenheid / wat leidde tot meer calvinistische activiteit en daarmee bijdroeg aan de onrust 2

Vraag

Antwoord

Scores




Vraag

Antwoord

Scores

5 maximumscore 3 Een juist antwoord bevat de volgende elementen: • De calvinisten verspreiden hun geloof door in de openbaarheid te

preken / erediensten te houden (zodat iedereen kennis kan nemen van hun geloof) 1

• De calvinisten verspreiden hun geloof door mensen aan zich te binden met liefdadigheid (brood uitdelen aan diegenen die de dienst bijwonen) 1

• De ketterwetgeving wordt in 1566 tijdelijk opgeschort, zodat de calvinisten openlijk kunnen optreden 1

6 maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is: Je kunt beweren dat het beginpunt van een zelfstandige Nederlandse staat lag in: • 1579, toen de opstandige noordelijke gewesten de Unie van Utrecht

sloten (een politiek en militair verbond) 1 • 1588, toen de opstandige gewesten besloten niet langer te zoeken naar

een nieuwe landsheer / de Republiek stichtten 1

7 maximumscore 2 De juiste combinaties zijn: a - 4, b - 3, c - 5, d - 2 indien vier combinaties juist 2 indien drie combinaties juist 1 indien minder dan drie combinaties juist 0

8 maximumscore 3 Kern van een juist antwoord is: • In het begin van de Opstand wordt Filips II niet verantwoordelijk

gehouden voor de misdragingen van de Spaanse soldaten in de Nederlanden 1

• Uit het verwijt dat Filips II de schuldigen niet berecht / straft / dat de plunderingen met zijn instemming plaatsvinden, blijkt dat de Staten-Generaal Filips II persoonlijk verantwoordelijk houden voor het optreden van de Spaanse soldaten 1

• De Staten-Generaal besluiten Filips II als vorst af te zweren (omdat Filips II persoonlijk verantwoordelijk is, en daardoor als vorst faalt) 1




Vraag

Antwoord

Scores

9 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: bij 1: • Het afbeelden van de vele (handels)schepen / dat er geld is om een

kostbaar schilderij te laten maken, illustreert de economische bloei van de Republiek 1

• Een schilderij laten maken / (het vakmanschap van) het schilderij zelf illustreert de culturele bloei van de Republiek 1

bij 2: • Het stadsbestuur wil de boodschap uitdragen dat Dordrecht bekwaam

bestuurd wordt (door te laten afbeelden dat Dordrecht welvarend is / dat de handelsrechten worden nageleefd) 1

Opmerking Alleen als bij 1 een juist onderdeel van de bloei van de Republiek gecombineerd wordt met een passende beschrijving van het schilderij, wordt telkens 1 scorepunt toegekend.

10 maximumscore 2 Kern van een juist antwoord is: Uit de beschrijving van de manier waarop handelaren een vrije man tot slaaf maken / dat een vrij man met geweld meegenomen wordt, blijkt dat slavenhandel strijdig is met het verlichte ideaal van (persoonlijke) vrijheid. Opmerking Alleen als met een verwijzing naar de bron duidelijk wordt gemaakt welk verlicht ideaal uit de bron naar voren komt, worden scorepunten toegekend.




Vraag

Antwoord

Scores

Moderne tijd

11 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is (drie van de volgende): − Het aannemen van een wet die bepaalt dat vrouwen en kinderen niet

langer dan elf uur achter de machine mogen staan (1), past bij 'de discussies over de sociale kwestie' / bij 'de industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legt voor een industriële samenleving'.

− Het protest van de directie tegen de kortere werktijden omdat de woonsituatie van de arbeiders slecht was (2), past bij 'de discussie over de sociale kwestie'.

− De staking die de arbeidsters organiseren voor betere voorwaarden (3), past bij 'de opkomst van emancipatiebewegingen' / bij 'de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen zoals feminisme / socialisme'.

− De oproep van het socialistische dagblad om de stakers financieel te steunen (4), past bij 'de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen zoals socialisme' / bij 'de discussie over de sociale kwestie'.

− Dat de arbeidsters de directie van de vlasspinnerij zover krijgen dat die een overeenkomst sluit (5), past bij 'de opkomst van emancipatiebewegingen' / bij 'de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen zoals feminisme'.

per juiste combinatie van gegeven en daarbij passend kenmerkend aspect 1 Opmerking Als hetzelfde kenmerkend aspect meerdere keren wordt gebruikt, wordt slechts 1 scorepunt toegekend.

12 maximumscore 2 Kern van een juist antwoord is: • Het intrekken van de Arbeidswet zou het directe probleem van

inkomstenverlies door de kortere werktijden oplossen (omdat de vrouwen weer langer zouden gaan werken) 1

• Het achterliggende probleem dat de vrouwen te weinig loon betaald kregen / lange dagen moesten maken om in hun levensonderhoud te voorzien, werd door intrekking van de Arbeidswet niet weggenomen 1




Vraag

Antwoord

Scores

13 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Ekker schrijft dat ze onaangenaam getroffen / huiverig is door het

ontbreken van onderwerping / eerbied bij de Algerijnen / dat inlanders die niet eerbiedig zijn moeten worden gemeld, waaruit blijkt dat zij ervan uitgaat dat de inwoners van kolonies zich moeten onderwerpen aan de (blanke) overheersers (wat past bij het moderne imperialisme) 2

• Ekker is waarschijnlijk bang (dat het gebrek aan eerbied een aanwijzing is) dat in Algerije een opstand / bevrijdingsoorlog uitbreekt / dat de leefwijze van de kolonisatoren verloren gaat, wat past bij / vooruitloopt op het kenmerkende aspect 'vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme' 2

14 maximumscore 2

De juiste volgorde is: 1, 5, 2, 6, 3, 4 Opmerking Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder complete en foutloze reeks ontstaat, mag 1 scorepunt worden toegekend.

15 maximumscore 3 Kern van een juist antwoord is: • Met (een van de volgende): 1

− de titel 'Koloniale klok van het Duitse Rijk' − de tekst 'geen zonsondergang in ons Rijk' − de tekst 'Onze toekomst bevindt zich op het water' − de mogelijkheid om de tijd in alle Duitse koloniën af te lezen − de afbeeldingen met taferelen uit de koloniën − de afbeelding van een (oorlogs)schip

• brengt de klok de boodschap over dat de Duitse Weltpolitik moet streven naar kolonialisme / de Vlootwet belangrijk is voor de koloniale uitbreiding van Duitsland 1

• Een klok wordt vaak bekeken / heeft een prominente plaats in huis (waardoor het een effectief middel is om een propagandaboodschap over te brengen) 1

Opmerking Er wordt alleen 1 scorepunt toegekend aan een juiste verwijzing naar de bron als de propagandaboodschap van de klok juist wordt weergegeven.




Vraag

Antwoord

Scores

16 maximumscore 4 Kern van een juist antwoord is: bij 1: • Een van de uitgangspunten van de Weltpolitik was dat Duitsland zijn

blik naar het oosten richtte / zijn macht wilde uitbreiden in het oosten, waardoor Rusland zich zorgen maakte over Duitse agressie (en Franse steun zocht) 2

bij 2: • Door de Vlootwet werd de Duitse vloot uitgebreid, waardoor Groot-

Brittannië bang was zijn positie als grootste maritieme macht kwijt te raken / bezorgd was voor Duitse agressie op zee (en Franse steun zocht) 2

17 maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is: • Gibbs vindt oorlogsjournalistiek van belang, omdat de bevolking recht

heeft op informatie / omdat deze het beeld van de oorlog bij het thuisfront / de steun van de bevolking voor de oorlog mede bepaalt 1

• terwijl het voor Haig vanuit zijn functie als generaal belangrijk is zijn soldaten niet in gevaar te brengen / om de steun van het thuisfront niet te verliezen, waardoor hij zo min mogelijk details over de oorlog in de krant wil 2

Opmerking Alleen als de afkeer van Haig op een juiste manier met de mening van Gibbs wordt verbonden, worden scorepunten toegekend voor het tweede deel van het antwoord.

18 maximumscore 2 Kern van een juist antwoord is: Door een briefkaart te versturen met de tekst over het onoverwonnen leger / het beeld van het massaal aanwezige publiek / de feestelijke ontvangst van de troepen, laat de soldaat zien dat hij het eens is met de kritiek dat de Duitse regering zich heeft overgegeven terwijl het Duitse leger niet had verloren / nog had kunnen doorvechten.




Vraag

Antwoord

Scores

19 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: De nationaalsocialisten hebben het uitgangspunt dat: • de herstelbetalingen moeten worden afgeschaft / dat economische

groei moet worden gestimuleerd, wat aansluit bij de opvatting in de bron dat de prijzen in 1923 te hoog zijn / dat de economische situatie slecht is in 1923 2

• Joden buiten de samenleving moeten worden geplaatst / dat Joden verantwoordelijk zijn voor de economische crisis, wat aansluit bij de opvatting in de bron dat de Joodse man te hoge prijzen vraagt / uitgescholden mag worden (waaruit blijkt dat antisemitische gevoelens aanwezig zijn) 2

Opmerking Alleen als een juist uitgangspunt van de nationaalsocialisten wordt verbonden met een daarbij passende opvatting in de bron, worden scorepunten toegekend.

20 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Bij de appeasementpolitiek wordt toegegeven aan de eisen van Hitler

om hiermee een oorlog / inname van meer grondgebied door Duitsland te voorkomen 1

• Met de weergave van (een van de volgende): 1 − Hitler die andere landen in de zak stopt − de landen die worden afgebeeld als (weerloze) kinderen die

makkelijk door Hitler kunnen worden meegenomen − Hitler die (verkleed als kerstman) de landen in zijn zak stopt

• geeft Low de kritiek weer dat door de appeasementpolitiek de minder machtige staten niet worden beschermd tegen Hitler / dat Hitler zich niet zal laten tegenhouden meer grondgebied voor Duitsland in te nemen 1

Opmerking Alleen als de kritiek van de tekenaar juist wordt weergegeven, wordt 1 scorepunt toegekend aan een juiste verwijzing naar de bron.

21 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: Met de opdracht een opstel te schrijven: • wilde de geheime dienst de mening van de bevolking peilen, zodat de

propaganda daarop aangepast kon worden / zodat verzet tegen de oorlog kon worden opgespoord 1

• maakte de geheime dienst de inhoud van het programma op school ondergeschikt aan de ideologie / wilde de geheime dienst kritiek onderdrukken (wat past bij een totalitair regime) 1




Vraag

Antwoord

Scores

22 maximumscore 3 Kern van een juist antwoord is: • Het doel van de Trumandoctrine was een dam op te werpen tegen

communistische expansie 1 • Met het Marshallplan werd geprobeerd om de welvaart in landen / om

de samenwerking tussen landen te vergroten, zodat het communisme minder aantrekkelijk zou worden voor de inwoners van die landen / zodat die landen zich beter konden wapenen tegen het communisme 2

23 maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is: • De eenzijdigheid van het beeld van de Amerikaanse hulp blijkt uit

(twee van de volgende): 2 − de vergelijking van Amerikaanse diplomaten met de Duitse

bezetters / met Duitse rijkscommissarissen (waarbij de suggestie wordt gewekt dat Nederland wordt overheerst).

− de bewering dat het geld voor dijkversterking wordt gebruikt om Amerikaanse wapens te kopen.

− de bewering dat de Amerikanen met de Nederlandse regering een oorlog voorbereiden tegen Oost-Europa / tegen de Sovjet-Unie.

− de suggestie dat de Nederlandse regering samenspant met de Amerikanen.

• De communistische krant beschouwt de Amerikanen in de Koude Oorlog (met de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken) als de vijand 1




Vraag

Antwoord

Scores

24 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • De sfeer tussen (de soldaten van) de Sovjet-Unie en (de soldaten van)

Tsjecho-Slowakije is tijdens de wedstrijd gespannen, wat wordt veroorzaakt door het besluit van de Sovjet-Unie tijdens de Praagse Lente met harde hand in te grijpen / het in gevaar brengen van de stabiliteit van het Oostblok door de hervormingen van Dubček 2

• Door te schrijven dat (een van de volgende): 1 − het Tsjechische leger zich nationalistisch opstelt door het volkslied

te zingen − Tsjechische soldaten vuurwerk gooien onder de auto van de

Sovjet-commandant − de generaal zegt dat het nog steeds een janboel is onder leiding

van de slapjanus Dubček (die ook de leider is tijdens de Praagse Lente)

• wil Ivanshutin de waarschuwing overbrengen dat Dubček moet worden afgezet / dat Tsjecho-Slowakije zich nog niet gedraagt als een satellietstaat van de Sovjet-Unie / nog opstandig is 1

Opmerking Alleen als de juiste waarschuwing wordt weergegeven, wordt 1 scorepunt voor een juiste verwijzing naar de bron toegekend.

25 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: De Nederlandse protesten: • waren een reactie op het toenemen van de wapenwedloop / op het

beëindigen van de detente door de Verenigde Staten 1 • pasten bij de sociaal-culturele veranderingsprocessen (vanaf de

jaren 1960), waarbij men zich ging verzetten tegen de autoriteiten (en met aanhoudende demonstraties besluiten van de Nederlandse regering aanvocht) 1




Vraag

Antwoord

Scores

26 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • De kern van de politiek van Gorbatsjov is dat hij meer openheid

(Glasnost) en economische hervormingen (Perestrojka) wil doorvoeren 1 • Met (twee van de volgende): 2

− Honecker die met zijn cape het zicht op de winkel met Perestrojka, Glasnost en Sputnik wil wegnemen

− het benoemen van de Sovjet-winkel als 'pornowinkel' − het bevel niet te kijken − de inwoners van de DDR die zijn afgebeeld als kinderen die door

een gouvernante worden bewaakt • geeft Ernst Maria Lang de mening weer dat de regering van de DDR

bang is voor de hervormingen van Gorbatsjov / de hervormingen buiten de DDR probeert te houden 1

Opmerking Alleen als de mening van de tekenaar juist wordt weergegeven, wordt 1 scorepunt toegekend aan een juiste verwijzing naar de bron.

5 Aanleveren scores Verwerk de scores van alle kandidaten per examinator in de applicatie Wolf. Accordeer deze gegevens voor Cito uiterlijk op 24 juni.




6 Bronvermeldingen bron 1 http://www.dbnl.org/tekst/_bij005190401_01/_bij005190401_01_0006 bron 2 https://www.law.kuleuven.be/personal/mstorme/verlating.html bron 3 https://www.dordrechtsmuseum.nl/objecten/id/dm-842-415 bron 4 Frans Verhagen (red.), Ooggetuigen van de Amerikaanse geschiedenis in bijna

100 reportages, Amsterdam 2008, pag. 53 bron 5 http://www.dbnl.org/tekst/_gid001189901_01/_gid001189901_01_0072.php bron 6 http://www.bgef.de/dieschiffe/emdeni/einedeutschereichscolonialuhr.html bron 7 http://spartacus-educational.com/FWWjournalism.htm bron 8 https://www.briefmarken.cc/berlin-truppenempfang-auf-dem-pariser-platz-dezember-

1918?a=391162&c=5429 bron 9 https://www.facinghistory.org/weimar-republic-fragility-democracy/society/bertha-

pappenheim-letter-antisemitism-1923-society-antisemitism bron 10 Europe since Versailles by Low, London 1940, pag. 189 bron 11 Willem Melching en Marcel Stuivenga, Ooggetuigen van de Koude Oorlog,

Amsterdam 2007, pag. 73-74 bron 12 http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/119588 bron 13 Ernst Maria Lang, Immer auf die Grossen, Karikaturen eines Unbequemen, Munich

Heinrich Hugendubel Verlag 1996, pag.134

einde





2018 tijdvak 1

geschiedenis

Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren scores 6 Bronvermeldingen 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 41 en 42 van het Eindexamenbesluit VO. Voorts heeft het College voor Toetsen en Examens op grond van artikel 2 lid 2d van de Wet College voor toetsen en examens de Regeling beoordelingsnormen en bijbehorende scores centraal examen vastgesteld. Voor de beoordeling zijn de volgende aspecten van de artikelen 36, 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit VO van belang: 1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de






4 Beoordelingsmodel

Door de tijd heen

1 maximumscore 2 De juiste volgorde is: 6, 2, 4, 5, 3, 1 Opmerking Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder complete en foutloze reeks ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend.

Vroegmoderne tijd

2 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Het nieuwe mensbeeld van de Renaissance komt naar voren in het

gegeven dat Ghiberti met het schrijven van een autobiografie / het maken van een zelfportret koos voor individualiteit 2

• De nieuwe wetenschappelijke belangstelling van de Renaissance komt naar voren in het gegeven dat Ghiberti onderzoek deed naar het gezichtsvermogen / de wetten van de schilder- en beeldhouwkunst wilde vastleggen / gebruikmaakte van de kennis van perspectief van de wiskundige Alhazen 2

Opmerking Als een juist onderdeel van de Renaissance wordt genoemd zonder juiste verbinding met een gegeven, worden geen scorepunten toegekend.

3 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • De afspraak uit 1555 (bij de Vrede van Augsburg) was dat (volgens het

principe 'cuius regio, eius religio') de vorst in zijn eigen gebied de godsdienstpolitiek bepaalde 1

• De drukkers in Emden konden de bijbel wel drukken, omdat de vorst van dat gebied blijkbaar het protestantisme toestond 1

• De bijbel kon niet in de Nederlanden worden gedrukt, omdat (de rooms-katholieke vorst) Filips II in de Nederlanden ketters streng vervolgde / het protestantisme had verboden 1

Vraag

Antwoord

Scores



Vraag

Antwoord

Scores


4 maximumscore 4 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Door de terugkeer van de Spaanse troepen in de Zuidelijke

Nederlanden / de Spaanse militaire successen zoals bij Gembloers, waren de zuidelijke gewesten eerder bereid vrede te sluiten met Filips II, omdat de kans op een overwinning van de bij de Pacificatie aangesloten gewesten kleiner leek te worden 2

• Door calvinistische machtsovernames zoals in Oudenaarde werden de rooms-katholieken afgeschrikt / vreesden de rooms-katholieken dat de handhaving van hun geloof in gevaar kwam, wat inging tegen de afspraken uit de Pacificatie 2

5 maximumscore 4

Kern van een juist antwoord is: • Het voorstel van Willem van Oranje betekent dat Filips II zijn status als

vorst verliest, wat vooruitloopt op het Plakkaat van Verlatinge, waarin Filips II wordt afgezworen 2

• In de bron raadt Oranje de gewesten aan een vorst als beschermer te kiezen, waaruit als motief van Oranje kan worden afgeleid dat hij (militaire) steun zoekt van een machtige mogendheid (als Engeland of Frankrijk) in de Opstand tegen Spanje 2

6 maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is: • De bestuurders in veel steden verwelkomden de migranten /

verschaften goede faciliteiten aan de migranten / stonden relatief vergaande religieuze vrijheden toe 1

• omdat dit hun handelsbelangen bevorderde 1

7 maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: • De bron kan dienen als illustratie bij 'het begin van de Europese

overzeese expansie' 1 • De belangstelling voor Korea in deze bron heeft te maken met het

zoeken naar (nieuwe) handelsmogelijkheden / handelsroutes, wat in de zeventiende eeuw zal leiden tot 'wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het ontstaan van een wereldeconomie' (of onderdelen van dit kenmerkende aspect) 2

8 maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is: • De economische reden voor de geheimhouding is dat de Spanjaarden

geen concurrentie willen op de handelsroutes naar Azië 1 • De politieke achtergrond van de belangstelling van de Nederlanders is

dat het veroveren van winstgevende handelsroutes de vijand (Spanje) zou verzwakken 1



Vraag

Antwoord

Scores


9 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: bij 1: • Jozef II wilde afschaffing van de lijfeigenschap / feodale verhoudingen

/ wilde bereiken dat iedereen (voor de wet) gelijk is, wat past bij het Verlichtingsideaal van de persoonlijke vrijheid 1

bij 2: • Jozef II wilde dat burgers zelf konden kiezen welk beroep zij

uitoefenen, wat past bij het Verlichtingsideaal van persoonlijke 'verheffing' / afschaffing van de middeleeuwse gilden / feodale verplichtingen 1

Moderne tijd

10 maximumscore 2 Uit het antwoord moet blijken dat het direct(er) besturen van de kolonie / de grotere invloed van het moederland onderdeel vormde van het modern imperialisme, waarvoor snellere communicatie nodig was tussen het moederland en de kolonie (wat door de telegrafiekabel mogelijk werd).

11 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: • Het beschrijven van fabriekswerk sluit aan bij 'de industriële revolutie

die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving' 1

• Het opkomen voor de fabrieks

New Geschiedenis HAVO Examenbundel 1999-2019 · 2019. 9. 9. · Geschiedenis HAVO Examenbundel...

Documents

Transcript of New Geschiedenis HAVO Examenbundel 1999-2019 · 2019. 9. 9. · Geschiedenis HAVO Examenbundel...