Netwerkonderzoek en familienetwerkberaad in pleegzorg · 4. Rapport . In het rapport over dit...
103
Netwerkonderzoek en familienetwerkberaad in pleegzorg 2013 INGRID DEPREZ PLEEGZORG LIMBURG | E. Van Dorenlaan 30 – 3600 Genk In opdracht van het Agentschap Jongerenwelzijn
Transcript of Netwerkonderzoek en familienetwerkberaad in pleegzorg · 4. Rapport . In het rapport over dit...
Netwerkonderzoek en familienetwerkberaad in pleegzorg
2013
INGRID DEPREZ
PLEEGZORG LIMBURG | E. Van Dorenlaan 30 – 3600 Genk In opdracht van het Agentschap Jongerenwelzijn
1
Project Netwerkonderzoek en familienetwerkberaad in pleegzorg
Januari 2013 – december 2013 Pleegzorg Limburg In opdracht van het Agentschap Jongerenwelzijn Projectmedewerker: Ingrid Deprez Medewerkers casuïstiek: Nina Neuteleers en Kris Vaes
2
Inhoud
INLEIDING
1. Aanzet voor het onderzoek ............................................................................................................. 5
2. Opzet ............................................................................................................................................... 5
3. Aanvulling op de opdracht .............................................................................................................. 6
4. Rapport ............................................................................................................................................ 6
VERLOOP PROJECT
1. Overzicht proces van aanpak .......................................................................................................... 8
1.1. Informatieverzameling ............................................................................................................ 8
1.2. Toepasbaarheid binnen huidige werking ................................................................................ 9
1.3. Opstellen van de procedure en bekendmaking .................................................................... 10
1.4. Toepassing op casussen ........................................................................................................ 10
1.5. Afstemming met andere provincies ...................................................................................... 11
1.6. Besluitvorming ....................................................................................................................... 11
2. Bestaande theoretische kaders, procedures en praktijkervaringen rond netwerkonderzoek in pleegzorg ....................................................................................................................................... 12
2.1. Netwerkpleegzorg ................................................................................................................. 12
2.2. Familienetwerkberaad en Eigen Kracht Conferentie ............................................................ 12
2.3. Sonestra ................................................................................................................................. 14
2.4. Procedure West-Vlaanderen ................................................................................................. 17
3. Toepasbaarheid: Verkenning van de mogelijkheden binnen de eigen organisatie. .................... 18
3.1. Toepasbaarheid binnen pleegzorg Limburg .......................................................................... 18
3.2. Positie van pleegzorg ............................................................................................................. 20
3.3. EKC of familienetwerkberaad? .............................................................................................. 20
4. Op weg naar antwoorden: gemaakte keuzes. ............................................................................... 21
4.1. Toepasbaarheid binnen pleegzorg Limburg. ......................................................................... 21
4.2. Rol van pleegzorg .................................................................................................................. 21
4.3. EKC of familienetwerkberaad? .............................................................................................. 22
3
PROCEDURE NETWERKONDERZOEK LIMBURG
1. Vooraf ............................................................................................................................................ 23
2. Aanmeldingen ............................................................................................................................... 23
3. Stappen in de aanmelding ............................................................................................................. 26
4. Verloop voorbereidingsfase netwerkonderzoek ........................................................................... 27
5. FamilieNetwerkberaad .................................................................................................................. 27
6. Mogelijke uitkomst van het netwerkonderzoek ........................................................................... 29
7. Documenten .................................................................................................................................. 32
CASUSSEN
1. Aanmeldingen ............................................................................................................................... 33
2. Inhoud van de vraag ...................................................................................................................... 33
3. Redenen voor het niet doorgaan van netwerkonderzoek ............................................................ 34
4. Aanmeldingen op verwijzer ........................................................................................................... 35
5. Uitkomst van de casussen ............................................................................................................. 35
6. Verloop van de casussen: vaststellingen ....................................................................................... 39
7. Omschrijving van een casus .......................................................................................................... 41
7.1 Casus Bent – vraag naar opvanggezin ................................................................................... 41
7.2 Casus Janssens ............................................................................................................................. 45
NETWERKONDERZOEK IN WEST-VLAANDEREN
1. Visie ............................................................................................................................................... 52
2. Procedure ...................................................................................................................................... 52
3. Cijfers ............................................................................................................................................. 55
3.1 Aanmeldingen netwerkonderzoek ........................................................................................ 55
3.2 Aanmeldingen verdeeld op verwijzer ................................................................................... 55
3.3 Leeftijd van de kinderen ........................................................................................................ 56
3.4 Resultaat/afloop .................................................................................................................... 56
4. Vaststellingen en ervaringen ......................................................................................................... 58
4
CONCLUSIES
1. Project netwerkonderzoek samengevat ....................................................................................... 61
2. Een aantal vaststellingen: .............................................................................................................. 62
3. Aanbevelingen ............................................................................................................................... 68
3.1. Timing in het hulpverleningstraject ...................................................................................... 68
3.2. EKC of Sonestra? .................................................................................................................... 68
3.3. Toepasbaarheid positie pleegzorg ........................................................................................ 69
‘Voor’ Pleegzorg ..................................................................................................................... 69
Bij indicatie uithuisplaatsing en pleegzorg ............................................................................ 70
“Tijdens” Pleegzorg ................................................................................................................ 71
3.4. Implementatie ....................................................................................................................... 72
4. Concrete implementatie ............................................................................................................... 74
4.1 Vragen voor ondersteunende pleegzorg. .............................................................................. 74
4.2 Vragen voor perspectief biedende pleegzorg ....................................................................... 75
4.3 Krachtgericht werken binnen Pleegzorg Limburg ................................................................. 75
4.4 Sensibilisering aan de toegangspoort ................................................................................... 75
BIJLAGEN
1. Vergelijking tussen Eigen Kracht Conferentie en Familienetwerkberaad ..................................... 78
2. Overzicht contactpersonen ........................................................................................................... 80
3. Document procedure: aanmeldingsblad ....................................................................................... 81
4. Document procedure: Voorbereiding met verwijzer .................................................................... 82
5. Document procedure: Sjabloon verslaggeving ............................................................................. 85
6. Draaiboek procedure netwerkonderzoek Pleegzorg Limburg ...................................................... 89
7. Overzicht van alle casussen ........................................................................................................... 97
5
INLEIDING
1. Aanzet voor het onderzoek
Van september 2011 tot augustus 2012 liep er het project “Terreinverkenning en
voorbereiding inzake de reorganisatie van pleegzorg”.
De doelstelling van dit project was enerzijds om acties op te zetten die de werving van
pleeggezinnen optimaliseren, specifiek voor doelgroepen voor wie moeilijk een pleeggezin
werd gevonden.
Daarnaast was het de bedoeling om te onderzoeken op welke manier de efficiëntiewinst van
de doelstellingen op organisatieniveau een differentiëring en intensifiëring van het
pleegzorgaanbod kon realiseren.
Uit de conclusies van dit project kwam de idee naar voor dat netwerkonderzoek een
uitbreiding zou kunnen betekenen van de pleegzorgmogelijkheden voor zowel oudere als
jongere kinderen.
Een eerste aanzet tot verkenning van de mogelijkheden hiervan werd gezet door een
werkgroep netwerkonderzoek binnen het fusietraject van Pleegzorg Limburg.
Deze fase resulteerde in de vraag naar een nieuw project met als doelstelling een procedure
uit te werken en implementeren voor netwerkonderzoek.
2. Opzet
Het project netwerkonderzoek liep van januari 2013 tot december 2013.
De opdracht voor dit project was het verkennen en implementeren van de methodiek
‘netwerkonderzoek’ binnen pleegzorg voor kinderen en jongeren, door
1. De bestaande theoretische kaders, procedures en praktijkervaringen rond
netwerkonderzoek in pleegzorg te inventariseren;
2. Een praktische vertaalslag te maken naar Pleegzorg Limburg door
a. Het netwerk in kaart te brengen.
b. Het netwerk te contacteren en bevragen;
3. Het opzetten van de methodiek “familienetwerkberaad”;
4. De verbinding te maken met de huidige werking, zowel in het voortraject als in de
uitvoering van pleegzorg.
Door:
a. Het inzetten van procedures en verworven competenties van het selectie-
en intaketeam.
b. Het implementeren van de methodiek in bestaande trajecten van
voortraject en begeleiding in pleegzorg;
6
5. Een samenwerkingstraject op te zetten met verwijzers en partners in de jeugdhulp
met het oog op:
a. Het komen tot een gedragen procedure met duidelijke bevoegdheden bij het
installeren en uitvoeren van onderzoek van het familiale en sociale netwerk.
b. De bestaande noden in kaart te brengen.
c. Een verbreding naar andere doelgroepen en potentiële pleegzorgers;
6. Het verkennen van mogelijkheden in de netwerken van jongeren voor wie het
perspectief in de residentiële zorg ligt.
3. Aanvulling op de opdracht
In de overeenkomst werd opgenomen dat een stuurgroep binnen het Agentschap
Jongerenwelzijn het project zou opvolgen en bijsturen indien nodig. Vanuit deze stuurgroep
kwam de vraag naar uitbreiding van het bereik voor het onderzoek.
Bij aanvang was de opdracht voornamelijk gericht naar kinderen en jongeren waarbij er een
indicatie gesteld was naar pleegzorg.
Vanuit de stuurgroep werd de vraag gesteld om een verkenning te maken van de
mogelijkheden om netwerkonderzoek in te zetten voor kinderen en jongeren waar de
indicatie een uithuisplaatsing betrof, nog voor het duidelijk werd dat de uithuisplaatsing zou
resulteren in een hulpverleningsvorm binnen pleegzorg.
We hebben deze vraag aangenomen en onze doelgroep daarbij zo ruim mogelijk gemaakt.
We willen daarnaast ook duiden binnen welke context dit project uitgevoerd werd. De
opstart van het project gebeurde om praktische reden (personeel inzetten en vervanging
organiseren) met vertraging. Hierdoor liep de werkelijke periode van maart 2013 tot maart
2014 i.p.v. januari tot december 2013.
Sinds januari 2014 werd een nieuw decreet voor pleegzorg van kracht. Vanaf maart 2014
kwam ook het decreet rond Integrale Jeugdhulp in voege.
Onze casuïstiek voor het project viel dus binnen een tijdspanne waarbinnen we rekening
hebben moeten houden met veranderende omstandigheden en regelgeving.
Onze terminologie en benamingen verwijzen vaak nog naar de eerdere manier van werken.
Waar nodig verwijzen we naar de aanpassingen.
4. Rapport
In het rapport over dit project geven we in hoofdstuk 2 het verloop ervan weer. We
omschrijven het proces van aanpak, geven een aantal kaders weer en bespreken de
verkenning van de mogelijkheden binnen pleegzorg.
In hoofdstuk 3 staan we stil bij de procedure waarvoor we kozen en waarom.
7
Hoofdstuk 4 geeft een weergave van de casussen waarbinnen we de procedure hebben
uitgeprobeerd. We brengen een aantal cijfergegevens, geven onze vaststellingen weer en
omschrijven twee casussen uitgebreid.
Hoofdstuk 5 wijden we aan een omschrijving van het netwerkonderzoek zoals dat wordt
toegepast in West-Vlaanderen.
We hadden in de loop van het project een goede samenwerking met hen. Gezien de korte
duur van ons project en het beperkt aantal casussen, was het niet evident om besluiten te
trekken. Gezien West-Vlaanderen reeds gedurende verschillende jaren een soortgelijk
onderzoek toepast, vonden we het zinvol om hun ervaringen en cijfers ook mee te nemen in
dit rapport, om een ruimer en vollediger beeld te geven.
Tot slot formuleren we een aantal vaststellingen en aanbevelingen in hoofdstuk 6.
8
VERLOOP PROJECT
1. Overzicht proces van aanpak
1.1. Informatieverzameling
De bestaande theoretische kaders, procedures en praktijkervaringen rond netwerkonderzoek in pleegzorg inventariseren
In eerste instantie zijn we begonnen met informatie verzamelen door middel van een
literatuurstudie en contacten en gesprekken met mensen die ervaring hebben met deze
materie.
Zo doet Pleegzorg West-Vlaanderen reeds verschillende jaren aan netwerkonderzoek. We
hadden overleg over onder meer hun procedure, de redenen achter de keuzes die ze gemaakt
hebben, de succeselementen en struikelblokken hierbij en hun ervaringen tot nu toe.
Ook bij hen is er een zoekproces bezig naar aanpassing van hun bestaande procedure in
functie van nieuwe inzichten en kennis over sociale netwerkstrategieën. Het gaat hierbij naar
het zoeken op welke manier deze krachtgerichte werkvorm meer kan ingepast worden in de
huidige manier van werken binnen pleegzorg.
Er werd besloten om in dit verhaal provincie overschrijdend de krachten te bundelen en zoveel
mogelijk af te stemmen en ervaringen te delen.
Daarnaast heeft ook Pleegzorg Oost-Vlaanderen verschillende jaren een project gehad rond
familienetwerkberaad. Vzw Opvang kreeg hiervoor projectmiddelen van de provincie Oost-
Vlaanderen. Het project familienetwerkberaad werd aangeboden aan verschillende sectoren,
zowel binnen als buiten de Bijzondere Jeugdzorg. Ze hadden een aantal ervaringen met vragen
binnen pleegzorg, o.a. zoektocht naar een pleeggezin, terugkeer naar huis voorbereiden,
ondersteuning voor bezoeken aan ouders, etc.
We hadden kort overleg met hen over de methodiek, toepassingen en ervaringen. Helaas liep
het project in Oost-Vlaanderen ten einde op het moment dat wij van start gingen. De
medewerker ging bijgevolg uit dienst, waardoor verdere samenwerking niet mogelijk was.
We namen echter wel een aantal tips en bevindingen mee in de uitvoering van onze opdracht.
We hadden daarnaast een aantal contacten met mensen van Eigen Kracht Conferentie. Om
een inschatting te maken van de mogelijkheden die dit kon bieden, volgden we de vorming
rond EKC.
Vanuit de literatuur en contacten kwamen we in contact met Sonestra. Dit is een organisatie
in Nederland, opgestart door Riet Portengen, die als doel heeft om Sociale Netwerk
Strategieën verder uit te dragen en te ontwikkelen. (Sijben & Moonen, 2009)
9
Portengen introduceerde het familienetwerkberaad binnen Pleegzorg in Nederland.
Vanaf de jaren negentig ontwikkelde dit zich verder tot het werken vanuit Sociale
Netwerkstrategieën in zijn huidige vorm. Zij heeft oorspronkelijk de methodiek ontwikkeld en
geschreven voor en over netwerkpleegzorg. In de loop der jaren heeft ze deze verder
ontwikkeld en ook uitgebreid naar andere sectoren.
In onze zoektocht naar ervaringen i.v.m. netwerkonderzoek binnen pleegzorg, namen we
eveneens contact met Pleegzorg in Nederland. Zo kwamen we terecht bij het project Prima
Pleegzorg. Tussen 2007 en 2011 liep in Nederlands Limburg bij de diensten voor pleegzorg
Rubicon en Xonar het innovatieplan Prima Pleegzorg. In samenwerking met Sonestra
ontwikkelden ze een innovatieve, integrale vorm van pleegzorg. (Portengen, 2012).
We hadden overleg met mensen van de organisatie zelf en ook met een trainer van Sonestra
om inzicht en voeling te krijgen met de visie en manier van werken. Hierin zagen we heel wat
mogelijkheden, maar ook moeilijkheden naar toepassing binnen onze opdracht. We lichten
deze in de loop van het rapport verder toe.
1.2. Toepasbaarheid binnen huidige werking
Op basis van de kaders die we vonden, zagen we heel wat mogelijkheden, maar ook
beperkingen en moeilijkheden naar toepasbaarheid binnen de huidige werking van pleegzorg.
Daarnaast kwamen er ook vragen naar de positie van pleegzorg indien we de opdracht ruimer
zouden opvatten (m.b.t. indicatiestelling).
Op zoek naar een antwoord op voorgaande vragen hadden we zowel intern als extern overleg.
Er werd overleg gepleegd binnen het stafteam van Pleegzorg Limburg.
De directie onderhield contacten met de regioverantwoordelijke van Jongerenwelzijn en we
bouwden een goede samenwerking uit met de Centrale Wachtlijst en het Multidisciplinair
team van Jongerenwelzijn.
We organiseerden een brainstorm met geïnteresseerde medewerkers van pleegzorg,
vertegenwoordigers van Centrale Wachtlijst (CWL) en Multidisciplinair team (MDT) en de
medewerker Netwerkonderzoek van Pleegzorg West-Vlaanderen. Het doel hiervan was
enerzijds de kennis van en betrokkenheid op het project intern vergroten. Anderzijds wilden
we komen tot keuzes die gedragen werden binnen pleegzorg en de verwijzende instanties.
Na deze brainstorm werd het project besproken op het regio-overleg van de verwijzers. Het
project werd met enthousiasme onthaald. Er werden een aantal adviezen geformuleerd rond
de keuzes die zij prefereerden.
Daarnaast hadden we rond onze vragen en bedenkingen ook overleg met Sonestra.
10
1.3. Opstellen van de procedure en bekendmaking
In nauw overleg met het MDT hebben we een procedure opgesteld waarin we trachten alle
mogelijke stappen te omschrijven. Deze procedure is gebaseerd op de visie en methodiek van
de sociale netwerkstrategieën. (MEE Plus Groep, Daarom sociale netwerkstrategieën, 2013);
(Sonestra, sd).
Ze werd tot slot voorgelegd aan en goedgekeurd door het regio-overleg.
Er werden afspraken gemaakt over de bekendmaking van het netwerkonderzoek met het oog
op het verkrijgen van casussen om deze methodiek uit te proberen.
Vanuit het regio-overleg werd ervoor gekozen om geen ruime bekendmaking te doen onder
de teams van verwijzers, zoals bijvoorbeeld een rondgang bij de teams van verwijzers. Gezien
het feit dat het project zich zou richten op een tiental casussen, leek de investering te groot
voor dit beperkte aantal.
De teamverantwoordelijken engageerden zich om, samen met het MDT, gericht casussen door
te verwijzen naar het project en de betreffende consulent hierover aan te spreken.
De verwijzers werden via een mailing op de hoogte gebracht van het bestaan van het project
en de procedure.
Om het verloop hiervan verder op te volgen hadden we regelmatig overleg met het MDT en
CWL over de instroom van de reële casussen en het verloop van het project in het algemeen.
Daarnaast deden we een rondgang op de teams binnen pleegzorg om hen op de hoogte te
brengen van de procedure en een oproep te doen tot aanmelding van bestaande
pleegzorgsituaties waar netwerkonderzoek een mogelijke oplossing zou kunnen bieden.
Er werden hierover ook afspraken gemaakt met het intaketeam van Pleegzorg Limburg. De
interne wachtlijst van pleegzorg werd overlopen om de mogelijkheden van netwerkonderzoek
voor deze kinderen te bespreken.
1.4. Toepassing op casussen
Omdat de visie en werkwijze van Sociale Netwerkstrategieën ook voor ons nieuw was, volgden
we de training van Sonestra om deze goed “tussen de oren en de vingers te hebben”. Dit gaf
ook de mogelijkheid om een vorm van intervisie te hebben in de lopende casussen.
Het vinden van concrete casussen waar we mee aan de slag konden, liep niet van een leien
dakje. Bij aanvang leken er snel meerdere situaties in aanmerking te komen. Tot een effectieve
opstart komen, bleek echter vaak niet zo eenvoudig. Er waren hiervoor uiteenlopende
redenen.
11
Eén ervan is zeker de nieuwheid van het project en de werkwijze. Het bleek niet evident om
verwijzers mee te krijgen in ons geloof over de mogelijkheden en zin ervan. Mogelijk speelde
de timing van het project ook een rol. Zowel binnen pleegzorg als binnen Jeugdzorg stonden
er veel veranderingen op til en ging veel energie naar dit omwentelingsproces.
We hebben getracht om het netwerkonderzoek voortdurend onder de aandacht te houden
en zelf actief op zoek te gaan naar situaties die in aanmerking kwamen.
We hebben uiteindelijk de procedure kunnen toepassen in 8 casussen.
Binnen deze netwerkonderzoeken stelden we vast hoe belangrijk maatwerk is. Ook het
zoekwerk hierin was een intensief proces.
We komen hier op terug in het hoofdstuk met de casusbesprekingen.
1.5. Afstemming met andere provincies
Doorheen het verloop van het project hebben we veel steun gehad aan de input vanuit andere
provincies (West- en Oost-Vlaanderen) waar er ervaring was i.v.m. netwerkonderzoek en/of
familienetwerkberaad.
Met West-Vlaanderen zijn we blijven terugkoppelen en overleg plegen. We hebben tot slot
onze ervaringen ook gebundeld, omdat we ervan overtuigd zijn dat netwerkonderzoek een
meerwaarde kan betekenen voor pleegzorg en Jeugdzorg in het algemeen.
1.6. Besluitvorming
Op basis van de ervaringen en in overleg met interne medewerkers en medewerkers van
netwerkonderzoek in West-Vlaanderen trachtten we een aantal besluiten en aanbevelingen
naar beleid te formuleren.
12
2. Bestaande theoretische kaders, procedures en praktijkervaringen rond
netwerkonderzoek in pleegzorg
2.1. Netwerkpleegzorg
We maken binnen pleegzorg een onderscheid tussen bestandspleegzorg en
netwerkpleegzorg.
Bij bestandspleegzorg verblijft een kind bij een neutraal gezin dat vóór de plaatsing geen
banden had met het kind of diens ouders. De pleegzorgers hebben een selectieprocedure
doorlopen met een positief resultaat. Na een positieve matching tussen de pleegzorgers en
het kind volgt er een kennismakingsperiode, waarbinnen een opbouw van contact plaatsvindt.
Indien dit allemaal goed verloopt, kan de pleegplaatsing officieel starten.
Bij netwerkpleegzorg verblijft het kind in een gezin uit zijn netwerk. Dit kan familie zijn, of
vrienden, buren, ouders van vriendjes op school, etc.
Op het moment dat het project liep, was het nieuwe decreet voor pleegzorg nog niet van
kracht. Bij de aanmelding voor netwerkpleegzorg, had de verwijzer in principe de keuze tussen
een netwerkobservatie of een netwerkscreening.
Bij een netwerkobservatie verblijft een kind al in het gezin en wordt gedurende een half jaar
een observatieperiode toegepast. Het gaat om een periode van intensievere begeleiding
waarbij de opstart van pleegzorg goed begeleid wordt, en tegelijk ook een evaluatie wordt
gemaakt of het pleeggezin voldoet aan de verwachtingen en criteria van pleegzorg. Ook het
kind-profiel wordt grondig onderzocht om de noden en behoeften van het kind af te wegen
t.o.v. het aanbod van het gezin.
Bij een netwerkscreening woont het kind nog niet bij het gezin en vraagt de consulent een
screening van de pleegouders. Dit houdt in dat de kandidaat-pleegouders een
selectieprocedure doorlopen. Tegelijkertijd gebeurt er een intakeonderzoek over het kind.
Nadien volgt nog een matching. Indien deze positief is, kan het kind bij het pleeggezin gaan
wonen en start pleegzorg officieel.
Sinds januari 2014 is er het pleegzorgdecreet. Sindsdien is de procedure veranderd.
Kandidaat-pleegouders voor een netwerkplaatsing moeten een korte screening doorlopen
met een positieve beoordeling om als pleeggezin te kunnen fungeren voor dit bepaald kind of
gast. Een andere mogelijkheid naast screening is perspectiefzoekende netwerkpleegzorg.
2.2. Familienetwerkberaad en Eigen Kracht Conferentie
Familienetwerkberaad vindt zijn oorsprong in de Family Group Conferences (De Graeve &
Nenquin, 2012). Deze komen overgewaaid uit Nieuw-Zeeland. In oorsprong bestond er een
traditie onder de Maori’s dat de stam collectief de verantwoordelijkheid opnam voor een
gezin in moeilijkheden. Onder de Britse kolonisatie nam de overheid deze
13
verantwoordelijkheid volledig van hen over en greep in dergelijke situaties in door Maori-
kinderen in instellingen te plaatsen.
Na hevige protesten werd in 1989 een wet ingevoerd die de Maori’s het recht teruggaf om bij
problemen eerst in eigen kring naar een oplossing te zoeken. Dit doen ze aan de hand van de
Family Group Conferences, waarbij familieleden en andere betrokkenen rond een kind of
jongere samen een plan van aanpak kunnen opstellen. Daarnaast werd ook vastgelegd dat als
een kind niet langer thuis kan blijven wonen, in de eerste plaats gezocht moet worden om het
bij familie of mensen uit het netwerk onder te brengen.
De Family Group Conference bracht een uitbreiding aan de traditie doordat er de vereiste van
een externe coördinator aan toegevoegd werd. Deze betrokkenheid had als functie dat de
voorwaarden omtrent veiligheid en wettigheid gegarandeerd werden en de
overeenstemming over het plan tussen de betrokkenen bewaakt werd.
In de jaren negentig verspreidde de praktijk van deze Family Group Conferences zich over de
hele wereld. Hij wordt onder verschillende vormen en namen toegepast, binnen verschillende
sectoren en doelgroepen.
In Nederland kennen we binnen de Jeugdzorg de Familienetwerkberaden (FNWB) en Eigen
Kracht Conferenties (EKC). Ook in België wordt het op deze manier toegepast.
We zien heel wat parallellen tussen FNWB en EKC en daarnaast ook een aantal verschillen.
Gemeenschappelijk is de insteek vanuit de empowerment-gedachte. Er wordt vraag- en
cliëntgericht gewerkt, waarbij de betrokkenen de regie hebben over de oplossing voor hun
probleem. Zowel EKC als familienetwerkberaad kennen eenzelfde proces: Er is de
voorbereidingsfase, het netwerkberaad en een opvolging nadien. Het beraad zelf verloopt in
drie fases: een informatiefase, een gesloten gedeelte of privétijd, en de voorstelling van het
gemaakte plan.
Belangrijk verschil is dat bij EKC een onafhankelijk coördinator het hele proces begeleidt. Deze
coördinator is een vrijwilliger die hiertoe een opleiding heeft gekregen. Het is evenwel géén
hulpverlener, hij staat volledig los van elke vorm van hulpverlening.
EKC is een gepatenteerde werkvorm en volgt een strikt stramien.
De aanmelding kan door iedereen gebeuren, maar wordt in de praktijk toch meestal door een
hulpverlener gedaan.
Bij voorkeur vindt een EKC plaats bij de start van hulpverlening, hoewel het ook mogelijk is
tijdens een hulpverleningstraject. Het is ruim inzetbaar, bij verschillende probleemstellingen.
Familienetwerkberaad kan georganiseerd worden door verschillende diensten. De
coördinator die het proces begeleidt, is vaak wel een hulpverlener. Het is echter wenselijk dat
deze niet de begeleidende hulpverlener is van het betrokken gezin.
De aanmelding kan gebeuren op elk moment in het hulpverleningstraject.
14
De Karel De Grote Hogeschool bracht beide werkvormen in beeld in het onderzoeksrapport:
“Een vergelijking tussen methoden van krachtgericht werken, ingezet in de Integrale
Jeugdhulp” (Karel De Grote Hogeschool, 2012).
Voor een uitgebreid overzicht van beide werkvormen, verwijzen we graag naar de bijlage.
Bij alle krachtgerichte methodes worden drie basisprincipes vastgesteld.
1. De regie voor het begeleidingstraject wordt sterker bij de hulpvrager gelegd (Karel
De Grote Hogeschool, 2012).
2. Het overdragen van de regie is niet mogelijk zonder het geloof in de krachten en
mogelijkheden van de hulpvrager. Krachtgericht werken is een basisprincipe.
3. Het appèl op en versterken van een netwerk rond de hulpvrager is essentieel.
Deze gezamenlijke basis wordt door verschillende krachtgerichte methoden vanuit een
verschillend kader ingevuld. Bij de uitwerking van Sonestra gaan we verder in op hoe dit wordt
ingevuld binnen FNWB.
2.3. Sonestra
Riet Portengen introduceerde het familienetwerkberaad in Pleegzorg in Nederland.
Zij heeft oorspronkelijk de methodiek ontwikkeld en geschreven voor en over
netwerkpleegzorg. In de loop der jaren heeft ze deze verder ontwikkeld en ook uitgebreid naar
andere sectoren. Vanaf de jaren negentig ontwikkelde dit zich verder tot het werken vanuit
Sociale Netwerkstrategieën in zijn huidige vorm. (I.Vanhoutteghem, mondelinge info, 24 april
2013).
Sociale Netwerkstrategieën biedt een totaalvisie om meer vraaggericht te werken, participatie
te bevorderen en de samenwerking te verbeteren tussen alle betrokkenen, supporters en
professionals.
Werken vanuit Sociale Netwerkstrategieën is een werkwijze waarbij cliënten, volwassenen en
kinderen besluiten nemen en een plan maken over situaties in hun leven en dit plan zelf
kunnen opvolgen. Hierbij betrekken ze professionele hulpverlening voor de zaken waar ze zelf
geen oplossing voor hebben.
“Werken vanuit Sociale Netwerk Strategieën betekent participatie van iedereen die belangrijk
is voor het kind; vroeger, vandaag en in de toekomst. Ieder perspectief telt in het nemen van
beslissingen en het maken en uitvoeren van een plan. Hoe meer perspectieven worden
verbonden, hoe meer ideeën en des te beter het plan.”
(Portengen , 2012, p.19).
Het familienetwerkberaad is daarbij een onderdeel van dit hele traject. Het is het platform
waar de besluiten genomen worden en het plan opgemaakt wordt voor de toekomst. Het zijn
15
de ouders en kinderen die samen met de mensen die voor hen belangrijk zijn, dit plan
opmaken. Het actieplan dat ze opstellen, vormt de basis voor de samenwerking in een
actieteam.
De verschillende stappen binnen Sociale Netwerkstrategieën zijn (SONESTRA, 2013):
1. Het Netwerkkompas
De facilitator/coördinator helpt het gezin (ouders en kinderen) om hun netwerk te verkennen
en analyseren. Via methodieken als genogram, sociogram, ecogram en levenslijn wordt het
netwerk in beeld gebracht: wie is er belangrijk voor de cliënt, wie is er ‘vergeten’ en wie
ontbreekt er?
De methodiek ‘drieluik’ helpt om voor alle leden van het gezin helder te krijgen wat er moeilijk
loopt en waar ze naar verlangen. Op basis hiervan komen ze tot de vragen die ze willen
voorleggen aan het beraad.
Tijdens dit hele proces kan voor elk van de gezinsleden een vertrouwenspersoon deelnemen.
Belangrijk in dit hele verhaal is dat het gezin de koers bepaalt.
Uiteindelijk besluiten ze samen wie ze uitnodigen.
De facilitator helpt hen bij het organiseren van en uitnodigen voor het beraad. Zoveel als
mogelijk wordt door ouders en kinderen zelf opgenomen.
2. Het FamilieNetwerkberaad
Dit vindt plaats in drie fasen: Informatie delen, privé-tijd en presentatie van het plan.
Fase 1: Informatie delen
Er wordt informatie gegeven over de situatie rond de cliënt en welke mogelijkheden
professionele hulp eventueel kan bieden. Vooraf is duidelijk afgesproken met de betrokkenen
welke informatie er nodig is. Het gaat erom dat de deelnemers aan het beraad alle informatie
moeten hebben die nodig is om een goed en zinvol plan te kunnen uitwerken.
De vragen aan het netwerkberaad worden voorgelegd.
De pikketten worden uitgezet. D.w.z. er wordt uitleg gegeven over de randvoorwaarden rond
veiligheid. Het familienetwerkberaad moet goed weten wat de grenzen zijn die er aan een
plan gesteld worden.
De informanten kunnen dienst- of hulpverleners zijn. Deze worden vooraf goed gebrieft over
welke info gevraagd wordt. Soms kiezen cliënten er voor om zelf iets toe te lichten. Het is
belangrijk dat externe informanten dit doen. De facilitator dient in zijn rol te blijven.
De deelnemers krijgen de gelegenheid om vragen ter verduidelijking te stellen.
Als alles helder is voor iedereen wordt er overgegaan tot de privétijd.
Alle informatie die gegeven werd, is ook beschikbaar voor de deelnemers in de vorm van
folders e.d. De vragen die gesteld werden, hangen duidelijk overzichtelijk op.
16
Fase 2: Privé-tijd
Alle professionelen en dus ook de facilitator verlaten het beraad.
De deelnemers aan het beraad krijgen zoveel tijd als zij nodig hebben om met elkaar te praten,
besluiten te nemen en een eigen plan te maken. Ze worden gevraagd om op een flap nota te
nemen van de gemaakte afspraken.
De facilitator blijft in de buurt voor eventuele vragen en kan hiervoor indien gewenst terug
binnen geroepen worden.
In de privé-tijd bedenken de deelnemers van het beraad ook wie er in het actieteam gaat.
Fase 3: Presentatie plan
De deelnemers aan het beraad presenteren het plan aan de facilitator en eventueel andere
professionals.
Zij vertellen hoe zij de problemen gaan aanpakken, wat er dan moet gebeuren, wie wat doet
en of zij een rol zien voor professionals en zo ja, voor welke.
De facilitator checkt de overeenstemming over het plan en ook of de gestelde voorwaarden
gevolgd werden. Zo ja, dan kan de uitvoering van het plan starten.
3. Samenwerken in een actieteam
Het actieteam bestaat uit de cliënt en vertegenwoordigers van de familie en het sociale
netwerk. Het wordt samengesteld tijdens het beraad en wordt aangevuld door professionals
die een rol spelen in de dienst- en/of hulpverlening aan de cliënt.
Kinderen kunnen aanwezig zijn of kunnen hun stem laten vertegenwoordigen.
Het actieteam komt regelmatig bij elkaar. Zij bepalen zelf hoe vaak en wanneer.
Ze bespreken de voortgang van het actieplan. Het actieplan wordt eventueel bijgesteld.
Als de rol van een professional is uitgespeeld, dan verlaat hij het actieteam.
Om Sociale Netwerkstrategieën toe te passen is er een verschuiving nodig in de visie rond
hulpverlening. Het doel is om verbindend te werken en het bewustzijn rond
verantwoordelijkheid te vergroten door de methodieken en de manier van vraagstelling.
Hulpverlening wordt hierbij gezien als aanvullend op wat mensen zelf kunnen doen. De
hulpverlener staat dus in een andere positie als wat we gewend zijn.
De vaststelling is dat als mensen de kans krijgen, ze plannen maken die hulpverleners nooit
zouden bedenken.
17
2.4. Procedure West-Vlaanderen
In West-Vlaanderen verkent de netwerkonderzoeker samen met het betrokken gezin het
netwerk. Er wordt hierbij gericht op zoek gegaan naar personen of gezinnen die een aanbod
zouden kunnen doen als antwoord op de vraag die voorligt. Deze mensen worden
gecontacteerd en individueel bezocht door de netwerkonderzoeker. Wie effectief een aanbod
kan of wil doen, is aanwezig op het netwerkberaad. (A. Van Overbeke, mondelinge info, 11
maart 2013).
In hoofdstuk 5 wordt de manier van werken die ze in West-Vlaanderen toepassen om aan
netwerkonderzoek te doen, uitgebreid toegelicht. We gaan er om die reden hier niet verder
op in.
18
3. Toepasbaarheid:
Verkenning van de mogelijkheden binnen de eigen organisatie.
3.1. Toepasbaarheid binnen pleegzorg Limburg
“Werken vanuit Sociale Netwerkstrategieën leidt tot een ingrijpende paradigmawisseling. Dit
wordt versterkt door vraaggericht werken in de pleegzorg. Ouders, kind en hun omgeving
vervullen geen bijrol meer in de hulpverleningsplannen. Zij zijn en blijven eigenaar van hun
problemen en van de oplossingen door zelf een plan te bedenken. Het gezin en zijn netwerk
zijn immers de deskundigen over hun eigen leven. De professional betrekt niet meer de familie
en supporters erbij, maar erkent hen als participant. De cliënt krijgt dus de regie, de
professionals hebben een aanvullende rol. Samen werken zij vanuit één actieplan. Ook de rol
en positie van pleegouders verandert. Zij krijgen niet langer een taak in het proces toebedeeld,
maar nemen als volwaardig participant deel.” (Portengen, 2012, p.31).
Sonestra gaat ervan uit dat het enkel mogelijk is om op deze manier te gaan werken als de
hele organisatie de ommekeer maakt. Ze bieden programma’s om dit proces te begeleiden(I.
Vanhoutteghem, mondelinge info, 24 april 2013); (Sonestra, sd).
Het start bij een keuze van het beleid, die wordt gevolgd door een visiedebat met alle
medewerkers binnen de organisatie. Het is noodzakelijk dat alle medewerkers de training
volgen.
Tijdens de training gaat het enerzijds om het aanleren en trainen van de methodiek, maar
wordt er anderzijds uitgebreid stilgestaan bij de eigen visie rond gezinnen en krachten e.d.
Er wordt vanuit gegaan dat er in principe 5 jaar nodig is om de visie en werkwijze binnen een
organisatie om te keren naar een krachtgerichte werking (R. Moonen, persoonlijke,
mondelinge info, 15 mei 2013).
Probleemstelling
Vrij snel was er de keuze om zoveel mogelijk vanuit deze visie te gaan werken binnen het
project netwerkonderzoek, vanuit het sterk geloof en enthousiasme erin.
Tegelijk botsten we op de realiteit dat de grondhouding en visie die hierbij belangrijk is, niet
samenvalt met de huidige visie en manier van werken binnen pleegzorg.
Gezien de beperking in tijd en opdracht van het project was er niet de mogelijkheid om een
dergelijk proces aan te gaan. Onze directie had wat zorgen rond mogelijke consequenties van
deze methodiek. We kunnen immers bij de ingang wel voor deze methodiek kiezen, maar wat
brengt dit teweeg? Je mobiliseert immers het netwerk. Wat als je op termijn niet kan
waarmaken om de regie aan de betrokkenen te laten?
Het was dus zoeken hoe we hiermee zo goed mogelijk aan de slag konden.
19
We hebben ons afgevraagd of we een aangepaste vorm zouden maken of de methodiek
zouden toepassen zoals Sonestra hem voorstelt. De aanpassing zou dan in functie zijn van een
aantal van onderstaande vragen.
1. Hoe kunnen we omgaan met een gezin dat vanuit het netwerkberaad naar voor wordt
geschoven?
We botsen hier op de dualiteit tussen enerzijds geloof in empowerment en vraaggericht
werken en anderzijds de maatschappelijke verantwoordelijkheid van pleegzorg.
In principe wordt immers bij deze methodiek het voorgestelde plan onvoorwaardelijk
aanvaard. Dit zou inhouden dat pleegzorg gewoon kan opstarten. Om deze reden is het
belangrijk om de pikketten zorgvuldig uit te zetten.
Anderzijds is er de verantwoordelijkheid van pleegzorg om een attest te geven aan
pleeggezinnen. In die zin zijn er ook argumenten om een screening te doen van het
voorgestelde gezin. Een andere mogelijkheid was om dan een netwerkobservatie te doen.
We dienden hierin een keuze te maken.
2. Wat betekent dit voor de rol en of functie van de pleegzorgbegeleider?
Sociale Netwerkstrategieën veronderstellen dat ook in de verdere begeleiding krachtgericht
gewerkt wordt en dat het netwerk de belangrijkste partij is bij overleg en besluitvorming. Dit
houdt dus ook consequenties in voor de pleegzorgbegeleiding.
We verwachten dus dat deze bij een plaatsing waar een netwerkberaad aan vooraf is gegaan,
anders zal moeten verlopen dan op dit moment gebruikelijk is. De invulling van de rol van
begeleidende hulpverlener zal deels anders ingevuld moeten worden en bij elke stap zal de
afweging gemaakt moeten worden of er voldoende ruimte is voor regie door de betrokkenen
in het verhaal.
3. Wat als er geen aanbod van een gezin komt vanuit het netwerk?
Indien de indicatie pleegzorg is en er zich geen kandidaat-pleeggezin aandient uit het netwerk,
moet je alsnog overgaan tot een plaatsing in een bestandsgezin. Wat zijn consequenties naar
pleeggezinnen en pleegzorgbegeleiding toe?
Heb je dan een ‘slapend netwerk’ wakker gemaakt dat hoge verwachtingen heeft qua inspraak
en deelname? Zijn onze huidige pleeggezinnen daar op voorbereid? En zijn onze
begeleidingsteams daar klaar voor?
Cfr. bij Prima pleegzorg wordt aangegeven dat er op een andere manier werving en selectie
gedaan wordt dan voordien, in functie van de nieuwe visie. Een pleeggezin wordt hierin
immers als aanvullend beschouwd op wat het eigen netwerk kan bieden. (A. Derickx,
mondelinge info, 2 mei 2013).
Er leefde hierover de zorg dat dit mogelijk voor complicaties kan zorgen bij onze huidige
gezinnen. Op dit moment is in Pleegzorg Limburg deze omwenteling niet aan de orde.
20
3.2. Positie van pleegzorg
De stuurgroep van het project stelde de vraag om het bereik van het netwerkonderzoek open
te trekken naar alle situaties waar het besluit tot uithuisplaatsing is genomen. Zelfs nog voor
de indicatie naar pleegzorg wordt gesteld.
Dit leek ons een zinvolle vraag. Alleen houdt dit in dat een mogelijke uitkomst ook ‘niet-
pleegzorg’ kan zijn. De vraag stelt zich of het klopt dat pleegzorg dan in het
besluitvormingsproces een rol speelt en dit proces begeleidt.
Hierdoor kwamen we ook bij een volgende vraag.
3.3. EKC of familienetwerkberaad?
Zoals eerder vermeld, bestaan er grote paralellen en gelijkenissen tussen Eigen Kracht
Conferentie en Familienetwerkberaad.
Vanuit EKC kregen we bovendien het aanbod om bij een aanmelding voor netwerkonderzoek
voor de praktische uitvoering beroep te doen op hen. De vraag was of we hier op zouden
ingaan en wat de voor- en nadelen hiervan konden zijn.
Als pleegzorg zelf dit proces zou begeleiden, doen we dan hetzelfde als wat een Eigen Kracht
Conferentie biedt? En komen we dan niet in het vaarwater van een bestaande werkvorm?
21
4. Op weg naar antwoorden: gemaakte keuzes.
4.1. Toepasbaarheid binnen pleegzorg Limburg.
Op het stafteam van Pleegzorg Limburg werd besloten om het experiment aan te gaan. We
willen hierbij het risico nemen dat er weerstand komt vanuit begeleiding en bestaande
pleeggezinnen. Het kan dat we zullen moeten vaststellen dat het niet haalbaar is binnen de
huidige werkvorm.
Anderzijds is er ook kans dat het een beweging in gang zet in de richting van meer
krachtgericht werken.
Om de kans op succes zo groot mogelijk te maken, besloten we in te zetten op het inschakelen
van begeleiders die gekend zijn om hun positieve visie en houding naar netwerkgezinnen.
Vanuit overleg met het Multidisciplinair team hoorden we dat het regio-overleg
Jongerenwelzijn ook verkiest dat we zo veel mogelijk de methodiek van Sonestra gaan volgen.
Voor de gezinnen die naar voor zouden komen uit een familienetwerkberaad werd gekozen
om een netwerkobservatie of screening te doen, indien dit resulteert in pleegzorg.
Dit is een keuze van de directie in functie van de verantwoordelijkheid die we hebben om
pleeggezinnen een attest te geven. Er werd wel geopteerd voor een verkorte vorm van
screening om de tijdspanne in te korten. De mogelijke pleegouders hoeven binnen het project
niet verplicht de vorming voor kandidaat-pleegouders te volgen.
Belangrijk hierbij zal zijn om hierover open en duidelijk te zijn doorheen het hele proces, zodat
mensen hier van bij het begin van op de hoogte te zijn. Een netwerkobservatie is altijd de
eerste optie. We spraken af dat de verwijzer de keuze zal maken tussen netwerkobservatie,
screening of het toevertrouwen aan het gezin zonder dat er officieel pleegzorg wordt gestart.
4.2. Rol van pleegzorg
Er werd besloten om voor de duur van het project alle situaties aan te nemen waar
uithuisplaatsing aangewezen is. Toekomstgericht zal pleegzorg dit niet kunnen waarmaken
omdat er geen werkingsmiddelen voorzien worden. Maar zolang het project loopt, stelt dit
probleem zich niet.
Op basis van de ervaringen die we daarin opdoen, kunnen we dan mogelijk adviezen
formuleren over de haalbaarheid.
Deze keuze houdt in dat de vraag aan het netwerk kan zijn: Kan de uithuisplaatsing volledig
gedragen worden binnen het netwerk? Zo nee, is er dan een gedeeltelijke ondersteuning
mogelijk aanvullend op een andere oplossing voor de minderjarige? Het gaat er steeds om het
netwerk zoveel als mogelijk te mobiliseren in het verdere traject en toekomst van het kind of
de jongere in kwestie.
22
4.3. EKC of familienetwerkberaad?
We maakten de keuze om het netwerkonderzoek zelf te doen en niet EKC in te schakelen.
Enerzijds lijkt het ons dat EKC in een eerdere besluitvormingsfase past. Op het moment dat er
gekozen wordt voor een uithuisplaatsing, is er vaak al een heel traject binnen de hulpverlening
afgelegd. EKC wordt echter bij voorkeur ingezet bij de start van de hulpverlening.
Anderzijds werkt EKC met een vrijwillige coördinator. Dit lijkt ons in deze minder aangewezen.
In Familienetwerkberaad wordt gebruik gemaakt van een professionele hulpverlener, die
echter niet de betrokken hulpverlener mag zijn in het begeleidingstraject van het gezin.
De kennis en ervaring van de professionele begeleider met de “vaak kwetsbare doelgroep” en
het kunnen rekening houden met de bijzondere context van gezinnen, wordt eerder als een
meerwaarde gezien. De hulpverlener treedt in een familienetwerkberaad op als
procesbegeleider, niet als hulpverlener.” (Karel De Grote Hogeschool, 2012).
Wij schatten bovendien in dat een professionele hulpverlener die pleegzorg kent een
meerwaarde biedt t.o.v. de keuze voor een vrijwillige coördinator. Zowel m.b.t. de info die de
betrokkenen kunnen krijgen als in de samenwerking en verdere opvolging met de verwijzer.
Daarenboven kan je de situatie, indien nodig, langer vasthouden als procesbegeleider.
Als er uiteindelijk toch een neutraal pleeggezin zou gekozen worden, moet er in principe
opnieuw een familienetwerkberaad plaatsvinden, met het pleeggezin erbij. Dan is het
wenselijk dat dezelfde procesbegeleider dit kan doen.
23
PROCEDURE NETWERKONDERZOEK
LIMBURG
1. Vooraf
We hebben bij aanvang van het project een procedure ontwikkeld in samenspraak met het
regio-overleg van de teamverantwoordelijken van Jongerenwelzijn.
Hierbij werd de afspraak gemaakt dat deze procedure, indien nodig, zou bijgestuurd worden.
In onderstaande tekst maken we telkens melding van deze mogelijke aanpassing en de reden
waarom.
2. Aanmeldingen
We hebben ervoor gekozen om de doelgroep voor het netwerkonderzoek zo ruim mogelijk op
te vatten. We zijn gestart met de idee dat netwerkonderzoek een meerwaarde kan betekenen
voor alle kinderen waarvoor een gezin een aanbod zou kunnen bieden, hetzij voor voltijdse
pleegzorg, hetzij als aanvulling op een bestaande opvangvorm. Zowel situaties waar recent
een indicatie uithuisplaatsing gesteld werd, als langer gekende dossiers komen daarbij in
aanmerking.
Situaties die in aanmerking komen
GOP-aanmeldingen (Gezinsondersteunende Pleegzorg);
Dossiers CBJ en JRB waar indicatie uithuisplaatsing duidelijk is;
Bestaande pleegzorgsituaties waar een andere oplossing moet gezocht
worden;
-6 jarigen in CKG of begeleidingstehuis waarbij een langere uithuisplaatsing
geïndiceerd blijft;
Uitzondering: kinderen jonger dan 2 jaar enkel indien er geen bestandsgezin
beschikbaar is of er te zware weerstand is van ouders;
Jongeren die 7 dagen op 7 in een GO-internaat verblijven;
Jongeren die aangemeld worden voor onderbroken opvang;
Een overzicht van de mogelijke instroom wordt weergegeven in figuur 1.
24
Figuur 1
OVERZICHT MOGELIJKE AANMELDINGEN EN DOORSTROMING NETWERKONDERZOEK
Aanmeldingen Bijzondere Jeugdzorg
Rechtstreekse vraag voor netwerkonderzoek
Aanmelding bestandsplaatsing Aanmelding netwerkobservatie Aanmelding GOP
Vraag vanuit pleegzorg: Vraag aan consulent om te bespreken met MDT: Is netwerkonderzoek een optie?
Is er nood aan ondersteuning of gedragenheid voor KPO vanuit het netwerk?
Intaker GOP bespreekt met ouders mogelijkheid van netwerk-onderzoek binnen hun situatie.
JA Indien mogelijk:
Aanmelding netwerkonderzoek NEE JA NEE
Vraag: Is netwerk-
onderzoek een optie?
Netwerkobservatie start
Intake Netwerkonderzoek
25
In de eerste plaats zijn er rechtstreekse vragen voor netwerkonderzoek mogelijk. Deze worden
aangemeld bij de netwerkonderzoeker.
Daarnaast willen we ook bij de aanmeldingen voor pleegzorg, zelf de vraag stellen of
netwerkonderzoek een te overwegen piste is. Er werd de afspraak gemaakt dat bij aanmelding
de intaker van pleegzorg de consulent hierover bevraagt.
Indien netwerkonderzoek een optie zou blijken, zal de intake uitgesteld worden om dit proces
alle kansen te geven.
Aanpassing:
In een aantal concrete casussen kwam achteraf de bezorgdheid dat, indien het
netwerkonderzoek toch geen pleeggezin zou opleveren, de intake pas na afloop van het
netwerkonderzoek kon opstarten. De consequentie zou dan zijn dat een jong kind mogelijk
nog langer in een leefgroep zou moeten verblijven.
Om het netwerkonderzoek alle kansen te geven, is het echter geen optie om tegelijk met een
intake te starten. Om deze zorg op te vangen, werd voor een tussenoplossing gekozen.
De procedures voor netwerkplaatsing werden immers toch aangepast in functie van het
nieuwe decreet. Binnen Pleegzorg Limburg zou ook bij een netwerkplaatsing, een
kindonderzoeker een aantal stappen zetten om het betreffende kind te leren kennen met het
oog op de screening van de kandidaat-pleegouders.
Daarom werd de mogelijkheid toegevoegd om deze stappen van kindonderzoek al te zetten.
Wat de uitkomst ook zou zijn, dit kindonderzoek zou nodig zijn. Zowel als er een gezin uit het
netwerk naar voor kwam, als in de situatie dat we toch moesten overgaan naar een
bestandsplaatsing, was er al tijd gewonnen.
In de praktijk is het echter niet tot deze stap gekomen. Er werd wel voor gekozen, maar het
bleek enkel van toepassing in één specifieke situatie. Omwille van de weerstand van de ouders
gedurende het hele proces, leek het toch niet wenselijk.
Ook bij aanmelding voor netwerkobservatie zagen we mogelijkheden om via
netwerkonderzoek meer steun te organiseren voor het pleeggezin.
Ten slotte zijn er ook de rechtstreekse aanmeldingen mogelijk vanuit Gezinsondersteunende
Pleegzorg.
26
3. Stappen in de aanmelding
STAP 1 De aanmelding komt binnen bij de projectmedewerker van Pleegzorg Limburg.
Situaties waar CBJ of JRB betrokken is, worden eerst besproken met het MDT
en daarna aangemeld door de consulent.
Bij aanvang maakten we de afspraak dat alle dossiers vanuit jongerenwelzijn ook besproken
zouden worden met het Multidisciplinaire team (MDT).
Gaandeweg ondervonden we dat dit een zekere vertraging met zich meebracht in de opstart
van mogelijke dossiers. In onderling overleg werd besloten hier enkel MDT te informeren.
Het overleg bood ons wel een meerwaarde in een aantal situaties. De betrokkenheid van de
MDT-medewerker zorgde ervoor dat de consulent intern geïnformeerd werd en warm
gemaakt werd voor de mogelijkheden van netwerkonderzoek.
STAP 2 De netwerkonderzoeker contacteert de consulent en checkt de voorwaarden:
De ouders zijn op de hoogte van de indicatie uithuisplaatsing.
De netwerkonderzoeker voert deze discussie niet met de ouders!
De ouders gaan akkoord met het netwerkonderzoek.
Indien Jeugdrechtbank betrokken is, is het belangrijk dat de
Jeugdrechter achter het netwerkonderzoek staat.
STAP 3 Overleg tussen aanmelder en netwerkonderzoeker in functie van
vraagverheldering, afspraken en expliciteren/concretiseren van de
voorwaarden waaraan het plan moet voldoen.
Deze voorwaarden worden door de consulent met de ouders en minderjarige
besproken vooraleer het netwerkonderzoek kan starten.
Bij de uitvoering hebben we vastgesteld dat deze derde stap vaak moeilijk is. De zin ervan lijkt
soms niet helder. Het is niet voor alle verwijzers even duidelijk wat het belang er van is. Ook
de invulling van de voorwaarden blijkt soms een zoektocht.
Bij de gedwongen hulpverlening is het echter een noodzakelijke stap. De keuze voor Sociale
Netwerkstrategieën houdt een engagement in naar het gezin en de mensen uit het netwerk
die deelnemen. Je kan het niet maken om hen te mobiliseren en dan mogelijk nadien hun plan
af te blazen omdat het niet voldoet aan voorwaarden die nog niet vermeld werden.
Het uitzetten van de “pikketten”, zoals het binnen Sonestra wordt genoemd, moet met zorg
gebeuren. Daarmee geef je aan binnen welke marges het netwerkberaad vrij spel krijgt om
een plan te maken.
Bij vrijwillige hulpverlening kan dit anders liggen en is er meer soepelheid mogelijk.
27
4. Verloop voorbereidingsfase netwerkonderzoek
STAP 4 NETWERK IN KAART BRENGEN
De netwerkonderzoeker doet een aantal huisbezoeken bij ouders en
minderjarige om het netwerk in kaart te brengen. Indien ze dit willen, kan elk
van hen een vertrouwenspersoon uitnodigen om hierbij aanwezig te zijn.
Doel:
Netwerk in beeld krijgen in functie van wie kan uitgenodigd worden voor het
familienetwerkberaad.
Centraal hierbij is de vraag welke mensen binnen het netwerk van het gezin
(familie, buren, vrienden, school,…) mee kunnen nadenken over een goede
oplossing voor de minderjarige en wie hierin een aanbod kan doen.
Mogelijke methodieken:
Genogram, levenslijn, sociogram, ecogram,…
STAP 5 VOORBEREIDING EN UITNODIGING NETWERKBERAAD
De netwerkonderzoeker organiseert samen met het gezin het
familienetwerkberaad.
Het gezin kiest in overleg met de netwerkonderzoeker wie ze willen uitnodigen
en bepaalt in overleg ook een locatie voor het overleg.
Bij voorkeur nodigen betrokkenen (ouders, minderjarige) zelf uit voor het
netwerkberaad.
Er wordt afgesproken met de ouders en minderjarige wat er inhoudelijk op het
netwerkberaad zal gebracht worden en door wie.
5. FamilieNetwerkberaad
STAP 6 FAMILIENETWERKBERAAD
Het gezin, familie en sociaal netwerk komen bijeen. Ook de kinderen doen mee,
indien mogelijk. De ouders en minderjarige kunnen ervoor kiezen een
vertrouwenspersoon mee te brengen.
Dit overleg verloopt in drie fasen:
1. Welkom en informatieronde
De netwerkonderzoeker legt uit wat de bedoeling is van de bijeenkomst.
De centrale vraag wordt voorgelegd.
28
De consulent schept het kader waarbinnen hierover kan nagedacht worden en
de voorwaarden van JRB of CBJ waaraan het plan moet voldoen. (Indien van
toepassing)
Een medewerker van pleegzorg geeft uitleg over pleegzorg en de procedure en
voorwaarden als er een gezin naar voor zou komen als kandidaat-pleeggezin.
Indien nodig wordt uitleg gegeven over problematiek binnen het gezin of bij de
minderjarige waarmee rekening moet gehouden worden.
2. Overlegtijd - privé tijd
De netwerkonderzoeker, consulent en mogelijke andere professionals verlaten
het overleg.
Het beraad krijgt zoveel tijd als ze nodig hebben om met elkaar te overleggen
en tot besluiten te komen.
De netwerkonderzoeker blijft in de buurt voor mogelijke vragen.
3. Voorstelling plan
De netwerkonderzoeker (en consulent) sluiten terug aan bij het beraad.
Het voorstel van het netwerkberaad wordt besproken.
De netwerkonderzoeker checkt de overeenstemming over dit plan en of het
voldoet aan de gestelde voorwaarden.
Samenstelling opvolgteam
d.w.z. Er wordt een groepje samengesteld dat de opvolging doet van
het opgemaakte plan. Dit zijn de ouders en mogelijk minderjarige,
aangevuld met één of maximaal een paar vertegenwoordigers van het
beraad.
De hulpverleners die deel uitmaken van het plan, sluiten ook aan bij
het team. (vb. als pleegzorg wordt opgestart, maakt ook de
pleegzorgbegeleider deel uit van dit team.)
Doel is opvolging van de afspraken en betrokkenheid op het verdere
verloop van het traject.
Vb. als er nieuwe afspraken moeten gemaakt worden of als zaken niet
lopen zoals gepland.
Ieder lid van het opvolgteam kan het team bijeenroepen.
De consulent wordt op de hoogte gebracht van overlegmomenten van
het opvolgteam en neemt indien nodig ook deel.
Afspraken over het verdere verloop:
o.a. over het informeren van de aanmelder, opstarten netwerkscreening,
realiseren van het plan,…
STAP 7 Het plan wordt uitgeschreven door de netwerkonderzoeker en teruggekoppeld
aan de aanmelder.
De netwerkonderzoeker bezorgt het uitgeschreven plan aan alle deelnemers
van het netwerkberaad.
29
Bij deze laatste stap hebben we ons de vraag gesteld waar we moesten op letten om zorg te
dragen voor privacy en beroepsgeheim. We hebben ons hierover bevraagd bij de juridische
helpdesk van het Steunpunt Jeugdhulp. De adviezen die we kregen, passen we toe in de
uitvoering van het netwerkberaad.
De deelnemers aan het beraad zijn niet gebonden aan beroepsgeheim. Dit is anders dan
overlegmomenten met hulpverleners waar iedereen gebonden is door het gedeeld
beroepsgeheim.
Daarom is het belangrijk om heel helder met de cliënt af te spreken wat er aan informatie op
tafel zal komen en wat de mogelijke gevolgen daarvan zijn. Als netwerkonderzoeker moet je
steeds afwegen of bepaalde informatie noodzakelijk is voor het doel en of de cliënt deze niet
beter zelf kan brengen.
Bij het versturen van de uitnodiging voor het beraad en het verslag nadien, is het meest
wenselijk dat je deze aan de ouders bezorgt en zijzelf zorgen voor de verspreiding.
Op die manier hebben ze zelf in de hand wie de informatie ontvangt.
Het is niet uitgesloten om dit wel te doen als netwerkonderzoeker, maar dan enkel met
goedkeuring van de ouders.
6. Mogelijke uitkomst van het netwerkonderzoek
De stappen die hier verder op volgen, verlopen verschillend, afhankelijk van de uitkomst van
het familienetwerkberaad.
We vertrekken van de uitgangsvraag: “Kan de uithuisplaatsing (en bij uitbreiding ‘de gestelde
vraag’) volledig binnen het eigen netwerk gedragen worden?”
We zagen als mogelijke resultaten:
a. Er is een kandidaat-gezin.
b. Er is een kandidaat-gezin met een plan voor ondersteuning vanuit het netwerk.
(In functie van het voldoen aan de gestelde voorwaarden.)
c. Er is een plan met aanbod om de uithuisplaatsing deels op te vangen of te
ondersteunen binnen het netwerk
d. Er zijn geen mogelijkheden of aanbod binnen het netwerk.
Figuur 2 geeft een overzicht van de mogelijke uitkomsten in de vorm van een stroomdiagram.
30
figuur 2
KAN UITHUISPLAATSING VOLLEDIG BINNEN HET NETWERK GEDRAGEN WORDEN?
JA, er is een kandidaat gezin
NEE
JA NEEE
NETWERKBERAAD
Plan opmaken: Wat is het aanbod? Wie doet wat? Wat is er nodig van hulpverlening?
Uithuisplaatsing binnen professionele aanbod
KG HEEFT NOOD AAN ONDERSTEUNING
KG KAN VOLLEDIG DRAGEN
Positieve indicatie
Negatieve indicatie
Start
Pleegzorg
overleg Opvolgteam Nieuw besluit nodig
Screening
Netwerk-observatie = Start PZ
Toevertrouwen aan gezin zonder PZ
Geen aanbod hiervoor binnen
netwerk
Aanbod en plan binnen
netwerk
Verdere stappen richting uitvoeringsplan
Negatieve indicatie
Positieve indicatie
Start
Pleegzorg
Opvolgteam
overleg
Screening
Netwerk-observatie = START PZ
Toevertrouwen aan gezin zonder PZ
KAN DE UITHUISPLAATSING DEELS GEDRAGEN WORDEN DOOR NETWERK?
31
A. ER EEN KANDIDAAT-GEZIN
STAP 8
a) Netwerkobservatie pleegzorg
1. Consulent meldt aan voor netwerkobservatie via CWL.
2. Opstart netwerkobservatie PZ – gewone procedure.
Netwerkonderzoeker trekt zich terug in deze fase en het dossier wordt
overgenomen door de begeleiding van pleegzorg.
b) Screening kandidaat-pleeggezin
1. De netwerkonderzoeker stelt de vraag voor screening aan intake- en
selectieteam van Pleegzorg Limburg.
Consulent meldt aan voor screening via CWL, met als opmerking
“screening binnen procedure netwerkonderzoek”.
2. De netwerkonderzoeker trekt zich terug in deze fase en het dossier
wordt overgenomen door voortraject Pleegzorg Limburg.
3. Er wordt een screening korte vorm gedaan.
c) Toevertrouwen van minderjarige aan gezin, zonder opstart officiële pleegzorg
De taak van de netwerkonderzoeker stopt hier.
Welke van deze drie opties mogelijk is, wordt afgesproken bij het uitwerken van
de voorwaarden en het kader bij het overleg vooraf tussen consulent en
netwerkonderzoeker. (stap 3)
STAP 9
Indien screening:
Resultaat van de screening wordt teruggekoppeld aan kandidaat-pleeggezin en
consulent.
STAP 10
Indien indicatie positief:
Opstart pleegzorg. De netwerkonderzoeker brengt de leden van het opvolgteam op
de hoogte van het besluit.
Indien indicatie negatief:
Het opvolgteam wordt uitgenodigd door de netwerkonderzoeker i.f.v. het nemen
van een nieuw besluit.
32
B. ER EEN KANDIDAAT-GEZIN MET EEN PLAN VOOR ONDERSTEUNING DOOR HET NETWERK
STAP 8
Het plan wordt voorgesteld aan de consulent, waarin duidelijk staat wat het
aanvullend aanbod is vanuit het netwerk.
STAP 9
STAP 10
Verlopen zoals onder A.
C. ER IS EEN PLAN MET AANBOD OM DE UITHUISPLAATSING DEELS OP TE VANGEN OF
ONDERSTEUNEN BINNEN HET NETWERK
STAP 8
Het plan wordt voorgesteld aan de consulent, waarin duidelijk staat wat het
aanbod is vanuit het netwerk en welke bijkomende hulpverlening
wenselijk/noodzakelijk is volgens het netwerk
STAP 9
Indien het plan niet onmiddellijk uitvoerbaar is neemt de consulent het plan mee
bijvoorbeeld i.f.v.:
Aftoetsen van het beschikbaar hulpaanbod en de procedures hiervoor, beslissing
Jeugdrechter, …
STAP 10
Het plan wordt in overleg met professionele hulpverleners en het opvolgteam
ingepast in de begeleiding die opstart.
Vanzelfsprekend wordt doorheen al deze fases de consulent/aanmelder op de hoogte
gehouden van het verloop.
7. Documenten
We gebruikten een aantal standaard-documenten bij de concrete dossiers. Voorbeelden
hiervan in bijlage.
a. Aanmeldingsblad
b. Voorbereiding met verwijzer
c. Sjabloon verslaggeving
Het volledige draaiboek voor het netwerkonderzoek is eveneens in de bijlage terug te vinden.
33
CASUSSEN
1. Aanmeldingen
In de loop van het project hebben we over drieëntwintig situaties overleg gehad in functie van
een mogelijke opstart van netwerkonderzoek. Alles samen gaat het over 39 kinderen, tussen
0 en 16 jaar.
De aanbrengers van deze mogelijke casussen waren het multidisciplinair team van
Jongerenwelzijn, consulenten van CBJ en JRB, het intaketeam van Pleegzorg, begeleiders van
pleegzorg en CKG.
Veertien van deze situaties (28 kinderen) resulteerden in een aanmelding voor
netwerkonderzoek, waarbij we in 8 (16 kinderen) ervan effectief aan de slag konden gaan. De
andere casussen werden na bespreking toch niet aangemeld voor netwerkonderzoek.
Hieronder geven we een samenvattend beeld over deze situaties. Om een volledig beeld te
krijgen, geven we in bijlage ook een overzicht van alle casussen die besproken werden in kader
van het netwerkonderzoek, met een korte omschrijving van de situatie, de aanmelder, en het
verder verloop ervan.
2. Inhoud van de vraag
We zien vijf grote thema’s terugkomen binnen de gestelde vragen:
Een gezin zoeken dat een perspectief biedende oplossing biedt voor een kind, een gezin
zoeken dat ondersteuning kan bieden voor een situatie onder de vorm van pleegzorg lage
frequentie, een plan maken voor als een bestaande situaties dreigt weg te vallen, een plan
maken ter ondersteuning van de huidige situatie en een plan maken om ouders te
ondersteunen om bezoeken mogelijk te maken en aan de opgelegde voorwaarden te voldoen.
In sommige casussen waren meerdere vragen tegelijk aan de orde. Zo werd een vraag naar
perspectief biedende pleegzorg gecombineerd met een vraag naar ondersteuning van de
ouders om bezoek aan hen thuis mogelijk te maken.
Of er werd een vraag gesteld om een bestaande pleegzorgsituatie bij een bejaarde
grootmoeder te ondersteunen, gecombineerd met een plan voor als zij het niet meer zou
kunnen.
In de tabel worden sommige casussen dus meermaals geteld.
34
Vraag naar
Binnen aangemelde situaties
(T 14)
Alle besproken
situaties
(T 23)
Opgestart
(T 8)
Niet opgestart
(T6)
Perspectief biedende pleegzorg 3 (7K) 6 (12K) 16 (28K)
Ondersteunende pleegzorg 6 (12K) 0 7 (15K)
Een plan voor de toekomst:
Wat als de bestaande situatie
wegvalt?
2 (2K) 1 (1K) 4 (4K)
Plan voor ondersteuning van
netwerk voor huidige situatie
3 (7K) 1 (1K) 4 (9K)
Plan voor ondersteuning van
netwerk naar ouders toe
1 (3K) 1 (4K) 2 (7K)
- De aantallen geven situaties weer, tussen haakjes wordt het
aantal kinderen vermeld waarover dit gaat.
- 1 situatie kan meerdere keren geteld worden.
3. Redenen voor het niet doorgaan van netwerkonderzoek
Als we in kaart brengen waarom bepaalde besproken situaties uiteindelijk niet resulteerden
in een aanmelding voor netwerkonderzoek, of de aanmelding terug ingetrokken werd, zien
we volgende redenen.
We stellen daarbij vast dat bij een aantal situaties meerdere redenen meespelen.
Bij zes van de situaties die niet doorgingen, menen we dat indien communicatie en timing
i.v.m. een mogelijk opstart beter verlopen waren, netwerkonderzoek mogelijk was geweest
en een meerwaarde had kunnen betekenen voor de betrokken kinderen en ouders.
Reden aantal
Er is een ander aanbod of oplossing gevonden/gekozen. 5
Verwijzer schat in dat netwerkonderzoek niet past bij de situatie. 4
Een van de ouders gaat niet akkoord met het netwerkonderzoek.
(soms omwille van weerstand tegen pleegzorg.)
3
Samenwerking met consulent verloopt moeizaam. Onbereikbaarheid
van consulent om mogelijke aanmelding te bespreken.
3
De situatie komt in crisis terecht en vraagt een snellere oplossing. 2
Jeugdrechter gaat niet akkoord. 1
Er is meer tijd nodig binnen de situatie om netwerkonderzoek
bespreekbaar te maken bij betrokkenen.
1
35
4. Aanmeldingen op verwijzer
CBJ 3
JRB 4 (waarvan 2 voor
Ondersteunende Pleegzorg)
Rechtstreekse vraag voor
Ondersteunende Pleegzorg 1
Onder de aangemelde dossiers is de herkomst van de dossiers gelijkmatig verdeeld.
In 2 dossiers die aangemeld werden door de sociale dienst van de jeugdrechtbank werd een
vraag gesteld naar ondersteuning, zonder de bedoeling hiervan een maatregel te maken.
5. Uitkomst van de casussen
We geven hier een kort overzicht van de gedane casussen, om een beeld te geven van verloop
en uitkomst.
NWO afgerond en aanbod gestart onder begeleiding pleegzorg 1 (3K)
NWO afgerond, verwachting dat verder verloop resulteert in pleegzorg 1 (2K)
NWO nog niet volledig afgerond, verwachting dat verder verloop resulteert
in pleegzorg
1(3K)
Afgerond, aanbod wordt niet begeleid door pleegzorg 3 (4K)
NWO vroegtijdig gestopt, geen plan 1(3K)
NWO vroegtijdig gestopt, wordt neutrale pleegzorg 1(1K)
We stellen hierbij vast dat op 8 casussen, op dit moment het aanbod in 1 situatie onder
begeleiding door pleegzorg werd opgestart. Twee andere zitten nog in de pijplijn, maar hier
gaan we ervan uit dat ze uiteindelijk ook dossiers binnen pleegzorg worden.
In 3 situaties werd er een plan opgesteld dat verder opgevolgd zal worden door het netwerk.
Bij elk van deze is er wel nog andere hulpverlening betrokken.
Bij één dossier werd het netwerkonderzoek stopgezet omwille van gebrek aan medewerking
van de ouders en is een intake voor neutrale pleegzorg lopende.
Eén dossier werd vroegtijdig beëindigd omdat de kinderen in het gezin dit traject niet zagen
zitten en de moeder de vraag terug introk. Het ging hier om een vraag naar ondersteunende
pleegzorg.
36
1. 3 kinderen, 6 jaar, 5 jaar, 3 jaar, aanmelding door consulent CBJ.
De kinderen werden een tijd voordien met een hoogdringende maatregel bij de maternale
grootouders ondergebracht. Het was niet de eerste keer dat er ingegrepen werd. De ouders
hebben al verschillende kansen gehad, die fout liepen. Daarom is het perspectief nu dat de
kinderen bij de grootouders blijven.
Het gaat om een vraag naar netwerkobservatie met daarnaast netwerkonderzoek ter
ondersteuning van de pleegouders en vraag naar een plan om bezoeken bij de ouders thuis
mogelijk te maken.
Het netwerkonderzoek verliep bij momenten moeizaam omwille van felle weerstand bij de
ouders tegen het besluit uithuisplaatsing. We zijn hierrond met hen aan de slag gegaan en
hebben samen met hen nog een uitbreiding gemaakt aan de vragen voor het beraad. Ze
zochten immers ook hulp om te leren hoe ze kunnen voldoen aan de voorwaarden vanuit
jeugdzorg.
Uiteindelijk hebben we een netwerkberaad kunnen doen met 7 deelnemers met als resultaat
een plan waar iedereen tevreden over was. Er werd begeleiding door pleegzorg opgestart.
Bedenkingen
Het lijkt een zinvol traject geweest te zijn. We maken ons echter de bedenking of dit niet veel
eerder in deze mensen hun verhaal had kunnen/moeten gebeuren. Mogelijk waren er dan
heel wat ‘brokken’ nog niet gemaakt binnen de familie en was er sneller ingegrepen als het
opnieuw mis liep na een nieuwe kans.
2. Jongen, 4 jaar, nieuwe aanmelding voor PZ, werd via intaker rechtstreeks doorgegeven
voor netwerkonderzoek.
Hij verblijft in een CKG, zijn zus al jaren in pleegzorg bij de maternale grootouders. De
consulent koos aanvankelijk niet voor netwerkonderzoek. Ze zag daar geen mogelijkheden in.
De oma’s binnen het netwerk zijn al PG, er is een tante die aanvankelijk screening wilde doen,
maar zich terugtrok.
De vraag is nadien toch teruggekomen omdat de jeugdrechter eerst een mogelijkheid binnen
het netwerk wilde zoeken.
Het netwerkonderzoek werd opgestart. De ouders hadden het heel moeilijk met het besluit
van de jeugdrechter om voor pleegzorg te kiezen. We hadden een aantal huisbezoeken, maar
botsten op de weerstand van de ouders. Ze zegden herhaaldelijk af voor onze afspraak en
bleven wekenlang onbereikbaar. Ze zagen zelf bovendien weinig kans dat er een pleeggezin
zou gevonden worden binnen hun netwerk.
Na verloop van tijd besloot de jeugdrechter dat er toch naar een neutraal gezin toe moest
gewerkt worden, omdat de tijd die verstreek in onduidelijkheid voor het kind negatief bleek
te zijn. De leefgroep gaf aan dat het niet goed met hem gaat. Hij was al veel te lang daar en
ging achteruit.
37
Netwerkonderzoek is vroegtijdig stopgezet. Er is een intake gestart voor perspectiefbiedende
pleegzorg.
3. Jongen, 11 jaar, gekend via intake pleegzorg, aanmelding via CBJ.
Hij woont op dit moment bij oma, maar deze wordt te oud. Hij heeft bovendien een ernstige
problematiek. De consulent deed een aanmelding voor een perspectief biedende
bestandsplaatsing. Het intaketeam heeft omwille van de ernst van zijn problematiek een
negatieve indicatie gesteld voor pleegzorg. Het advies is een MPI, mogelijk in combinatie met
weekendgezin.Er is veel betrokkenheid in het netwerk.
Doel van het netwerkonderzoek was een plan maken voor de toekomst. Een oplossing zoeken
voor de weekends als oma het niet meer kan. Want voorlopig wil zij hem wel verder opvangen.
Er vond een netwerkberaad plaats met 8 deelnemers.
Er werd een plan opgemaakt.
Gezien er ingeschat werd dat hier geen maatschappelijke noodzaak meer is, zal het netwerk
het zelf verder opvolgen.
4. 2 zusjes, 3 jaar, aangemeld door Intaker Pleegzorg GOP (Gezinsondersteunende
pleegzorg)
De kinderen verblijven bij moeder. Voordien was er hulpverlening vanuit CIG (Centrum
Integrale Gezinszorg). Mama woont sinds een tijdje alleen met de kinderen en stelt een vraag
naar ondersteuning: een pleeggezin voor 1 WE/maand.
Netwerkonderzoek werd opgestart. We hebben een aantal huisbezoeken gedaan om het
netwerk in beeld te brengen.Moeder heeft het proces zelf on hold gezet. Het is niet tot een
familienetwerkberaad gekomen. Ze heeft zelf een aantal mensen gecontacteerd die naar voor
kwamen in de netwerkverkenning. Deze mensen willen opvang doen.
Het proces voor de opstart van ondersteunende pleegzorg is bezig.
5. 3 kinderen, 10 jaar, 9 jaar en 5 jaar Aanmelding gebeurde intern via begeleiding
pleegzorg (GOP)
Het gaat om een alleenstaande, buitenlandse moeder. Ze is naar België gekomen met 3
kinderen en was zwanger van vierde. Ze heeft een halfjaar ondersteuning gehad via
gezinsondersteunende pleegzorg. Dit pleeggezin stopt er echter mee. Er is geen ander
kandidaat-pleeggezin beschikbaar.
De vraag is om binnen het netwerk te zoeken naar weekendondersteuning.
Netwerkonderzoek werd opgestart. Bij het tweede huisbezoek bleek echter dat de kinderen
het niet zagen zitten om met hun situatie naar buiten te komen. De situatie werd daarom
vroegtijdig afgerond.
Ondertussen werd hiervoor een bestandsgezin gevonden.
38
6. 2 broers, 10 jaar en 14 jaar – Consulent JRB meldt aan voor Ondersteunende pleegzorg.
Het betreft een alleenstaande moeder met heel wat medische problemen.
Er is nood aan een stand-by gezin om de kinderen tijdens ziekenhuisopnames op te vangen.
Het netwerkonderzoek werd gestart. De intaker had echter al grote bezorgdheid geuit over
de situatie aan de consulent. Tegelijk werd dan ook crisishulp aan huis opgestart.
Moeder en zonen hebben heel wat mensen uitgenodigd, waarvan echter niemand bereid was
om naar een netwerkberaad te komen.
Het proces van het netwerkonderzoek heeft wel een proces op gang gebracht bij moeder
waardoor ze ook via sociale media een aantal mensen terug heeft gecontacteerd en om hulp
gevraagd. Daar kwam wel reactie op met een zeker mate van aanbod. Een aantal mensen
boden praktische hulp aan, waar moeder voorlopig mee verder kon.
7. Broer, 7jaar en 2 zussen, 8 jaar en 15 jaar, gekend via intake PZ: interne wachtlijst.
Deze situatie wordt uitgebreid besproken hieronder.
8. Jongen, 11 jaar, aangemeld voor netwerkonderzoek door consulent CBJ
Deze situatie wordt uitgebreid besproken hieronder.
39
6. Verloop van de casussen: vaststellingen
We stellen een groot verschil vast in inhoud en verloop van de verschillende casussen. Hierbij
zijn we geneigd onderscheid te maken tussen “eenvoudige en complexe situaties.”
‘Eenvoudige’
De aanmeldingen met een vraag naar ondersteunende pleegzorg verlopen vlot. We kunnen
ze op korte termijn afwerken en komen telkens tot een min of meer bevredigend resultaat.
Als redenen hiervoor zien we dat het netwerkonderzoek tegemoetkomt aan de eigen
hulpvraag van de ouders. Er is dan ook groot enthousiasme en inzet om dit zo snel mogelijk te
laten gebeuren.
Het verkennen van het netwerk en het opstellen van de vragen voor het beraad verlopen vrij
vlot. Bovendien lijkt het over het algemeen ook haalbaarder om binnen het netwerk
mogelijkheden te zien. Er zijn wel wat mensen die bevraagd kunnen worden. Gezien de
beperktheid van de vraag, nl ondersteuning die verschillende vormen kan aannemen, is er
meer hoop dat iemand iets daarvan kan bieden.
De samenwerking met de ouders verloopt dus eerder makkelijk.
‘Complexe’
Andere aanmeldingen waarbij het gaat om een opgelegde uithuisplaatsing verlopen
moeizamer.
In eerste instantie stoten we op heel wat weerstand bij de ouders. De mogelijkheid van
netwerkonderzoek is voor hen eerder een laatste kans voor het ergste gebeurt, nl. dat hun
kind(eren) aan vreemde mensen zou(den) toevertrouwd worden.
Gezien het feit dat je met de ouders aan de slag gaat en van hen heel wat vraagt, blijkt het
belangrijk voldoende tijd en aandacht te besteden aan deze weerstand.
Hierbij stellen we vast dat een aantal ouders regelmatig zelf afspraken annuleren. Hierdoor
rekt de tijdspanne waarbinnen het onderzoek afgerond raakt.
De vraag naar netwerkonderzoek komt in deze situaties ook na een uitgebreid
hulpverleningstraject, waarbij de uithuisplaatsing en keuze voor pleegzorg de laatste stap lijkt,
na heel wat kansen en pogingen tot oplossing. In de aanmeldingen die we kregen met de vraag
voor perspectief biedende pleegzorg ging het dan ook telkens om ouders met meerdere
problemen en vaak een beperkt eigen netwerk.
In de omschrijving hierboven zien we volgende beperkingen:
Casus 2: Het netwerk van de ouders bestaat uit mensen die zelf allemaal multiproblem-
gezinnen vormen, en o.a. drugsverslaafd zijn.
Casus 1: idem. Hier is bovendien sprake van vertroebelde relaties binnen de eigen familie
omwille van voorgaande aanslepende problemen.
40
Casus 7: Mama heeft vanuit vroegere problemen gekozen om haar huidige contacten te
beperken tot een heel select groepje. Ze heeft amper contact met haar eigen familie. Enkel
met moeder en zus van partner zijn er contacten.
Het gegeven dat het om gedwongen uithuisplaatsingen gaat, en er sprake is van
maatschappelijke noodzaak, betekent dat het hier ook belangrijk is om goed af te stemmen
met de consulent.
Dit is in tegenstelling tot de eenvoudige vorm, waarbij we vrij snel konden starten. Hier is het
immers van belang om goed te weten wat de grenzen rond veiligheid zijn die opgelegd worden
vanuit de jeugdrechtbank.
We kregen soms de reactie of vraag of we niet konden starten met enkel het fiat van de
verwijzer. Dit is echt niet aangewezen, omdat er duidelijke grenzen bestaan. Het is zeer
belangrijk dat deze helder en duidelijk zijn voor iedereen voor er aan dit proces wordt gestart.
Zowel naar ouders en kind(eren) toe als naar het netwerk dat je mobiliseert, is het niet
respectvol om hen in de actie te brengen en het risico te lopen dat hun plan nadien toch wordt
afgeblazen omdat het niet voldoet aan belangrijke voorwaarden.
Het netwerkonderzoek veronderstelt dus wat voorwerk, ook van de verwijzer, in overleg met
de Jeugdrechter. We hebben vastgesteld dat dit vaak ook een vertragende of remmende
factor is in het verloop van de onderzoeken.
Bij de zoektocht naar potentiële casussen hebben we daarnaast ook gemerkt dat het
inschakelen van het MDT bij verwerven van casussen zeer positief was, maar tegelijk soms
ook remmend in de tijd.
Het enthousiasme van de medewerkers hier was helpend om verwijzers mee te krijgen in het
verhaal en om samen de nodige voorwaarden of begrenzingen uit te klaren.
Anderzijds bracht het extra overleg met zich mee.
Na verloop van tijd hebben we dit ook bijgesteld in de procedure en gezorgd voor kortere
communicatielijnen.
41
7. Omschrijving van een casus
We hebben ervoor gekozen om twee casussen uitgebreid in beeld te brengen: een eenvoudige
(casus Bent) en een complexe (casus Janssens).
7.1 Casus Bent – vraag naar opvanggezin
VOORBEREIDING
Aanmelder: consulent CBJ
We hadden met de verwijzer een voorbereidend overleg om de vraag te verhelderen.
Aanmeldingssituatie:
Hilda is een alleenstaande moeder met een zoon van 13 jaar, Bent.
Ze heeft heel wat medische klachten en is weinig mobiel. Ze moet vaak naar het ziekenhuis.
Hilda heeft zelf een vraag naar ondersteuning gesteld aan het CBJ. Ze is bezorgd over wat er
met Bent zal gebeuren als zij er niet meer zou zijn. Tegelijk heeft ze nood aan ondersteuning
op regelmatige basis, zodat ze wat tot rust kan komen.
Er is weinig netwerk en mama is hier bezorgd over. Het gezin leeft op dit moment vrij
geïsoleerd. Ook over hobby’s of andere contacten voor Bent, maakt Hilda zich zorgen. Door
haar eigen beperking omwille van gezondheid komt hij in haar beleving kansen te kort.
Omdat het een periode moeilijk liep tussen Hilda en Bent, werd een aantal maanden geleden
thuisbegeleiding op gestart. Mama had Bent niet altijd in de hand. Hij nam de bovenhand en
durfde ook agressief uithalen naar haar.
Bent zijn vader is weinig betrokken op zijn leven. Er is een bezoekregeling, maar dit gaat vooral
door omdat de paternale grootouders hier aan trekken. Zij zorgen voor de praktische
regelingen, zodat het bezoek kan doorgaan. Op die manier zien ze hun kleinkind toch op
regelmatige basis. De laatste tijd sukkelen ze met hun gezondheid, waardoor de bezoeken niet
steeds kunnen doorgaan.
Vader heeft sinds een aantal jaar een nieuwe partner. Zij lijkt meer betrokken te zijn op Bent
en hiervoor verantwoordelijkheid te voelen.
Bent is een stille, teruggetrokken jongen. Hij heeft het niet zo makkelijk om verbinding te
vinden met leeftijdsgenoten. Hij heeft wel een hobby, maar het is niet altijd zo makkelijk om
er praktisch te geraken. Mama voelt zich vaak onwel en is niet in de mogelijkheid om hem te
brengen.
42
Doel en opzet van het netwerkonderzoek
De vraag is of we een gezin kunnen vinden waar Bent af en toe naartoe kan voor een weekend
en dat hem kan opvangen als mama naar het ziekenhuis moet.
Daarnaast zou het ook goed zijn mocht er vanuit het netwerk wat ondersteuning komen in
ruimere zin.
Begrenzingen voor het plan van het familienetwerkberaad
Er werden geen begrenzingen geformuleerd door de consulent.
VERLOOP VAN HET NETWERKONDERZOEK
Huisbezoeken en overleg
Er vonden drie huisbezoeken plaats voorafgaand aan het familienetwerkberaad.
Hierbij waren telkens Hilda en Bent aanwezig en voor elk van hen een vertrouwenspersoon.
Als ondersteuning van Bent nam Nicole, de partner van papa, deel aan de gesprekken. Mama
had gekozen voor Tiny, de thuisbegeleidster, als vertrouwenspersoon.
Het eerste huisbezoek werd er eerst tijd besteed aan de toelichting van het
netwerkonderzoek. Het enthousiasme van de betrokkenen om aan de slag te gaan was
opvallend. Hilda begon trouwens meteen de praktische kant van het beraad (locatie, datum,
…) te regelen.
Tiny was aanwezig als vertrouwenspersoon van Hilda, maar kwam eigenlijk in het gezin als
thuisbegeleidster. We bespraken uitgebreid dat er best extra aandacht werd besteed aan het
innemen van de juiste positie, namelijk als vertrouwenspersoon en niet als hulpverlener. Twee
verschillende rollen. Tiny begreep de bezorgdheid en zou extra alert zijn.
Datzelfde huisbezoek werd nog met z’n allen het genogram opgemaakt. Hoewel Hilda vooraf
aangaf dat het maar beperkt was, bleek het toch boeiend te zijn dit alles eens op een rijtje te
zetten. Als afsluiter werd de levenslijn van Bent nog getekend om zicht te krijgen wie in zijn
leven aanwezig is geweest.
Tijdens het tweede huisbezoek hebben we het Drieluik opgemaakt. Het doel van het Drieluik
is perspectieven te verbinden, waardoor vragen opkomen waar antwoorden op nodig zijn. Op
interactieve wijze hebben we met de betrokkenen de situatie geëxploreerd om uiteindelijk
samen tot de vragen te komen waarover men zich in het familienetwerkberaad zou moeten
buigen.
Voor mama was het heel duidelijk wat er nodig is. Ze had geen enkele twijfel bij wat ze
opschreef. Bent startte voorzichtig, maar voegde uiteindelijk ook enkele zaken toe.
In het laatste voorbereidende huisbezoek werden de conclusies van het Drieluik besproken:
de vragen voor het beraad en de personen die men wilde uitnodigen hiervoor. Als laatste
43
maakten we samen het sociogram op van Hilda en Bent. Bedoeling was om te kijken of ze
niemand over het hoofd hadden gezien.
We maakten ook praktische afspraken voor het beraad.
Tiny merkte op dat het sociale netwerk van Bent niet aangesproken werd. Dit was echter uit
voorzichtigheid. Bent gaf aan dat hij bij zijn twee klasgenootjes waar hij nu een goede band
mee heeft, zelfs nog niet durft te gaan spelen thuis. Dit uit angst om niet te kunnen voldoen
aan de sociale verwachtingen van de vriendjes maar vooral van diens ouders. Na al die jaren
had hij eindelijk wat kameraadschap op school en daar wil hij heel spaarzaam mee omgaan.
Er werd dan ook besloten om de klasgenootjes van Bent ongemoeid te laten.
Contacten met anderen
Doorheen het hele proces kwam herhaaldelijk aan bod hoe weinig verantwoordelijkheid en
zorg papa opneemt naar Bent toe. Hij was ook hier aanvankelijk weinig betrokken. Zijn partner
heeft hier een andere visie op, zij trekt het zich allemaal meer aan. Gaandeweg heeft ze hem
zover gekregen om deel te nemen.
FAMILIENETWERKBERAAD
Uitgenodigd
Bruno en Nicole vader van Bent en diens vriendin
Gerard paternale grootvader van Bent
Tommy peter van Bent, vriend van vader
Tanja vriendin van Hilda
Tiny thuisbegeleidster en vertrouwenspersoon Hilda
Vragen voor het beraad
- Is er een mogelijkheid dat papa meer aanwezig kan zijn in het leven van Bent?
- Hoe kan Hilda meer rust en tijd voor zichzelf krijgen?
- Hoe kunnen we de zorg voor Bent meer delen?
- Hoe kunnen we Bent een fijne tijd bezorgen?
- Hoe kunnen we een crisissituatie (vb. hospitalisatie) opvangen?
- Wat als Hilda overlijdt?
Info die er nodig is op het beraad
- Uitleg over de problematiek en het functioneren van Bent: wie is hij en wat heeft hij nodig;
- Medische info over Hilda;
- Wat zijn de mogelijkheden die pleegzorg kan bieden: netwerkplaatsing – steungezin;
- Wat houdt thuisbegeleiding in;
Verloop
Het beraad ging door in een parochiezaaltje. Hilda had dit zelf geregeld. Aan het zaaltje was
een café dat voor drank zorgde. De kosten hiervan werden door Hilda gedragen.
44
Alle genodigden waren aanwezig, naast Hilda en Bent en de netwerkonderzoeker.
Informatieronde
De betrokken consulent gaf een woordje uitleg over het hulpverleningskader.
Vanuit Pleegzorg Limburg werd door een medewerker toelichting gegeven over de
verschillende soorten pleegzorg en de werking ervan.
De CLB-medewerker had schriftelijk haar kijk op het functioneren van Bent en zijn behoeften
meegegeven. Dit werd ter plaatse voorgelezen.
Vervolgens werden de vragen besproken en uitgelegd. Ze werden ook op flappen opgehangen
opdat ze voor iedereen zichtbaar zouden zijn.
Na een korte uitleg over wat er werd verwacht, kon het netwerk aan het beraad beginnen.
Privé tijd
Na een tweetal uren waren ze er met z’n allen uit en zijn ze tot het volgende actieplan
gekomen.
Voorstel plan vanuit het netwerkberaad:
Vraag ondersteuning – aanwezigheid papa:
Bruno vangt Bent 1 weekend per maand op; dit van zaterdag 16u tot zondag 16u.
Bruno vangt Bent in de schoolvakanties ook nog op van woensdag tot donderdagnamiddag
(met uitzondering van de laatste 3 weken van augustus)
Op woensdagmiddag wordt Bent gehaald aan de school: op oneven weken doet Bruno dit, de
even weken doet Gerard dit.
Vraag ondersteuning – leuke dingen:
Bruno vangt Bent een weekend om de twee maanden op van vrijdagavond tot zondagavond.
In de zomer gaat Bent van 15 tot 21 augustus naar zee met Tanja. Indien de gezondheid van
mama het toelaat, gaat ook zij mee met de hondjes.
Tommy, pepe, vangt Bent op wanneer zijn gezinsleven en werk dit toelaten.
Het is voor hem op dit moment niet mogelijk om Bent met een vast ritme op te vangen. Hij
heeft in ieder geval de nood gehoord die er is en wil hier zoveel als mogelijk aan
tegemoetkomen.
Vraag crisissituaties (bv. Hospitalisatie)
Bruno en vriendin komen die periode in het appartement van Hilda bij Bent en de hondjes
wonen.
Indien zij niet kunnen, doet Tanja dit.
Vraag overlijden mama
Op vraag van Bent werd de vraag over “wat als mama overlijdt” niet opgenomen tijdens het
beraad. Mama geeft aan dat ze wel gerustgesteld is nu ze de betrokkenheid van anderen voelt.
45
Ook de informatie die ze over pleegzorg kreeg, stelt haar gerust naar de toekomst toe.
Opvolging
Naar de toekomst toe wordt een actieteam samengesteld om de uitvoering van dit plan op te
volgen en indien nodig bij te sturen.
Kandidaten tot nu toe zijn: Hilda en Bent, Tiny (thuisbegeleidster), Tanja, Bruno en Nicole.
AFRONDING
Het voorstel vanuit het netwerkberaad werd door de netwerkonderzoeker teruggekoppeld
aan de verwijzer. Deze ging akkoord met het gemaakte plan.
Nadien werd er nog contact genomen met Hilda en Tiny. Ze waren beiden tevreden over het
verloop en het gemaakte plan.
7.2 Casus Janssens
VOORBEREIDING
Aanmelder: consulent JRB
We hadden een overleg met de consulent, leefgroep- en contextbegeleiding en medewerker
MDT (vanuit betrokkenheid en interesse in het project) om de vraag te verhelderen en de
mogelijkheden van het netwerkonderzoek te bespreken.
Aanmeldingssituatie:
De vraag werd aangemeld via het intaketeam van pleegzorg. Tibo (7j) en Kyra (8j) staan al een
jaar op de interne wachtlijst voor pleegzorg. Anderhalf jaar eerder was er voor broer en zus
een kennismakingsperiode in een pleeggezin. Het pleeggezin haakte echter af tijdens de
opbouw en beide kinderen gingen terug naar de leefgroep. Ze verblijven er al ruim zes jaar.
Hun oudere zus van 15 jaar, Cindy verblijft ook in een leefgroep. Er is geen perspectief voor
de kinderen om terug naar huis te gaan.
Mama haar engagement beperkt zich tot een maandelijks bezoek. Ze heeft ondertussen een
nieuwe partner waarmee ze een nieuw leven is gestart. Papa blijft afwezig. Er zijn in principe
ook maandelijkse bezoeken, maar hij laat vaak maandenlang niet van zich horen.
Zowel de leefgroep begeleiding als de intaker van pleegzorg geven aan dat de kinderen baat
zouden hebben bij een pleegplaatsing.
Het is heel voelbaar hoe deze kinderen hunkeren naar momenten van exclusieve aandacht en
zorg. Iets wat in de leefgroep onvoldoende kan geboden worden.
Er zijn echter geen kandidaat-pleeggezinnen voor hun leeftijd. Vandaar de vraag naar
netwerkonderzoek.
46
Hoewel Cindy niet meer op de wachtlijst stond voor pleegzorg, komt ook voor haar de vraag
om een manier te zoeken om haar netwerk uit te breiden.
Alle drie de kinderen brengen haast al hun tijd door in de leefgroep. Ze zijn de enigen die elk
weekend daar zijn, en kunnen eigenlijk nergens naartoe.
Doel en opzet van het netwerkonderzoek
In eerste instantie is er de vraag om voor de kinderen een pleeggezin te vinden, voor elk
afzonderlijk. Mocht dit niet haalbaar zijn, is elke vorm van extra aanbod om hun netwerk te
verruimen, een meerwaarde.
Dit zou een gezin voor weekend en vakantieverblijf kunnen zijn, maar ook de mogelijkheid dat
mensen zich engageren voor bezoekjes of inzet om hobby’s praktisch mogelijk te maken. Het
gaat dus om een ruime vraag naar een pleeggezin, een weekendgezin, ondersteuning voor
activiteiten, … Elk aanbod dat het voor de kinderen mogelijk maakt om meer betrokken
mensen rond zich te krijgen, is welkom.
Begrenzingen voor het plan van het familienetwerkberaad
Deze voorwaarden werden voorgesteld op het voorbereidend overleg met de verwijzer, de
begeleiding van de leefgroep, contextbegeleider.
- Welke vorm van aanbod er ook komt, er moet zorg gedragen worden voor blijvende
onderlinge contacten tussen de brussen.
- Ook de bezoeken aan mama en papa moeten mogelijk blijven. Indien pleegzorg zou
starten, kunnen de bezoekmomenten aangepast worden, maar ouders moeten hun plek
behouden.
- Voor Kyra is het belangrijk dat een pleeggezin geen kinderen heeft, jonger dan haarzelf.
Bij voorkeur een gezin met oudere kinderen of zonder kinderen.
- Het engagement dat mensen aangaan moet langdurig zijn. Er moet absoluut zorg
gedragen worden voor het feit dat deze kinderen al heel veel afscheid, afwijzing en
verlies hebben meegemaakt.
VERLOOP VAN HET NETWERKONDERZOEK
Huisbezoeken en overleg
We hadden verschillende contacten met alle betrokkenen om uitleg te geven over het
netwerkonderzoek, en om samen met hen hun netwerk te verkennen en in beeld te brengen.
Hieronder volgt de chronologische opsomming en omschrijving van de gezette stappen.
1. Huisbezoek bij mama en partner (Ron) - uitleg over het project en doelstelling.
Er lijkt weinig betrokkenheid te zijn. Het is ok dat we dit doen, en ze willen wel
meewerken, onder bepaalde voorwaarden. Onder geen beding willen ze samen rond de
tafel met papa en/of zijn familie. We maken samen hun genogram en ecogram op. Het
47
netwerk van mama blijkt zéér beperkt te zijn. Ze kiest heel bewust voor een nieuw leven,
waarin ruimte is voor maximaal 2 andere gezinnen waar ze veel contact mee hebben.
We maken de afspraak dat we in eerste instantie met de kinderen zullen verder werken
en dan terug contact opnemen.
2. Telefonisch overleg consulent over de vraag wat het standpunt is i.v.m. de uitspraak van
mama om niet te willen samenwerken. In principe werken we in netwerkonderzoek
vanuit de vraag van de ouders. Hier lijkt geen vraag te liggen voor mama. Papa is totaal
onbereikbaar. Gezien de betrokkenheid van beide ouders al jaren zo klein is, stelt de
consulent dat zij niet kunnen beslissen om mensen uit te sluiten voor dit proces, die
mogelijk een verschil zouden kunnen maken in de toekomst van de kinderen. Vraag om
met mama haar weerstand te bespreken, maar toch het standpunt in te nemen dat we
zo ruim mogelijk gaan zoeken. D.w.z. ook binnen de familie van papa.
3. Kinderen samen + begeleidsters - uitleg wat we gaan doen en samen opmaken van
genogram.
De begeleidsters zijn erbij als vertrouwenspersoon voor de kinderen (uit elke leefgroep
is één begeleidster aanwezig). Hoewel de jongste kinderen niet zoveel informatie
kunnen geven over de familie, zijn ze wel zeer enthousiast en betrokken. Hun reacties
geven vrij snel aan met wie ze een band hebben, bij wie ze zich goed voelen.
Resultaat van het bezoek: een uitgebreid genogram van de hele familie en een
aanduiding in kleur wie van deze mensen voor hen belangrijk is en over wie ze zelf
denken dat die mensen bezorgd zijn over hen. Langs vaderskant blijkt er een uitgebreide
familie te zijn, met naar het lijkt, goed functionerende gezinnen.
4. Cindy + begeleidster - opstellen sociogram
Cindy vroeg bij het vorige bezoek om een gesprek alleen, zonder de twee jongsten.
Omdat ze zo speels zijn en het voor haar heel lastig is om een aantal dingen te vertellen
waar ze bij zijn. Ze brengt een stuk aanvulling op het genogram van vorige keer. En we
maken samen een tekening van haar sociaal netwerk.
Hierbij is het pijnlijk voelbaar hoe arm dit is en hoe veranderlijk haar verbindingen met
mensen zijn. De enige constanten zijn hulpverleners en leerkrachten, haar andere
contacten situeren zich vooral op wensniveau. Er staan een aantal vriendinnen op en
een vriendje, allemaal zeer recente contacten en een aantal familieleden langs
vaderskant waar ze naar opkijkt of hoopt dat zij voor hen iets betekent.
5. Tibo en Kyra + Begeleidster - ecogram en levenslijn.
We maken samen voor elk van hen een tekening van hun sociale netwerk. Hier komen
heel wat kinderen in voor, vriendjes en vriendinnetjes, en bij uitbreiding een aantal
ouders van deze kinderen. En opnieuw komen de belangrijkste figuren uit het genogram
naar voor.
48
We maken samen een aanzet voor de levenslijn: we overlopen samen de leuke en
minder leuke momenten die ze zich herinneren en de belangrijke mensen die er toen
waren.
Gezien dit niet zoveel oplevert, spreken we af dat de begeleiding in het dossier de
levenslijn opzoekt en samen met ons bespreekt.
6. Overleg begeleiding leefgroep van Kyra en Tibo – levenslijn en bespreking vraagstelling
voor het beraad. / verdere planning.
Het opstellen van de levenslijn brengt geen nieuwe personen in beeld. We stellen vast
dat de kinderen binnen hun eigen netwerk hoofdzakelijk geconfronteerd werden met
conflict, verlies en afscheid. Vanuit het gezichtspunt van de begeleiding is hierbij zeer
weinig betrokkenheid geweest op het kerngezin vanuit hun eigen netwerk.
Tijdens hun verblijf in de leefgroep hebben de kinderen wel sporadisch contacten met
de familie gehad, voornamelijk tijdens bezoek aan papa of mama. Los van de ouders is
er de voorbije jaren vanuit de familie geen contact genomen met de kinderen of
leefgroep begeleiding.
Gezien de ouders onvoldoende betrokken zijn, spreken we af dat ik de mensen op de
lijst zal opbellen met de vraag of ze bereid zouden zijn om naar een
familienetwerkberaad te komen in functie van de drie kinderen.
7. Cindy - levenslijn en vraagstelling voor het beraad helder krijgen
Cindy is overstuur door het nieuws dat haar individuele begeleidster stopt binnen de
instelling. Opnieuw afscheid. Er komen veel frustraties en kwaadheid boven. Het is niet
aan de orde om nu haar levenslijn te bespreken.
Vanuit haar verhaal komen wel haar hoop en angsten aan bod. Voor Cindy zit er veel
spanning rond wat ze graag zou willen. Ze durft niet teveel verwachten. Ze vindt het heel
moeilijk om in de leefgroep te wonen en geen normaal leven zoals andere meisjes te
kunnen leiden. Anderzijds is ze heel bang voor een gezin, zelfs als het gaat over
weekends of vakanties. Het is heel dubbel voor haar. Het zal heel belangrijk zijn om haar
voldoende inspraak te geven in een mogelijk plan.
Het is wel heel duidelijk dat ze hoopt dat er vanuit de familie interesse zal zijn om meer
contact te hebben.
8. Cindy, Kyra en Tibo + begeleidster – bepalen wie uitgenodigd wordt
Op basis van het genogram en de ecogrammen kiezen de kinderen wie van deze mensen
ze graag willen uitnodigen.
We leggen nog eens uit wat de bedoeling is en bespreken samen wat hun eigen
vraagstelling voor het beraad is.
We bespreken ook wat we aan de mensen die we opbellen, gaan vertellen en vragen.
49
Tijdens dit laatste gesprek is duidelijk hoe spannend het is, vooral voor Cindy (zie ook
hoger) en Kyra.
Voor Kyra gaat het vooral om de angst dat de grote mensen ruzie zouden krijgen. Ze
geeft dan ook aan dat ze er liever niet wil bij zijn op het beraad zelf. Op basis hiervan
besloten we samen met de leefgroep begeleiding om de twee jongste kinderen toch niet
te laten deelnemen tijdens het beraad. Er is de zorg dat het risico op een nieuwe
ontgoocheling voor hen te groot zou zijn. En deze weegt niet op tegen de kansen die er
wel bij zijn kunnen bieden.
Cindy wil wel deelnemen.
9. Huisbezoek bij mama en Ron – stand van zaken onderzoek en vraag naar akkoord
We brachten hen op de hoogte van het verloop van de voorbije stappen. Ze gaan
helemaal akkoord, ook met het feit dat de familie van papa wordt uitgenodigd. Zelf
willen ze niet deelnemen. Het lijkt hun weinig zinvol, en bovendien is het praktisch te
moeilijk om te komen.
Ze geven wel aan dat de zus van Ron bereid is om de kinderen af en toe een weekend of
vakantie op te vangen. Mogelijk ook de moeder van Ron. Het gaat haar ook niet lukken
om naar het beraad te komen. Maar ik mag hen wel bellen om hun aanbod te bevragen.
Contact met anderen.
Er werden verschillende pogingen gedaan om papa te betrekken. Hij bleef echter
onbereikbaar.
Naast de contacten met de betrokkenen, hadden we regelmatig ook telefonisch contact met
de begeleiding en de verwijzer om verder af te stemmen. Ook de intaker werd op de hoogte
gehouden van het verloop en stand van zaken.
Van elke tekening die de kinderen maakten, kregen ze nadien een kopie: genogram, ecogram,
levenslijn.
FAMILIENETWERKBERAAD
Lijst om uit te nodigen
De kinderen hebben samen een aantal mensen gekozen uit hun netwerk die ze graag willen
uitnodigen.
Binnen de paternale familie een tante, een neef en nicht, een nonkel en tante.
Mama en haar partner. Papa liever niet, omdat hij er toch niet is de laatste weken, maar vooral
om ruzie te vermijden.
Cindy wil graag haar vriendin Tine erbij als steun voor haarzelf en de mama van vriendin Nicky
(die ze echter nog maar een paar weken kent via haar nieuwe vriendje); de zorgcoördinator
en klastitularis van school. Cindy wil graag dat deze op de hoogte zijn van wat er gebeurt en
als ze willen komen, zou ze dat fijn vinden. Haar individuele begeleidster wil ze er ook heel
graag bij, maar dat zal afhangen van haar opzegtermijn. Kyra wil vooral mama’s van vier
50
vriendinnetjes. Tibo wil graag de ouders van drie vriendjes. En daarnaast ook het pleeggezin
waar hij ooit even verbleef. Kyra vindt het niet nodig om deze mensen uit te nodigen.
Vragen voor het beraad
- Is er een gezin dat wil en kan fungeren als pleeggezin voor een van de kinderen?
- Wie zou zich kunnen engageren tot een regelmatige opvang in weekends en/of
vakanties? Het doel is dat de kinderen daardoor minder in de leefgroep verblijven en af
en toe kunnen genieten van de warmte van een gezin.
- Is er een mogelijkheid om een van de kinderen te ondersteunen op praktisch vlak om
een hobby uit te oefenen?
- Zijn er ideeën vanuit het netwerk hoe we het leven van Cindy, Tibo en Kyra rijker kunnen
maken aan ervaringen en betrokkenheid van anderen.
Info die er nodig is op het beraad:
- Info over wat ondersteunende pleegzorg inhoudt;
- Noden en behoeften van de kinderen, specifieke zorgvragen;
- Reilen en zeilen in de leefgroep. Waarmee dient rekening gehouden te worden;
- Voorwaarden vanuit verwijzer;
- Aanbod van afwezigen;
Verloop
We hebben zelf de verschillende mensen opgebeld omdat de ouders hier geen rol in wensen
te spelen.
Van de familie langs vaderskant hebben we enkel het telefoonnummer van één tante en de
oma. De tante is wekenlang onbereikbaar. Oma krijgen we wel aan de lijn. Ze wil geen
telefoonnummers geven en vraagt om iedereen met rust te laten. Ze hebben voldoende aan
hun hoofd met hun eigen gezinnen en zorgen. We leggen haar uit wat de bedoeling is van het
netwerkonderzoek en vragen haar of het mogelijk is om haar kinderen hierover te vertellen.
Indien ze interesse hebben, kunnen ze ons zelf contacteren.
De tante laat uiteindelijk weten dat zij en haar broers en zussen niet geïnteresseerd zijn. Ze
zijn boos omdat de ouders van de kinderen hun verantwoordelijkheid niet opnemen en willen
niet voor hen opdraaien.
De ouders van vriendjes reageren overwegend positief. Een aantal geeft aan bereid te zijn om
naar het beraad te komen.
De zorgleerkrachten van de scholen zijn ook enthousiast en indien praktisch haalbaar, willen
ze ook deelnemen.
We sturen alle kandidaat-deelnemers een mail met doodle om tot een gezamenlijke datum te
komen. De reacties hierop zijn beperkt. We doen opnieuw een poging via telefonische
contacten.
51
We plannen een datum maar moeten deze de dag zelf cancelen omdat van het beperkte
aantal deelnemers de meerderheid afbelt.
Uiteindelijk besluiten we om niet in de vorm van een beraad te werken aangezien twee
pogingen om de betrokkenen samen te krijgen mislukten. Het is ondertussen duidelijk dat we
geen kandidaten hebben voor perspectief biedende pleegzorg. Er zijn wel mogelijkheden voor
weekend-opvang of aanbod om vrijetijdsactiviteiten te ondersteunen.
We nemen ieders aanbod individueel op en zullen samen met de verwijzer en leefgroep
begeleiding trachten een puzzel te maken wat haalbaar is voor de kinderen.
52
NETWERKONDERZOEK IN WEST-
VLAANDEREN
1. Visie
Sinds de start van de samenwerking rond het voortraject heeft Pleegzorg in West-Vlaanderen
ervoor gekozen om netwerkonderzoek op te nemen in hun aanbod.
Hiervoor hebben ze een halftijds medewerker vrijgesteld die deze onderzoeken doet.
Deze medewerker maakt deel uit van het team van het voortraject.
Het opzet van het netwerkonderzoek was om bij een aanmelding voor pleegzorg op zoek te
gaan naar een pleeggezin binnen het eigen netwerk van ouders en kinderen.
Het is daarbij duidelijk de visie om netwerkonderzoek als eerste optie te beschouwen. Vanuit
een vertrouwen in de voordelen die het heeft voor alle partijen als een kind binnen het eigen
netwerk kan geplaatst worden, kiest men ervoor om dit voor te laten gaan op de mogelijkheid
van een bestandsgezin.
Het standpunt is dus dat netwerkonderzoek niet enkel gevraagd wordt als er geen
bestandsgezin beschikbaar is. Om die reden wordt netwerkonderzoek als eerste keuze
vermeld op het aanmeldingsformulier voor pleegzorg bij de Centrale Wachtlijst van
Jongerenwelzijn.
Ondertussen wordt het netwerkonderzoek ook aangewend in de aanloop naar een terugkeer
naar huis en binnen lopende pleegzorgbegeleidingen.
2. Procedure
Een belangrijke voorwaarde om te kunnen starten, is dat er een link is met pleegzorg
(kandidaat-pleeggezin zoeken, ondersteunen van bestaande pleegzorgbegeleiding, einde
pleegplaatsing). Bij het zoeken naar een pleeggezin is het belangrijk dat de indicatie voor
pleegzorg duidelijk gesteld is, ook voor de ouders. Deze discussie moet vooraf gevoerd zijn en
kan geen onderwerp meer zijn binnen het netwerkonderzoek. Daarnaast is het van belang dat
ouders akkoord gaan met het netwerkonderzoek. Er wordt immers samen met hen op zoek
gegaan naar opvang binnen hun netwerk. Het zijn de ouders die toegang geven tot hun
netwerk. Weerstand ten aanzien van een uithuisplaatsing in het algemeen en het
netwerkonderzoek in het bijzonder kan, maar mag niet onoverkomelijk zijn.
53
Het netwerkonderzoek gebeurt in drie fases:
Eerst wordt het netwerk in kaart gebracht. Daarna brengt de netwerkonderzoeker een bezoek
aan de kandidaten uit het netwerk. Tenslotte worden alle betrokkenen uitgenodigd voor een
netwerkberaad en worden er plannen gemaakt voor de toekomst.
Fase 1: Netwerk in kaart brengen
De medewerker gaat bij de ouders en minderjarige op huisbezoek om het netwerk in beeld te
brengen. Dit kan een aantal huisbezoeken vragen.
De gebruikte methodieken hiervoor zijn het sociogram, ecogram, genogram, de levenslijn.
Tijdens dit proces wordt er zoveel mogelijk regie bij de ouders gelegd.
Het doel van deze verkenning is, naargelang de vraag, om een aantal mensen te vinden binnen
het netwerk waaraan kan gevraagd worden om de zorg voor hun kind op te nemen en/of
ondersteuning te bieden.
Als duidelijk is wie dit zijn, nemen de ouders, bij voorkeur, zelf als eerste contact met deze
mensen met de vraag of de netwerkonderzoeker bij hen mag langskomen, om vrijblijvend
informatie te geven aangaande netwerkonderzoek en pleegzorg. Er wordt vastgesteld dat de
meesten dit vlot en vaak op een creatieve manier doen. Sommigen vinden dit echter moeilijk
en durven dit niet. In dat geval neemt de netwerkonderzoeker, na overleg met de ouders,
contact met hen.
Deze fase duurt gemiddeld twee tot drie weken.
De netwerkonderzoeker koppelt hierover na elke stap terug met zijn team en de consulent.
Fase 2: Bezoek bij de voorgestelde mensen
De netwerkonderzoeker gaat bij de aangewezen gezinnen op huisbezoek. De reden van het
bezoek wordt uitgelegd en er wordt een korte schets gegeven van de situatie van ouders en
minderjarige (rekening houdend met privacy en beroepsgeheim).
De netwerkonderzoeker gaat na of de potentiële kandidaten bereid zijn om de minderjarige
op te vangen en/of ondersteuning te bieden.
Er wordt uitleg gegeven over de administratie en begeleiding bij pleegzorg.
Als pleegzorg voor hen geen optie is, dan kan bekeken worden of ze eventueel een ander
aanbod kunnen doen ter ondersteuning van de situatie.
Aan het eind van het gesprek worden ze geïnformeerd over het verder verloop van het
onderzoek en uitgenodigd voor het netwerkberaad. Er wordt hen gevraagd om na te denken
over hun mogelijk aanbod en de eventuele moeilijkheden die ze daarbij zien.
54
Fase 3: Netwerkberaad
Uiteindelijk worden alle betrokkenen uitgenodigd op een netwerkberaad: de ouders, de
minderjarige, de gecontacteerde personen en de netwerkonderzoeker. Er kan eventueel een
externe procesbegeleider aanwezig zijn die het netwerkberaad modereert en de veiligheid
van alle aanwezigen bewaakt. In de praktijk blijkt dit omwille van een gebrek aan
middelen/personeel onmogelijk. Ouders en minderjarige kunnen een vertrouwenspersoon
meebrengen als ze dit wensen.
Tijdens het netwerkberaad wordt het aanbod van de kandidaat-pleeggezinnen bijeen
gebracht en gekoppeld aan de vraag voor opvang en/of voor ondersteuning van de
minderjarige. Hierdoor worden eventuele blinde vlekken zichtbaar en kan er gezocht worden
naar oplossingen.
Samen wordt er overlegd en een besluit genomen over wat de beste oplossing is voor dit kind
in deze situatie.
De netwerkonderzoeker blijft de hele tijd aanwezig bij het beraad. In principe kan het kind
vanaf zes jaar hierbij aanwezig zijn, maar dit gebeurt zelden in de praktijk. Er wordt door de
netwerkonderzoeker over gewaakt dat de focus op het kind blijft liggen.
Op het einde van het beraad worden afspraken gemaakt over het verdere verloop (contact
met consulent, screening,…).
Screening
Als er tijdens het netwerkberaad een gezin naar voor komt dat pleeggezin zou kunnen/willen
worden, volgt er een screening.
Deze screening wordt uitgevoerd door medewerkers van het voortraject van pleegzorg. De
taak van de netwerkonderzoeker stopt hier. Zij begeleidt het proces tot er een kandidaat-gezin
is, vanaf dan geeft ze het door aan collega’s.
Er is wel open communicatie over het feit dat de netwerkonderzoeker informatie doorgeeft
aan de screeners en de verwijzer.
Er bestaat ook de mogelijkheid dat de verwijzer kiest voor een netwerkobservatie. In die
situatie kan een kind meteen bij het betrokken gezin gaan wonen en volgt er een periode van
zes maanden waarna er een evaluatie van de plaatsing gebeurt.
De screening wordt gedaan door een duo van een selecteur en een intaker. Samen doen ze
een drietal gesprekken met de kandidaat-pleegouders. Ondertussen doet de intaker ook een
intakeonderzoek van het kind. Dit is een verkorte vorm in vergelijking met de gewone
aanmeldingen voor pleegzorg.
55
Dossier
De netwerkonderzoeker maakt verslag van alle stappen die gezet worden. De gezinnen die
bezocht werden en hun aanbod wordt hierin integraal vermeld.
Mogelijk ook de bemerkingen of aandachtspunten die de netwerkonderzoeker heeft.
3. Cijfers
Voor de cijfers hadden we inzage in het jaarverslag van 2011 en 2012 en verkregen we de
gegevens voor 2013.
3.1 Aanmeldingen netwerkonderzoek
In 2009 begon men met 16 aanvragen voor netwerkonderzoek. In 2010 en 2011 waren er
telkens 17 aanvragen. (West-Vlaanderen, 2012)
In 2012 was er een stijging naar 30, in 2013 werden 28 kinderen aangemeld voor
netwerkonderzoek (in 19 situaties), eind februari 2014 kwamen er reeds 7 aanmeldingen
binnen voor 2014 (A. Van Overbeke, persoonlijke info, 2014).
3.2 Aanmeldingen verdeeld op verwijzer
2011 2012 2013
CBJ 13 14 11 (10 situaties)
JRB 4 10 9 (5 situaties)
GOP 0 5 8 (4 situaties)
VAPH 0 1
totaal 17 30 28 (19 situaties)
In 2011 werden nog 13 van de 17 netwerkonderzoeken aangevraagd door een Comité
Bijzondere Jeugdzorg. Vier werden aangevraagd door de sociale dienst van de
Jeugdrechtbank.
Er werd vanuit gegaan dat dit te maken had met de eigenheid van het netwerkonderzoek,
namelijk dat er zonder akkoord en/of medewerking van de ouders geen netwerkonderzoek
kan opstarten. Dit is minder evident bij gedwongen hulpverlening. (West-Vlaanderen, 2011)
In 2012 stelde men echter een stijging vast van aanmeldingen vanuit de jeugdrechtbank: 1 op
3 aanvragen. Ook binnen de gedwongen hulpverlening werden dus kansen gezien in
netwerkonderzoek.
Nieuw in 2012 was de introductie van het netwerkonderzoek binnen de
Gezinsondersteunende Pleegzorg/Kind & Gezin met 5 aanmeldingen.
56
Voor 2013 hebben we ook gegevens over het aantal situaties in verhouding tot het aantal
kinderen.
We stellen vast dat de aanmeldingen ongeveer gelijk lopen tussen CBJ en JRB. Er is een
merkbare stijging van het aantal GOP aanvragen. (West-Vlaanderen, 2012)
3.3 Leeftijd van de kinderen
2011 2012 2013
0-2,5j 4 7 6
2,5-6j 3 11 3
6-12j 3 9 13
12-15j 3 2 4
15-18j 4 1 2
Er wordt vastgesteld dat er beduidend minder aanvragen tot netwerkonderzoek zijn in de
leeftijdscategorieën +12 jaar. Er wordt vermoed dat dit te maken heeft met het feit dat
aanmelders en/of de jongere zelf spontaan op zoek gaan naar opvang binnen het netwerk. Dit
blijkt bovendien uit de cijfergegevens van de netwerkobservaties waar 40% van de aanvragen
betrekking heeft op kinderen boven de 12 jaar. (West-Vlaanderen, 2012)
3.4 Resultaat/afloop
2011 2012 2013
Aanbod 8 (47%) 11 (36%) 10 (9 situaties)
(35%)
Geen aanbod 6 (35%) 5 (16%) 0
Vroegtijdig beëindigd:
Teruggetrokken door
aanmelder, andere oplossing,
geen link met PZ,…
3 (17%) 14 (46%) 13 (8 situaties)
(46%)
Jeugdrechter niet akkoord
met aanbod
3 (1 situatie)
(10%)
Terug naar ouders 2 (2 situaties)
(6%)
In 2011 resulteerden 7 netwerkonderzoeken in een effectief aanbod van een kandidaat-
pleeggezin. Allemaal werden ze opgestart als een netwerkplaatsing.
Eén van deze resulteerde in eerste instantie in een aanbod waarbij de kandidaat-pleegouders
fungeerden als steungezin/weekendgezin in combinatie met een MPI. Na verloop van tijd zou
de minderjarige voltijds in het kandidaat pleeggezin verblijven.
57
Bij 6 netwerkonderzoeken kon geen potentiële kandidaat gevonden worden. In één van de
situaties zorgde het netwerkonderzoek wel voor een herstel van conflict in het familiaal
netwerk. In een andere situatie zorgde het netwerkonderzoek ervoor dat bestandspleegzorg
gefaciliteerd werd.
Twee aanmeldingen werden teruggetrokken door de aanmelder.
Eén omdat het dossier werd doorgestuurd van CBJ naar JRB.
In de tweede situatie omdat er een wissel van consulent gebeurde en deze laatste niet verder
akkoord was met de hulpvraag tot netwerkonderzoek.
Twee aanmeldingen waren nog lopende eind 2011: 1 resulteerde in een effectief aanbod. Eén
aanmelding werd ingetrokken, omwille van een te grote weerstand bij de ouders. Deze vraag
werd in 2012 opnieuw aangemeld, met akkoord van de ouders, en resulteerde dan in een
effectief aanbod. (West-Vlaanderen, 2012)
In 2012 werden 30 nieuwe aanvragen voor netwerkonderzoek aangemeld. Dit was net geen
verdubbeling in vergelijking met 2011. Mogelijk heeft deze stijging te maken met de
introductie van netwerkonderzoek binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg.
Het leverde een effectief aanbod op in elf aanmeldingen. In 5 situaties werd binnen het
netwerk een potentieel kandidaat-pleeggezin voorgesteld. In 4 andere kwam vanuit het
netwerk een aanbod om een ondersteunende rol op te nemen. Twee situaties leverden een
potentieel gezin op voor gezinsondersteunende pleegzorg.
Vijf situaties leverden geen aanbod op.
Veertien van de aanvragen werden door de aanmelder teruggetrokken omwille van de te
grote weerstand bij de ouders.
Bij 5 hiervan werd het netwerk wel in kaart gebracht (genogram, ecogram en sociogram). In
die situaties haakten de ouders af bij aanvang van de tweede fase van het netwerkonderzoek
(bezoek en info pleegzorg aan potentiële kandidaten).
Bij 5 aanmeldingen kon, omwille van de weerstand van de ouders, ook het netwerk niet in
kaart worden gebracht. (West-Vlaanderen, 2012)
In 2013 werden in totaal 28 kinderen aangemeld. Het gaat hierbij over 19 dossiers.
Hiervan werden in de loop van het netwerkonderzoek 13 vragen (8sit.) vroegtijdig beëindigd.
De reden was dat de ouders niet akkoord waren of er werd een andere oplossing gevonden.
Twee vragen werden teruggegeven aan de consulent omdat ze geen link hadden
met pleegzorg. (A. Van Overbeke, persoonlijke info, 2014).
58
Voor 10 kinderen werd via netwerkonderzoek een pleeggezin gevonden. Zes hiervan startten
meteen als netwerkobservatie, 2 dossiers werd doorverwezen voor een netwerkscreening.
Voor 2 dossiers werd er tijdens een FamilieNetWerkBeraad ondersteuning gevonden voor het
gezin, zodat de kinderen thuis konden blijven.
Voor drie kinderen (in één dossier) werd het aanbod vanuit het netwerk afgewezen door de
jeugdrechter.
In 2 dossiers werd er door de aanmelder beslist om het kind terug naar huis te laten gaan. Drie
netwerkonderzoeken (3 kinderen) die in 2013 werden opgestart, zijn nog niet afgerond.
Over het algemeen kunnen we stellen dat over de laatste drie jaren tussen de 35 en 47 % van
de aanmeldingen resulteerden in een aanbod voor pleegzorg vanuit het netwerk.
De voorbije twee jaren werd bijna de helft van de aanvragen terug ingetrokken, sommige voor
de start, anderen in de loop van het netwerkonderzoek. De reden hiervoor was hoofdzakelijk
de niet te overbruggen weerstand van de ouders ten aanzien van het netwerkonderzoek.
(A. Van Overbeke, persoonlijke info, 2014).
4. Vaststellingen en ervaringen
De ouders die deelnemen aan het netwerkonderzoek, ervaren het vaak als een kans. Ondanks
het moeilijke gegeven dat hun kind geplaatst wordt, is het feit dat ze zelf mee kunnen zoeken
naar een gezin waar ze vertrouwen in hebben, positief. Anderzijds zijn er ook opmerkelijk veel
ouders die zodanig weerstand hebben, dat er geen netwerkonderzoek kan starten of tot het
eind kan doorlopen worden.
Er is hierbij ook de vaststelling dat, zelfs als er via netwerkonderzoek geen pleeggezin wordt
gevonden, het voor de ouders meer mogelijk wordt om akkoord te gaan met een
bestandsgezin. In die zin is het netwerkonderzoek een belangrijke stap in het
aanvaardingsproces.
Het is belangrijk om stil te staan bij de vraag wanneer een netwerkonderzoek als een succes
of mislukking gezien wordt.
Is het mislukt omdat er geen gezin gevonden wordt via deze weg?
Het was natuurlijk het eerste doel, maar het zogenaamd “mislukte” netwerkonderzoek, kan
een belangrijke stap zijn in het verdere traject dat ouders en een kind doorlopen. Het zou heel
jammer zijn, mocht dit niet gezien worden, en de inspanningen afgedaan als verloren moeite.
Wat er sowieso gewonnen is, is dat het netwerk in kaart is gebracht, dat mensen terug gaan
praten met elkaar, dat de moeilijkheden binnen een gezin bekend zijn voor de omgeving, dat
er van daaruit mogelijk spontaan meer steun ontstaat.
Vanuit al deze punten, ziet pleegzorg West-Vlaanderen het inzetten van netwerkonderzoek
zeker als een meerwaarde naar de toekomst toe voor cliënten.
59
Het blijkt belangrijk om blijvend te investeren in bekendmaking van het netwerkonderzoek.
Anders verdwijnt het toch uit de aandacht als mogelijke oplossing bij een uithuisplaatsing. Om
die reden wordt er regelmatig een rondgang gemaakt op de teams van mogelijke verwijzers.
Hiervoor werd al gebruik gemaakt van een folder, een artikel in Agora, de CKG’s worden
hierover geïnformeerd, alle begeleidende diensten,….
Ook bekendmaking bij collega’s van pleegzorg blijft belangrijk.
Door het feit dat er maar één halftijdse medewerker voor netwerkonderzoek is, bestaat
immers het risico om op een eiland terecht te komen binnen pleegzorg. Eigenlijk zou het hele
team mee moeten zijn in deze manier van denken. Het gaat hier over visie en mentaliteit.
Door de geïsoleerde positie van het netwerkonderzoek is dit wel iets waar soms tegenaan
wordt gelopen.
Het is niet mogelijk om netwerkonderzoek te doen in een crisissituatie. Nadat het netwerk in
kaart is gebracht , heb je tijd nodig om verder te verkennen.
Over het algemeen neemt een volledig traject twee tot drie maanden in beslag.
Er is een duidelijke procedure voor netwerkonderzoek, maar er wordt opgemerkt dat het
nodig is om soepel te kunnen omgaan met de procedure. Het gaat vaak om maatwerk, zoeken
wat passend is voor dit gezin in deze situatie.
De netwerkonderzoeker moet dus creatief kunnen denken en zich flexibel opstellen.
Deze procedure en manier van werken werd in 2009 opgesteld. In de tussentijd heeft de
medewerker van netwerkonderzoek zelf ook opleiding gevolgd bij Sonestra.
Ook hier is het geloof in deze krachtgerichte manier van werken groot. Er zijn echter grote
verschillen vast te stellen in de huidige procedure en het opzet van Sonestra. Hierin is het een
zoeken in hoeverre dit in te bedden is binnen de werking van pleegzorg en het opzet van
netwerkonderzoek in West-Vlaanderen.
Deze zoektocht komt overeen met de onze in Limburg.
Ondertussen wordt netwerkonderzoek ook aangewend voor andere situaties dan enkel de
zoektocht naar een pleeggezin. Zo kan de netwerkonderzoeker ook ingeschakeld worden door
een begeleidingsteam om een terugkeer naar huis voor te bereiden. Het is ook mogelijk dat
bij een lopende pleegzorgbegeleiding gezocht wordt om het netwerk uit te breiden op zoek
naar steun en opvang. Dit kan dan binnen het netwerk van het pleeggezin, het pleegkind en/of
de ouders.
Op dit moment wordt netwerkonderzoek binnen Pleegzorg West-Vlaanderen met eigen
middelen georganiseerd. Er zijn positieve ervaringen mee en er wordt met overtuiging de visie
gehanteerd dat inzetten op netwerkpleegzorg belangrijk is. Pleegzorg West-Vlaanderen
gelooft in netwerkonderzoek en wil er resoluut voor kiezen om dit te blijven aanbieden. Bij
voorkeur willen ze tot uitbreiding komen van deze werkvorm. Omdat de vraag ernaar is, en
60
ook omdat er mogelijkheden worden gezien om dit ook binnen lopende begeleidingen meer
in te zetten.
Het is echter niet haalbaar deze uitbreiding binnen het bestaande kader in te zetten. De keuze
voor netwerkonderzoek houdt nu immers al in dat er extra belasting komt op de caseload van
de pleegzorgbegeleiders.
Netwerkonderzoek raakt steeds meer geïmplementeerd in de werking van jeugdhulp in het
algemeen en pleegzorg in het bijzonder. Doorheen alle modules voor pleegzorg
(ondersteunende, perspectiefzoekende, perspectief biedende pleegzorg) opgenomen in het
nieuwe decreet voor pleegzorg dat van start ging in januari 2014, blijkt de meerwaarde van
het netwerkonderzoek steeds duidelijker te worden. Ook bij het van start gaan van de IJH in
maart 2014 krijgt de jeugdhulp de opdracht om de eigen krachten te versterken.
Belangrijk is bijgevolg dat hier ook de middelen voor voorzien worden.
Heel recent werd er in pleegzorg West-Vlaanderen beslist om een halftijdse
netwerkonderzoeker toe te voegen aan de huidige halftijdse. Bedoeling is om het
netwerkonderzoek verder uit te bouwen.
Ook dit gebeurt met eigen middelen – d.w.z. binnen het bestaande personeelskader.
Helaas brengt dit wederom een extra belasting met zich op de caseload van de
pleegzorgbegeleiders.
61
CONCLUSIES
1. Project netwerkonderzoek samengevat
In een eerste fase verzamelden we informatie aan de hand van literatuur, gesprekken met
diensten die in deze materie ervaring hebben en volgden opleiding en vorming rond Eigen
Kracht Conferentie en Familienetwerkberaad (Sonestra). We hadden overleg en afstemming
met het regio overleg van de verwijzers in functie van het uitwerken van de procedure.
Om deze procedure aan de praktijk te toetsen, hadden we een aantal casussen nodig. Om dit
te realiseren, maakten we afspraken met het multi-disciplinair team en de Centrale Wachtlijst
van Jongerenwelzijn. In samenspraak werd er voor gekozen om geen algemene bekendmaking
te doen omwille van het beperkt aantal dossier dat we konden behandelen. Het multi-
disciplinair team en regio-overleg zouden dossiers gericht toeleiden naar netwerkonderzoek.
Daarnaast hadden we binnen Pleegzorg Limburg overleg met de teams van het voortraject om
afspraken te maken over het doorstromen van nieuwe aanmeldingen voor pleegzorg. Ook de
interne wachtlijst voor pleegzorg werd hiervoor gescreend. Daarnaast was er ook een
rondgang bij de begeleidingsteams om het project uit te leggen en de mogelijke aanmeldingen
te bespreken van lopende pleegzorgbegeleidingen waarvoor een nieuwe oplossing gezocht
werd.
De instroom van dossieraanvragen liep niet zoals gewenst. Er was voor meerdere situaties
interesse in netwerkonderzoek, maar omwille van uiteenlopende redenen, vaak weerstand bij
ouders of verwijzers, konden veel aanmeldingen niet opstarten. Uiteindelijk konden we voor
16 kinderen in 8 dossiers een netwerkonderzoek uitvoeren. De vragen hiervoor waren van
uiteenlopende aard, gaande van perspectief biedende pleegzorg, ondersteunende pleegzorg,
tot vragen om een plan op te maken in functie van ondersteuning van een bestaande
pleegzorgsituatie, ouders, nu of in de toekomst.
Een aantal trajecten resulteerden in pleegzorg, verschillende ervan leverden als resultaat een
plan, waar bij de uitvoering de betrokkenheid van pleegzorg niet nodig was.
62
2. Een aantal vaststellingen:
Tijdsduur project
Een belangrijke vaststelling over het hele project is dat de tijdsspanne van een jaar voor een
dergelijk project te kort is.
In de opbouw van het project zien we twee fases: de voorbereidende fase en de uitvoering.
De eerste fase nam vanzelfsprekend tijd in beslag om de verkenning te maken, informatie te
verzamelen en de procedure op te stellen in overleg met medewerkers en verwijzers. Op het
moment dat er eensgezindheid was over de methodiek was al heel wat tijd verstreken.
De tweede fase, waarbij we de methodiek wilden toepassen in concrete casussen, vroeg heel
wat lobbywerk en heen en weer communicatie om de aanmeldingen op gang te trekken.
Daarenboven waren we in de eerste casussen zelf ook zoekend. Na een aantal situaties liep
dit meer vanzelfsprekend.
We hebben vastgesteld dat na verloop van tijd, en nadat er in een aantal situaties contacten
of samenwerking was geweest met consulenten, er stilaan meer situaties werden aangemeld.
Helaas kwam dit pas op dreef op het moment dat het project ten einde liep.
Het werd ook duidelijk dat we naar bekendmaking mogelijk een andere piste hadden moeten
kiezen. In de loop van het traject begonnen we andere mogelijkheden te zien. Helaas bleek
de tijd te kort om hierin nog veel te realiseren. Het leek weinig zinvol om nog veel concrete
acties te ondernemen omdat we de aanmeldingen die het zou opleveren, niet meer binnen
de gestelde tijd konden afwerken.
Het is jammer om vast te moeten stellen dat de gedane inspanningen uiteindelijk maar een
beperkt aantal casussen hebben opgeleverd. En dat de marge er niet meer was om iets wat
begon te lopen, verder te zetten.
Het is natuurlijk logisch dat een project een begrensde tijdsduur heeft. Toch zouden we er
voor willen pleiten om bij het opzet voor een project als dit, voor een tijdsduur van minimaal
2 jaar te kiezen.
Aantal casussen
Het was van bij aanvang al het opzet om in een beperkt aantal situaties netwerkonderzoek
uit te proberen. Door de keuze voor een ruime instroom is het aantal dossiers binnen de
verschillende mogelijkheden natuurlijk zeer beperkt.
Zo hadden we maar twee dossiers die pasten binnen het oorspronkelijke opzet van het
project, namelijk een perspectief biedend pleeggezin zoeken binnen het netwerk. In geen van
beide konden we dit realiseren.
Het is onmogelijk om op basis hiervan besluiten of adviezen te formuleren.
Om die reden vonden we het interessant om de cijfers en ervaringen van Pleegzorg West-
Vlaanderen mee op te nemen in dit rapport.
63
We stelden immers vast dat in beide provincies een aantal ervaringen en vaststellingen
gelijkaardig waren.
Methodiek
We zijn gestart met een groot geloof in de krachtgerichte methodiek. We hadden een aantal
bedenkingen naar toepasbaarheid, maar we hebben geprobeerd om alle kansen met een open
geest te verkennen.
We kozen om een andere procedure te hanteren dan West-Vlaanderen, namelijk om de
Sociale Netwerk Strategieën strikt toe te passen. In West-Vlaanderen wordt een huisbezoek
gedaan bij mogelijke deelnemers aan het beraad en komen enkel diegenen die een aanbod
hebben naar het beraad. Binnen Sociale Netwerk Strategieën wordt iedereen uitgenodigd om
mee na te denken, ook degenen die zelf geen aanbod hebben of kunnen doen. Hun ervaring
en verbondenheid met het gezin kan hoe dan ook een meerwaarde betekenen bij het
opmaken van een plan. In principe krijgt iedereen dan bij het begin van het beraad dezelfde
informatie.
Aan het eind van dit project geloven we nog steeds in deze keuze.
Toch hebben we de bedenking dat het in sommige situaties te overwegen is om hiervan af te
wijken. Het hangt af van de doelstelling van het netwerkonderzoek.
In functie van het maken van een plan, en de regie hierover bij de cliënten te laten, zijn we
overtuigd van de methode.
Als het gaat over een gedwongen uithuisplaatsing waarbij de enige vraag is om een pleeggezin
te vinden, lijkt het ons in sommige situaties toch zinvol en wenselijk om mensen vooraf
individueel te informeren en/of betrekken. Nu lijkt de drempel om deel te nemen aan het
beraad hoog te zijn. Ook voor ouders is het niet evident om kennissen uit te nodigen.
We merken dat hoe dan ook een grote flexibiliteit nodig is in de procedure. Het is belangrijk
om goed in te schatten wat nodig of passend is in individuele situaties.
Tevredenheid ouders
Vooraf werd verondersteld dat ouders heel tevreden zouden zijn over het aanbod om
netwerkonderzoek te doen omdat ze hierdoor mee konden bepalen bij wie hun kind in
pleegzorg zou komen.
Aangezien we zelf maar een beperkt aantal vragen naar perspectief biedende pleegzorg gehad
hebben, kunnen we hier geen conclusies uit trekken. Maar de gegevens van pleegzorg West-
Vlaanderen tonen aan dat dit inderdaad zo is, bij de ouders die effectief deelnemen aan
netwerkonderzoek. Zij ervaren het als een positief gegeven.
Toch mogen we er niet langs kijken dat heel veel aanmeldingen niet doorgegaan zijn, net
omdat er onoverkomelijke weerstand was bij ouders.
Enerzijds lijkt deze weerstand, bij de gedwongen uithuisplaatsingen, te gaan over de
uithuisplaatsing op zich, of zelfs over de keuze voor pleegzorg.
64
Anderzijds is het niet te onderschatten wat dit vraagt van ouders. Netwerkonderzoek houdt
in dat je hun netwerk samen “uitspit”, maar vooral ook dat ze de problemen die er zijn publiek
moeten maken.
Veel ouders trachten dit net te verbergen, zeker voor de ruimere familie. Het vraagt moed om
dit open te trekken naar hen toe.
Kansen zien
We hebben ons bij de aanmeldingen zo positief mogelijk opgesteld en optimisme gehanteerd
in het zien van mogelijkheden die netwerkonderzoek kan bieden. We blijven hier voor pleiten.
Het risico bestaat anders dat heel wat kansen gemist worden doordat een
hulpverlener/verwijzer de inschatting maakt dat er “toch geen netwerk is”. We merkten vaak
tegenkanting vanuit verwijzers omdat ze aangeven dat ze het netwerk al bevraagd hebben,
en dat er niemand is die een aanbod heeft of wil meewerken. Het blijkt dan vaak enkel om de
nabije familie te gaan (die vaak al overbelast is vanuit de bezorgdheden voor hun familielid.)
De blik ruimer open trekken als het over netwerk gaat, blijkt niet zo evident te zijn, maar ons
inziens wel nuttig. Tegelijk is het vaak ook de realiteit dat het nabije netwerk het al wat heeft
opgegeven, of zelf te zwak staat om hulp te bieden.
We stootten regelmatig op het gegeven dat andere hulpverleners/verwijzers niet bekend of
vertrouwd zijn met deze krachtgerichte werkwijze. Alsof je een andere taal spreekt binnen
hulpverlening. Dit heeft naar ons gevoel in veel gevallen gemaakt dat er geen
netwerkonderzoek kon plaatsvinden.
De keerzijde van het optimistisch denken, is dat aanmeldingen vaak toch niet doorgaan, nadat
je er al heel wat werk hebt ingestopt.
Hier zien we hetzelfde als wat bij Eigen Kracht naar voor wordt geschoven.
Er zijn immers een aantal voorwaarden die vervuld moeten zijn om van een aanmelding tot
de opstart van een traject te komen.
1. Er moet een akkoord zijn van het gezin
2. De beperkende voorwaarden vanuit de hulpverlening moeten bekend zijn en aanvaardbaar
voor het gezin.
3. Er moet een open vraag zijn die voldoende ruimte laat aan het netwerk.
Bij EKC waakt de projectleider erover dat deze voorwaarden vervuld zijn vooral de
voorbereiding kan starten (Karel De Grote Hogeschool, 2012, p. 24).
Het blijkt een thema in heel het verhaal rond netwerkonderzoek dat in sommige situaties heel
veel tijd en werk gestoken wordt, zonder dat het meetbare resultaten oplevert.
In sommige situaties gaat er een heel proces aan vooraf om te komen tot het punt dat je
effectief kan starten. Bij andere dossiers wordt het netwerkonderzoek wel opgestart, maar
bereik je niet altijd het beoogde resultaat. Mensen trekken zich terug of er worden toch
65
andere besluiten genomen door de verwijzer. Of het netwerkberaad bereikt niet waar je naar
op zoek was.
Ogenschijnlijk levert het dan niets op, maar wij hopen dat het proces wel iets op gang bracht
wat op termijn positieve effecten zal hebben.
Eenvoudige versus complexe dossiers
Zoals we eerder al aangaven, zien we een verschil in het soort vragen en de vlotheid waarmee
het netwerkonderzoek verloopt. Bij de situaties waar het om gedwongen hulpverlening gaat,
hebben wij de ervaring dat het hele proces moeizamer verloopt.
Vraaggestuurd werken binnen de krachtgerichte methode lijkt haaks te staan op het gegeven
dat uithuisplaatsing vaak een opgelegd iets is. Bij complexe situaties vraagt het een heel
proces om dit om te buigen naar een vraag van de ouders. Tenzij dan het gegeven: ik wil een
gezin dat ik zelf ken en vertrouw en wat mijn kind al kent.
In principe bepalen de cliënten voor welk aspect van de hulpvraag zij professionele
ondersteuning nodig hebben. Hulpverlening wordt ingeschakeld daar waar het netwerk het
niet kan oplossen. Maar de ouders vinden in deze situaties dat ze het wél zelf kunnen
oplossen. Vaak ontbreekt hen het probleeminzicht, of minimaliseren ze het. Ze krijgen dit wel
zelf weggewerkt.
Naast onze beperkte ervaring zijn er gelukkig ook heel andere verhalen. Getuige hiervan de
ervaringen in West-Vlaanderen.
Dit loopt anders bij de aanmeldingen met een vraag naar ondersteuning. Hier zien we heel
gemotiveerde ouders die graag met ons samenwerken. Ze hebben zelf immers een vraag, die
ze genuanceerd kunnen formuleren. Over het algemeen verlopen deze netwerkonderzoeken
soepel en kunnen op korte termijn afgerond worden.
Toepasbaarheid en positie van pleegzorg hierin.
Ondanks het feit dat we het slechts konden toepassen in een klein aantal dossiers en de
succeservaring wisselend is, blijven we overtuigd van de mogelijkheden die
netwerkonderzoek kan bieden.
De vraag stelt zich of en in hoeverre dit een taak voor pleegzorg kan zijn. Deze is rechtstreeks
te koppelen aan de vraag naar timing: welk moment in een hulpverleningstraject is meest
geschikt om deze methodiek toe te passen?
Verschillende dossiers resulteerden in een plan waar pleegzorg verder niet betrokken is. In
andere situaties maakten we ons de bedenking dat het traject netwerkonderzoek beter veel
eerder in het hulpverleningstraject had plaatsgevonden.
Een andere vaststelling is dat we in sommige casussen ontzettend veel tijd en energie hebben
gestopt en dat deze toch niet positief afgerond worden. Er was een vroegtijdige stopzetting
of we bereiken niet het gewenste resultaat. Door de context van een project was het haalbaar
om de mogelijkheden te verkennen in al die situaties . Binnen de reguliere werking zou dit
66
buitensporig veel werk betekenen, zeker als het niet resulteert in een pleegzorgplaatsing. Dan
is er immers geen enkele vorm van vergoeding voor het geleverde werk.
We trachten op deze vragen een antwoord te formuleren in paragraaf 3.3.
Belang van teamwerking
Netwerkonderzoek is een boeiende, zinvolle praktijk. We willen echter het belang
onderstrepen van dit in te bedden in een teamwerking.
Er werd voor gekozen om de netwerkonderzoeker geen deel te laten uitmaken van het intake-
of selectieteam. Het is immers belangrijk om uit deze posities te blijven als procesbegeleider.
Het gevolg hiervan was dat de netwerkonderzoeker in een eenzame positie terecht kwam in
een toch niet evident terrein. Er dienen casusgericht heel vaak keuzes gemaakt te worden
naar aanpak. Er moeten besluiten genomen worden rond voorwaarden, je moet creatief
kunnen denken naar verder verloop of nieuwe mogelijkheden. Dit alles is een moeizaam
proces zonder team om te brainstormen of feedback uit te wisselen.
Tijdens het project was het de bedoeling dat een tweede medewerker aan het
netwerkonderzoek werd toegevoegd om de casussen mee op te nemen. Door tegenvallende
omstandigheden (o.a. langdurige ziekte), is dit helaas pas op het einde gerealiseerd kunnen
worden. Deze periode werd meteen heel anders ervaren. De meerwaarde van overleg met
een collega die vanuit hetzelfde denkkader werkt en de methodiek ten gronde kent, is zeer
belangrijk.
Doorstromen van informatie
Hoewel we expliciet de keuze gemaakt hebben om de netwerkonderzoeker los te koppelen
van de andere functies in het voortraject, stellen we toch vast dat er de mogelijkheid bestaat
om informatie te laten doorstromen.
We blijven het belangrijk vinden dat de netwerkonderzoeker na dit proces geen screening of
intake-functie vervult voor hetzelfde gezin. Toch heeft hij een hele weg afgelegd met dit gezin
en hebben ze heel wat informatie gedeeld met hen. Zowel voor de professionals als voor het
gezin kan het tijd en energiebesparing betekenen als deze informatie kan doorgegeven
worden.
Het is hierbij evenwel van groot belang dat de netwerkonderzoeker dit vooraf bespreekt met
het betrokken gezin. Het is hun genogram en levenslijn en zo meer. Zij mogen bepalen wat
verder met deze informatie mag gebeuren.
Privacy
Door de ontwikkeling in één specifieke casus stelden zich gaandeweg een aantal vragen rond
te maken keuzes met betrekking tot privacy en beroepsgeheim.
Als ouders zich terugtrekken uit het leven van hun kinderen en amper betrokken zijn, kan je
niet met hen aan de slag. Het lijkt dan voor de kinderen des te belangrijker om werk te maken
van een uitbreiding van hun netwerk.
Hoever kan/mag je hierin gaan?
67
We hoorden van situaties waarbij er voor specifieke kinderen een soort werving werd gedaan
binnen de school. Er werd in overleg met de school en verwijzer briefjes meegegeven om
mogelijke geïnteresseerden te vinden die uitgenodigd werden een netwerkberaad. We
hebben deze optie overwogen, maar we hebben er niet voor gekozen. We waren van mening
dat we hiermee een aanvaardbare grens zouden overschrijden met betrekking tot de privacy
van de kinderen en de ouders. Er werd gekozen om gericht ouders van vriendjes aan te
spreken die werden aangewezen door de kinderen.
Ook hier hadden we al het idee dat we ons op glad ijs begaven. Het juridisch advies van het
Steunpunt Jeugdhulp gaf ons hier handvatten om dit mogelijk te maken.
We willen het toch als kanttekening meegeven dat je in deze de kinderen als cliënt kan
beschouwen. Dit levert een boeiend en motiverend traject op, maar het houdt ook
beperkingen in naar je mogelijkheden. Ze zijn beperkter in hun kennis van de familie, je hebt
moeilijker toegang tot contactgegevens, de goedkeuring van een minderjarige weegt anders
dan die van de ouders,…
68
3. Aanbevelingen
3.1. Timing in het hulpverleningstraject
In verschillende situaties hebben wijzelf, de begeleidende hulpverlening of de verwijzer de
bedenking gemaakt dat het netwerkonderzoek beter veel eerder in het hulpverleningstraject
had plaatsgevonden.
We hebben vastgesteld dat er vaak lang gewacht wordt voor er ingegrepen wordt in een
problematische gezinssituatie. Als we het netwerkonderzoek eerder konden toepassen, was
mogelijk veel leed nog niet geleden.
Mensen hebben soms al een hele geschiedenis met verschillende hulpverleners achter de rug.
Het gevolg hiervan kan zijn dat ze wantrouwig en boos zijn op de hulpverlening of net gewend
zijn dat de hulpverleners het wel zullen (of moeten) oplossen.
Het netwerk is in dergelijk verhalen vaak niet betrokken en dan “als de hulpverlening het niet
meer weet, mogen wij het ineens toch doen”. Het is mogelijk dat bepaalde families meer
betrokkenheid zouden voelen/tonen als ze eerder in het traject iets met hun bezorgdheid
zouden mogen doen.
We willen ervoor pleiten om de sociale netwerkstrategieën zo vroeg mogelijk in de
hulpverleningsgeschiedenis in te schakelen, bij voorkeur bij de instroom in jeugdhulp.
Hierbij sluiten we aan bij wat Eigen Kracht Conferentie aangeeft. “Een EKC zou systematisch
moeten worden aangeboden wanneer iemand zich aanmeldt bij de hulpverlening. Om de
preventieve slagkracht te maximaliseren is het aangewezen dat er eerst wordt gekeken wat
er door het netwerk zelf kan worden opgenomen en vervolgens wat er aanvullend aan
professionele hulpverlening nodig is.” (Nuyts, K., 2012)
Daarnaast zijn er ook heel wat mogelijkheden om deze werkwijze ook later in het
hulpverleningstraject toe te passen. Ook EKC ziet hier kansen om dit zinvol in te zetten “op elk
moment dat er een beslissing moet worden genomen over bepaalde zaken of een oplossing
moet worden gezocht voor bepaalde problematieken.” (Karel De Grote Hogeschool, 2012).
Bij de dossiers waar pleegzorg aan de orde is, denken we dat pleegzorg hierbij een rol kan
spelen. Daarbij opteren we toch om vast te houden aan de keuze om dit zelf binnen pleegzorg
op te nemen.
We gaan hier verder op in in paragraaf 3.3.
3.2. EKC of Sonestra?
Hierover is natuurlijk discussie mogelijk en zullen er verschillende visies bestaan. Het gaat
voornamelijk om de keuze of je met een vrijwillige coördinator wil werken of eerder voor een
professionele hulpverlener kiest.
69
Bij de situaties die zich vroeg in de hulpverleningsgeschiedenis situeren lijkt het zinvol om te
gaan voor een Eigen Kracht Conferentie. De vrijwilliger staat los van de hulpverlening wat een
meerwaarde kan zijn bij mensen die pas aan komen kloppen.
Ook later in het verhaal, bij cliënten die wantrouwig zijn naar hulpverleners, kan het kansen
geven dat een ‘burger’ dit proces met hen aangaat.
Anderzijds biedt een professional een meerwaarde vanuit zijn kennis en ervaring binnen de
jeugdhulp. Een voorwaarde hierbij is dat hij niet de begeleidende hulpverlener is van het gezin
en dat hij bereid en in staat is om los te komen van zijn eigen idee en mogelijke oplossingen.
Als er al hulpverlening betrokken is, is er ook het voordeel dat er vanuit de eigen organisatie
een proces samen met het netwerk kan aangegaan worden.
Zo krijgen cliënten niet weer met verschillende diensten te maken.
Een ander pluspunt is dat door Sociale netwerkstrategieën toe te passen vanuit de
professionele diensten, de kansen groter worden dat het krachtgerichte gedachtengoed zich
intern binnen hulpverlening verspreidt. Er zal vanzelfsprekend ook meer in geïnvesteerd
moeten worden.
3.3. Toepasbaarheid positie pleegzorg
Vanuit het perspectief van Pleegzorg zien wij drie fases waarbinnen netwerkonderzoek past:
‘Voor’ Pleegzorg
Het gaat hier enerzijds om de rechtstreekse vragen naar ondersteunende pleegzorg, waarbij
de vraag van ouders zelf uitgaat. In deze gevallen lijkt het zeker aangewezen dat pleegzorg het
netwerkonderzoek opneemt.
Anderzijds zijn er de aanmeldingen van een POS waarbij een uithuisplaatsing aangewezen lijkt,
maar waar de verwijzer op zoek is naar mogelijkheden om dit te vermijden.
Dit kan aangemeld worden als vraag voor ondersteunende pleegzorg of als een vraag naar
ondersteuning in ruimere zin.
Soms zijn er hierbij linken met pleegzorg, soms ook niet. Het gaat dan eerder om het
ondersteunen van de ouders en de situatie door het netwerk. Je weet immers nooit van
tevoren welk plan er zal uitkomen.
Dit kan er één zijn waarbij een gezin de zorg mee opneemt, onder de vorm van onderbroken
opvang. Dit kan officieel als ondersteunende pleegzorg, lage frequentie. Maar evengoed
kunnen mensen ervoor kiezen om dit onderling te regelen.
Tegelijk kan het ook vooral gaan om praktische ondersteuning, of hulp bij pedagogische taken.
70
Maatschappelijk gezien is het een goede zaak om hierop in te zetten. We zouden kunnen
pleiten om dit ook op te nemen vanuit pleegzorg, omwille van de potentiële link met
pleegzorg. En vanuit het idee dat dit alles zich afspeelt op een continuüm waarbij de
verschillende vormen van ondersteuning en hulpverlening vloeiend in mekaar overgaan.
Indien netwerkonderzoek op dit punt in het traject wordt opgenomen door pleegzorg, stelt
zich de vraag naar de financiering van dit werk.
Er is echter ook de mogelijkheid dat dit verhaal zich afspeelt buiten de werking van pleegzorg
omdat het zich veel eerder in het hulpverleningstraject situeert.
Vanuit onze eigen organisatie komen er nog andere argumenten om netwerkonderzoek in
deze fase niet op te nemen binnen pleegzorg:
Het strookt misschien niet met het krachtgerichte denken, maar er leeft de bezorgdheid dat
we op deze manier bijdragen aan het in stand houden van problematische situaties waar in
feite beter een meer ingrijpende maatregel wordt getroffen. Indien dit traject begeleid wordt
buiten pleegzorg, blijft er wel de mogelijkheid om kritisch te beoordelen of een aanmelding
voor ondersteunende pleegzorg realistisch en haalbaar is.
Daarnaast willen we ook vermijden dat de indruk wordt gewekt dat de situatie richting
pleegzorg wordt gestuurd. Het lijkt belangrijk om in deze fase binnen een individueel
hulpverleningstraject nog alle mogelijkheden open te laten. Het moet voor ouders duidelijk
zijn dat er breed kan gekeken worden naar hun situatie. Daarom willen we ervoor pleiten om
in dit stadium netwerkonderzoek door een neutrale dienst te laten uitvoeren.
Bij indicatie uithuisplaatsing en pleegzorg
We pleiten ervoor om bij een aanmelding voor pleegzorg als eerste optie het aanbod te doen
om de mogelijkheden binnen het netwerk te verkennen, naast de mogelijkheid van neutrale
pleegzorg.
We willen hierop echter een uitzondering maken als het gaat over jonge kinderen. Na overleg
met het Observatorium Bedreigde Hechting werd de keuze gemaakt om voor neutrale
pleegzorg te kiezen als er een bestandsgezin beschikbaar is. Dit heeft vooral te maken met het
aspect tijd, in functie van de hechting.
Netwerkonderzoek vraagt tijd. In het slechtste geval levert het geen pleeggezin op en moet er
alsnog een intake onderzoek gebeuren.
Bij een jong kind kan die tijdspanne een negatieve invloed hebben op hun
hechtingsmogelijkheden.
Een aantal aandachtspunten
- Verwijzers moeten voldoende kennis hebben van wat netwerkonderzoek inhoudt en kan
betekenen. Er dient aandacht besteed te worden aan de bekendmaking. Op die manier
kunnen ze zelf al een inschatting maken in welke mate de voorwaarden vervuld kunnen
worden. En zullen ze een realistisch beeld hebben van wat er te verwachten valt.
71
- We moeten kritisch durven kijken naar de mogelijkheden die netwerkonderzoek in
specifieke dossiers biedt. Soms zijn er inderdaad beperkte mogelijkheden. Dit dienen we
ook tijdig te onderkennen, zodat geen kostbare tijd verloren gaat en een kind in
afwachting van het netwerkonderzoek te lang in een leefgroep of CKG moet verblijven.
- Er is tijd nodig om dit proces te kunnen gaan. Het is belangrijk bij aanvang in te schatten
wat doorweegt in het belang voor het kind of jongere.
“Tijdens” Pleegzorg
We zijn ervan overtuigd dat netwerkonderzoek en familienetwerkberaad ook een
meerwaarde kunnen betekenen in lopende pleegzorgbegeleidingen.
We denken hierbij aan het behoud van een bestaande pleegzorgsituatie, het zoeken naar een
oplossing als pleegzorg moet stoppen in het huidige gezin, het voorbereiden en ondersteunen
van een terugkeer naar huis en het bezoek van kinderen bij hun ouders mogelijk maken.
- Alle situaties die te maken hebben met het behoud van een bestaande pleegzorgsituatie.
Bijvoorbeeld: als pleegouders door leeftijd, ziekte of andere omstandigheden zelf
ondersteuning nodig hebben om de pleegzorgsituatie verder op te blijven nemen.
Het voordeel is dat een jongere “thuis” kan blijven en dat mogelijke tekortkomingen
binnen het pleeggezin toch kunnen opgevangen worden. Daarnaast kan er bij bejaarde of
zieke pleegouders ook al toekomstgericht een plan gemaakt worden, voor als de
pleegouder echt niet meer kan. Dit kan een hele verademing betekenen en heel wat
zorgen en stress wegnemen bij de betrokkenen.
- Op zoek gaan naar een nieuw pleeggezin loopt parallel aan het verloop bij een aanmelding
voor uithuisplaatsing.
Toch is er de mogelijkheid dat dit allemaal gestroomlijnder kan doordat we dit proces
volledig binnen pleegzorg kunnen begeleiden.
- Als er gedacht wordt aan een terugkeer naar huis, kan netwerkonderzoek een bijdrage
leveren om de ouders hierin te versterken. Eventuele bezorgdheden en vragen kunnen
dan opgevangen worden door een steunend netwerk. Bovendien lijkt de kans ook groter
dat er sneller hulp komt, mocht het terug fout beginnen gaan.
Netwerkonderzoek kan dan het vertrouwen vergroten, zowel bij ouders als bij
hulpverleners, en ook de kansen op succes.
In eerste instantie zouden we netwerkonderzoek in deze situeren op het einde van een
perspectief zoekende pleegzorgsituatie als blijkt dat het kind terug naar huis kan.
- In andere situaties kan een netwerkonderzoek mogelijkheden creëren om bezoek aan
ouders te organiseren of indien nodig te beveiligen.
72
Bij bezorgheden over veiligheid of pedagogisch functioneren van ouders verlopen
bezoeken vaak onder begeleiding van een hulpverlener. Dit kost enerzijds heel veel
werktijd, anderzijds zijn dit vaak kunstmatige momenten, in een gesprekslokaal, waar
geen van beide partijen zich thuis voelt. Het vrije omgaan wordt beperkt door de
aanwezigheid van een “controlerende” begeleider.
We geloven dat netwerken mogelijkheden kunnen bieden om de bezorgdheden te
ondervangen. Bovendien biedt het een besparing op werktijd.
3.4. Implementatie
In hoofdstuk 3 benadrukten we al hoe belangrijk het is dat er gedragenheid is in de praktijk
om met sociale netwerkstrategieën te werken.
In de loop van het project hebben we herhaaldelijk gemerkt hoe het tekort hieraan het proces
vertraagde of bemoeilijkte.
Dit zien we bij sommige verwijzers, maar ook in de eigen organisatie zien we dat pleegzorg
vanuit het “klassieke hulpverleningsdenken” is georganiseerd en dat het krachtgerichte
gedachtengoed weinig vertrouwd is. Ook bij onszelf voelen we dat we hier nog niet helemaal
van doordrongen zijn en vaak balanceren tussen onze vertrouwde hulpverleningspositie en de
krachtgerichte visie.
We willen hierbij benadrukken dat dit geenszins wil zeggen dat hulpverleners geen interesse
hebben in of enthousiast zijn over krachtgerichte methodieken. Integendeel, maar we hebben
zelf ondervonden dat dit nog iets heel anders is als de grondhouding en aandachtspunten
hiervoor ‘tussen de oren en in de vingers’ te hebben, zoals Sonestra dit omschrijft. Om hiertoe
te komen op grote schaal is toch nog heel wat werk aan de winkel.
We zien dit belang ook terugkomen in de adviezen die De Karel De Grote Hogeschool
formuleerde in een vergelijkende studie tussen krachtgerichte methodieken.
Er werden een aantal voorwaarden geformuleerd voor de implementatie van de
krachtgerichte methodes:
In de eerste plaats moet er een vertaling in de basishouding van de hulpverlener komen.
Hiervoor is er nood aan vorming bij hulpverleners over de basishouding, methoden die
hulpverleners hierbij ondersteunen en kennis over deze methoden.
Sonestra geeft hierover aan dat om een dergelijke visie te implementeren een omwenteling
nodig is in de organisatie en dat dit een grondig proces veronderstelt dat begint bij het beleid
binnen de organisatie. Er dienen visiedebatten te zijn en pas in volgende fases komt de
vorming en opleiding van medewerkers aan de orde.
Het rapport geeft ook aan dat een andere houding bij de hulpvrager nodig is, waarbij deze
geresponsabiliseerd wordt voor de eigen hulpvraag.
73
En daarnaast is er ook een ondersteunende samenleving nodig. Naast de veranderingen in de
zorg is er een pleidooi om veranderingen in de samenleving te stimuleren om een systeem
van ondersteuning ruim beschikbaar te maken. (Karel De Grote Hogeschool, 2012)
Naast deze voorwaarden benadrukken ze het belang van bekendmaking bij zowel hulpvrager
als hulpverleners.
Voor het netwerkonderzoek sluiten we hier volmondig bij aan.
We zien dit o.a. in functie van toeleiding. Voor nieuwe aanmeldingen voor pleegzorg en vragen
binnen lopende begeleidingen kan pleegzorg dit gedeeltelijk zelf in handen nemen. Intakers
zouden standaard netwerkonderzoek kunnen aanbieden aan verwijzers.
De teams binnen pleegzorg kunnen zelf de inschatting maken van de mogelijkheden van
netwerkonderzoek.
Toch blijft het hierbij van wezenlijk belang dat er voldoende bekendheid is bij verwijzers. Dit
horen we ook bij pleegzorg West-Vlaanderen.
Ze brengen ook het voorstel om de krachtgerichte methoden mee te nemen in de balk
onderaan het schema van integrale jeugdhulp, als een methode die inzetbaar is in
verschillende fasen van het hulpverleningstraject. We kunnen dit voorstel alleen maar
toejuichen en pleiten ervoor om dit op kleine schaal al te doen binnen pleegzorg zelf.
74
4. Concrete implementatie
Wat kunnen we hier nu verder mee binnen pleegzorg? Zoals eerder gesteld zien we een aantal
mogelijkheden die we graag zouden verder zetten.
Gezien het huidige klimaat van de vele veranderingen door de fusie van de diensten voor
pleegzorg, het in voege trede van het nieuwe decreet voor pleegzorg en de integrale
jeugdhulp, worden we momenteel geconfronteerd met een organisatie die reeds onder grote
druk staat en werknemers die overvraagd worden.
Tegelijk wordt duidelijk dat bijkomende middelen om uitgebreid en actief aan de slag te gaan
met netwerkonderzoek binnen pleegzorg niet aan de orde zijn.
Vanuit de stuurgroep van het project Netwerkonderzoek wordt ons de vraag gesteld op welke
manier we deze methodiek toch een plek kunnen geven binnen de huidige werking. Er leven
hierrond een aantal ideeën die we verder willen uitklaren.
4.1 Vragen voor ondersteunende pleegzorg.
Het verschil in investering van tijd en middelen tussen de zogenaamd eenvoudige en complexe
situaties, of de vragen naar ondersteuning tegenover de zoektocht naar perspectief biedende
pleeggezinnen binnen het eigen netwerk, bepaalt de keuze voor wat in eerste instantie het
meest haalbaar wordt.
Er zijn immers veel aanmeldingen voor ondersteunende pleegzorg. Helaas zijn er vaak geen
bestandsgezinnen voorhanden. De intake van deze dossiers vergt een hele investering, op dit
moment vaak zonder resultaat of oplossing voor de gezinnen die een vraag stellen.
Daarnaast is er de vaststelling dat er voor deze situaties op relatief korte tijd mogelijkheden
kunnen gevonden worden via netwerkonderzoek.
Pleegzorg Limburg wil actief op zoek om netwerkonderzoek te integreren binnen het
intakeproces bij vragen naar ondersteunende pleegzorg.
Dit zal verder onderzocht worden en afgestemd met zowel intaketeam als het team voor
ondersteunende pleegzorg.
Zoals we eerder vermeldden, blijft het hierbij mogelijk dat er heel wat jobtime geïnvesteerd
wordt in dit proces, met het ‘risico’ dat dit werk uiteindelijk niet resulteert in een
pleegzorgbegeleiding.
We spraken af met de stuurgroep dat we bij de toepassing van de methodiek voor
ondersteunende pleegzorg strikt gaan registreren. De verhouding van de personeelsinzet tot
het aantal situaties die resulteren in pleegzorgdossiers zal hierbij gemonitord en geëvalueerd
worden in functie van een mogelijke oplossing voor dit probleem.
75
4.2 Vragen voor perspectief biedende pleegzorg
In eerste instantie schatten we in dat het onmogelijk is op dit ogenblik om netwerkonderzoek
systematisch in te zetten in de zoektocht naar perspectief biedende pleeggezinnen binnen het
eigen netwerk.De tijdsinvestering en complexiteit is immers te groot om dit extra te kunnen
realiseren binnen de huidige werking en de huidige context.
Op langere termijn zouden we willen bekijken of het haalbaar is om dit in te zetten in situaties
waar er geen aanbod is voor een bepaald kind en waar pleegzorg toch een goede indicatie is.
4.3 Krachtgericht werken binnen Pleegzorg Limburg
Na deze periode van intensief bezig zijn met het krachtgerichte gedachtengoed en de
methodiek van netwerkberaad, zou het jammer zijn mocht dit binnen de organisatie verloren
gaan.
Binnen het vormingsbeleid werd al gekozen om intern collectief aan de slag te gaan met Signs
of Safety. Er wordt gekeken of de Sociale Netwerkstrategieën als verlengde hiervan kunnen
opgenomen worden als algemeen vormingsthema. We denken hierbij aan vorming, maar ook
intervisie rond deze visie en houding hoort tot de mogelijkheden.
Op deze manier hopen we deze visie en manier van werken meer te integreren in de huidige
werking van pleegzorg op alle werkdomeinen.
4.4 Sensibilisering aan de toegangspoort
Vanuit de stuurgroep werd de optie naar voor geschoven dat we vanuit pleegzorg een
coachings- of adviesrol zouden opnemen ten aanzien van de toegangspoort. De hoop is dat
we mee kritisch kunnen kijken naar indicatiestelling en waar het past de mogelijkheid tot
netwerkonderzoek onder de aandacht brengen.
Als idee kunnen we hier achter staan. We hebben immers een consultfunctie naar de
toegangspoort en verwijzers toe. Indien men twijfelt of pleegzorg iets kan betekenen dan kan
men hierover met ons in gesprek. Tijdens zo een overleg zouden we systematisch de
mogelijkheid van netwerkonderzoek kunnen bespreken.
Het houdt echter in dat we iets promoten wat we momenteel vanuit pleegzorg niet in de
aanbieding hebben. Naar de toekomst toe kan dit mogelijk bekeken worden. Op dit moment
is het echter niet haalbaar.
Tenzij we voor de concrete uitvoering ervan zouden verwijzen naar EKC.
Binnen het project werd hier niet voor gekozen. Deze vraag zou echter opnieuw bekeken
kunnen worden. We dienen ook op te nemen met EKC of dit voor hen een haalbare piste is.
76
BIBLIOGRAFIE
Bouckaert, M., & Vits, G. (2008). Eigen Kracht Conferenties. Integraal, vraaggestuurd en effectief.
Tijdschrift voor welzijnswerk, 32, 17-25.
Centrale, E. K. (sd). Tien mythes over Family Group Conferences/ Eigen Kracht Congferentie., (p. 4).
De Graeve, S. (2012). Familienetwerkberaad:een methodiek. De Geus, 9-11.
De Graeve, S., & Nenquin, P. (2012). Familienetwerkberaad: een veelbelovende methodiek voor
pleegzorg. In J. Vanderfaeillie, F. Van Holen, & F. Vanschoonlandt, Op weg met pleegzorg:
kansen en risico's (pp. 357-371). Leuven/Den Haag: Acco.
Ijsennagger, C. (2005). Pleegzorg over de grenzen-Pleegzorg in Nieuw-Zeeland. Mobiel, 6.
Karel De Grote Hogeschool. (2012). Een vergelijking tussen methoden van krachtgericht werken,
ingezet in de Integrale Jeugdhulp. Antwerpen: Karel De Grote Hogeschool.
MEE Plus Groep. (2010). Sociale NetwerkStrategieën, een leergeschiedenis. Brabant-Noord: MEE.
MEE Plus Groep. (2013). Daarom sociale netwerkstrategieën. Waalwijk: MEE Noord-Brabant.
Nuyts, K. (2012 ). Eigen Kracht Conferenties. Welwijs, 2, 10-13.
Nuyts, K. (2012-nr.2). Eigen Kracht Conferenties. Welwijs, 10-13.
Portengen , R. (2012). Pleegzorg Limburg! Handboek Prima Pleegzorg. Spelregels voor methodisch
handelen. Maastricht: Provincie Limburg.
Portengen, R. (2002). Dichter bij huis, Netwerkpleegzorg in Nederland. Utrecht: NIZW.
SAW, EKC binnen steunpunt algemeen welzijnswerk. (2013, april). Opgehaald van www.steunpunt.be.
Sijben, M., & Moonen, R. (2009). Sociale Netwerkstrategieën, Het sociale netwerk als bron voor
oplossing en ondersteuning. Tijdschrift voor coaching, 2.
Sonestra. (sd). Opgehaald van www.sonestra.nl.
SONESTRA. (2013). Werken vanuit sociale netwerkstrategieën: Netwerkkompas,
FamilieNetwerkberaad, Samenwerken in een Actieteam. Sonestra.
Studiedag 'familieconferentie': eigen kracht versterken. (2013, april). Opgehaald van
www.hig.be/evenementen.
Theeuwes, A. (2010). Sociale netwerkstrategieën: een leergeschiedenis. Waalwijk: MEE Noord-
Brabant.
Verhoeven, W. (2013). De kunst van het vragen stellen. Aarle-Rixtel: Centrum voor excellent
leiderschap.
De familie als partner, interview met Murray Ryburn. (sd). Opgehaald van www.onderweg.org.
Opvang vzw. Familienetwerkberaad in 2011. (2011). In vzw Opvang, Jaarverslag 2011 (pp. 17-19).
Pleegzorg West-Vlaanderen. (2011). Jaarverslag 2011.
Pleegzorg West-Vlaanderen, (2012). Jaarverslag 2012.
www.eigen-kracht.be/userfiles/file/korte%20voorstellingstekst.pdf. (2013, april). Opgehaald van
www.eigen-kracht.be.
www.eigen-kracht.be.
www. pleegzorg west-vlaanderen.be.
www.opvang.be.
77
BIJLAGEN
Bijlage 1: Vergelijking tussen Eigen Kracht Conferentie en Familienetwerkberaad
Bijlage 2 : Overzicht contactpersonen
Bijlage 3: Document procedure: aanmeldingsblad
Bijlage 4: Document procedure: Voorbereiding met verwijzer
Bijlage 5: Document procedure: Sjabloon verslaggeving
Bijlage 6: Draaiboek procedure netwerkonderzoek Pleegzorg Limburg
Bijlage 7: Overzicht van alle casussen
78
1. Vergelijking tussen Eigen Kracht Conferentie en Familienetwerkberaad
(Karel De Grote Hogeschool, 2012)
Theoretisch kader en visie
Eigen Kracht-
conferentie
Actief burgerschap: bevorderen van samenredzaamheid door burgers.
Vraaggestuurd: het netwerk bepaalt zelf welke hulpverlening ze aanvullend willen
inschakelen.
Strenghtbenadering: mensen hebben zelf krachten en talenten en ook in de
omgeving bevinden zich inzetbare krachtbronnen.
Familie
Netwerkberaad
Een vraaggerichte en gezinsgerichte interventie met het accent op empowerment
en participatie.
Type hulpvraag
Eigen Kracht
conferentie
Toepasbaar bij een brede waaier van problematieken en in verschillende sectoren.
EKC wordt bij voorkeur ingezet bij de start van de hulpverlening, maar het kan ook
in de loop van het hulpverleningstraject, bij voorbeeld op het moment dat er een
beslissing moet genomen worden of een oplossing moet gezocht worden.
Familie
Netwerkberaad
Voorlopig als ondersteuning voor de opvoeding maar het kan ook ingezet worden
in diverse situaties waar mensen zorgbehoevend zijn.
Doelgroep
Eigen Kracht-
conferenties
Geen specifieke doelgroep, ruim inzetbaar.
Familie Netwerkberaad Gezinnen waar opvoeding en opvang van kinderen in het gedrang komen.
Doel
Eigen Kracht-
conferentie
Opzet is besluitvorming en het activeren van de krachten van het netwerk om te
komen tot creatieve plannen. De invulling van het plan komt daarbij vanuit de
eigen achterban.
Familie Netwerkberaad Een goed plan ontwikkelen ter ondersteuning van het gezin.
Aanmelding en toegankelijkheid
Eigen Kracht-
conferentie
In principe kan iedereen aanmelden. In de praktijk gebeurt dit door een
hulpverlener.
Familie
Netwerkberaad
Meestal via professionele hulpverleners maar de vraag kan ook aangebracht
worden door het gezin of iemand uit de entourage van het gezin.
Proces
79
Eigen Kracht-
conferentie
De conferentie bestaat uit:
- de voorbereiding;
- één samenkomst (+/- 5 uur) met 3 fasen (informatiefase, besloten tijd en
voorstelling plan);
- een opvolging (meestal één telefonisch contact na een maand) dat wordt
opgenomen door de coördinator voor de opvolging van het plan.
Na 3 maanden neemt de vzw contact op met deelnemers voor de eigen
gegevensverwerking.
Familie Netwerkberaad Er worden vijf stappen onderscheiden. Het beraad zelf verloopt in drie fasen.
- Een coördinator bereidt samen met het gezin het familieberaad voor.
- Het beraad met 3 fasen (informatiefase; een gesloten gedeelte en voorstelling
plan).
- Uitvoering en opvolging van het plan.
Begeleiding en rol van de hulverlener
Eigen Kracht-
conferentie
Begeleiding door een onafhankelijke coördinator, gevormd door een driedaagse
opleiding. Vanuit de visie van actief burgerschap hecht EKC veel belang aan het
vrijwilligersstatuut van de coördinator.
Rol van de hulpverlener
De hulpverlener faciliteert zodat de cliënt zelf een plan kan opstellen.
De cliënt heeft de regie in handen maar kan voor het delen van het plan
professionele hulp inschakelen. EKC beoogt informele hulp zoveel het kan en een
tandem met professionele hulp waar nodig.
Familie Netwerkberaad Elke hulpverlenende dienst kan een familienetwerkberaad opstarten, voor zover
zij een coördinator aanstellen die het proces begeleidt en die bij voorkeur niet de
hulpverlener van het gezin is.
Rol van de hulpverlener
De hulpverlener brengt de methode tot bij de cliënt. Hij geeft informatie bij de
start van het familieberaad en ondersteunt bij de uitvoering indien de
familiegroep dit wenst.
Randvoorwaarden voor voorziening of dienst
Eigen Kracht-
conferentie
Training van hulpverleners
Beschikken over een onafhankelijke Eigen Kracht coördinator die de vorming
gevolgd heeft.
Organisatie van de coördinatoren en inhoudelijke coaching van de coördinator
door een dragende organisatie.
Familie
Netwerkberaad
Een coördinator kunnen vrijstellen.
Vorming binnen de dienst.
80
2. Overzicht contactpersonen
Contacten en overleg met verschillende diensten en personen met ervaring in het werken
met netwerkonderzoek en/of familienetwerkberaad.
- Aniana Van Overbeke, netwerkonderzoek Pleegzorg West-Vlaanderen;
- Inge Van Houtteghem, Oikonde Brugge, trainer bij Sonestra;
- Janette Reukers, Pleegzorg Nederland;
- Ans De Haas, Sociale Netwerkstrategieën, Brabant-Noord;
- Riny Moonen, Sonestra;
- Annemiek Van Cauwenberg, Sonestra;
- Kristin Nuyts, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, Eigen Kracht Conferentie;
- Arno Derickx, Prima Pleegzorg Nederland, Rubicon en Sonar;
- OOOC Kompas en OOOC Elkeen;
- An Roelants, Pleegzorg Oost-Vlaanderen, teamverantwoordelijke Opvang Gent;
- Sabina De Graeve, medewerker familienetwerkberaad, Opvang/PZ Oost-Vlaandere;
- Veerle Stulens, Multidisciplinair team en Christel Palmans, Centrale wachtlijst;
81
3. Document procedure: aanmeldingsblad
Aanmelding Netwerkonderzoek:
Voorwaarden:
De indicatie uithuisplaatsing is duidelijk.
De ouders zijn op de hoogte van de indicatie uithuisplaatsing
De ouders gaan akkoord met het netwerkonderzoek.
Indien er sprake is van een bestaande pleegzorgsituatie die stopgezet wordt, dient ingeschat
te worden welke rol de pleegouders hier kunnen spelen en of ze hiertoe bereid zijn.
Indien Jeugdrechtbank betrokken is, is het belangrijk dat de Jeugdrechter achter het
netwerkonderzoek staat
.
Datum:
Verwijzer:
Telefoonnummer:
Besproken met MDT?
Naam gezin:
Kinderen:
Korte schets situatie/ reden netwerkonderzoek:
Afspraak vraagverheldering en afspraken: datum:
82
4. Document procedure: Voorbereiding met verwijzer
Voorbereiding met de verwijzer Naam: Datum: Netwerkonderzoeker:
Vraagverheldering:
1. Schets van de situatie:
2. Doel van het netwerkonderzoek:
3. Wat is de vraag voor het familienetwerkberaad?
4. Welke zijn de beperkingen voor het plan van het familienetwerkberaad?
d.w.z. binnen welke grenzen krijgen ze de vrijheid om na te denken en een voorstel te doen?
vb uitsluiting van bepaald gezin, voorwaarden die CBJ of JRB stelt aan gezin, afspraken rond
contact die er zullen gevolgd moeten worden,….
Belangrijk:
Het kader moet zo opgesteld zijn dat als het plan eraan voldoet, het automatisch aanvaard
kan worden. Dus er mogen dan niet plots nieuwe vragen of voorwaarden opduiken!
De deelnemers moeten de garantie krijgen dat iedereen zijn schouders zal zetten onder elk
plan dat rekening houdt met de beperkende voorwaarden.
83
Identificatiegegevens:
A. Kind/jongere
Naam:
Geslacht :
Geboortedatum :
Domicilie :
Verblijfplaats :
Contactpersoon :
Bereikbaarheid :
Tel nr/mailadres :
School :
* Naam :
* Plaats :
* Contactpersoon en tel nr/mailadres :
B. Verwijzende instantie/aanmelder
° Naam:
° Jeugdrechter :
° Consulent :
° Bereikbaarheid :
° Tel nr en mailadres :
° Dossiernummer :
C. Ouders
Moeder Naam:
Adres:
Telefoon:
Verblijfplaats:
Contactpersoon:
Telnr/mailadres:
Geboortedatum:
Huidig samenlevingsverband:
Vader
(biologische)
Naam:
Adres:
Telefoon:
Verblijfplaats:
Contactpersoon:
Telnr/mailadres:
Geboortedatum:
Huidig samenlevingsverband:
84
Vader
(wettelijke)
Naam:
Nationaliteit:
Adres:
Telefoon:
Verblijfplaats:
Contactpersoon:
Telnr/mailadres:
Geboortedatum:
Huidig samenlevingsverband:
D. Kinderen
Naam Verblijfplaats Kind van
Eventuele contactpersonen:
85
5. Document procedure: Sjabloon verslaggeving
Verslag netwerkonderzoek
Naam:
86
1. Identificatie
A. Kind/jongere
Naam:
Geslacht :
Geboortedatum :
Domicilie :
Verblijfplaats :
Contactpersoon :
Bereikbaarheid :
Tel nr/mailadres :
School :
* Naam :
* Plaats :
* Contactpersoon en tel nr/mailadres :
B. Verwijzende instantie/aanmelder
° Naam:
° Jeugdrechter :
° Consulent :
° Bereikbaarheid :
° Tel nr en mailadres :
° Dossiernummer :
C. Ouders
Moeder Naam:
Adres:
Telefoon:
Verblijfplaats:
Contactpersoon:
Tel nr/mailadres:
Geboortedatum:
Huidig samenlevingsverband:
Vader
(biologische)
Naam:
Adres:
Telefoon:
Verblijfplaats:
Contactpersoon:
Tel nr/mailadres:
Geboortedatum:
Huidig samenlevingsverband:
87
Vader
(wettelijke)
Naam:
Nationaliteit:
Adres:
Telefoon:
Verblijfplaats:
Contactpersoon:
Tel nr/mailadres:
Geboortedatum:
Huidig samenlevingsverband:
D. Kinderen
Naam Verblijfplaats Kind van
Eventuele contactpersonen:
E. Belangrijke derden:
5. Voorbereiding
Aanmelder:
Datum overleg:
1.1. Aanmeldingssituatie:
1.2. Doel van het netwerkonderzoek.
Vraag voor het familienetwerkberaad
1.3. Begrenzingen voor het plan van het familienetwerkberaad
2. Verloop van het netwerkonderzoek
2.1. Huisbezoeken en overleg
Data (+ met wie: )
Verloop:
genogram, levenslijn, ecogram, sociogram (vermelden wat, in bijlage)
88
2.2. Contacten met anderen
2.3. Familienetwerkberaad
Datum:
Uitgenodigd:
Naam:
Adres:
Tel:
Relatie tot ouders/minderjarige:
Naam:
Adres:
Tel:
Relatie tot ouders/minderjarige:
Naam:
Adres:
Tel:
Relatie tot ouders/minderjarige:
Naam:
Adres:
Tel:
Relatie tot ouders/minderjarige:
Locatie:
Verloop:
Voorstel plan vanuit het netwerkberaad:
3. Afronding
Het voorstel vanuit het netwerkberaad werd op ..(datum) teruggekoppeld aan de verwijzer/
aanmelder
Datum Verslag:
Netwerkonderzoeker:
handtekening:
Adres:
Telefoonnummer:
mailadres:
89
6. Draaiboek procedure netwerkonderzoek Pleegzorg Limburg
CONCRETE TOEPASSING
Situaties die in
aanmerking komen
GOP-aanmeldingen
Dossiers CBJ en JRB waar indicatie uithuisplaatsing
duidelijk is.
OMSCHRIJVING en DOELSTELLING
Het gaat om een project in opdracht van het agentschap Jongerenwelzijn, lopend over een
jaar.
De doelstelling is het verkennen en implementeren van de methodiek ‘netwerkonderzoek’
binnen pleegzorg voor kinderen en jongeren, door:
1. De bestaande theoretische kaders, procedures en praktijkervaringen rond
netwerkonderzoek in pleegzorg te inventariseren;
2. Een praktische vertaalslag te maken naar Pleegzorg Limburg door:
a. Het netwerk in kaart te brengen.
b. Het netwerk te contacteren en bevragen.
c. Het opzetten van de methodiek “netwerkberaad”.
3. De verbinding te maken met de huidige werking, zowel in het voortraject als in de
uitvoering van pleegzorg.
a. Het inzetten van procedures en verworven competenties van het selectie-
en intaketeam.
b. Het implementeren van de methodiek in bestaande trajecten van
voortraject en begeleiding in pleegzorg.
4. Een samenwerkingstraject op te zetten met verwijzers en partners in de jeugdhulp
met het oog op:
a. Het komen tot een gedragen procedure met duidelijke bevoegdheden bij
het installeren en uitvoeren van onderzoek van het familiale en sociale
netwerk.
b. De bestaande noden in kaart te brengen.
c. Een verbreding naar andere doelgroepen en potentiële pleegzorgers.
5. Het verkennen van mogelijkheden in de netwerken van jongeren voor wie het
perspectief in de residentiële zorg ligt.
90
Bestaande pleegzorgsituaties waar een andere oplossing
moet gezocht worden.
-6 jarigen in CKG of begeleidingstehuis waarbij een
langere uithuisplaatsing geïndiceerd blijft. Uitzondering:
kinderen jonger dan 2 jaar enkel indien er geen bestandsgezin
beschikbaar is of er te zware weerstand is van ouders;
Jongeren die 7 dagen op 7 in een GO-internaat verblijven
Jongeren die aangemeld worden voor onderbroken
opvang
PROCEDURE NETWERKONDERZOEK
STAP 1 De aanmelding komt binnen bij de netwerkonderzoeker van Pleegzorg
Limburg
Situaties waar CBJ of JRB betrokken is, worden eerst besproken met het MDT
en daarna aangemeld door de consulent.
STAP 2 De netwerkonderzoeker contacteert de consulent en checkt de voorwaarden:
De ouders zijn op de hoogte van de indicatie uithuisplaatsing.
De netwerkonderzoeker voert deze discussie niet met de ouders!
De ouders gaan akkoord met het netwerkonderzoek.
Indien Jeugdrechtbank betrokken is, is het belangrijk dat de
Jeugdrechter achter het netwerkonderzoek staat.
STAP 3 Overleg tussen aanmelder en netwerkonderzoeker in functie van
vraagverheldering, afspraken en expliciteren/concretiseren van de
voorwaarden waaraan het plan moet voldoen.
Deze voorwaarden worden door de consulent met de ouders en minderjarige
besproken vooraleer het netwerkonderzoek kan starten.
STAP 4 NETWERK IN KAART BRENGEN
De netwerkonderzoeker doet een aantal huisbezoeken bij ouders en
minderjarige om het netwerk in kaart te brengen. Indien ze dit willen, kan elk
van hen een vertrouwenspersoon uitnodigen om hierbij aanwezig te zijn.
91
Doel:
Netwerk in beeld krijgen in functie van wie kan uitgenodigd worden voor het
familienetwerkberaad.
Centraal hierbij is de vraag welke mensen binnen het netwerk van het gezin
(familie, buren, vrienden, school,…) mee kunnen nadenken over een goede
oplossing voor de minderjarige en wie hierin een aanbod kan doen.
Mogelijke methodieken:
Genogram, levenslijn, sociogram, ecogram,…
STAP 5 VOORBEREIDING EN UITNODIGING NETWERKBERAAD
De netwerkonderzoeker organiseert samen met het gezin het
familienetwerkberaad;
Het gezin kiest in overleg met de NWO wie ze willen uitnodigen en bepaalt in
overleg met de netwerkonderzoeker ook een locatie voor het overleg.
Bij voorkeur nodigen betrokkenen (ouders, minderjarige) zelf uit voor het
netwerkberaad.
Er wordt afgesproken met de ouders en minderjarige wat er inhoudelijk op het
netwerkberaad zal gebracht worden en door wie.
STAP 6 NETWERKBERAAD
Het gezin, familie, sociaal netwerk komen bijeen. Ook de kinderen doen mee,
indien mogelijk.
De ouders en minderjarige kunnen ervoor kiezen een vertrouwenspersoon
mee te brengen
Dit overleg verloopt in drie fasen:
1. Welkom en informatieronde
De netwerkonderzoeker legt uit wat de bedoeling is van de bijeenkomst.
De centrale vraag wordt voorgelegd.
De consulent schept het kader waarbinnen hierover kan nagedacht worden en
de voorwaarden van JRB of CBJ waaraan het plan moet voldoen.
De netwerkonderzoeker geeft uitleg over pleegzorg en de procedure en
voorwaarden als er een gezin naar voor zou komen als kandidaat-pleeggezin.
92
Indien nodig wordt uitleg gegeven over problematiek binnen het gezin of bij
de minderjarige waarmee rekening moet gehouden worden.
2. Overlegtijd - privé tijd
De netwerkonderzoeker en consulent en mogelijke andere professionals
verlaten het overleg.
Het beraad krijgt zoveel tijd als ze nodig hebben om met elkaar te overleggen
en tot besluiten te komen.
De netwerkonderzoeker blijft in de buurt voor mogelijke vragen.
3. Voorstelling plan
De netwerkonderzoeker (en consulent) sluit terug aan bij het beraad.
Het voorstel van het netwerkberaad wordt besproken.
De netwerkonderzoeker checkt de overeenstemming over dit plan en of het
voldoet aan de gestelde voorwaarden.
Samenstelling opvolgteam
D.w.z. Er wordt een groepje samengesteld dat de opvolging doet van
het opgemaakte plan. Dit zijn de ouders en mogelijk minderjarige,
aangevuld met een of max een paar vertegenwoordigers van het
beraad.
De hulpverleners die deel uitmaken van het plan, sluiten ook aan bij het
team. (vb. als pleegzorg wordt opgestart, maakt ook de
pleegzorgbegeleider deel uit van dit team.)
Doel is opvolging van de afspraken en betrokkenheid op het verdere
verloop van het traject.
Vb. als er nieuwe afspraken moeten gemaakt worden of als zaken niet
lopen zoals gepland.
Ieder lid van het opvolgteam kan het team bijeenroepen.
De consulent wordt op de hoogte gebracht van overlegmomenten van
het opvolgteam en neemt indien nodig ook deel
Afspraken over het verder verloop:
o.a. over het informeren van de aanmelder, opstarten netwerkscreening,
realiseren van het plan,…
STAP 7 Het plan wordt uitgeschreven door de netwerkonderzoeker en
teruggekoppeld aan de aanmelder.
De netwerkonderzoeker bezorgt het uitgeschreven plan aan alle deelnemers
van het netwerkberaad.
93
De hieropvolgende stappen verlopen verschillend, afhankelijk van de uitkomst van het
familienetwerkberaad.
Mogelijkheden:
Er is een kandidaat-gezin.
Er is een kandidaat-gezin met een plan voor ondersteuning vanuit het netwerk. (In functie
van het voldoen aan de gestelde voorwaarden.)
Er is een plan met aanbod om de uithuisplaatsing deels op te vangen of ondersteunen
binnen het netwerk
Er zijn geen mogelijkheden of aanbod binnen het netwerk.
Zie ook stroomdiagram netwerkonderzoek – familienetwerkberaad.
A. ER EEN KANDIDAAT-GEZIN
STAP 8
a) Netwerkobservatie pleegzorg
1. Consulent meldt aan voor netwerkobservatie via CWL.
2. Opstart netwerkobservatie PZ – gewone procedure.
3. Netwerkonderzoeker trekt zicht terug in deze fase en het dossier wordt
overgenomen door de begeleiding van pleegzorg.
b) Screening kandidaat-pleeggezin
9. De netwerkonderzoeker stelt de vraag voor screening aan intake- en
selectieteam van Pleegzorg Limburg.
Consulent meldt aan voor screening via CWL, met als opmerking
“screening binnen procedure netwerkonderzoek”.
10. De netwerkonderzoeker trekt zich terug in deze fase en het dossier
wordt overgenomen door voortraject Pleegzorg Limburg.
11. Er wordt een screening korte vorm gedaan.
c) Toevertrouwen van minderjarige aan gezin, zonder opstart officiële
pleegzorg
De taak van de netwerkonderzoeker stopt hier.
94
B. ER EEN KANDIDAAT-GEZIN MET EEN PLAN VOOR ONDERSTEUNING DOOR
HET NETWERK
STAP 8
Het plan wordt voorgesteld aan de consulent, waarin duidelijk staat wat het
aanvullend aanbod is vanuit het netwerk.
STAP 9
a) Netwerkobservatie pleegzorg
b) Screening kandidaat-pleeggezin
c) Toevertrouwen van minderjarige aan gezin, zonder opstart officiële
pleegzorg
STAP 10
Indien screening:
Resultaat van de screening wordt teruggekoppeld aan kandidaat-pleeggezin
en consulent.
Welke van deze drie mogelijk is, wordt afgesproken bij het uitwerken van de
voorwaarden en het kader bij het overleg vooraf tussen consulent en
netwerkonderzoeker. (stap 3)
STAP 9
Indien screening:
Resultaat van de screening wordt teruggekoppeld aan kandidaat-pleeggezin en
consulent.
STAP 10
Indien indicatie positief:
Opstart Pleegzorg. De netwerkonderzoeker brengt de leden van het
opvolgteam op de hoogte van het besluit.
Indien indicatie negatief:
Het opvolgteam wordt uitgenodigd door de netwerkonderzoeker i.f.v. het
nemen van een nieuw besluit.
95
STAP 11
Indien indicatie positief:
Opstart Pleegzorg. De netwerkonderzoeker brengt de leden van het
opvolgteam op de hoogte van het besluit.
Indien indicatie negatief:
Het opvolgteam wordt uitgenodigd door de netwerkonderzoeker i.f.v. het
nemen van een nieuw besluit.
C. ER IS EEN PLAN MET AANBOD OM DE UITHUISPLAATSING DEELS OP TE
VANGEN OF ONDERSTEUNEN BINNEN HET NETWERK
STAP 8
Het plan wordt voorgesteld aan de consulent, waarin duidelijk staat wat het
aanbod is vanuit het netwerk en welke bijkomende hulpverlening
wenselijk/noodzakelijk is volgens het netwerk.
STAP 9
Indien het plan niet onmiddellijk uitvoerbaar is neemt de consulent het plan
mee bijvoorbeeld i.f.v.:
Aftoetsen van het beschikbaar hulpaanbod en de procedures hiervoor,
beslissing Jeugdrechter, …
STAP 10
Het plan wordt in overleg met professionele hulpverleners en het opvolgteam
ingepast in de begeleiding die opstart.
D. ER ZIJN GEEN MOGELIJKHEDEN OF AANBOD BINNEN HET NETWERK
STAP 8
DOORLOPEND In alle fases wordt de consulent/aanmelder op de hoogte gehouden
van het verloop.
DOCUMENTEN:
Aanmeldingsblad
Voorbereiding met verwijzer
Sjabloon verslaggeving
96
De uithuisplaatsing wordt verder uitgewerkt binnen het professionele
hulpaanbod.
97
7. Overzicht van alle casussen
Dossiers opgestart netwerkonderzoek
Naam Aanmelder Vraag Status
3 kinderen,
6j,5j, 4j
consulent –
CBJ
Kinderen werden met hoogdringende
maatregel bij maternale grootouders
ondergebracht. Perspectief is dat ze
hier blijven.
Vraag naar netwerkobservatie met
netwerkonderzoek ter ondersteuning
van PO + vraag naar plan om
bezoeken bij ouders thuis mogelijk te
maken.
Positief afgerond met
familienetwerkberaad.
Begeleiding door pleegzorg.
jongen,
4 jaar
JRB
Gekend via
intake PZ:
nieuwe
aanmelding
Nieuwe vraag voor PZ, werd via
intaker rechtstreeks doorgegeven
voor netwerkonderzoek.
Verblijft in CKG, zusje in PZ bij MGO;
neefjes en nichtjes idem.
Consulent koos aanvankelijk niet
voor netwerkonderzoek. Ze ziet
geen mogelijkheden.
De oma’s binnen het netwerk zijn
al PG, er is een tante die
aanvankelijk screening wilde doen,
maar zich terugtrok.
De vraag is nadien toch
teruggekomen omdat JR duidelijk
eerst een mogelijkheid binnen het
netwerk wil zoeken.
Netwerkonderzoek opgestart maar
vroegtijdig afgerond. Doorgegeven
voor neutrale pleegzorg.
jongen, 11j
CBJ
Gekend via
intake PZ:
nieuwe
aanmelding
woont op dit moment bij oma, maar
deze wordt te oud. Hij heeft
bovendien een ernstige problematiek.
Vraag op zoek gaan naar een andere
oplossing voor hem.
Het intaketeam heeft een negatieve
indicatie gesteld voor pleegzorg. Het
advies is een MPI, mogelijk in
combinatie met weekendgezin.
Er is veel betrokkenheid in het
netwerk. Dit wordt een dossier zonder
maatschappelijke noodzaak.
Consulent had twijfels over de zin
van netwerkonderzoek. Maar
uiteindelijk akkoord met opstart.
Doel netwerkonderzoek is een plan
maken voor toekomst. Gezin voor
weekends als oma niet meer kan;
Familienetwerkberaad doorgegaan.
Plan gemaakt. Netwerk neemt het
verder zelf op.
2 zusjes,
3 jaar
JRB
Intaker
Pleegzorg GOP
Kinderen verblijven bij moeder.
Voordien hulpverlening vanuit CIG.
Mama woont sinds een tijdje alleen
met de kinderen en stelt GOP vraag:
Netwerkonderzoek opgestart.
Moeder heeft zelf on hold gezet. Ze
heeft zelf een aantal mensen
gecontacteerd die naar voor
98
1 WE/maand ter ondersteuning. kwamen in de netwerkverkenning.
Deze mensen willen opvang doen.
De opstart voor begeleiding binnen
pleegzorg is lopend.
Broer, 7j en
zus, 8j
later ook
aanmelding
voor zus
van 15j
JRB
Gekend via
intake PZ:
interne
wachtlijst.
Kinderen verblijven in leefgroep sinds
6 jaar. In 2012 aangemeld voor
pleegzorg, opbouw bij PG gehad maar
gezin heeft afgehaakt. Positieve
indicatie PZ blijft, maar er zijn geen
gezinnen.
Bij bespreking van de vraag, wordt ook
zus van 15 jaar opgenomen in de
vraag.
Consulent onmiddellijk akkoord.
Netwerkonderzoek is opgestart en
afgerond. Familienetwerkberaad
niet plaatsgevonden. Op andere
manier oplossing gevonden. Zie
casusomschrijving.
Jongen,
11 jaar
Consulent -CBJ Jongen verblijft bij moeder, die ziek is.
Geïsoleerd gezin, moeder zoekt
opvang om te ontlasten, maar vraagt
ook naar plan voor als zij er niet meer
is.
Netwerkonderzoek opgestart en
positief afgerond met plan.
Netwerk neemt zelf op, geen
begeleiding PZ. Zie
casusomschrijving.
3 kinderen Begeleiding PZ
GOP
Aanmelding intern via pleegzorg.
buitenlandse moeder, naar België
gekomen met 3 kinderen en zwanger
van vierde. Heeft een halfjaar GOP
gezin gehad. Deze mensen stoppen
ermee, geen ander kandidaat-
pleeggezin beschikbaar.
Vraag om binnen netwerk te zoeken
naar weekendondersteuning.
Opstart netwerkonderzoek
mogelijk. Vroegtijdig stopgezet
omwille van niet akkoord van de
kinderen.
2 Broers,
10 en 14j
JRB alleenstaande moeder met heel wat
medische problemen. vraag naar een
standby gezin om tijdens
ziekenhuisopnames op te vangen.
Netwerkonderzoek is opgestart en
afgerond.
99
Casussen besproken in functie van netwerkonderzoek, niet geresulteerd in aanmelding
Naam Aanmelder Vraag Status
Tiener,
16 jaar
MDT Tiener, verblijft in OOOC. Komt uit
PG bij grootmoeder
Periode van onduidelijkheid
i.v.m. deze situatie. Vraag
bleek uiteindelijke niet
meer aan de orde. Eerder
werd al een negatieve
indicatie voor pleegzorg
gesteld.
Jongen,
9 jaar
Gekend via
intake PZ:
interne
wachtlijst
Screening bij oma was negatief in
verleden.
Opstart bij neutraal PG gehad, is
stopgezet door gezin .
Overleg consulent en MDT
wijst uit dat
netwerkonderzoek geen
optie is. In functie van het
perspectief en de huidige
omkadering op dit moment
lijkt het niet zinvol om hier
netwerkonderzoek op te
starten.
jongen,
10 jaar
Gekend via
intake PZ:
interne
wachtlijst
Is kort in een pleeggezin geweest,
is foutgelopen. Verblijft nu in
leefgroep en vraagt zelf terug
naar PG
Heeft een hele evolutie gemaakt
met therapie. Hij gaat nu naar een
speelgezin en dit loopt goed.
Consulent zou bespreken
met leefgroep in functie van
de vraag of de timing goed
is hiervoor. Nu loopt alles
goed, er is bezorgdheid om
iets wat goed loopt, te
destabiliseren.
Aanmelding uiteindelijk niet
gebeurd.
jongen,
1 jaar
Gekend via
intake PZ:
interne
wachtlijst
Jongste kind van alleenstaande
mama. Werd met
hoogdringendheid geplaatst. Heeft
ernstige
ontwikkelingsachterstand
Mama heeft nog drie andere
kinderen : verblijven in leefgroep
en MPI.
Sinds het voorval met jongste kind
mogen zij niet meer bij mama
thuis op weekend en vakantie.
We zien hier mogelijkheid om voor
jongste pleeggezin te zoeken, voor
oudere kinderen weekendopvang.
Na lang overwegen kiest
consulent uiteindelijk niet
voor netwerkonderzoek.
De oudste kinderen gaan al
terug meer bij mama op
bezoek. Ze gelooft niet in
mogelijkheden, vooral
omdat mama zoveel
weerstand heeft tegen
pleegzorg
100
meisje,
12 jaar
Via MDT Verhaal niet gekend, zou volgens
CWL en MDT in aanmerking
komen. Zij zouden het bevragen
bij consulent.
Is terug naar huis gegaan.
Broer en zus Gekend via
intake PZ:
interne
wachtlijst
Kinderen hebben lang op interne
wachtlijst gestaan. Afweging bezig
van welke keuzes nu maken.
Consulent beslist om naar
huis terug te werken, geen
vraag meer aan PZ.
meisje,
16j
Begeleiding PZ Lopende pleegzorgbegeleiding.
PV (PGV) diagnose kanker met
slechte prognose, partner van GV
is geen optie als PO.
Nood aan plan voor ander gezin,
eventueel ondersteunend naar
kamertraining BZW
Vraag van
begeleidingsteam.
Consulent ziet deze piste
niet zitten. Er was al een
ander plan opgemaakt, nl
kamertraining en daar wil
ze aan vasthouden. Ziet
geen meerwaarde in
netwerkonderzoek.
meisje,
11 jaar
begeleiding Gezin van vier kinderen, per twee
in PZ gestart. Vanuit PG is eerst
broer verhuisd naar ander PG, nu
moet zij er ook uit. Er is geen
kandidaat PG voor haar leeftijd.
Vraag om te zoeken binnen
netwerk naar ander PG.
Begeleider meldde aan.
Verschillende pogingen om
consulent te bereiken om
optie netwerkonderzoek te
bespreken. Consulent
onbereikbaar. Haalbare
termijn om nog te kunnen
starten verstreken.
Bovendien loopt situatie in
PG ondertussen uit de hand
en is er met spoed een
andere oplossing nodig.
Broer en zus,
kleuters
Gekend door
overleg CKG
Werden met crisis opgenomen in
CKG De Stap. Snel duidelijk dat
perspectief langdurig zou zijn. CKG
geeft aan dat dit mogelijk
interessante situatie kan zijn voor
netwerkonderzoek. Afspraak dat ik
consulent hierover zelf aanspreek.
Consulent herhaaldelijk
proberen bereiken,
verschillende berichten op
voice mail. Geen reactie.
101
Casussen aangemeld, maar ingetrokken of niet doorgegaan
Naam Aanmelder Vraag Status
4 meisjes uit 1
gezin, verblijven in
PG, tss 13 en 6j
Consulent –JRB Stopzetting PZ – nood aan
alternatief
JR niet akkoord, keuze
voor leefgroep
meisje, 4 jaar Consulent –JRB Aanmelding pleegzorg,
zware problematiek
binnen netwerk.
Papa sinds kort in
gevangenis, mama woont
in het buitenland.
Kind verbleef met papa bij
grootouders, politie en
K&G trokken aan
alarmbel. Daardoor in CKG
geplaatst. Grootmoeder
psychisch zeer ongezond.
Er is veel weerstand tegen
uithuisplaatsing.
Consulent stelde zelf
vraag naar
mogelijkheden van
netwerkonderzoek, in
de hoop dat de
weerstand bij
betrokkenen voor PZ
zou verkleinen. Timing
van aanmelding
ongelukkig. Zou mogelijk
goeie casus zijn.
Consulent heeft echter
nog veel voorbereidend
werk. Ouders en
grootouders zijn nog
niet op hoogte van
indicatie langdurige
uithuisplaatsing. Er
wordt gevreesd voor
geweld.
Op dit moment kunnen
we nog niet starten.
Mocht project nog
langer lopen en de
nodige stappen gezet,
zou het wel een optie
zijn.
4 kinderen,
tss 10j en 5j
consulent - CBJ
Uithuisplaatsing, vraag om
onderbroken opvang
binnen netwerk te
zoeken.
Moeder niet akkoord
baby consulent – CBJ Netwerkonderzoek om
gezin te vinden voor PZ.
De vraag werd
ingetrokken tijdens de
vraagverheldering.
O.w.v. tijdsgebrek
(mama en de baby
moeten weg in de
opvang waar ze nu
102
verblijven) werd beslist
dat het kind naar de
maternale grootouders
gaat.
Netwerkonderzoek zou
mogelijks terug
ingeroepen worden op
een later tijdstip om te
zoeken naar
ondersteuning in
netwerk voor
grootouders.
Tienermeisje Begeleiding PZ/
Consulent –CBJ
Lopende
pleegzorgbegeleiding.
Verblijft bij grootmoeder.
PM ernstig ziek, het is
onduidelijk hoe lang dit
nog houdbaar blijft.
Daarom vraag naar extra
ondersteuning en indien
nodig ander gezin om PZ
over te nemen.
Consulent was
aanvankelijk enthousiast
om netwerkonderzoek
op te starten. Vraag
werd ingetrokken omdat
er al een aanbod vanuit
het netwerk kwam.
jongen, 5j Gekend via intake
PZ:
Nieuwe
aanmelding
Nieuwe vraag voor PZ,
werd rechtstreeks
doorgegeven voor
netwerkonderzoek.
Consulent akkoord met
netwerkonderzoek.
Moeizame
communicatie ivm
opstart, niet bereid tot
overleg.
Consulent stelt
uiteindelijk vraag om
gewoon intake op te
starten, aangezien
mama niet meer te
bereiken is.
Verklaring afkortingen:
PZ : Pleegzorg
MDT : Multi Disciplinair Team Jongerenwelzijn
PG : Pleeggezin
PV: Pleegvader
PGV: Paternale grootvader
CBJ: Comité Bijzondere Jeugdzorg
JRB : Jeugdrechtbank
