Naar energie-neutrale frisse scholen - Ruimte-OK · Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker...
24
Jan Aalberts, St. Spaarnesant Hans Korbee, RVO.nl Kennisdag Grip op Kwaliteit Tilburg 10 november 2015 Naar energie-neutrale frisse scholen de eerste ervaringen
Transcript of Naar energie-neutrale frisse scholen - Ruimte-OK · Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker...
Jan Aalberts St Spaarnesant
Hans Korbee RVOnl
Kennisdag Grip op Kwaliteit
Tilburg 10 november 2015
Naar
energie-neutrale
frisse scholen
de eerste ervaringen
Hans KorbeeExpert Duurzaam Bouwen bij RVOnl
Voor EZ
Topsector Energie
MVI-energie en TKI Urban Energy
Voor IenM
Groenregeling Utiliteitsgebouwen
Voor BZK
EampGO scholen winkels kantoren
bedrijfshallen
Zes jaar lid College van Deskundigen DGBC
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2005 Frisse Scholen
Je zult maar 5 zijn
en in Nederland wonen hellip
LEERPLICHT Iedereen in Nederland moet van zijn vijfde tot zijn achttiende verjaardag naar school
Je leert beter in een Frisse School
25 kinderen in een lokaal van 50 m2
zonder ventilatievoorzieningen
Meer ziekteverzuim
(leerlingen eacuten leraren)
Meer last van allergieeumln
Lagere leerprestaties
Je leert beter in een Frisse School
Bron Monitoring kwaliteit onderwijshuisvesting po en vo
September 2013 Oberon iov ministerie OCW
Oordeel van de eindgebruiker vette onvoldoende
Je leert beter in een Frisse School
Schoolgebouwen in Nederland zijn gemiddeld
40 jaar oud
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Hans KorbeeExpert Duurzaam Bouwen bij RVOnl
Voor EZ
Topsector Energie
MVI-energie en TKI Urban Energy
Voor IenM
Groenregeling Utiliteitsgebouwen
Voor BZK
EampGO scholen winkels kantoren
bedrijfshallen
Zes jaar lid College van Deskundigen DGBC
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2005 Frisse Scholen
Je zult maar 5 zijn
en in Nederland wonen hellip
LEERPLICHT Iedereen in Nederland moet van zijn vijfde tot zijn achttiende verjaardag naar school
Je leert beter in een Frisse School
25 kinderen in een lokaal van 50 m2
zonder ventilatievoorzieningen
Meer ziekteverzuim
(leerlingen eacuten leraren)
Meer last van allergieeumln
Lagere leerprestaties
Je leert beter in een Frisse School
Bron Monitoring kwaliteit onderwijshuisvesting po en vo
September 2013 Oberon iov ministerie OCW
Oordeel van de eindgebruiker vette onvoldoende
Je leert beter in een Frisse School
Schoolgebouwen in Nederland zijn gemiddeld
40 jaar oud
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Je zult maar 5 zijn
en in Nederland wonen hellip
LEERPLICHT Iedereen in Nederland moet van zijn vijfde tot zijn achttiende verjaardag naar school
Je leert beter in een Frisse School
25 kinderen in een lokaal van 50 m2
zonder ventilatievoorzieningen
Meer ziekteverzuim
(leerlingen eacuten leraren)
Meer last van allergieeumln
Lagere leerprestaties
Je leert beter in een Frisse School
Bron Monitoring kwaliteit onderwijshuisvesting po en vo
September 2013 Oberon iov ministerie OCW
Oordeel van de eindgebruiker vette onvoldoende
Je leert beter in een Frisse School
Schoolgebouwen in Nederland zijn gemiddeld
40 jaar oud
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Je leert beter in een Frisse School
25 kinderen in een lokaal van 50 m2
zonder ventilatievoorzieningen
Meer ziekteverzuim
(leerlingen eacuten leraren)
Meer last van allergieeumln
Lagere leerprestaties
Je leert beter in een Frisse School
Bron Monitoring kwaliteit onderwijshuisvesting po en vo
September 2013 Oberon iov ministerie OCW
Oordeel van de eindgebruiker vette onvoldoende
Je leert beter in een Frisse School
Schoolgebouwen in Nederland zijn gemiddeld
40 jaar oud
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
25 kinderen in een lokaal van 50 m2
zonder ventilatievoorzieningen
Meer ziekteverzuim
(leerlingen eacuten leraren)
Meer last van allergieeumln
Lagere leerprestaties
Je leert beter in een Frisse School
Bron Monitoring kwaliteit onderwijshuisvesting po en vo
September 2013 Oberon iov ministerie OCW
Oordeel van de eindgebruiker vette onvoldoende
Je leert beter in een Frisse School
Schoolgebouwen in Nederland zijn gemiddeld
40 jaar oud
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Bron Monitoring kwaliteit onderwijshuisvesting po en vo
September 2013 Oberon iov ministerie OCW
Oordeel van de eindgebruiker vette onvoldoende
Je leert beter in een Frisse School
Schoolgebouwen in Nederland zijn gemiddeld
40 jaar oud
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Je leert beter in een Frisse School
Schoolgebouwen in Nederland zijn gemiddeld
40 jaar oud
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Bron Inschatting Rijksdienst voor ondernemend Nederland 2014
Scholen PO en VO
Ruim 8000 gebouwen
20 miljoen m2
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Inkomsten en uitgaven van gemeenten voor onderwijshuisvesting
Bron Kamerbrief Algemene Rekenkamer 2013
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Je leert beter in een Frisse School
Onderwijshuisvesting PO en VO
veel partijen betrokken
besluitvorming complex
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Energie
Lucht
Licht
Temperatuur
Geluid
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 2008 PvE Frisse Scholen voor ondersteuning opdrachtgevers
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Je leert beter in een Frisse School
Sinds 1995 energieprestatie-eisen
Forse aanscherping per januari 2015
Vanaf eind 2020 (bijna) energieneutraal Energie
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Top 15 scholen
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
3
7
10
1
2
4
5
6
8
9
11
12
1314
15
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
-04
-02
0
02
04
06
08
1
bouwbesluit 2014
bouwbesluit 2015
1 januari 2015 aanscherping Bouwbesluit
Je leert beter in een Frisse School
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
EE na weglaten PV
Je leert beter in een Frisse School
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Monitoring 9 scholen
Energiegebruiken
Binnenmilieu
Gebruikerstevredenheid
gedurende 4 seizoenen
oktober
2015
november
2015
novem
ber
2015december
2015
begin 2016
begin 2016
MFA Hart van Ooijen zomer 2016
Begin 2016
Begin 2016
1
2
4
5
6
8
9
11
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
-03
-02
-01
0
01
02
03
04
05
06
07
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1
5
6
8
2
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Gemeten energiegebruiken
1 5
86
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Effect verhelpen storingen en
instellen ventilatietijden
bijna 60 energiereductie
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Frisse Scholen ontwerp gemeten gebruiker legenda
luchtkwaliteit A A 95 A zeer goed
thermisch comfort A A 77 B goed geluid en akoestiek B B 80 C acceptabel
licht en uitzicht C C 63 D onvoldoende
Kwaliteit binnenmilieu
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Conclusies
In theorie eacuten in praktijk kunnen we energie-neutrale
scholen bouwen met een goed binnenmilieu hoge
gebruikskwaliteit en toekomstwaarde tegen betaalbare
kosten
Succesfactoren
Je leert beter in een Frisse School
Ambitie
vakmanschap
samenwerking
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Leerpunten
Oplevering
Beheer
Onderhoud
Innovaties op deze gebieden zijn ook
waardevol voor bestaande gebouwen
Geld
Duurzaam huisvesten is
per saldo goedkoper
Maar het geld is erg versnipperd
aanwezig
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
Meer informatie
Over Frisse Scholen httpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Programma van Eisenhttpwwwrvonlonderwerpenduurzaam-ondernemengebouwenutiliteitsbouwgebouwsectorenfrisse-scholen
Top 15 energiezuinige scholenhttpwwwrvonlsitesdefaultfiles201505Top201520energiezuinige20scholen20-20onderzoeksrapportage202014pdf
MFC De Tredder te Westergeesthttpwwwrvonlfilenesk-monitoring-mfc-de-tredder
Praktijkvoorbeelden httpwwwrvonlinitiatievenoverzicht27008f[0]=subsidies3A3912
helliphellipmet dank voor uw aandacht
