Als alle betrokkenen zich langdurig committeren, kan Nederland een eigen plek in het wereldwijde TMT-ecosysteem

veroveren. Ervaren ondernemers moeten hier een leidende rol oppakken. Snelle groeiers moeten verder kijken dan de

eerst mogelijke exit. Banken moeten financiële kennis ontsluiten en hun netwerk openstellen. Maar bovenal moet

iedereen bereid zijn om meer waarde toe te voegen dan te onttrekken. Conclusies en aanbevelingen op basis van

onderzoek, gesprekken en praktijkervaringen.

Ondernemerschap en innovatie zijn eerste levensbehoeften

van de economie, en van de sector Technologie, Media en

Telecom (TMT) in het bijzonder. Hier bestaat een belangrijke

lotsverbondenheid tussen grote ondernemingen die worstelen

met innovatie en jonge bedrijven die snel moeten groeien. Een

goed functionerend ecosysteem is een vereiste voor optimale

wisselwerking tussen deze bedrijven. In deze serie artikelen

gingen wij op zoek naar de bouwstenen van dit ecosysteem,

waar we als bank zelf ook een onderdeel van zijn. Dit artikel

zet onze voornaamste conclusies en aanbevelingen op een rij.

Over deze serie ▶ Door beperkte uitwisseling tussen jonge innovatieve en traditionele grote bedrijven laat de Nederlandse Technologie-,

Media en Telecomsector nog veel potentieel onbenut.

▶ Het ontbreekt ondernemers aan een overzicht van de verschillende mogelijkheden om groei te financieren.

▶ Gaat dit ecosysteem beter functioneren, dan kunnen we uitgroeien tot dé springplank voor innovatieve TMT-bedrijven.

▶ ABN AMRO onderzoekt in een serie artikelen wat hiervoor nodig is. In dit deel: Conclusies over en verbeteringen voor het

TMT-ecosysteem in Nederland.

Nederland als dé springplankvoor innovatieveTMT-bedrijven

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen TMT-ecosysteem

Menno van Leeuwen en Steven Peters

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen TMT-ecosysteem

1. Ervaren ondernemers moeten leidende rol oppakkenHet TMT-ecosysteem wordt gevormd door bedrijven (van startups,

groeiers tot en met corporates) enerzijds, en voeders en

belanghebbenden (financiers, investeerders en instellingen)

anderzijds. Dit systeem functioneert duurzaam zolang iedere

deelnemer meer waarde toevoegt dan onttrekt. Hoe meer mensen

actief zijn in het ecosysteem, hoe beter. Hoe meer contacten

worden gelegd, hoe beter. En hoe meer ideeën worden

uitgewisseld hoe beter. Cruciaal is dat ervaren ondernemers een

leidende rol oppakken om dit in gang te zetten en te bewaken.

Vijf voorbeelden van TMT-ondernemers die waarde toevoegen 1. Ruud Hendriks en Patrick de Zeeuw haalden starters-

acceleratieprogramma Startupbootcamp naar Nederland.

Deelnemers krijgen een kickstart om snel te kunnen

groeien en kapitaal op te halen. Rond het initiatief

vormen mentoren en bedrijven een ‘networked company’

die mogelijk de leidende rol in het ecosysteem over kan

nemen van traditionele grote organisaties.

2. Henk Jan Knol creëerde met Topicus een eigen eco-

systeem. Door samenwerken met Universiteit Twente

bindt hij talent aan zich. En door te kiezen voor een

cellenstructuur en een op innovatie en groei gerichte

bedrijfscultuur heeft hij deze waarden duurzaam

geïncorporeerd. Na jarenlange groei telt Topicus bijna

20 cellen en staat het vizier inmiddels ook gericht op

venturing.

3. Herman Kienhuis, ondernemend in een grote

organisatie, investeert met SanomaVentures sinds 2012 in

de ontwikkeling van innovatieve nieuwe ondernemingen.

Achterliggende doelen zijn optimale toegang tot innovatie

en binding van extern talent. Sanoma mikt met deze

corporate venturing op kruisbestuiving. Het committeert

zich langdurig aan ondernemingen waarin het investeert

en accepteert verliezen.

4. Igor Milder hanteert met Open Industries een

bijzonder model voor investeringen in snelgroeiende

bedrijven. Open industries propageert nadrukkelijk

geen exit-strategie en positioneert zich als een nucleus

van een aantal samenwerkende bedrijven. Zo creëert

Milder een eigen ecosysteem met volop kruisbestuiving

tussen ideeën, mensen en kapitaal.

2. Financiële ecosysteem moet beter gaan functionerenDe beschikbaarheid van voldoende investeringskapitaal is een

noodzakelijke voorwaarde voor innovatie, en daarmee voor een

goed functionerend TMT-ecosysteem. Waren de opties vroeger

beperkt, tegenwoordig zijn er tal van mogelijkheden. Maar dat

wil helaas niet zeggen dat het financiële ecosysteem ook goed

functioneert. Wij constateren diverse knelpunten en dilemma’s:

▶ Het ecosysteem is onoverzichtelijk: veel ondernemers zien

door de bomen het bos niet meer.

▶ Er bestaat een spanningsveld tussen ondernemen en geld

ophalen: beide zijn belangrijk, maar het evenwicht bewaren

is geen sinecure.

▶ Er bestaat een spanningsveld tussen groeiambities en de

wens om zelf de controle te houden: deze uitgangspunten

zijn vaak lastig te verenigen.

▶ Starters, maar ook jonge innovatieve bedrijven kampen met

beperkte financieringsopties: ze hebben moeite met het

aantrekken van vreemd vermogen.

▶ Groeiers hebben moeite om de optimale mix en volgorde

van financierings- en investeringsopties te vinden.

▶ Gevestigde bedrijven worstelen met het op peil houden van

het innovatieproces.

3. Groei vraagt om investeringen Zonder investeringen geen innovatie, zonder innovatie geen groei.

Wat een deelnemer aan het ecosysteem precies zou moeten

investeren, verschilt van geval tot geval. Als bank hebben we

ervaren dat wij waarde kunnen toevoegen door ondernemers

overzicht te bieden, te adviseren over knelpunten, dilemma’s en

hen wegwijs te maken door ons netwerk open te stellen. Maar

wij zijn maar één speler in het ecosysteem, en uiteindelijk is er

geen standaardaanpak. Alle partijen staan voor de uitdaging om

op de lange termijn zo goed mogelijk invulling te geven aan hun

rol. Uiteindelijk draait alles om het vinden van de perfecte match

tussen de drijfveren en ambities van ondernemers enerzijds, en

die van geselecteerde investeerders en financiers anderzijds.

2

Investeringen in groei TMT, uitgesplitst naar ondernemingsfase

▶ Voor startende ondernemingen in de TMT-sector is

voldoende risicodragend kapitaal beschikbaar maar

slecht vindbaar. De uitdaging ligt in het ontsluiten

van seed capital. Door technologie en social media

komen gelukkig meer transparante kanalen beschikbaar.

▶ Voor snelgroeiende ondernemingen is in de

Nederlandse TMT-sector een select maar beperkt

aantal growth en venture capital investeerders actief.

Voornaamste uitdaging is om een kwalitatieve match

te maken (gelijke drijfveren) en het waarderings-

vraagstuk te slechten.

▶ Voor (beursgenoteerde) corporates in de TMT-sector

zijn overnames van innovatieve bedrijven een

beproefde strategie. De focus hierop verschilt per

branche. Belangrijke, nog openstaande vragen zijn

wie de beste eigenaar is en of overnames altijd de

beste optie zijn.

▶ Corporate Venturing, belangen nemen in kleine,

jonge ondernemingen, neemt bij gevestigde TMT-

bedrijven een steeds grotere vlucht. Uitdagingen

hierbij zijn de presentatie en vindbaarheid van

bedrijven die willen investeren en waarborging van

de langetermijnfocus.

4. Nederland kan de ideale TMT-springplank zijnNederland kán een eigen plek in het wereldwijde TMT-ecosysteem

veroveren. Gelet op onze specifieke kenmerken (veel creativiteit,

handelsgeest, nuchter en toch ambitieus, goede digitale

infrastructuur en internetontsluiting) is dit een serieuze kans.

De internationale populariteit van acceleratorprogramma’s

zoals Rockstart en Startupbootcamp Amsterdam bewijst onze

aantrekkingskracht. Nederland vormt een ideale springplank voor

innovatieve, snelgroeiende bedrijven. Bol.com, Talpa, Spilgames,

Zoover, Thuisbezorgd.nl, Layar, Wetransfer en de in deze serie

genoemde bedrijven Lost Boys en Improve Digital zijn een greep

van de inspirerende voorbeelden van wat er in Nederland mogelijk

is. Zelfs onze startup-initiatieven nemen een vlucht over de grens.

5. Alles staat of valt met langdurig commitmentEen perfect functionerend ecosysteem maakt het mogelijk om

van Nederland dé springplank voor innovatieve TMT-bedrijven te

maken. Maar dat lukt alleen met langdurig commitment van alle

betrokken partijen. Als bank proberen wij waarde toe te voegen

door onze financiële kennis ter beschikking te stellen en ons

netwerk te delen. Oók als dat niet onmiddellijk geld oplevert: dat

is onze bijdrage aan het ecosysteem. Deze serie artikelen over

het TMT-ecosysteem biedt een eerste aanzet. In de wetenschap

dat een ecosysteem nooit af is, werken wij graag met alle actieve

deelnemers aan de volgende stap.

Silicon Valley als voorbeeld?Een perfect functionerend ecosysteem helpt bedrijven

in iedere levensfase sterker te worden. In een aantal

gesprekken en artikelen binnen deze serie is de

vergelijking getrokken met Amerika en meer specifiek

met Silicon Valley. Daar zijn veel internetbedrijven

(Google, Facebook, Dropbox) hard gegroeid, is kapitaal

in overvloed beschikbaar en zijn TMT-investeerders

gemakkelijk te vinden (bij wijze van spreken in dezelfde

straat). Vast staat dat bij ons óók een hotspot aan het

ontstaan is, waar mensen, ideeën en kapitaal samenkomen.

Maar een kopie van Silicon Valley zullen we nooit

worden – en dat moeten we ook niet willen. Wie een

Silicon Valley wil, kan er het beste gewoon naartoe gaan.

In eigen land kunnen we er beter naar streven onze

eigen sterke punten en specifieke culturele kenmerken

te benutten. Om zo een optimaal ecosysteem te scheppen

waarin ondernemerschap en innovatie naar hartenlust

bloeien.

3 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen TMT-ecosysteem

Verbeterpunten TMT-ecosysteem ▶ Meer overzicht en betere vindbaarheid van de

mogelijkheden voor groeikapitaal (meer gidsen).

▶ Betere match tussen investeerders en bedrijven door

meer transparantie.

▶ Meer aanbieders van venture en high growth capital.

▶ Meer samenwerking tussen universiteit en bedrijfs-

leven (in vergelijk met het VK en de VS).

▶ Coördinatie tussen diverse initiatieven rondom

bestaande ecosystemen. Van de diverse regionale

hot spots, tot de sector- en startersnetwerken.

▶ Fiscaliteiten gericht op het binden van innovatieve

ondernemingen aan Nederland (leren van goede

voorbeelden uit bijvoorbeeld het VK).

▶ Professionele aanpak van startende bedrijven (eerst

validatie, dan executie), ondersteund vanuit het

ecosysteem.

▶ Venturing strategie corporates duidelijk gedefinieerd,

met lange termijn visie en commitment.

▶ Meer acquisities gebaseerd op het vraagstuk wie

‘de beste eigenaar’ is.

▶ Minder exit-gedrevenheid, meer focus op waarde

toevoegen.

▶ Deze aanbevelingen vormen tevens een startpunt

voor nieuwe artikelen. Wordt vervolgd!

Over de auteursMenno van Leeuwen en Steven Peters zijn binnen de

afdeling sector advisory van ABN AMRO verantwoordelijk

voor de TMT-sector. ABN AMRO voelt zich als intermediair

van kapitaal, kennis en contacten binnen de sector mede-

verantwoordelijk voor een goed functionerend TMT-

ecosysteem. Bijdragen aan de discussie zijn van harte

welkom, bijvoorbeeld via een tweet #TMTecosysteem of

direct aan @MennovL of @SlmgPeters.

Gerelateerd ▶ Lees waarom ABN AMRO dit onderzoek uitvoert.

▶ Lees meer over de voorwaarden voor een goed

functionerend TMT-ecosysteem.

▶ Lees meer over de waarde van startup acceleratie-

programma’s.

▶ Put inspiratie uit de innovatiestrategie van een snelle groeier.

▶ Bekijk hoe een gevestigde onderneming investeert in extern

talent.

▶ Lees over de alternatieve aanpak een bijzondere

investeerder.

▶ Lees een artikel over de beschikbaarheid van financierings-

kapitaal.

▶ Bekijk de uitdagingen voor startende ondernemingen.

▶ Lees over de opties en keuzes van snelgroeiende onder-

nemingen.

▶ Check een serie praktische tips voor het aantrekken van

groeikapitaal.

▶ Bekijk de overnamestrategieën van gevestigde onder-

nemingen.

Wat onze collega’s eerder schreven ▶ Lees over kruisbestuiving tussen de sectoren High Tech en

Agri.

▶ Bekijk het rapport Open Innovatie, Kunst of Kunde in de

Food sector.

▶ Kijk voor alle sectoren op abnamro.nl/sectoren

4 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen TMT-ecosysteem