De economische activiteit omschrijvenEen beter inzicht verwerven in de economische indicatoren

Rudi AcxMonica Maeseele

Brussel, 21 oktober 2009

De economische activiteit omschrijven2 / 41

Plan van de uiteenzetting

1. De nationale rekeningen in de pers

2. Op welke vragen kunnen de nationale rekeningen een antwoord bieden?

3. Enkele karakteristieken van de nationale rekeningen (frequentie en publicatiekalender; regionale dimensie)

4. Het institutionele kader van de nationale rekeningen, op Belgisch en op Europees vlak

5. Gebruik van de nationale rekeningen

6. Bronnen en ramingsmethoden

De economische activiteit omschrijven3 / 41

1. De nationale rekeningen in de pers

2. Op welke vragen kunnen de nationale rekeningen een antwoord bieden?

3. Enkele karakteristieken van de nationale rekeningen (frequentie en publicatiekalender; regionale dimensie)

4. Het institutionele kader van de nationale rekeningen, op Belgisch en op Europees vlak

5. Gebruik van de nationale rekeningen

6. Bronnen en ramingsmethoden

De economische activiteit omschrijven4 / 41

De nationale rekeningen in de pers

De Tijd, 12/3/2009

De Standaard, 3/11/2008

Het Belang van Limburg, 11/6/2009

De Tijd, 1/4/2009

De economische activiteit omschrijven5 / 41

Sleutelvariabele: het bbp

► Bbp (maatstaf van de economische activiteit gedurende een bepaalde periode: een jaar of een trimester)

economische groei: bbp-groeio t.o.v. het voorgaande jaaro t.o.v. het voorgaande kwartaal (! kalendereffecten en seizoeninvloeden)

economische vertraging: vertraging van het (trimestrieel) groeitempo van het bbp

recessie: twee opeenvolgende kwartalen met een negatieve groei

economisch herstel: een groeiversnelling (bv. ingevolge discretionaire maatregelen)

► Economische activiteit: bbp naar volume

De economische activiteit omschrijven6 / 41

De nationale boekhouding:veel meer dan het bbp

► Het bbp maar ook ...● sectorrekeningen (huishoudens, vennootschappen, overheid)

● werkgelegenheid en arbeidsvolume

● kapitaalgoederenvoorraad

● aanbod- en gebruikstabel (SUT)

regionale dimensie

dimensie per bedrijfstak / product

De economische activiteit omschrijven7 / 41

De nationale rekeningen in de pers(vervolg)

De Tijd, 3/3/2009

De Morgen, 3/8/2009

De Tijd, 12/6/2009

De Tijd, 22/5/2008

De economische activiteit omschrijven8 / 41

Wat dient er onder nationale boek-houding te worden verstaan?► Boekhoudkundig kader dat een gedetailleerd

globaal cijferoverzicht van de economie geeft

● verzameling en organisatie van de statistische info

● voorstelling van de economische stromen

● samenhang van het geheel

● berekening van aggregaten

► Economische informatie van de eerste orde

Weerspiegeling van de economische realiteit

► Internationale vergelijkbaarheid

De economische activiteit omschrijven9 / 41

1. De nationale rekeningen in de pers

2. Op welke vragen kunnen de nationale rekeningen een antwoord bieden?

3. Enkele karakteristieken van de nationale rekeningen (frequentie en publicatiekalender; regionale dimensie)

4. Het institutionele kader van de nationale rekeningen, op Belgisch en op Europees vlak

5. Gebruik van de nationale rekeningen

6. Bronnen en ramingsmethoden

De economische activiteit omschrijven10 / 41

Het belangrijkste aggregaat: het bbp en de 3 invalshoeken

► Productieoptiek wat is de waarde van de goederen en diensten die door het

productieproces wordt gecreëerd in termen van « toegevoegde » waarde?

wie creëert die goederen en diensten?

(specialisatie van de economie per activiteit)

bbp = bruto TW + saldo van de productgebonden belastingen en subsidies

waarbij bruto TW = output – intermediair verbruik

De economische activiteit omschrijven11 / 41

Het belangrijkste aggregaat: het bbp en de 3 invalshoeken (vervolg)

► Inkomensoptiek hoe worden diegenen die meehelpen aan het productie-

proces vergoed?

bbp = beloning van werknemers + bruto exploitatieoverschot / gemengd inkomen + saldo van belastingen en subsidies op productie en invoer

► Bestedingsoptiek geeft de invulling van de vraagzijde

bbp = C + I + (X-M) + Δvoorraden

De economische activiteit omschrijven12 / 41

De institutionele sectoren

► Eenheden die tot een relevant geheel worden gegroepeerd: gelijksoortig economisch gedrag

► 5 institutionele sectoren niet-financiële vennootschappen (S.11) financiële instellingen (S.12) overheid (S.13) huishoudens (incl. zelfstandigen) (S.14) izw’s t.b.v. huishoudens (S.15) buitenland (S.2)

Totale economie (S.1)(aggregaten;3 optieken v/h bbp)

De economische activiteit omschrijven13 / 41

De sectorrekeningen► In welke economische situatie bevindt zich een

bepaalde sector?Weergave van alle middelen en bestedingen van de sector (“resultatenrekening”)

► Stromen tussen sectoren beloning inkomen uit vermogen belastingen en subsidies sociale premies en uitkeringen overige transferten

► Sequentiële indeling van de sectorrekening in “subrekeningen” met intermediaire saldoposten (belangrijkste economische informatie wordt in een helder daglicht gesteld)

De economische activiteit omschrijven14 / 41

De belangrijkste economische indicatoren uit de sectorrekeningen

► Intermediaire saldihoeveel bedraagt het beschikbaar inkomen (BI) van de huishoudens?

hoeveel bedraagt de spaarquote van de huishoudens (besparingen/BI)?

hoeveel bedraagt het investeringspercentage van de huishoudens (inv/BI) en van de niet-financiële vennootschappen (inv/bruto TW)?

► Finaal saldo per sector hoeveel bedraagt het financieringssaldo?

totale economie versus buitenland:kunnen de nationale besparingen de nationale investeringen financieren?

moet de nationale economie schulden aangaan bij andere landen?

De economische activiteit omschrijven15 / 41

De belangrijkste economische indicatoren uit de sectorrekeningen (vervolg)

► Overgang van het primair naar het beschikbaar inkomenWelke herverdelende rol speelt de overheid?

► Naast het finaal saldo: de financiële rekeningenvorderingen en schulden per sector: stromen en uitstaande bedragen

Hoeveel bedraagt het netto financieel vermogen van de huishoudens?

Hoeveel bedraagt de overheidsschuld?

Hoeveel ervan wordt gefinancierd door bv. de huishoudens?

De economische activiteit omschrijven16 / 41

De bedrijfstakken

► Tot 60 economische bedrijfstakken● landbouw

● nijverheid (incl. energie)

● bouwnijverheid● diensten (waarvan overheid)

► Klemtoon op toegevoegde waarde, beloning, werkgelegenheid en investeringen

laat economische analyse toe:

● loonkosten

● productiviteit

De economische activiteit omschrijven17 / 41

1. De nationale rekeningen in de pers

2. Op welke vragen kunnen de nationale rekeningen een antwoord bieden?

3. Enkele karakteristieken van de nationale rekeningen (frequentie en publicatiekalender; regionale dimensie)

4. Het institutionele kader van de nationale rekeningen, op Belgisch en op Europees vlak

5. Gebruik van de nationale rekeningen

6. Bronnen en ramingsmethoden

De economische activiteit omschrijven18 / 41

De frequentie van de rekeningen

► Jaarrekeningen● bijdrage aan de structurele macro-economische analyse

● fundamentele ontwikkelingen in de loop van de laatste jaren

► Kwartaalrekeningen● laten een korte-termijnmonitoring van de conjunctuur toe

studie van de economische cycli

verband bbp/conjunctuurenquêtes

● seizoeninvloeden en kalendereffecten

brutoreeksen en reeksen met gecorrigeerde gegevens

De economische activiteit omschrijven19 / 41

De publicatie- en revisiekalender

► Revisies hoofzakelijk ingevolge de uitbreiding van het bronnen-materiaal in de loop van de jaren

► Jaarrekeningen: lopende revisies / occasionele revisies► Kwartaalrekeningen: op 30 dagen (="flash") / 70 dagen / 120 dagen

Rekeningen van het jaar T (lopende revisies)

Jaar T+1 Jaar T+2 Jaar T+3

Eind februari Eind april Eind september Eind september Eind september

"flash"–raming v/h4e kwartaal (30 dagen)

gedetailleerde rekeningen v/h 4e kwartaal (120 dagen)

voorlopige rekeningen

semi-definitieve rekeningen

definitieverekeningen

kwartaalrekeningen Kwartaalrekeningengedetailleerde jaarrekeningen

gedetailleerde jaarrekeningen

gedetailleerde jaarrekeningen

bbp-raming volgens productieoptiek

3 bbp-optiekenwerkgelegenheid /

arbeidsvolumeoverheidsrekeningen

compleet rekeningenstelsel

compleet rekeningenstelsel

compleet rekeningenstelsel

De economische activiteit omschrijven20 / 41

De regionale dimensie (jaarrekeningen)

► Per bedrijfstak- bruto TW / investeringen / beloning / werkgelegenheid

- 60 bedrijfstakken x gewesten

- 31 bedrijfstakken x provincies

- 6 bedrijfstakken x arrondissementen

► Inkomensrekening van de huishoudens- gemengd inkomen / beloning van werknemers /

inkomen uit vermogen

- sociale uitkeringen / sociale premies / inkomens-overdrachten

- gewesten / provincies / arrondissementen

► Kalender: 15 (gedeeltelijk) en 24 maanden

De economische activiteit omschrijven21 / 41

1. De nationale rekeningen in de pers

2. Op welke vragen kunnen de nationale rekeningen een antwoord bieden?

3. Enkele karakteristieken van de nationale rekeningen (frequentie en publicatiekalender; regionale dimensie)

4. Het institutionele kader van de nationale rekeningen, op Belgisch en op Europees vlak

5. Gebruik van de nationale rekeningen

6. Bronnen en ramingsmethoden

De economische activiteit omschrijven22 / 41

Het institutionele kader

In België

► Oprichting van het Instituut voor de nationale rekeningen (INR) door de Wet van 21.12.1994 en aangepast door de Wet van 08.03.2009

► Geassocieerde instellingen:● Algemene Directie Statistiek en Economische

Informatie (ADSEI, =voormalig NIS)

● Federaal Planbureau (FPB)

● Nationale Bank van België (NBB)

● FOD Economie (ECO)

De economische activiteit omschrijven23 / 41

Het INR

► Geen eigen personeelDe taken worden verdeeld onder de diverse instellingen

● ADSEI: verzameling van de basisgegevens

● FPB: input-outputtabellen en economisch budget

● NBB: nationale en regionale rekeningen en statistiek buitenlandse handel

● FOD ECO: observatorium v/d prijsontwikkelingen

► Raad van bestuur► Wetenschappelijk comité voor de nationale

rekeningen (6 vertegenwoordigers van de instellingen +

6 universiteitsprofessoren) advies

(ook afzonderlijke comités voor economisch budget en prijsontwikkeling)

De economische activiteit omschrijven24 / 41

Het institutionele kader (vervolg)

Op Europees vlak

Europese reglementering:

Europees systeem van nationale rekeningen 1995

(ESR 1995)► Bepaalt de aggregaten en rekeningen die

moeten worden opgemaakt► Bepaalt de rapporteringskalender aan de

Europese Commisie► Bepaalt de nomenclatuur, het detailniveau, de

interpretatie en definitie van de inhoud

De economische activiteit omschrijven25 / 41

Eurostat

Eurostat = bureau van de statistiek van de Europese Unie

► Controle van de toepassing van de ESR 1995-reglementering

► Controle van de tijdige transmissie en van de inhoud

► Audits in de nationale statistische bureaus over de ramingsmethoden en de procedures

De economische activiteit omschrijven26 / 41

1. De nationale rekeningen in de pers

2. Op welke vragen kunnen de nationale rekeningen een antwoord bieden?

3. Enkele karakteristieken van de nationale rekeningen (frequentie en publicatiekalender; regionale dimensie)

4. Het institutionele kader van de nationale rekeningen, op Belgisch en op Europees vlak

5. Gebruik van de nationale rekeningen

6. Bronnen en ramingsmethoden

De economische activiteit omschrijven27 / 41

Gebruik van de nationale rekeningen

► Algemene economische analyse► Officiële referentiecijfers in verschillende

domeinen:op Europees vlak:

● Maastrichtnormen, Groei- en Stabiliteitspact

De economische activiteit omschrijven28 / 41

SCHULD (pct. van bbp)

DEFICIT(pct. van bbp)

Deficit en schuld van de EMU-landen(Raming EC van 2009)

De economische activiteit omschrijven29 / 41

Gebruik van de nationale rekeningen

► Algemene economische analyse► Officiële referentiecijfers in verschillende

domeinen:op Europees vlak:

● Maastrichtnormen, Groei- en Stabiliteitspact

● bijdrage van een land aan het budget van de Europese Unie

De economische activiteit omschrijven30 / 41

Europees budget: Indeling naar oorsprong

1990 2007

Traditionele eigen middelen 30% 14%

BTW-middelen 60% 16%

BNI-bijdrage 0% 63%

Andere inkomsten 10% 7%

TOTAAL: 120 miljard EUR

De economische activiteit omschrijven31 / 41

Bruto nationaal inkomen tegen marktprijzen(Aandeel van België in de EU-27, pct.)

De economische activiteit omschrijven32 / 41

Gebruik van de nationale rekeningen

► Algemene economische analyse► Officiële referentiecijfers in verschillende

domeinen:op Europees vlak:

● Maastrichtnormen, Groei- en Stabiliteitspact

● bijdrage van een land aan het budget van de Europese Unie

op Belgisch vlak:

● financiering van de gemeenschappen en gewesten

● naleving van de loonnorm door de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven

De economische activiteit omschrijven33 / 41

Loonmassa privé-sector 2008

Vergoeding van loontrekkenden (mln. euro) 134.780

Werkgelegenheid (in personen) 2.925.096

Loonkost per uur (in euro) 46.077

Werk in volume (mln. uren) 4210,2

Loonuurkost (euro) 32

De economische activiteit omschrijven34 / 41

1. De nationale rekeningen in de pers

2. Op welke vragen kunnen de nationale rekeningen een antwoord bieden?

3. Enkele karakteristieken van de nationale rekeningen (frequentie en publicatiekalender; regionale dimensie)

4. Het institutionele kader van de nationale rekeningen, op Belgisch en op Europees vlak

5. Gebruik van de nationale rekeningen

6. Bronnen en ramingsmethoden► Productieoptiek► Bestedingsoptiek► Inkomensoptiek

De economische activiteit omschrijven35 / 41

Bronnen en ramingsmethoden:productieoptiek

► Repertorium van productie-eenheden● identificatienummers (RSZ, BTW)

● statistische karakteristieken (activiteit, institutionele sector, gemeentecode, enz.)

● quasi exhaustief

● koppeling aan administratieve gegevens per onderneming

► Niet-financiële vennootschappen (62 pct. bbp)● jaarrekeningen van de vennootschappen, BTW-

aangiften, RSZ-aangiften

● correcties voor de overgang van administratieve gegevens naar ESR 1995-aggregaten

De economische activiteit omschrijven36 / 41

Bronnen en ramingsmethoden:productieoptiek (vervolg)

► Financiële instellingen (5 pct. bbp)● schema’s A, structuurenquête

► Overheid (15 pct. bbp)● overheidsrekeningen

► Huishoudens, zelfstandigen (16 pct. bbp)● BTW- en fiscale aangiften

► IZW’s (1 pct. bbp)● structuurenquête, RSZ-aangiften, jaarrekeningen

van de VZW’s

De economische activiteit omschrijven37 / 41

Bronnen en ramingsmethoden:bestedingsoptiek

► Consumptieve bestedingen v/d huishoudens (52 pct. bbp)

● gezinsbudgetenquête

● administratieve gegevens

► Consumptieve bestedingen v/d overheid

(23 pct. bbp)● overheidsrekeningen

b.v.: onderwijs, defensie, gezondheidszorg

► Investeringen door de privésector (17 pct. bbp)● jaarrekeningen v/d vennootschappen

● BTW-aangiften

De economische activiteit omschrijven38 / 41

Bronnen en ramingsmethoden:bestedingsoptiek (vervolg)

► Investeringen in woongebouwen (6 pct. bbp)● administratieve gegevens voor het aantal woningen

● enquête bij de ondernemers naar de prijzen

► Overheidsinvesteringen (2 pct. bbp)● overheidsrekeningen

► Netto-uitvoer (uitvoer min invoer, 1 pct. bbp)● statistieken van de buitenlandse handel en van de

betalingsbalans

De economische activiteit omschrijven39 / 41

Bronnen en ramingsmethoden:inkomensoptiek

► Beloning van werknemers (51 pct. bbp)● RSZ-aangiften en jaarrekeningen

► Saldo van de belastingen op productie en invoer en subsidies (11 pct. bbp)

● overheidsrekeningen en jaarrekeningen v/d vennootschappen

► Bruto exploitatieoverschot en gemengd inkomen van de zelfstandigen (38 pct. bbp)

● saldo

De economische activiteit omschrijven40 / 41

Bbp maar ...► Invraagstelling van het bbp als welvaarts- en

groei-indicator

● bbp gericht op verhandelbare en monetaire productie en bestedingen (er wordt geen rekening gehouden met huishoudelijk en vrijwilligerswerk)

● er wordt geen rekening gehouden met de berokkende schade v/d economische activiteit aan de natuurlijke bronnen, het milieu en de gezondheid

● positieve boeking van schadelijke en herstellende activiteiten

● er wordt geen rekening gehouden met de ongelijke verdeling v/d welvaart

● er wordt geen rekening gehouden met het welbehagen

► Talrijke struikelblokken inzake definitie en meting

Hartelijk dank voor uw aandacht