MVmagazine

‘Laat musea trots zijn op hun eigen veeleisendheid’

Pauline Slot

MUSEA MEER DAN WAARD

2 / Meer dan waard \

IN UITVOERING: * Schiphol Nederland: Playplane Lounge 2 * EYE Filmmuseum: interactives * Het Noordbrabants Museum: Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie * SNS Bank: De Merkbeleving * Schiphol Nederland: Zitmeubilair Lounge 2 * RECENT OPGELEVERD * Het Tropenmuseum: The Sixties & Ziezo Marokko * Ecco: Bezoekerscentrum Denemarken * Sealove: Experience centre A-Seal * Bijenkorf: kerstetalages * STAM: Het Verloren Koninkrijk – Willem I en België * Nationaal Archief: 24 uur met Willem *

Newtonstraat 20-22 1446 VR Purmerend

0299-462260www.kloosterboer-decor.nl

/ Meer dan waard \ 3

De ‘making of’ de cover in het Van Abbe Museum

/Economische waarde\ Fotograaf Rob Overmeer aan het werk.

/Verbindende waarde\ Klassiek meets modern. Visagiste Mirjam Venema transformeert model Joan tot Mona Lisa. Of lijkt ze op de Venus van Botticelli? Wie zie jij in haar gezicht?

/Educatieve waarde\ Wist je dat de Volkswagen Kever echt schommelt als je erin ligt? Je kunt hier zelfs wagenziek worden!

/Belevingswaarde\ Deze auto is wel heel comfortabel gemaakt. Luieren in kussens, wegdromen bij een film of gewoon even niks. Eigenlijk kan er alles wat achter het stuur níet kan.

/Collectiewaarde\

Titel: Naked Machine (Volkswagen Modern) Kunstenaar: Surasi KusolwongDatering: 2000-2011 Materiaal: VW Kever 1973, futons, video, iPads, collectieve voorwerpen, meubels, planten, tapijtAfmeting: variabel Locatie: Van Abbemuseum, 2e verdieping nieuwbouwInventarisnummer: 2997”Collectie: Van Abbemuseum, verworven in 2011 met steun van de BankGiro Loterij

IN UITVOERING: * Schiphol Nederland: Playplane Lounge 2 * EYE Filmmuseum: interactives * Het Noordbrabants Museum: Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie * SNS Bank: De Merkbeleving * Schiphol Nederland: Zitmeubilair Lounge 2 * RECENT OPGELEVERD * Het Tropenmuseum: The Sixties & Ziezo Marokko * Ecco: Bezoekerscentrum Denemarken * Sealove: Experience centre A-Seal * Bijenkorf: kerstetalages * STAM: Het Verloren Koninkrijk – Willem I en België * Nationaal Archief: 24 uur met Willem *

Newtonstraat 20-22 1446 VR Purmerend

0299-462260www.kloosterboer-decor.nl

4

http://www.nationalemuseumweek.nl


Voorwoord

Meer dan Waard!

Een diamant is duurder dan water, toch is water meer waard. Waarden en prijzen: we kennen het verschil

maar al te goed. En toch kijken we eerder naar de prijs dan dat we stil staan bij de waarde van de dingen.

Zo is het ook met musea. Wat de musea kosten, is een vrij simpele rekensom. Maar de waarde van musea is

divers en lastig grijpbaar. Dus, hoe maak je dat inzichtelijk?

De Museumvereniging onderzocht eerder hoe de maatschappelijke betekenis van musea ‘smoel’ kon

krijgen. Het resultaat was een indeling in vijf museale waarden die als ankers dienen: collectiewaarde,

verbindende waarde, educatieve waarde, belevingswaarde en economische waarde.

Het lijken vage termen, maar waar je ook kijkt, overal zijn voorbeelden te zien. Verwondering in de ogen

van een schoolkind dat een dinosaurusbot bekijkt. Nostalgie bij een zeventiger die de eerste televisie

terugziet. Euforie bij de toerist die de halve wereld afreist om een oude meester in het echt te zien.

Levendigheid op de terrassen in de buurt van het museum waar bezoekers neerstrijken, vol van verhalen

en beelden. Allemaal waardevolle momenten.

In dit magazine kijken we door de ogen van anderen naar musea. Bijvoorbeeld van de wethouder van

Zwolle die ziet hoe de stad wel vaart bij het succes van De Fundatie, de onderzoeker die een belangrijke

vondst doet in het depot van Naturalis, of een scenarioschrijver die het EYE een prettige plek vindt om te

werken. Zij laten ons zien wat musea écht betekenen.

Als je het mij vraagt, dan zeg ik: pure schoonheid, prettige gekkigheid, verbazing over waar we als mens

toe in staat zijn.

Siebe Weidealgemeen directeur Museumvereniging

Welke betekenis hebben de musea voor jou? Wij horen het graag op: [email protected]

mailto:meerdanwaard%40museumvereniging.nl?subject=

http://www.nationalemuseumweek.nl


25 Dutchbat en Kamp Westerbork

Inhoudsopgave

16 Krant en lezers helpen Limburgs Museum

36 Peuters in het museum!

61 Driedubbel

beleven in MOA

72 Jam en rijkscollectie: hoe zit dat?

24 Yo! Hippe museumambassadeurs

FO

TO: S

IMO

NE

VA

N D

EN

BE

RG

FO

TO: E

VE

LIN

E V

AN

EG

DO

M

FO

TO: M

IKE

BIN

K


Inhoudsopgave

MENSEN

14 Abt Mathijsen werkt samen met Stedelijk Museum Alkmaar

15 Burgemeester Koelewijn blikt terug op Museumweek

26 Wesley Kros over lekker werken in de kasteeltuin

27 Nicole Söentken verbindt in Singer Laren

34 Leerling en gezel houden oude ambachten in ere

35 Gé Nijenhuis en de Slag om Arnhem

58 Opa van Dijk op avontuur met zijn kleinkinderen

59 Nezaket Aydin kijkt in de spiegel

73 Anne Kolkman koopt designtextiel

REPORTAGES

8 Honderdduizend bijen in depot Naturalis

18 Rechtszaak in Westfries Museum verbindt Hoorn

30 Kunst biedt kinderen een ander perspectief

52 Beleef het in Eye

66 Zwolle ‘rijker’ door De Fundatie

COLUMNS

17 Alexander Pechtold op de bres voor collectie

29 Neske Beks zoekt zichzelf in musea

41 Rachel Baan leert door verwondering

63 Pauline Slot over onbegrip en zere voeten

75 Burgemeester Brok over de winst van cultuur

EN OOK

42 Even wegdromen bij een reisje musea

64 Musea in cijfers

29

66

59

8

64

/ Collectiewaarde \ 9

Opgeprikte insecten verklappen oorzaken van bijensterfte

Zonder bijen geen leven“Jazeker”, zegt Koos Biesmeijer, weten-

schappelijk directeur van Naturalis

Biodiversity Center. “Voor tal van onder-

zoekers is ons depot een oneindige bron

van kennis.” Een goed voorbeeld is de

bijencollectie. Naturalis heeft honderd-

duizenden bijen in bezit, grotendeels

opgeprikt in lades in het depot. Slechts

een klein deel is te zien in het museum.

Naturalis bewaart de objecten vooral

voor wetenschappelijke doeleinden. Een

toonaangevende collectie, maar toch:

waarom al die bijen bewaren?

Het antwoord: meer dan de helft van de

bijensoorten in Nederland staat op de

Rode Lijst van bedreigde dieren plant-

soorten. En dus wordt er onderzoek

gedaan naar de vraag waarom wilde bijen

het zo moeilijk hebben op dit moment.

“Een belangrijke vraag, want bijen zijn

cruciaal voor de bestuiving van planten,

bomen én landbouwgewassen”, vertelt

Biesmeijer. “Naast honingbijen, gehouden

door imkers, telt Nederland 360 andere

soorten bijen, die tweederde van onze

gewassen bestuiven. Bestuiving is een

belangrijke stap in de voorplanting; zonder

bestuiving geen appels, peren of blauwe

bessen.”

Enorme aantallenDankzij verzamelaars uit het verleden

beschikt Naturalis over enorme aantallen

Tijdreis in depot voor onderzoeksvragen

van nuHet depot van Naturalis torent stoer uit boven het museum in Leiden. Het herbergt de grootste museumcollectie van Nederland. Ruim 37 miljoen objecten liggen hier; meer dan de helft van de hele Collectie Nederland. Naturalis is trots op zijn collectie, maar kritische geluiden zijn er ook: depots zijn duur en kosten de belastingbetaler geld. Hebben ze wel een functie, al die kevertjes, vlinders en skeletten die daar opgeslagen liggen in het donker?

insecten, waarvan wetenschappers

dankbaar gebruik maken. Want hoe groter

de aantallen, hoe beter zij hun uitspraken

statistisch kunnen onderbouwen. “De

bijencollectie is van onschatbare waarde

voor ons onderzoek naar de achteruitgang

van bijen”, zegt bestuivingsexpert Jeroen

Scheper. Hij is onderzoeker bij het

Wageningen University & Research

Centre. Samen met zijn collega’s wilde hij

uitzoeken wat de lievelingsbloemen van

wilde bijen zijn. Vaak wordt de achteruit-

gang van wilde bijen namelijk in verband

gebracht met de verdwijning van bepaalde

plantensoorten. “De grote vraag was hoe

we dat konden bewijzen”, zegt Scheper.

“Omdat veel bijensoorten zeldzaam zijn


geworden, is het moeilijk om betrouwbare

uitspraken te doen over hun bloemvoor-

keuren. Bovendien kun je moeilijk bepalen

of hun bloembezoek echt hun voorkeur

weerspiegelt, of dat ze bepaalde planten

bezoeken bij gebrek aan beter.”

Daarom kozen de onderzoekers voor een

studie naar de periode dat alle bijensoor-

ten nog algemeen voorkwamen: de

periode tot 1950. Dat is de tijd vóór de

grootschalige landverkavelingen en de

intensivering van de landbouw. Toen

konden ze wel volop terecht bij hun

lievelingsbloemen.

Op zoek naar stuifmeel De bijencollectie van Naturalis bood

daarbij uitkomst. Scheper en zijn collega’s

mochten grasduinen in de historische

collectie, wat voor hen een fascinerende

tijdreis werd. Ze speurden naar het

stuifmeel op lang geleden gevangen bijen.

Vaak poetsen de insectendeskundigen van

het museum stuifmeelkorrels nauwkeurig

weg als ze de bijen prepareren, omdat ze

de haartjes beter willen zien. In dit geval

waren de onderzoekers juist op zoek naar

bijen met niet-schoongemaakte pootjes.

De wetenschappers prezen zichzelf rijk

met de vondsten in het depot: zo’n tien

procent van de bijen had nog stuifmeel

aan de poten. Zo konden ze de bijbehoren-

de bloemen identificeren. Bovendien

waren er van 57 soorten bijen zulke grote

aantallen beschikbaar, dat ze daarmee

betrouwbare berekeningen konden

uitvoeren.

“Van alle bijen in Naturalis is precies

bekend waar en wanneer ze gevonden

zijn”, zegt Scheper. “Het is uitzonderlijk dat

er zulke goede insectencollecties en zulke

goede plantgegevens zijn. In Engeland is

een soortgelijke collectie te vinden, maar

verder houdt het op. Voor ons was het

De museumtip van:JEROEN SCHEPER onderzoeker Alterra

Wonderrijck Twente “Dit kleine natuurhistorischemuseum in Denekamp heeft veelinteractie en mooie voorwerpen. Ze hebben ook een grote mammoet. Zo’n spektakelstuk, dat maakt natuurlijk indruk.”

/ Collectiewaarde\ 11

Uit de schatkamer van Naturalis

HISTORISCH HEERLIJKE TOMAATHoe krijgen we weer een écht lekkere tomaat? Dat willen onderzoekers graag weten, en de consument natuurlijk ook. Tegenwoordig worden tomaten gekweekt op hun weerbaarheid tegen ziekteverwekkers, en dat heeft niet alleen geleid tot genetische verarming, het maakt dat de tomaat ook stukken minder lekker smaakt.Om de smaak van de eerste tomaten terug te halen, zijn historische collecties uit de genenbanken en herbaria van onschatbare waarde. De oudst bewaard gebleven tomaat ter wereld werd door de Spanjaarden vanuit de Andes naar Europa gebracht. De vrucht belandde tussen 1542 en 1544 in een Italiaans herbarium en ligt nu in het depot van Naturalis.Bij het 150+ Tomato Genome ReSequencing Project, onder leiding van Wageningen University & Research Centre, zijn 30 tomatensoorten en 53 cultivars uit wereldwijde genenbanken en herbaria geanalyseerd. De historische collecties gaven inzicht in de smaak van de eerste tomaten en toonden aan waar de tomaten in de Andes voor het eerst in cultuur zijn gebracht. De wilde soorten die daar nog steeds groeien, kunnen nu gebruikt worden om de genetische diversiteit van de huidige tomaat te vergroten. En ja, zo worden ze ook stukken lekkerder.


De museumtip van:

KOOS BIESMEIJER, wetenschappelijk directeur Naturalis

De Wonderkamers in het Gemeentemuseum

“Lijkt een Mondriaanschilderij nabouwen je eenvoudig? In de Wonderkamers in Den Haag doe je het zelf, en ervaar je hoe moeilijk het is. Vorig jaar ben ik er met mijn gezin geweest. We gingen in duo’s op pad en hebben elkaar die dag nauwelijks nog gezien. Als een museum dat bereikt, is dat geniaal.”

geweldig dat er nog zoveel materiaal

beschikbaar was.”

De praktijkUit het onderzoek bleek zonneklaar dat

met name die bijensoorten in aantallen

achteruit waren gegaan waarvan de

voorkeursplanten waren verdwenen.

Daarmee leverden de onderzoekers het

wetenschappelijke bewijs dat er inderdaad

een directe relatie is tussen de achteruit-

gang van bepaalde wilde plantensoorten

en wilde bijen.

Met name de bijensoorten die in de zomer

stuifmeel verzamelen, blijken sterk in

aantal te zijn verminderd. In het voorjaar

zijn er volop grasvelden en bermen met

paardenbloemen, pinksterbloemen en

weelderig fluitenkruid. Maar eind mei

wordt er massaal gemaaid en verandert

het landschap in een biljartlaken. Voor de

bijen is er dan weinig meer te halen, zodat

de volken steeds kleiner worden.

Het resultaat van dit onderzoek kan

vertaald worden in praktische aanbevelin-

gen, met als doel om de wilde bijen weer

terug te krijgen. “Denk aan gefaseerd

maaien en gerichte maatregelen om een

aantal kritische plantensoorten te

behouden”, zegt Scheper.

DigitaliseringDe bijencollectie van Naturalis laat zien

hoe belangrijk dit soort onderzoek in

museale collecties is. En ook de musea

blijven in beweging om hun collega-weten-

schappers zo goed mogelijk van dienst te

zijn. Hoe beter toegankelijk de collectie is,

hoe sneller er resultaten geboekt worden.

Daarom laat Naturalis de collectie

digitaliseren. Dit jaar komt er een einde

aan die monnikenklus, waarbij maar liefst

zeven miljoen objecten gefotografeerd

zijn en ingevoerd in een databestand. Met

één druk op de knop kunnen wetenschap-

pers uit de hele wereld dan zien of

Naturalis bijen uit hun land in de collectie

heeft.

Duizenden euro’sOok harde cijfers leveren overtuigings-

kracht. Zeker als je kunt melden wat de

bijdrage is van wilde bijen aan de Neder-

landse economie. Zo stelden onderzoe-

kers vast dat zij een grote economische

waarde hebben. Met hun nijverheid

dragen ze jaarlijks maar liefst duizenden

euro’s per hectare bij aan de productie-

waarde van appels en blauwe bessen.

Alleen al voor de Elstar-appel komt dit

voor heel Nederland neer op zestien tot

twintig miljoen euro. Het onderzoek werd

in opdracht van het ministerie van

Economische Zaken uitgevoerd, en ook

Naturalis speelde er een rol in. Dankzij

hun bijencollectie konden zij met hun

expertise een bijdrage leveren.

Schatkamer aan informatieAl zou je het op het eerste gezicht niet

zeggen, die honderdduizenden opgeprikte

bijen bevatten voor wetenschappers dus

een schat aan informatie, in dit geval over

de bijensterfte. Kennis die ook voor ons

vandaag de dag van grote waarde is. En

niet alleen de bijen, ook al die opgeprikte

vlinders, mineralen en fossielen vertellen

ons iets over het leven op aarde, van

vroeger en van nu. Dat maakt de twintig

verdiepingen hoge toren van

Naturalis tot een schatkamer aan informa-

tie, en iets om heel zuinig op te zijn.

<Uit de schatkamer van Naturalis

EERSTE UITING VAN CREATIVITEITIn het depot van Naturalis ligt al meer dan honderd jaar de collectie van Eugène Dubois, die eind negentiende eeuw opgravingen deed in NederlandsIndië. Dubois werd beroemd door zijn ontdekking van wat hij de Javamens noemde. Deze voorouder van de moderne mens wordt nu Homo Erectus genoemd. Bij een onderzoek naar het dieet van de Homo Erectus stuitte onderzoekers op een schelp met ingekraste driehoekjes, wat alleen te zien was bij strijklicht. Heel bijzonder, want tot nu toe werd aangenomen dat alleen de moderne mens (Homo Sapiens) dit soort graveringen maakte, vanaf zo’n 100.000 jaar geleden. Een team van 21 onderzoekers uit binnen en buitenland onderwierpen Dubois’ schelpen aan een nieuw onderzoek. Het resultaat: de gravering was onomstotelijk het gevolg van opzettelijk menselijk handelen. Tussen 540.000 en 430.000 jaar geleden hebben onze vroege voorouders met vaste hand een schelp versierd, een eerste uiting van creativiteit.

14

nze abdij hier in Egmond is begin tiende eeuw gesticht, en we beschikken over nogal wat oude manuscripten, handschriften en bodemvondsten. Het Stedelijk Museum Alkmaar heeft daarom al diverse malen bij ons aangeklopt als ze

‘iets over Egmond’ doen. In 2008 bijvoorbeeld, bij de tentoonstelling Macht & Mystiek. Deze keer benaderde het museum ons voor hun kunsthistorisch onderzoek naar Van der Heck, een schilder uit de Gouden Eeuw. Over zijn werkwijze, de omslag daarin, de details. Er hangen wat van zijn werken in de abdij, en we vinden het natuurlijk leuk om aan zo’n onderzoek mee te werken. Dat doen we wel vaker, net als het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis en de regionale archieven. Het Stedelijk Museum in Alkmaar heeft de tekeningen van onze abdij onderzocht. Dat werd een teleurstelling: het bleken helemaal geen Van der Hecks te zijn! De handtekening klopte niet, en er zaten watermerken uit begin negentiende eeuw in. Mooi voor het onderzoek natuurlijk, jammer voor ons. We hebben er nog wel de tentoonstelling van het museum over Van der Heck mee gehaald. Tja, en nu hebben we hier ook nog wat schilderijtjes hangen die we altijd tot Van der Hecks rekenen. Willen we graag zo houden. Dus die laten we maar niet onderzoeken…”

Abt Gerard Mathijsen van de St.-Adelbertabdij in Egmond

De Van der Hecks die geen Van der

Hecks waren

FO

TO: N

ICK

VA

N T

IEM

15

ijk, zo zag ons plein er in april uit. Een reuzendrinkhoorn in de stralende zon. Iedereen wilde er mee op de foto. Hij is speciaal voor de Museumweek gemaakt. Voor mensen die dit pronkstuk van het Stedelijk Museum Kampen niet kennen: in werkelijkheid is hij nog geen

dertig centimeter groot. Maar de waarde ervan voor Kampen is enorm. Cultuur kleurt een stad. Dat is precies wat deze beker van het Rijnschippersgilde doet: hij weerspiegelt de identiteit van Kampen als plaats aan, met en door het water. We danken er immers ons rijke verleden als Hanzestad aan. En denk ook aan de toekomst. Water Verbindt is in 2017 het thema van de Internationale

Hanzedagen in Kampen. Er zal aandacht zijn voor de gevolgen van de klimaatverandering, de omgang met stedelijk water, en water als energiebron. En wat dacht je van de middeleeuwse kogge waar we op zijn gestuit tijdens de verdieping van de IJssel? Die wordt straks geconserveerd op de Bataviawerf in Lelystad. Daarna gaan wij hem in Kampen exposeren. Dan kunnen onze bewoners zich ook daar weer mee identificeren, net als met de drinkhoorn. Waar de gouden gigant nu staat? Laat ik zeggen dat hij veilig opgeborgen is. Bij de festiviteiten in 2017 hopen we hem hier op het plein weer op te tuigen.”

Bort Koelewijn, burgemeester van Kampen

Museumschat weerspiegelt

identiteit Kampen

FO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER


In het kort

‘Speeltje’ blijkt echte Van Leeuwenhoek

In 2014 kreeg Museum Boerhaave in

Leiden een bijzondere vraag uit de wereld

van het grote geld. Bij het beroemde

veilinghuis Christie’s in Londen was een

bijzonder voorwerp opgedoken. In een

poppenhuis vol zilveren frutsels lag een

kleine microscoop zoals Antoni van

Leeuwenhoek ze in de zeventiende eeuw

maakte. Maar was het een echte? Museum

Boerhaave greep de uitdaging aan.

Experts van dit museum vergeleken de

vondst met bestaande Van Leeuwen-

hoek-microscopen en met replica’s. Ze

keken onder andere naar het zilvergehal-

te, aanwezige merktekens, stijlkenmerken,

het oppervlak van de lens en luchtbelletjes

in het glas. Bewijs stapelde zich op bewijs:

het ‘speeltje’ uit het poppenhuis bleek een

échte Van Leeuwenhoek te zijn. Het

exemplaar, waarvan er wereldwijd maar

elf bekend zijn, kwam dankzij dit onder-

zoek in Nederlandse handen en is een half

jaar te zien geweest in Museum Boer-

haave.

SAMEN STERKHoe organiseer je als klein museum een

tentoonstelling over Nederlands beroemdste

schilder Rembrandt van Rijn? Door samen te

werken met andere musea en zo niet eerder

vertoonde collecties aan het publiek te tonen.

Particulier verzamelaar Jaap Mulders stond

zijn collectie van ruim honderd Rembrandt-

etsen in bruikleen af. Musea in Bergen op

Zoom, Hoorn, Harlingen, Gouda en Zutphen sloegen de handen ineen, waardoor het

financieel mogelijk werd om de reizende tentoonstelling Rembrandt in Zwart-Wit te

organiseren. ‘Rembrandt-expo Zutphen drukbezocht’, kopte het lokale dagblad De

Stentor. In een maand tijd kwamen zo’n 3.500 mensen de collectie daar bekijken,

tweeduizend bezoekers meer dan gebruikelijk.

Het Glazen Album van Limburg Het was een unieke kans: het Limburgs

Museum kon glasnegatieven verwerven

die aangetroffen waren op een vrijmarkt

in Amsterdam. Het waren opnames uit de

jaren dertig. Ze ontvouwden een Limburg

dat alleen 80-plussers uit hun herinnering

kenden. Het museum liet de ruim 3.600

glasnegatieven conserveren en restaure-

ren. Op zoek naar het verhaal achter de

foto’s werkte het museum samen met de

provinciale krant. Wekelijks verscheen een

pagina met een persoonlijk verhaal achter

een van de foto’s en een oproep te

reageren op een andere foto. De respons

was overweldigend. Het verhaal dat het

Limburgs Museum wilde vertellen kon

worden verbonden met ontroerende en

interessante familiegeschiedenissen. Het

succes was zo groot, dat de krant in 2010

een fotoboek publiceerde, waarin de

kennis van museum en publiek werd

gebundeld: Het Glazen Album van Limburg. De publicatie werd herdrukt en vindt nog

steeds gretig aftrek.

Schatten uit de zeeWrakduiker Hans Eelman brengt zoveel

mogelijk van wat hij met zijn eigen

onderzoeksschip boven water haalt, naar

het Kaap Skil Museum van jutters en

zeelui. “Ik vind het prachtig als mensen

genieten van de schatten uit de zee.” Hij

vindt het museum een perfecte slecht-

weervoorziening voor het toerisme: “Daar

hebben alle inwoners van Texel baat bij.”

De tentoonstelling Onderwaterarcheologie

van het museum is dankzij zijn inspannin-

gen gevuld met allerlei vondsten uit de

vele gezonken schepen rond Texel. Van

een eeuwenoude fles wijn tot een com-

pleet bronzen kanon uit 1640. “Het

zoeken, dat doe ik, onderzoeken doen de

archeologen.” En het conserveren? Dat is

wat hem betreft niet voorbehouden aan

de restauratoren: “Laat de bezoekers

maar meehelpen met het besprenkelen

van de houten vondsten, dat vinden ze

nog hartstikke leuk ook.”

FO

TO: P

AT

RIC

K V

AN

HE

ME

RT

Bekijk de film

https://youtu.be/CByftRHkyDY


Column

/ALEXANDER PECHTOLD IS FRACTIEVOORZIT TER D66 TWEEDE KAMER\

Koester de conservator

Nederland kent een grote verscheidenheid aan musea. Van het Zoutmuseum in Delden, het zilvermuseum in Schoonhoven, tot de Lakenhal in Leiden, waar ik overigens in mijn studententijd nog als suppoost heb gewerkt. Al die musea samen tonen de Nederlandse geschiedenis, ons culturele verleden. Dat we zoveel verschillende musea hebben, is onze kracht en typeert ons museumbestel en stedelijke cultuur. Maar het kan ook gevaarlijk zijn. Zeker in tijden van bezuinigingen, waarin ‘niemand veilig is’, zoals een voormalig staatssecretaris dat ooit verwoordde. Musea moesten zich dus profileren en laten zien ‘wat ze waard zijn’. Dat doen ze vooral door meer publiek te trekken. Een kortzichtige visie, als je het mij vraagt. De aandacht lijkt steeds meer op de zogenaamde ‘blockbusters’ te liggen, tentoonstellingen gericht op een groot publiek. En daar komen ook bijzonder mooie en succesvolle tentoonstellingen uit voort. De oase van Matisse in het Stedelijk Museum bijvoorbeeld, en de tentoonstelling Late Rembrandt, die in drie maanden tijd meer dan een half miljoen bezoekers naar het

Rijksmuseum trok. Maar laten we ons niet

blindstaren op bezoekersaantallen. We moeten

ervoor waken dat de aandacht voor marketing, publieksvoorlich

ting en PR niet ten koste gaat van het aantal conservatoren en de onderzoekstaken van een museum. Die zijn namelijk cruciaal voor de waarde van de collectie. Tijdens het debat in de Tweede Kamer over de Erfgoedwet heb ik daarom het belang benadrukt van het op peil houden van ‘kennis en kunde’. Ik ben dan ook blij dat de minister heeft toegezegd om structureel te inventariseren welk percentage van de medewerkers zich bezighoudt met wetenschap, om zo ontwikkelingen als gevolg van bijvoorbeeld bezuinigingen in beeld te kunnen brengen. Wanneer blijkt dat de verhoudingen zijn scheefgegroeid, hebben we een gezamenlijke verantwoordelijkheid om daar wat aan te doen. Want met het verdwijnen van de conservator verdwijnt ook de kennis over wat er in huis is. En met die kennis verdwijnt de waardering. Daarmee doen we onze rijke collectie en op de lange termijn ook de belangstellende bezoeker tekort.


Standbeeld Coen dreigt Hoorn te verscheuren

Westfries Museum smoort oproer in de kiem met unieke rechtszaak

/ Verbindende waarde\ 19

an Pieterszoon Coen symboli-

seert als gouverneur-generaal

van de VOC Neerlands roem en

rijkdom in de zeventiende eeuw.

Tegelijkertijd vertegenwoordigt

hij een mentaliteit van ‘niets

ontzien’, waarmee hij duizenden Bandane-

zen over de kling joeg. Terugverlangend

naar die tijd pleiten lokale en landelijke

kopstukken eind negentiende eeuw, bijna

drie eeuwen later, voor een tastbare

herinnering aan ‘Hoorns groote zoon’. In

1893 is het zover en volgt de onthulling

van het door Ferdinand Leenhoff gemaak-

te standbeeld op het Roode Steen in

Hoorn. Wel uitgenodigd hiervoor maar

niet verschenen zijn koningin-regentes

Emma en haar dochter Wilhelmina. Een

teken aan de wand?

BesmeurdWant J. P. Coen is zeker niet onomstreden.

Niet in 1937, als de Revolutionair Socialis-

tische Arbeiderspartij tijdens de

Coen-feesten pamfletten uitdeelt tegen

de viering van de uitbuiting van Neder-

lands-Indië door de Nederlandse bezitten-

de klasse. En niet in 1987, als in het 400e

geboortejaar van Coen het standbeeld

met verf wordt besmeurd en de Molukse

gemeenschap het aan de stok krijgt met de

ME. Maar nog nooit was het protest zo

hevig en agressief als in 2011. Het

burgervoorstel om het standbeeld van

Coen te vervangen door dat van een

tijdgenoot met minder bloed aan zijn

handen, leidt tot verhitte discussies. In de

stad, in landelijke media, op het internet.

Wie vóór het beeld is, heet genocide te

vergoelijken. Tegenstanders zijn ‘geen

echte Nederlanders’. De sfeer wordt

steeds grimmiger.

Maatschappelijk debatAls er regelrechte bedreigingen geuit

worden, is de maat vol voor het Westfries

Museum. De cultuurbewaker van de

Gouden Eeuw en naaste buur van het

beeld zint op een manier om de angel uit

het conflict te halen. Directeur Ad

Geerdink: “Het was ons opgevallen hoe

stereotiep en zwart-wit er over Coen

gesproken werd. We wilden een bijdrage

Hoewel sommigen er een operettefiguur in zien, zijn de meesten het wel eens over de kwaliteit van het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen in Hoorn: hier staat een man van stavast. Over de aanwezigheid van het monument zijn de meningen echter sinds jaar en dag verdeeld. In 2011 roept een burgerinitiatief de gemeenteraad zelfs op het beeld te verwijde-ren. De emoties lopen hoog op. Dan besluit het Westfries Museum in te grijpen – op niet eerder vertoonde wijze. Hoe ‘De Zaak Coen’, in 2015 op de Europese Best in Heritage-conferentie gelauwerd in de categorie Onderwijs, Opleiding en Bewustmaking, de gemoederen in Hoorn tot bedaren brengt.

leveren aan het maatschappelijk debat via

een verdieping van de persoon Coen. Om

een oordeel over iemand te kunnen vellen,

moet je meer over hem weten. Vervolgens

zochten we naar een podium waarop

zowel voor- als tegenstanders van het

Coen-beeld hun argumenten kwijt

konden. Dat vonden we in een rechtszaak.”

Historisch besef is de directeur niet

vreemd: tot 1932 deelde zijn museum het

gebouw met het kantongerecht van

Hoorn.

De museumtip van:BOB ENTIUS, tegenstander Coen-standbeeld

Museum De Vier Ambachten “Hulst is als vestingstadje een trip al meer dan waard. Maar wat echt niet mag ontbreken is een bezoek aan dit museum, met Reynaert de Vos als een van de hoofdthema’s.”


Ook rechter Maarten van Rossem geeft zijn mening.

Protest tijdens een tentoonstelling over Coen in het Westfries Museum, ter gelegenheid van zijn vierhonderdste geboortedag, 1987.

/ Verbindende waarde \ 21

“We zochten naar een podium waarop zowel

voor- als tegenstanders van het Coen-beeld hun

argumenten kwijt konden. Dat vonden we in een

rechtszaak.”

Jan Pieterszoon Coen? Hoeveel doden staan op

het conto van Mladić? En hoeveel op dat van

Coen? Deze man is de grootste massamoorde-

naar in onze vaderlandse geschiedenis.”

Emmie Snijders, toevallig op dat moment bezig

met een masterscriptie over het beeld van Coen,

uit zich als voorstander iets genuanceerder. “Het

oprichten van een standbeeld of monument is

een eerbetoon”, zegt ze. “Het laten staan is het

levend houden van een herinnering – zowel

positief als negatief. Zo kunnen meer mensen

kennis nemen van het koloniale verleden in al zijn

facetten.”

MarktplaatsHet museum verzamelt ondertussen zoveel

mogelijk ‘bewijzen’ voor dan wel tegen het beeld

en de persoon van Coen. Het krijgt de beroemde

brief van Coen aan de hoofddirectie van de VOC

in bruikleen, waarin de aan hem toegeschreven

lijfspreuk ‘dispereert niet’ staat. Er komen

schilderijen binnen, wandborden, schoolboeken,

protestdrukwerk. Ook het exemplaar van de

tentoonstellingsaffiche waarop tegenstanders de

De museumtip van:

Emmie Snijders, voorstander van Coen-standbeeld

Zuiderzeemuseum “In dit museum in Enkhuizen ben ik in mijn jeugd meermalenmet de basisschool en mijn ouders geweest. Ik weet zeker dat dat heeft bijgedragen aan mijn interesse voor geschiedenis.”

PETER WESTENBERGvoormalig wethouder kunst en cultuur

Airborne Museum ‘Hartenstein’ “Voor een gespecialiseerd publiek misschien, maar daarom niet minder interessant. In het Airborne Museum in Oosterbeek is een stuk recente geschiedenis – de Slag om Arnhem – heel mooi verbeeld.”

Peter Westenberg is op twee manieren bij

De Zaak Coen betrokken. In de eerste plaats als

wethouder van kunst en cultuur. En in de tweede

plaats als eindverantwoordelijke: het museum is

een gemeentelijke instelling. Wat vindt hij van de

bemoeienis van het Westfries Museum met de

kwestie? “Ik was vanaf het begin voorstander.

De geschiedenis moet beleefd worden. Als je als

historisch museum het verleden dan zo met het

heden weet te verbinden, is dat goed voor de

kwaliteit van de discussie. De vorm van een

rechtszaak is ook buitengewoon innovatief.”

MladićIn drie maanden tijd stampt het museum een

tentoonstelling annex procesruimte uit de grond.

De bezoekers vormen samen de jury. Historicus

Maarten van Rossem wordt aangesteld als

rechter van dienst. Ook leggen zes getuigen à

charge en decharge verklaringen af op televisie-

schermen. Een fervente tegenstander is Bob

Entius. “Hoe kan een land”, zo bepleit de oud-

docent geschiedenis en maatschappijleer zijn

zaak, “dat Mladić voor een internationaal

tribunaal sleept, een eerbetoon accepteren aan

De museumtip van:AD GEERDINKdirecteur Westfries Museum

Museum Vlaardingen “Dit museum is fraai getransformeerd van visserij museum tot cultuurhistorisch museum van de regio. Complimenten ook aan de architect die de gebouwen met elkaar heeft verbonden.”

/ Verbindende waarde\ 23

kop van Coen hebben vervangen door die

van Hitler hangt de museumdirectie

dankbaar op. “We struinden Marktplaats

af naar Coen-parafernalia”, vertelt Ad

Geerdink. “Penningen, prenten, een biljet

van 100 gulden van de Javasche Bank met

de beeltenis van Coen dat we kochten

voor een paar tientjes.” Ook komt er een

glossy waarin men alles over Coen nog

eens kan nalezen.

De makers richten de expositie zo

aantrekkelijk in, dat de bezoekers alles

willen bekijken om tot een gefundeerde

uitspraak te komen. En dat oordeel komt

er, zesduizend keer, geschreven op kladjes

die een plek op de muur krijgen. De

stemming valt vrijwel hetzelfde uit als in

de gemeenteraad: twee derde wil het

beeld laten staan, een derde is tegen.

Maarten van Rossem kan het niet nalaten

zelf nog even zijn mening per video te

geven: “Het beeld is opgericht in de late

negentiende eeuw en is dus een historisch

feit. In die tijd keken de Nederlanders heel

anders aan tegen hun eigen geschiedenis.

In die zin is het standbeeld een getuigenis

van opvattingen die anderhalve eeuw

geleden bestonden en moet het naar mijn

idee blijven staan.” Een oordeel waarover

Bob Entius zich nog steeds opwindt: “Ik

ben het vaak eens met Maarten van

Rossem, maar hier slaat hij de plank finaal

mis.”

PiepDe rust keert weer in Hoorn. Wel besluit

de gemeenteraad het beeld – inmiddels

weer op zijn plaats gezet nadat een

hoogwerker het tijdens de rechtszaak van

z’n sokkel had gestoten (bewijzen voor

opzet zijn nooit gevonden) – te voorzien

van een nieuwe tekst. Daarin is ook

aandacht voor de kwalijke kanten van

Coens bewind. Een QR-code linkt door

naar een site met meningen over J.P. Coen.

Daarop staat ook een telefoonnummer.

Nog een tijd lang hoort de argeloze beller

nadat de telefoon twee keer is overgegaan

zoiets als: ‘Dit is de voicemail van Jan

Pieterszoon Coen. Ik kan u even niet te

woord staan maar vertel gerust na de piep

hoe u over mij denkt.’

Het beeld wordt, geheel gerestaureerd, weer op z’n plaats gezet. Het beeld was door een vrachtwagen van zijn sokkel gestoten.


In het kort

Jongeren met pit‘Hè bah… museum… stoffige kunst, saaie tentoonstellingen en een suffe atmosfeer.

Niet langer! Wij zijn Young Office: een groep van acht jongeren met pit die het

Bonnefantenmuseum een jeugdige touch willen geven. Kunst is niet saai, en dat is

precies wat wij jou willen laten zien!’ Dat schreef Young Office, de nieuwe jongeren-

afdeling van het Bonnefantenmuseum, op de website van het Maastrichtse

jeugdfestival Bruis, waar de

jongeren zich voorstelden. Het

museum richt zich met deze

nieuwe afdeling op de jeugd,

de groep die doorgaans het

moeilijkst het museum in te

krijgen is. De acht jongeren

van 12 tot 25 jaar denken mee,

helpen mee programma’s voor

jongeren te ontwikkelen en

fungeren zo als ambassadeurs

voor het museum.

Levende objecten verbinden

“Niet alle vluchtelingen zijn goudzoekers.”

Vooroordelen wegnemen, dat was de

motivatie van de Iraanse vluchteling

Mehdi Alikhani om mee te doen aan de

tentoonstelling over naastenliefde Ik geef om jou! in Museum Catharijneconvent.

Bijzonder was dat hij er ‘live’ zijn persoon-

lijke verhaal vertelde. Hij was niet de

enige; elke dag konden bezoekers in

gesprek met een dakloze, verslaafde of

vluchteling. Het museum noemde hen

levende objecten, omdat zij net als

museumobjecten een verhaal vertellen.

Museum Catharijneconvent werkte voor

dit project samen met het Rode Kruis,

Humanitas, Skanfonds en het Oranje

Fonds.

SCHILDERIJEN VOELENBlinden en slechtzienden kunnen zich moeilijk voorstellen wat

schilderkunst inhoudt. Het Van Gogh Museum biedt daarom ‘Van

Gogh op gevoel’ aan: een interactieve rondleiding en voelsessie. Op

Relievo’s, reliëf-reproducties van de schilderijen van Vincent van

Gogh, kunnen bezoekers voelen hoe de schilderijen eruitzien. De

lagen verf die van Gogh op de doeken aanbracht, vormen onder de

handen van de mensen met een visuele beperking een beeld, een

zonnebloem bijvoorbeeld, en zo kunnen ook zij die kunstvorm

ervaren. “Ik was al eerder in het Van Gogh Museum, maar dan

beleefde voornamelijk de rest van de familie het en hing ik er een

beetje bij. Nu had ik voor het eerst het gevoel ook mee te doen.

Zo beleef je het museum meer”, aldus een enthousiaste bezoeker.

De poffers van overgrootmoederEen witte muts versierd met borduurwerk en gekloste kant, daaromheen een

krans van kunstbloemen en met hangende linten: dat was een poffer. In Brabant

droegen vrouwen tot in de jaren zestig van de vorige eeuw zo’n hoofddeksel. Dat

zijn de overgrootmoeders van de basisschoolkinderen van nu. De leerlingen van nu

uit groep 5 van het dorp Sint-Oedenrode gaan elk

jaar terug in de tijd met het project ‘Ken jij jouw

oma’s oma?’ Zo ontdekken ze de geschiedenis van

hun dorp en gaan in gesprek met hun eigen

grootouders. Het project is een samenwerkings-

verband tussen de plaatselijke scholen, Curioso,

Marktplaats voor Cultuureducatie en het Museum

van Brabantse Mutsen en Poffers, en is bedoeld om

een band te creëren met de geschiedenis van

Sint-Oedenrode.


In het kort

Westerbork helpt met herinneringscentrum in PotocariIn de zomer van 2015 werd de val

van de enclave Srebrenica en de

daaropvolgende genocide op meer

dan achtduizend moslimmannen

en -jongens herdacht, toen precies

twintig jaar geleden. In Srebrenica

en in Herinneringscentrum Kamp

Westerbork werd met nabestaan-

den en Dutchbatters stilgestaan

bij deze massamoord. Het

museum heeft namelijk een

bijzondere band met Bosnië en

Herzegovina en de Bosnische

gemeenschap in Nederland. Sinds

2002 ondersteunt Kamp Wester-

bork het herinneringscentrum

Potocari Memorial Center in

Bosnië. Door Kamp Westerbork

is een permanente expositie

ontwikkeld in het voormalig

hoofdkwartier van Dutchbat.

Ook geeft het museum trainingen

en scholing aan de gidsen en

medewerkers van het Potocari

Memorial Center. Voor de

Nederlandse scholen is het

onderwijspakket ‘Het drama van

Srebrenica’ ontwikkeld.

Onvergetelijk Terwijl mensen met de ziekte van Alzheimer naar

schilderijen kijken, praten ze erover met de rondleider

en met hun mantelzorgers. Geïnspireerd op het

programma ‘Meet me at MOMA’ in het Museum of

Modern Art in New York, zijn het Van Abbemuseum in

Eindhoven en het Stedelijk Museum Amsterdam het

project ‘Onvergetelijk’ gestart. Tijdens de rondleiding

voor Alzheimer-patienten is iedereen gelijk, terugvallen

op het kortetermijngeheugen is niet nodig. Het lange-

termijngeheugen wordt juist getriggerd, persoonlijke

ervaringen komen boven. Eén keer per maand wordt

deze rondleiding gehouden. De activiteit verbetert de

kwaliteit van leven van Alzheimer-patiënten en ver-

sterkt hun relatie met mantelzorgers. Het programma

is zo succesvol dat het nu ook bezig is in tien andere

musea.

VERLANGEN NAAR MEKKA‘Naar een museum gaan we nooit, behalve met

school.’ Zomaar een reactie van een veertienjarige

bezoeker na afloop van zijn bezoekje aan de

tentoonstelling Verlangen naar Mekka in 2013-

2014 in het Museum voor Volkenkunde in Leiden.

Via een aankondiging in de moskee, in het buurt-

huis of via via hoorden moslims over de tentoon-

stelling over de Hadj, de bedevaart naar Mekka.

De actieve publiciteitsaanpak van het museum

wierp zijn vruchten af. Niet alleen in de islamitische

gemeenschap maar ook in de Nederlandse

samenleving. ‘Zeker in de huidige tijd is het

belangrijk dat de gemiddelde Nederlander wat

meer weet over de islam’, schreef een bezoeker, ‘en

deze tentoonstelling is leerzaam. Je beeld over de

islam verandert. Daarom moet iedereen komen.’

26

ijk, die pastinaken zijn echt groot! Je kunt er soep van maken of iets anders. Ik denk dat het restaurant er ook wel wat kan gebruiken. Mooi toch, vorig jaar gezaaid en nu zijn het er al zo veel! Eigenlijk vind ik alles leuk hier. De hele dag buiten, met mijn handen in

de grond en mijn hoofd in de wind. Schoffelen, bladblazen, oogsten, onkruid wieden, kruiden plukken. Het terrein onderhouden, planten verzorgen, de regenmeter opmeten en soms wilgen knotten. Maar dat hoeft niet zo vaak. Meestal werk ik in de moestuin of ben aan het bladblazen. Dat moet nu vaak gebeuren, want er staan veel bomen op het terrein. Ik ben hier vier dagen in de week met mijn begeleidsters Léonie en Katja van stichting Philadelphia. Voordat ik in het museum werkte, ging ik naar school. Dat vond ik eigenlijk niks. In zo’n klaslokaal. Mijn klasgenoten missen me wel, maar ik vind het fijner hier. Lekker rustig. Soms kom ik wel eens bezoekers tegen. Die vragen wat we doen. Dan geven we ze soms groenten mee. Vergeten groenten. Nu alleen nog de snijbieten en dan zijn we klaar met het oogsten voor dit seizoen. Nee, moe ben ik nooit. Als ik thuiskom, plaag ik mijn vader altijd. ‘Weet je met welke apparaten ik vandaag weer heb gewerkt, pa?’ Mag eigenlijk niet, maar hij trapt er elke keer weer in.”

Wesley Kros is 21 jaar en heeft een licht verstandelijke beperking. Hij werkt in de moestuin van Slot Loevestein in een samenwer-kingsproject tussen het museum en stichting Philadelphia.

Lekker met je hoofd in

de wind

FO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER

Bekijk de film


27

en ik een verbinder?

Tussen Singer Laren en de

bezoekers? Die gedachte

spreekt me wel aan. Ik vóél

me in elk geval wel erg

betrokken bij zowel de

mensen als het museum. Vind het mooi

om als gastvrouw bezoekers welkom te

heten, ze wat te vertellen over het

museum en de collectie. Je hebt

natuurlijk ook altijd met enthousiaste

mensen te maken, niemand gaat naar

een museum voor z’n chagrijn. Terug

kerende bezoekers tonen zich ook

aangenaam verrast als we ze herken

nen. Wat ik verder bijzonder vind, is

onze geschiedenis. We zijn het oudste

particuliere museumtheater in

Nederland. Én we zijn op Amerikaanse

leest geschoeid. Met vrijwilligers

werken, dat komt daar vandaan. We

zijn nu met honderdtien – vooral –

vrouwen. Er gaat zelden iemand weg. Ik

ben hier bijna vijf jaar, sinds De Denker

in het museum is teruggekeerd. We

voelen ons ook gewoon enorm gewaar

deerd. We worden in de schijnwerpers

gezet op de nieuwjaarsreceptie, eens

per jaar gaan we met z’n allen op stap,

en we krijgen in de zomer een barbecue

aangeboden. De meesten van ons

komen ook uit het Gooi, dat vergroot

de verbondenheid met de Singer

familie. Zo noemen we het alleen nog

maar. Zei onze directeur dat, dat wij

vrijwilligers een van de belangrijkste

pijlers vormen waarop Singer Laren

rust? Dat is hartstikke leuk om te

horen!”

Nicole Söentken, vrijwilligster Singer Laren

Niemand gaat voor z’n chagrijn naar een museum

FO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER


SPECIALIST IN MUSEALE INRICHTINGENOverijsselhaven 71, 3433 PH Nieuwegein

T +31 (0)30 6060 823 - [email protected] - www.hwva.nl

TENTOONSTELLINGEN | EXHIBITS | VITRINES | INTERIEURS

NaTIONaLmUSEET - DENmaRk

JOODS HISTORIScH mUSEUm - amSTERDam

OpENLUcHTmUSEUm - aRNHEm

HOf VaN NEDERLaND - DORDREcHT

mUSEUm aaN DE STROOm - aNTwERpEN

mUSEON - DEN HaaG

ONTwERpERS: XpEX - B-aRcHITEcTEN - kOSSmaNN.DEJONG - OpERa amSTERDam - kINkORN - NORTHERNLIGHT


Column

KröllerMüller. De eerste keer oog in oog met ‘Café

chantant in de Nes te Amsterdam’ van Isaac Israëls. Die huidskleur, die armbeweging in combinatie met de hand op de buik. Alhoewel ik niet had verwacht dat ik mezelf hier zou vinden, is het alsof ik mezelf zie. In een vorig leven.

’s Avonds borrelend met vrienden leidt deze anekdote tot een discussie waarin naar voren komt dat musea – het Van Abbe uitgezonderd – de link met diversiteit en andere maatschappelijke relevante thema’s niet adequaat oppikken. Veelgehoord argument van meerdere van mijn zwarte (lees ook: kunstmakende en liefhebbende) vrienden is: ‘Ook IK wil mezelf tegenkomen op de muren van het Stedelijk of het Rijks. En dan niet alleen als page…’. Daar ben ik het mee eens. De canon is na al die jaren dat ik kunst kijk nog steeds zeer wit. De brug slaan naar kunstenaars uit de Afrikaanse diaspora gebeurt door grote musea zelden of nooit.Is dat door een gebrek aan identificatie? Een blinde vlek? Ontkenning van het koloniale verleden en de daaruit volgende veranderde bevolkingssamenstelling wellicht? Of willen we ALLEEN onszelf tegenkomen op de muur?

Inspiratie, schuring en confrontatie; dat is wat ik

zoek in musea. Andere visies, andere

beelden en andere werelden.Vorige zomer zag ik Song Dong in

het Groninger. ‘Waste Not’ is een installatie die hij met en rond de verzamel

drang van zijn moeder maakte. Nooit eerder zag ik een tentoonstelling die dagelijks leven, spiritualiteit, maatschappij en kunst zo organisch met elkaar verbond. Het Groninger heeft mij – terwijl ik Azië slechts één keer bezocht – via zijn programmering van diverse, mij aanvankelijk onbekende Aziatische kunstenaars door de jaren heen met een bredere blik naar Azië laten kijken. Er is wel degelijk een essentiële rol weggelegd voor Nederlandse musea als het aankomt op verbinding, herkenning en sociale cohesie in onze samenleving. Alsook wat betreft verbreding van beperkte visie en eliminatie van vooroordeel. Afbeeldingen van witte mensen staan voor mij herkenning niet in de weg: de huidskleur van het melkmeisje verhindert mij niet me te identificeren met de concentratie die zij ‘al melk gietend’ toont. Het omgekeerde moet dan toch ook mogelijk zijn?

/NESKE BEKS IS REGISSEUR , SCHRIJVER EN STORYTELLER\

Ontkenning of een blinde vlek?F

OTO

: RO

BE

RT

LAN

D

SPECIALIST IN MUSEALE INRICHTINGENOverijsselhaven 71, 3433 PH Nieuwegein

T +31 (0)30 6060 823 - [email protected] - www.hwva.nl

TENTOONSTELLINGEN | EXHIBITS | VITRINES | INTERIEURS

NaTIONaLmUSEET - DENmaRk

JOODS HISTORIScH mUSEUm - amSTERDam

OpENLUcHTmUSEUm - aRNHEm

HOf VaN NEDERLaND - DORDREcHT

mUSEUm aaN DE STROOm - aNTwERpEN

mUSEON - DEN HaaG

ONTwERpERS: XpEX - B-aRcHITEcTEN - kOSSmaNN.DEJONG - OpERa amSTERDam - kINkORN - NORTHERNLIGHT

FO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER


Samenwerking scholen en musea in de lift

KUNST BIEDT KINDEREN EEN ANDER PERSPECTIEF OP DE WERELD

/ Educatieve waarde \ 31

Samenwerking scholen en musea in de lift

Waarom zijn educatieve programma’s over kunst en cultuur zo belangrijk? “Leren kijken naar kunst en erfgoed is

cruciaal voor de maatschappelijke ontwik-

keling van kinderen. Het biedt ze een

ander perspectief op de wereld. Neem

bijvoorbeeld abstracte kunst. Misschien

houd je daar niet van, je kunt het wel leren

waarderen. En zoals je kunst kunt léren

begrijpen, kun je ook leren openstaan voor

andere meningen of religies. Kunsteducatie

leert kinderen dat er niet één waarheid is,

dat er ook andere standpunten zijn. Dat is

belangrijk in onze maatschappij, waarin

dialoog en het luisteren naar elkaars

standpunten een belangrijke kwaliteit is.

Daarnaast is het natuurlijk ook nodig dat

kinderen leren genieten van mooie dingen

en hun emoties daarover kunnen uiten.”

We zien steeds meer goede educatieve programma’s. Hoe komt dat? “Veel scholen en musea werken met passie

samen om bij jonge kinderen interesse op te

wekken voor kunst, cultuur en erfgoed. De

vele goede programma’s bieden hoop voor

de toekomst. Je ziet bijvoorbeeld vaak dat

musea een aanbod doen dat scholen kunnen

afnemen. Dat is al heel mooi. Het is nog

mooier als de samenwerking gelijkwaardig is

en leidt tot duurzame programma’s. Voor

het onderwijs staat de brede ontwikkeling

van kinderen voorop, voor musea gaat het

ook om een investering in de bezoeker van

de toekomst. Ik hoop dat musea en scholen

de komende jaren nog meer de samenwer-

king zoeken en vernieuwende educatieve

programma’s en doorlopende leerlijnen

ontwikkelen.”

Hoe werkt zo’n doorlopende leerlijn?

“Een goed voorbeeld vind ik het Flipje en

Streek museum Tiel. In het programma

‘Reizen in de Tijd’ maken kinderen op de

basisschool gedurende hun hele school-

periode een portfolio. De leerlingen

ontwikkelen allereerst een culturele

identiteit. Ze denken na over vragen als ‘wie

ben ik’ en ‘wie zijn mijn ouders’. Daarnaast

leren ze zelf een verzameling en een archief

aan te leggen. Na acht jaar volgt een

slotevaluatie. Sterk aan dit concept is het

goede netwerk tussen scholen, kunstenaars,

musea in de buurt en het Gelders Erfgoed.

Dit toont ook aan hoe belangrijk een goed

netwerk is voor een school.”

Niet iedere school zal een doorlopende leerlijn willen. Zijn er alternatieven? “Jazeker. Kijk eens naar de digitale

scheurkalender ‘Elke dag Kunst’ van het

Kröller-Möller Museum. Het fijne van dit

leermiddel is dat je het op elk gewenst

moment kunt inzetten, ook als er nog maar

een kwartiertje over is. Dat past goed in het

onderwijs, waar een dag zelden loopt zoals

je hebt gepland. Maar je kunt ‘Elke dag

Kunst’ op meerder manieren inzetten. In

een natuurkundeles kan een schilderij over

een storm bijvoorbeeld dienen als uitgangs-

punt voor een les over het weer.”

Dagelijks een dosis kunst en cultuur in de klas. Rekenen en taal leren aan de hand van beroemde kunstwerken. Of enthousiast aan de slag gaan met een eigen verzameling. In het basisonderwijs gonst het van de nieuwe educatieve kunstprogramma’s die musea en scholen samen ont wikkelen. Petra van Haren, voorzitter van de Algemene Vereniging van Schoolleiders, is er blij mee. “Dit biedt hoop voor de toekomst.”

De museumtip van:PETRA VAN HAREN, voorzitter Algemene Vereniging Schoolleiders

Nederlands Bakkerijmuseum “In dit museum in Hattem kun je alles leren over brood en koekjes bakken, en natuurlijk zelf aan de slag. Leuk detail: een tunnel onder de weg verbindt de twee hoofdgebouwen, en er is een spannend kelderlabyrint.”

“De scheurkalender is een verrijking en een aanrader voor andere scholen: eenvoudig in te passen in een overvol programma en het kost de leerkracht nauwelijks voorbereidingstijd.”

Christel Hensema, directeur van basisschool De Kleine Prins in Ede


Zijn er meer mogelijkheden tot integra-tie met de reguliere schoolvakken? “Het taal- en rekenprogramma van

Museum Boijmans Van Beuningen laat

zien hoe kunst en cultuur een inte-

graal onderdeel kunnen vormen van

de twee belangrijkste vakken van het

curriculum: taal en rekenen. Taal en

spelling gaan met sprongen vooruit

dankzij de kunstlessen en ook het

begrip voor vormen, meetkunde en de

werking van schaduw. Van de scholen

horen we ook het positieve effect op

andere vaardigheden, zoals associë-

ren, concentratie en een onderzoe-

kende houding. Sterk is ook de

intensieve samenwerking tussen

kunstenaar, museum en scholen.”

Kunnen alle leraren makkelijk uit de voeten met zo’n lesprogramma?

“Dat blijft een spannende opdracht.

In het curriculum van de toekomst

krijgen scholen de vrijheid om naast

de basisvakken zelf uren in te vullen.

Niet elke leerkracht zal daarbij kiezen

voor kunst en cultuur. Wat mij betreft

liggen er twee opgaven: zorgen voor

een doorlopende leerlijn cultuuredu-

catie door de hele schoolloopbaan van

kinderen én professionalisering van

de leerkrachten. Zij moeten leren hoe

je kinderen inspireert. Musea kunnen

daarin een belangrijke rol spelen. Het

Maritiem Museum in Rotterdam

werkt bijvoorbeeld goed samen met

de Pabo. Dat verdient navolging.”

EN DE PRIJS GAAT NAAR…Meer samenwerking tussen musea en basisscholen: dat is het doel van de Museum educatie Prijs, in 2015 ingesteld door Minister Bussemaker van OCW. Ter voorbereiding van de prijs verzamelde een speciale taskforce van de Museumvereniging een jaar lang de ‘best practices’ van museumeducatie. Door deze voorbeelden in de schijnwerper te zetten, dienen zij op hun beurt als

inspiratie voor nieuwe samenwerkingsplannen, om zo cultuureducatie nog steviger te verankeren in het onderwijs. Petra van Haren is voorzitter van de jury van de Museum educatie Prijs. Uit de ruim zestig inzendingen van 2015 werd een top 3 gekozen: 1. ‘Elke dag Kunst’ van het KröllerMüller

Museum in Otterlo2. Het taal en rekenprogramma van

Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam

3. ‘Reizen in de Tijd’ van het Flipje en Streekmuseum Tiel.

Het winnende project moest innovatief zijn, overdraagbaar naar andere regio’s en goed te gebruiken in de klas. Ook moest de samenwerking tussen scholen en musea echt gelijkwaardig zijn. ‘Elke dag Kunst’ kwam als winnaar uit de bus.

‘Elke dag Kunst’ van het Kröller-Müller Museum

‘Elke dag Kunst’ is een applicatie op het digitale schoolbord. Elk museum kan de database van

de ‘scheurkalender’ vullen met eigen kunstwerken, die leerkrachten kunnen verbinden aan

lokale geschiedenis, filosofie of aardrijkskunde. De leraar klikt op een afbeelding , waarna een

vraag of opdracht in beeld komt. De afbeeldingen geven erfgoedcultuur uit de omgeving

betekenis.

1

Bekijk de film


“‘Reizen in de Tijd’ helpt mee om erfgoededucatie structureel te verankeren in het onderwijs. Een leerling kan zijn digitale portfolio zijn hele basisschoolloopbaan mee - nemen en aanvullen. Daardoor wordt een culturele ervaring minder een incident en meer onderdeel van de structurele aanpak van cultuuronderwijs in de school.”

Ben Bregman, adviseur Erfgoed & Onderwijs bij Gelders Erfgoed

FO

TO: M

AU

D H

ELD

EN

SF

OTO

: FR

ED

ER

NST

“De kunstlessen en museum bezoeken geven een grote stimulans aan de ontwikkeling van onze leerlingen, zowel cognitief – taal en rekenen – als sociaal-emotioneel. De kennis over de kunstwerken beklijft enorm. Leerlingen van groep 2 hebben het soms weken na de kunstles nog steeds over de ‘patronen’ die ze plotseling overal om zich heen herkennen.”

Een docent van OBS de Taaltuin in Rotterdam


‘Reizen in de Tijd’ van het Flipje en Streekmuseum Tiel Het programma ‘Reizen

in de Tijd’ is een

doorlopende leerlijn

gedurende de gehele

basisschool. Kinderen

leren een verzameling

aan te leggen en

beantwoorden vragen

over hun eigen afkomst.

Het programma is heel

innovatief. Naast

bezoeken aan musea en

creatieve lessen spelen

leerlingen serious games

via de website.

Het taal- en reken-programma van Museum Boijmans Van Beuningen

Dit is een project van

kunstenaar Wolf

Brinkman in samenwer-

king met het museum

en twee basisscholen in

Rotterdam. Aan de

hand van beeldende

kunst, bijvoorbeeld het

schilderij ‘De Drie

Maria’s aan het graf’

van Jan van Eyck,

breiden kinderen hun

woordenschat uit, met

woorden als perspec-

tief, compositie en

textuur. Ook rekenen

en begrippen uit de

meetkunde komen aan

bod.

2

3

34

Erik: “Die handschoenen? Dat is geen aanstellerij hoor, sommige meubels zijn driehonderd jaar oud.”Jannes: “Ze zitten trouwens ook in het lespakket dat je hier krijgt, om alvast te wennen.”Erik: “Museum Van Loon voelde het als maatschappelijk gemis dat musea niets deden voor het mbo. Daarom hebben ze in 2011 in nauw overleg met het HMC – het Hout en Meubileringscollege – ‘Een huis dat werkt’ ontwikkeld. Het programma bestaat uit twee lessen in het museum en daarna het geven van een presentatie op school. Want studenten moeten ook een verhaal over kunnen brengen, je mag geen meubelkluizenaar worden.”Jannes: “We leren stijlen en materialen herkennen. De basis van het meubelmaken is weinig veranderd.” Erik: “Maar je ziet hier wel dat ze vroeger niet krimpvrij konden construeren.”Jannes: “Een van de opdrachten in het museum is het beschrijven van een stoel. De verbindingen, de decoraties. En je gaat hem natekenen.”Erik: “Grappig dat studenten kunstgeschiedenis daar veel meer moeite mee hebben. Mbo’ers gaan meteen aan de slag, terwijl kunsthistorici doodsbang zijn dat ze fouten maken.”Jannes: “En wist je dat na dit programma meer leerlingen voor restauratie kiezen? Eh… zelf weet ik nog niet of ik die kant op ga. Design vind ik ook erg leuk. Surfplanken ontwerpen, bijvoorbeeld.”Erik: “Je hebt dan in elk geval voldoende ambachtelijke vaardigheden aangeleerd, én kwaliteit leren beoordelen. Ik zou het alleen maar jammer vinden omdat je zo op de timmerman van Rembo en Rembo lijkt. Google maar eens.”

Erik Turkenburg (l), instructeur HMC mbo vakschool voor hout, meubel en interieurJannes Boonstra (r), derdejaars student ontwerpend meubelmaken

‘EEN HUIS DAT WERKT’

FO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER

35

it was niet mijn eerste bezoek aan het Airborne Museum ‘Hartenstein’. Maar wel het meest indrukwekkende. Komt ook misschien omdat ik me naar aanleiding van de zeventigjarige herdenking in de Slag om

Arnhem ben gaan verdiepen. Deze keer wilde ik weten wat er nou eigenlijk mis ging en wie er allemaal bij betrokken waren. De films in het museum geven daar een heel goed beeld van. En dankzij de kaarten kon ik precies plaatsen hoe de geallieerden en de Duitsers zich door en om de stad bewogen. Scheelt ook dat ik vlakbij woon en het hier dus ken – dan zie je het zó voor je. Ja, en dan die tentoonstelling Van Huis en Haard. In één

dag moesten alle 90.000 inwoners hun huis verlaten. En dan maar afwachten wat je nog terugkrijgt. Nou, weinig: de Duitsers hebben heel veel geplunderd voor het thuisland. Goed om dit allemaal vast te leggen. Voor de mensen die het hebben meegemaakt, voor veteranen, van wie er natuurlijk steeds minder zijn, en zeker ook voor toekomstige generaties. Uiteindelijk is de doorbraak toch hier begonnen. Ik wijs toekomstige bezoekers ook graag op de Experience. Dan zit je echt midden in de gevechten, compleet met ontploffingen, flitsen, lawaai. Heftig hoor. Dat emotioneerde me ook wel.”

Gé Nijenhuis, museumbezoeker

‘Hoewel de slag verloren ging, is

de doorbraak hier wel begonnen’

FO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER


In het kort

COLLEGES VOOR DE JONGE BEZOEKERBij de MuseumJeugdUniversiteit leren kinderen van alles!

Spannende colleges, gegeven door echte experts en wetenschap-

pers, wekken en voeden de nieuwsgierigheid van kinderen van

acht tot twaalf jaar. Ook het Afrika Museum in Berg en Dal doet

mee. Hoe krachtig is een amulet of een spijkerbeeld? Hoe

beschermt een Malinese jager zich? In colleges van een uur

krijgen de kinderen antwoord op allerlei vragen. En de ouders?

Die mogen niet mee de ‘collegebanken’ in. Ook veel andere musea

doen mee aan het concept. Het idee van de MuseumJeugdUni-

versiteit werd in 2009 geïnitieerd door het Rijksmuseum van

Oudheden in Leiden.

Letters leren met kinderboekdieren Lekker springen over ijsschotsen, net als Kleine IJsbeer, of kruipend

op bezoek in het hol van Vos en Haas. Het Kinderboekenmuseum in

Den Haag ontwikkelde de tentoonstelling ABC met de dieren mee

speciaal voor peuters. Van Rupsje Nooitgenoeg tot Dikkie Dik: alle

kinderboekendieren zijn vertegenwoordigd. Dat is bijzonder, want

de meeste educatieve programma’s in musea worden gemaakt voor

kinderen die al kunnen lezen. Hier ontdekken peuters al spelend

letters, klanken en rijmwoorden. Dat doen ze op bekend terrein,

met de figuren die ze al kennen uit de verhaaltjes voor het slapen

gaan. ‘Een hele leuke tentoonstelling voor de kleintjes’, ‘Aanrader’

en ‘Het was een supermiddag’, twitterden ouders. En het was niet

alleen een succes voor de peuters: ‘Ontzettend leuke interactieve

doe-tentoonstelling. Voelde me weer even kind!’

FO

TO: E

VE

LIN

E V

AN

EG

DO

M

www.brandwachtenmeijer.nlUtrecht T: +31 (0)30 241 6800


In het kort

Kijken met je handenZelf een stoel van Rietveld in elkaar zetten? Dan ontdek je pas wat er komt kijken

bij een goed ontwerp. Dit kan in de werkplaats van het Centraal Museum in

Utrecht, en het is een groot succes. “Het is een heel verrijkende ervaring”, zegt

Martin van 68. “Niet alleen ben je weer eens ouderwets met je handen bezig, je

ontmoet ook allerlei leuke mensen.” De werkplaats is er voor alle bezoekers, niet

alleen voor kinderen. Wat

zij maken, hangt af van het

onderwerp van de tijdelijke

tentoonstelling. De

timmerwerkplaats kan zo

veranderen in een naai-

atelier (Stof tot Nadenken, 2010), een werkplaats

voor de vrede (In Vredes-naam, 2013) of een atelier

voor surreële technieken

(Surreële Werelden, 2014).

Handen en ogen tekortWetenschap en techniek een ver-van-hun-

bed-show voor kinderen? Welnee, dat weten

ze bij Continium in Kerkrade maar al te goed.

In dit interactieve doe- en ontdekmuseum

komen kinderen handen en ogen tekort. Hoe

werkt een robotchirurg? Hoe zit je brein in

elkaar en hoe lanceer je een raket? Boeken

overboord en aan de slag! Hier staat het

experiment centraal. Stap bijvoorbeeld in het

Time Warp Theater en vlieg door de tijd, maak

zelf een technische gadget in het Science Lab

of stap letterlijk ’s werelds grootste brein in.

Niet voor niets dus dat Continium al een paar

keer uitgeroepen is tot het leukste museum

voor kinderen van Nederland. Uit het jury-

rapport van de kinderen: ‘Er zijn heel veel

activiteiten, te veel om op te noemen. Je kon

bijvoorbeeld een wereldreis maken, die begon

bij de oerknal. En: alles was voor kinderen!’

Rapportcijfer: een 9,3. Niet slecht, toch?

SchedelLABVoor de eerste keer ter wereld werd bij een patiënt de complete schedel

vervangen door een kunststofmodel. Deze 23 uur durende operatie in het

Universitair Medisch Centrum in Utrecht (UMC Utrecht) vormde de

aanleiding voor de tentoonstelling SchedelLAB in het Universiteitsmuseum.

Kinderen en volwassenen kregen uitleg over deze bijzondere ingreep aan de

hand van gesprekken door experts en videobeelden over de operatie en

werden zo betrokken bij de wetenschap. Ze leerden over schedels van mens

en dier, over andere schedeloperaties en ook over hun eigen hersenpan.

Daarnaast konden ze 3D-foto’s maken van hun gezicht en hun schedel. Met

deze selfies droegen ruim vierhonderd bezoekers bij aan het onderzoek van

het UMC Utrecht.


SUPERINSECTEN ZOO ANTWERPEN QUASAREindhoven, Amsterdam, Helmond, Hannover, Stuttgart, Antwerp, Paris, Abu Dhabi, Doha, Atlanta

www.gielissen.com

WELCOME TO OUR WORLDOF INTERIORS & EXHIBITIONS

In het kort


Groeten uit RigaLetland en Groningen delen geschiedenis. In de negentiende

eeuw koersten meer dan vierhonderd zeekapiteins uit de

Groninger veenkoloniën richting de Letse hoofdstad Riga.

Zij haalden er hout voor de zagerijen in het noorden van

Nederland. Het Veenkoloniaal Museum in Veendam organi-

seerde daarover de tentoonstelling Groeten uit Riga en rolde

een educatief project uit. Het legde contacten met Letland en

liet leerlingen van de Winkler Prins Scholengemeenschap uit

Veendam daar op bezoek gaan. Samen met studenten uit Riga

zochten ze naar sporen uit hun gemeenschappelijke verleden.

Het resultaat: een mooie film die in 2011 zelfs de prijs won

voor ‘Best Student Film’ op een filmfestival in Litouwen.

Het museum in de klasZelfgetekende kruidnagelbootjes, kinderen die zelf vuur leren

maken: het project Zeeuws Museum in de School van het Zeeuws

Museum maakt heel wat energie los. ‘In de weken dat het project

loopt, zie je een deel van de klas veranderen in een museum’, schrijft

de Algemene Basisschool

Middelburg, partner van

het Zeeuws Museum in dit

project. Het museum heeft

een uitleencollectie

gemaakt waarmee het naar

basisscholen toe reist. Zo

verwerven leerlingen van

alle leeftijden kennis die

past binnen een doorlopen-

de, vakoverstijgende

leerlijn. En dat wordt

gewaardeerd: in 2014

kreeg het programma

een nominatie voor de

Europese ‘Children in

Museums Award’.

DE KUNST VAN HET PRESENTERENGLASCOM presentatie- & vitrinesystemen

Ontwikkeling en fabricageIndustrieweg 34 • 3762 EK SoestE [email protected] www.glascom.eu

GLASCOM Museum is gespecialiseerd in het ontwerpen en bouwen van standaard en maatwerk glazen vitrinesystemen in opdracht van musea.Het tentoon te stellen object staat altijd centraal en vraagt soms om een speciale uitvoering van de vitrine. GLASCOM Museum denkt mee en zorgt voor een uitvoering die perfect aansluit op de wensen van de opdrachtgever. GLASCOM Museum biedt deskundig ontwerp-advies met betrekking tot• beveiliging;• conservering;• belichting;• extra helder ontspiegeld glas;• demontabele systemen;• maatwerk.

Voorgrond: Noord Veluws Museum, NunspeetAchtergrond: Deens Nationaal Maritiem Museum,Helsingør


Basisweg 45 1043 AN Amsterdam Telefoon: 020 585 85 85 www.eyesonmedia.nl [email protected]

VERKOOP & VERHUUR VAN MÉÉR DAN1000 ART. VOOR PROF FOTOGRAFIE.

• PHASE ONE

• MAMIYA LEAF

• CAMBO

• PROFOTO

• CANON

• PHOTOFLEX

• EPSON

• LUMEDYNE

• MERCATO

• HAHNEMÜHLE

• PERMAJET

• LAC IE

• I LFORD

• COLORAMA

• ETC .

Basisweg 45 1043 AN Amsterdam Telefoon: 020 585 85 85 www.eyesonmedia.nl [email protected]

ALLES OP HET GEBIED VAN PRINT & FINISHINGALLES OP HET GEBIED VAN PRINT & FINISHING• ECHTE LAMBDA FOTOPRINT

• RAAM/DEUR/MUUR STICKERS

• FOTOWANDEN OP FOTO,

BEHANG, VINYL, ETC.

• EPSON FINE ART PRINT

• PRINT DIRECT OP PLAAT:

DIBOND/FOREX/HOUT ETC.

EN IN ELKE VORM TE SNIJDEN

• OPPLAKKEN EN MONTEREN

• PLEXIFICEREN

• PRESENTATIEWANDEN

• COMPLETE EXPOSITIES

• LIFE SIZE POP-UPS

• MAATWERK MOGELIJK

PHASE ONECULTURAL HER I TAGE

ZELF H IGH-ENDD IG I TAL I SEREN


Column

Mijn dochter kan helemaal

geboeid zijn door een schilderij dat ze mooi vindt, maar ik ben eigenlijk helemaal geen museumtype. Zie ik een schilderij dat mij aanspreekt, dan ben ik na twee minuten toch echt wel helemaal uitgekeken. Ik verwacht van een museum geen entertainment, maar ik wil wel verrast worden, geboeid of getriggerd. En als ik mijn klas meeneem naar een museum, wil ik dat de leerlingen er iets leren.De combinatie leerzaam en verrassing blijkt lastig. Hoe maak je een museum leerzaam? Met veel informatieborden? Dat kan. Zo was ik in het Frietmuseum in Brugge: aan de wand het ene informatiebord na het andere. Over soorten aardappelen en hoe ze groeien, over het proces van rooien en de verschillende oliën waarin de frites uiteindelijk worden gebakken. Terwijl door het hele gebouw de geur van verse patat hing, probeerde ik serieus die borden in mij op te nemen. Maar de verleiding van de geur was te sterk en het hoofd te snel verveeld.Moet het dan juist heel interactief? Veel schermen, filmpjes en quizzen? In zo’n museum ben ik ook geweest: bij elk scherm minimaal drie mensen, maar

daar in de hoek was er nog één vrij!

Kapot. Een zucht van moedeloosheid

ontsnapte me. In de volgende zaal stonden

hometrainers. Moest ik als een gek fietsen om iets over calorieën te

weten te komen! Vervolgens sloeg ik het hele interactieve aanbod maar even over … Te kwetsbaar. Te afhankelijk van stemming.

Nee, dan het het ‘Pavilhão da Agua’– het watermuseum – in Portugal. In de stromende regen liep ik van de tram naar het museumgebouwtje. Bij de ingang werd ik verwelkomd door een indrukwekkende waterzuil. Binnen een groot waterrad dat van alles in beweging zette. Slechts een tiental kleine, ingedamde waterverschijnselen werden gedemonstreerd. Het spetterde en plonsde en bij elk presentatie was precies voldoende informatie om het te begrijpen. Kinderen stonden geïntrigeerd te kijken en te voelen. Ervaren en informeren waren perfect in balans. Laat kinderen leren door verwondering en door zelf te ontdekken, maar overspoel ze niet. Buiten kwam de regen nog altijd met bakken uit de hemel, maar wat had ik genoten.

/RACHEL BAAN IS LERAAR VAN HET JAAR 2015\

Perfect in balans


Hier sta ik op Schokland, op historische bodem. Ik denk aan de eeuwige strijd met het water. Aan de vissers. Het

geheim van droge voeten. Aan de smalle brug die Noord met Zuid verbond. Waar mensen van verschillende geloven

elkaar wel moesten vasthouden en een dansje waagden.

Museum Schokland, UNESCOerfgoed


Daar lopen ze. De tuin is historisch, het moment is nu. Bijna is het zover, geen twijfel, geen uitweg. ‘Ja, ik wil’.

Museum Menkemaborg, Uithuizen


FO

TO: A

NO

UK

WU

BS


Koninklijk Eise Eisinga Planetarium


Ik kijk omhoog. Naar het planetarium van Eise Eisinga. Eise, die moest bewijzen dat de

aarde niet uit haar baan zou schieten. Hij offerde zijn woonkamer op, werkte zeven

jaren lang en gaf bange burgers hoop.


The Winter Anti Depression Show, Marres, Maastricht

/ Belevingswaarde \ 49

Als het donker is en winter, hoe word ik dan gelukkig? Met een spiegel schijnen, zoeken, richten en een kakafonie aan zomerse geluiden opvangen. Dat kan bij Marres. Ogen en oren op scherp. Als ik naar buiten loop, gloei ik een beetje.

FO

TO: G

ER

T J

AN

VA

N R

OO

IJ


Clair-obscure doorkijkjes. De portretten van Jan Mankes. Hier wil ik zijn. Kopje thee

drinken, en een haas zien. Of een hert.

Museumcafé Belvédère, Oranjewoud

/ Economische waarde \ 51


Hotspot

Net als in de film


Echte ontmoeting Bij aankomst in Noord, de bootvaart nog

in je benen, doemt voor je een enorm

gebouw op. Het is ontworpen door het

Oostenrijkse architectenbureau Delugan

Meissl. Een iconisch gebouw, een land-mark. Afhankelijk van waar je staat, oogt

het gebouw soms slanker, dan weer hoger,

soms gedrongen en dan weer meer open.

Architect Roman Delugan: “Het gebouw

verandert van seconde tot seconde. Je

ogen zijn een levende camera.” Los van

deze ruimtelijke effecten wilde de

architect een gebouw neerzetten waar

meerdere functies op een natuurlijke

manier samenkomen. Hij zet zich daarmee

af tegen het idee dat je slechts toeschou-

wer bent, zoals in megabioscopen – in de

woorden van Delugan ‘consumptietem-

pels’. Hij wilde een plek creëren waar

mensen elkaar daadwerkelijk kunnen

ontmoeten na het bekijken van een film of

tentoonstelling. Daarom ligt in het hart

van EYE de open arena, waar volgens

Delugan ‘het echte contact plaatsvindt’.

Op de pont trekt een gebouw aan de noordoever van het Amsterdamse IJ meteen je aandacht: het gigantische, witte EYE Filmmuseum. Sinds de opening in 2012 heeft het museum een aanzuigende werking op toeristen, Amsterdammers en young professionals. Naar EYE ga je om je onder te dompelen in de wereld van de film, voor een kop koffie met fabuleus uitzicht op het IJ of voor die ene must see-tentoonstelling. Alle reden voor een bezoek.FOTO’S: EDWIN WEERS

Plek met allureDat het in de praktijk ook zo functioneert,

blijkt als je op een doordeweekse dag de

sfeervolle ruimte binnen loopt. Deze week

is EYE gastheer van animatiefestival

‘KLIK’. Overal liggen bezoekers relaxed op

grote roze kussens: jongeren die de

programmering nog even doornemen, een

animator die aan een tekening werkt,

ouders die al om drie uur ’s middags

ontspannen hun eerste wijntje bestellen.

De kinderen vermaken zich wel.

Productdesigner Rikst van Dijk en net

afgestudeerd theatermaker Esteban van

der Wolf hebben een unlimited pass

gekocht en zijn verdiept in het program-

maboekje. “We willen zelf ook een

stopmotion-filmpje maken. Daarom komen

we hier inspiratie opdoen. Zo verheug ik

me enorm op de presentatie van de

internationale spreker van Pixar”, zegt

Esteban.

Het is niet de eerste keer dat zij in EYE

komen. Rikst: “We wonen in Amster-

dam-Noord, en het is een geweldige plek

“EYE is een plek met allure en heeft

zelfs in de herfst een geweldig

terras in de zon”


“Toen we hier net binnenkwamen, moest ik even wennen aan de hoeveelheid indrukken. Maar nu raak ik steeds meer gefocust”

“Dit museum is echt cool”

De museumtip van:

INGE SCHEIJDEmarketingmanager Tentoonstellingen EYE

De Hallen Haarlem “Hier zijn bijzondere hedendaagse kunsttentoonstellingen te zien. Heel fraai ingericht en daarnaast zeer informatief.”

/ Belevingswaarde\ 55

‘upcoming Noord’ amper aan. Daarmee is de

fysieke barrière van het IJ geslecht en het

centrum van Amsterdam een stuk groter

geworden.

Prettige werkplekEen punt van aandacht is dat de bewoners uit de

Van der Pekbuurt en andere delen van Noord de

weg naar EYE nog niet goed weten te vinden.

“We ontwikkelen speciale programma’s voor de

buurtbewoners zoals de filmclub Noord en

bieden korting aan op vertoon van hun vuilnis-

pas”, legt Marnix uit, “maar dan nog is de drempel

hoog. We blijven ons best doen om de komende

jaren ook deze doelgroep aan ons te verbinden.”

Ondertussen is het restaurant volgestroomd: met

dagjesmensen, maar ook met veel mensen die er

vergaderen of werken. Een van hen is Hubert

Poell. Wat hij voor de kost doet, is hem zelf ook

niet helemaal duidelijk, maar hij schrijft wel aan

een scenario voor een film. “Een soort Magnolia.

Ken je dat? Maar dan spelend in Amsterdam-

West.” Hubert is vaak in EYE te vinden. Het is

voor hem een prettige, goed bereikbare plek

waar hij zijn ideeën kan uitwerken. “En ze komen

hier niet om de tien minuten vragen of ik nog

koffie wil. Heerlijk. Ik voel me hier thuis, en wie

weet ontmoet ik nog mensen die mij kunnen

helpen bij mijn film.”

Focus op filmsJe zou bijna vergeten – zo lekker zit je – dat je

vanuit het restaurant naar alle culturele ruimtes

in het gebouw kunt gaan. Bijvoorbeeld naar de

expositieruimte. Met wisselende tentoonstellin-

gen over bijvoorbeeld William Kentridge, of zoals

nu, Michelangelo Antonioni. Het contrast met de

sfeer in het restaurant is groot. Hier is het rustig,

donker. Aandachtig kijken de bezoekers naar

filmfragmenten van de Italiaanse cineast

Antonioni, op dertien grote schermen te zien.

Studente Film- en literatuurwetenschappen Anne

van den Dool heeft als verrassing haar vriend

Paul Buckley, filosoof en journalist, meegenomen

naar EYE. “Ik ben zelf heel erg fan van Antonioni

en ik hoop Paul enthousiast te maken voor zijn

films. Toen we hier net binnenkwamen, moest ik

even wennen aan de hoeveelheid indrukken.

Maar nu raak ik steeds meer gefocust. We

kunnen niet alles helemaal zien, maar het is een

geweldige prikkel om later al zijn films te gaan

bekijken.”

om exposities en films te bezoeken. Ja, het is wel

echt onze buurtbioscoop.” “En vergeet niet dat je

hier ook prima je ouders mee naartoe kunt

nemen. Het is een plek met allure en heeft zelfs in

de herfst een geweldig terras in de zon”, vult

Esteban aan.

Upcoming NoordDe bezoekersaantallen liegen er niet om: met

jaarlijks zo’n 350.000 betalende bezoekers –

200.000 filmbezoekers en 150.000 mensen die

de wisselende tentoonstellingen bezoeken –

heeft EYE veel meer bezoekers getrokken dan

vooraf was ingeschat. “Dat we met deze architec-

tuur niet onopgemerkt zouden blijven, wisten we

wel”, vertelt medewerker Marnix van Wijk, “maar

dit overtreft ieders verwachtingen.”

EYE is van groot belang voor de ontwikkeling van

Amsterdam-Noord. Eerder was deze zijde van

het IJ een onaantrekkelijk gebied. Met de komst

van EYE hebben ook andere culturele instellingen

zich in Noord gevestigd, de eerder voor sloop

bestemde Van der Pekbuurt wordt opgeknapt en

de ponten kunnen de aantallen bezoekers naar

“Ik voel me hier thuis, en wie weet ontmoet ik nog

mensen die mij kunnen helpen bij mijn film”


Nieuw licht op de zaak?Verzelfstandiging, beleidsplan, organisatie- ensamenwerkingsvraagstukken, bedrijfsplan, projectplan en management

Bewezen resultaten in de culturele/museale en publieke sector

[email protected]+31 (0)20 627.61.48+31 (0)6 5115.34.24www.luciesnoeker.nl

www.tekstenuitleg.nl houtmarkt 21 haarlem 023 5316693

De museumtip van:

ANNE VAN DEN DOOL, auteur en student Film- en literatuurwetenschappen

Galleria nazionale d’arte moderna e contemporanea “De entree van dit prachtige gebouw in Rome is magisch: een versplinterde spiegelvloer, waarvan niemand weet of je erop mag lopen. Ze hebben een enorm gevarieerde collectie. Het mooist vond ik het drieluik van Giacomo Balla.”

ESTEBAN VAN DER WOLF, theatermaker

Teylers Museum“In het verleden heb ik genoten van het kleurwerk van Rafaël en was ik overdonderd door de etsen van landschapschilder Claude Lorrain. Dit jaar is in dit Haarlemse museum de tentoonstelling Echte winters, met ijskoude Nederlandse winterlandschappen.”


Voor deze wisselende tentoonstelling

moeten bezoekers extra betalen. De

permanente tentoonstelling in het

souterrain van het museum is zonder

toeslag te bekijken.

Zelf belevenVoor het green screen, waar je zelf een

filmpje kunt maken, staat een familie uit

Noord-Brabant woest te gebaren. “Kom

op Loek, vliegen! Vliegen!”, moedigt de

vader zijn zoon aan. Het filmpje wordt na

afloop naar hun e-mailadres gestuurd: een

blijvende herinnering aan een dagje EYE.

Verderop liggen de jonge, Franse toeristen

Marin en Tiphane dicht tegen elkaar aan in

een van de gele videocabines. Ze spelen de

filmquiz. “Niet veel vragen over Franse

films, maar ik scoor best goed”, lacht Marin.

“We zijn drie dagen in Amsterdam, en alle

gidsen raden EYE aan. En terecht. Het is

een geweldige ervaring: het gebouw is

heel modern en mooi en we vermaken ons

enorm met alles wat we hier kunnen doen.”

Museale karakterEind 2015 krijgt de EYE-bezoeker er nog

een ervaring bij. Op meerdere plekken in

het museum komen dan apparaten te

staan die de geschiedenis van de film laten

zien als je eraan draait. Dit is een uitbrei-

ding van de permanente tentoonstelling

en het draagt bij aan het museale karakter

van EYE. “Dit museum is echt cool”, glundert Thijmen. Hij staat met zijn

vriendjes voor een interactief scherm te

springen en te dansen. Hij struikelt bijna

over zijn eigen woorden: “In welk museum

kun je nu met een koptelefoon en een Ipad

filmpersonages tot leven laten komen?

Hoe heette die griezelfilm ook alweer,

Fenne? Oh ja, Nosferatu. En het filmpje

met die tijdreis was ook gaaf om samen te

maken.” Fenne knikt en springt gelijk weer

de lucht in. Hun vader kijkt even om een

hoekje of het goed gaat en bestelt nog wat.

Hier in EYE stap je even uit de realiteit,

begeef je je in andere werkelijkheid. Net

als in de film.

58

ij stond eigenlijk niet op ons programma. Maar toen wees een medewerker van het Spoorwegmuseum mij en mijn kleinkinderen erop: jullie moeten echt de Vuurproef doen. Die heeft ook een prijs gewonnen in

2014, een soort Oscar van de amusementsindustrie. Goed, Dion, Dewi en ik naar binnen. Het begint heel rustig. Rutger Hauer vertelt over de geschiedenis van de trein. Best interessant. En dan loop je een volgende ruimte binnen. Een dame op een monitor: ‘Ik weet dat jullie denken dat we nu het depot met treinschatten in gaan. Maar ik weet iets veel beters!’ En dan sta je zomaar in een locomotief. Blauw licht. Sinister. Rook om je heen. Iedereen gaat zitten, er zijn vijftien of twintig plaatsen. Voorin: een machinist, een stoker, een remmer. Dan begin je aan een spectaculaire reis door te tijd. De trein gaat rijden. Het lijkt een simulator. Dezelfde dame vertelt wat je moet doen. De druk opvoeren, de snelheidshandel bedienen. Dion was bestuurder, ik remmer. De grap is dat je geen enkele invloed op de trein hebt. Hij gaat steeds harder. Je scheurt door de sneeuw, dan ineens door het Wilde Westen, je duikt een ravijn in, dan vlieg je door de toekomst, hangt de trein aan rails. Harder en harder. En Dion maar als een idioot overal aan rukken en trekken. ‘Opa, remmen!!’ ‘Ik doe mijn best’, riep ik terug. Dat was gejokt. Bám, het eindigt met een klap op het stootblok. Al die tijd wist ik niet waar de rem zat.”

Harry van Dijk, museumbezoeker

‘OPA, REMMEN!’

FO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER

59

Een confrontatie met je hoofd

rappige ruimte, dat Kabinet met al die spiegels in Het Dolhuys. ‘Een confrontatie met je eigen hoofd’, is het idee. Ben benieuwd. Aha, er staan overal vragen op geschilderd. ‘Ben jij de baas over je binnenkamer of is je binnenkamer

jou de baas?’ De binnenkamer, denk ik. Hm, dan zou je je gedachten niet kunnen beïnvloeden. Dat is wel gek. Die vraag laat ik even liggen. Deze dan: ‘Wat wil je aan je hoofd veranderen?’ Nou, ik ben wel eens wat narcistisch, denk te veel over mezelf na. Dat kan beter. En uiterlijk? Voorlopig niets hoor. ‘Is er ooit iets in je leven gebeurd waardoor je hoofd veranderd is?’ Ja, toen ik vier jaar was. Mijn

broertje kreeg kanker. Dat heeft me sneller volwassen gemaakt. Gelukkig gaat het allang weer goed met hem. Nog maar eens die binnenkamer doen… Nee, ik weet het nog niet. Eerst maar: ‘Hoe creëer je rust in je hoofd?’ Die is niet moeilijk: naar muziek luisteren. Het liefst naar treurig klassiek, dat brengt me altijd aan ’t huilen, dan vergeet ik alles. ‘Wat is er bijzonder aan je hoofd?’ Ik probeer mensen niet na te apen, probeer niemand te klonen, dat maakt mij en mijn hoofd speciaal. Moet ik nu wéér over die binnenkamer en de baas nadenken? Weet je wat, het antwoord laat ik gewoon in het midden.”

Nezaket Aydin, museumbezoekerFO

TO: R

OB

OV

ER

ME

ER

[email protected]+31(0)368414343+31(0)643052043aangesloten bij

TACO PAUKA

Ecom

are,

Texe

lConceptRealisatieManagement

inspirerende inhoudelijk sterke en betekenisvolle concepten en uitwerkingen

voor (ruimtelijke) narratieve projecten

AMC . Amsterdam Museum . Fries Museum . Fries Verzetsmuseum Gemeente Amsterdam . Kinderboekenmuseum . Keramiekmuseum Princessehof

NAi . Science Center NEMO . Onego Events . Stadsarchief Amsterdam Universiteitsmuseum Utrecht . Verzetsmuseum Amsterdam

www.grobenzo.nl

M u s e u m B o e r h a a v e L e i d e n , A n a t o m i s c h T h e a t e r, T i n ke r I m a g i n e e r s Te c h n i e k - P h a n t a V i s u a l AV S o l u t i o n s ©Foto:Mike Bink


In het kort

Alsof je het zelf meemaaktIn het Amsterdamse Verzetsmuseum Junior reizen

kinderen met de tijdmachine naar het Nederland

van de jaren ’40-’45. Daar maken ze kennis met de

verhalen van het Joodse meisje Eva, of van Jan, die

ouders heeft die in het verzet actief zijn. Ook Nelly,

die lid is van de jeugdclub van de Nederlandse

nazipartij, vertelt haar verhaal. In de cockpit van een

vliegtuig kunnen de kinderen bovendien verhalen

uit Nederlands-Indië, Suriname en de Antillen

beleven. ‘Het voelt alsof ik zelf alles meemaak’, aldus

de reactie van een van de jonge bezoekers in het

gastenboek. ‘Jullie laten zien hoe erg het was, ik ben

er erg bij stil gaan staan.’

Kazematten: terug in de tijdKazematten? Dat is een ander woord voor een vesting, een plek dus om je

te verdedigen. In Vlissingen kun je De Kazematten sinds 2013 bezoeken.

Dat is het resultaat van Europese subsidie, én een bijzondere samenwer-

king tussen het waterschap, MuZEEum en gemeente. “Door de combina-

tie van partijen was er meer mogelijk”, vertelt dijkgraaf Toine Poppelaars.

“Wij hebben de gewelven gerestaureerd, het MuZEEum realiseerde er de

presentatie in.” Poppelaars draagt De Kazematten een warm hart toe. Niet

alleen kwam hij meehelpen schoonmaken na het stormseizoen, hij

ondersteunt ook in de middelen. Zo betaalt het MuZEEum het water-

schap voorlopig een symbolisch huurbedrag, zodat zij kunnen investeren

in de toestroom van bezoekers. “Het is een mooie belevenis geworden, je

waant je echt in een andere tijd”, vertelt Poppelaars. “Het bezoek is een

spannende tocht door de geheimzinnige, donkere gewelven waar ooit

soldaten sliepen en de munitie opgeslagen stond.” Je loopt er dan ook in

de voetsporen van Karel V, Michiel de Ruyter en Napoleon.

Juweeltje in het Utrechts landschapNaar Museum Oud Amelisweerd (MOA) in Bunnik ga je om de prachtige

natuur. Klopt. Naar MOA ga je om de rijke historie. Klopt. Naar MOA ga je om

de kunstwerken van Armando. Klopt ook. MOA heeft het allemaal. Zoals

bezoekster Mijntje het verwoordt: “Juist de combinatie van natuur en cultuur

maakt zoveel indruk. Een prachtig behouden huis met nieuwe kunst.” Na jaren

van leegstand en tijdelijke bewoning werd landhuis Oud Amelisweerd in

2012 volledig gerestaureerd. De monumentale waarde van het pand vraagt

om een bijzonder ontwerp. Uitgangspunt? Het monument in zijn omgeving

was leidend. Binnen ontdek je verborgen schatten: historische interieurs met

bijna 250 jaar oud papieren Chinees behang en buiten geniet je van een

wandeling over het historisch landgoed. Bezoeker Margriet: “Een juweeltje in

het Utrechts landschap met een rijke historie. Een lunch in restaurant De

Veldkeuken in het koetshuis maakt dit bezoek tot een heerlijke belevenis.”


FO

TO: M

ER

IJN

SO

ET

ER

S

FO

TO: M

IKE

BIN

K

Meetapparatuur voor binnen klimaat controle in Musea

Turfschipper 114 - 2292 JB Wateringen - tel. 0174 272330 - fax 0174 272340 - e-mail : [email protected] - www.catec.nl

M E E T I N S T R U M E N T A T I E

Handmeters voor %RV, °C, m/s en CO2

Omniport30, handmeter/dataloggerDiverse meetvoelers voor: %RV, °C ppmCO 2

XC-200 en XC-250 Handmeters voor %RV en °C, optioneelInfra Rood temperatuur meting.

Toepassingen:Installateurs, binnen klimaat meting, Industrie, Controle van klimaatregelingen, ventilatie meting.

Hanwell draadloos klimaat meetsysteem

Het klimaatmonitoring systeem binnen de musea en conservering wereld.

On-line monitoring van uw klimaat via het internet.-Netwerk en Gebouwbeheer koppeling-Transmitters voor: Relatieve vochtigheid, Temperatuur, Licht, Verschildruk, overstroming etc.

Toepassingen:Musea, Klimaat controle van grote locaties, Gecontroleerde opslag, onderzoek, ziekenhuizen.

Dataloggers

Brede lijn dataloggers voor het meten en registreren van binnen klimaat parameters.

Dataloggers voor:%RV en °C of %RV, °C en ppm CO .2

Modellen met:Bluetooth communicatie voor gegevens overdracht naar Smartfoon en Tablet.

Toepassingen:Musea, opslag, binnen klimaat meting, controle van klimaatregelingen.

‘HET HOF VAN NEDERLAND’ DORDRECHT



Column

‘Bezoek een museum: dat is knap lastig!’ Zo’n slogan zie je nooit. Terwijl museumbezoek toch heel wat van ons kan vragen. Maar musea zul je daar niet over horen: ze benadrukken hoe drempelloos leuk ze zijn. Ze roepen het ons toe in folders, in mission statements, in spotjes en op websites: hier is plezier gegarandeerd! En ze zeggen het voor onze eigen bestwil: deze once in a lifetimetentoonstelling mogen wij niet missen. Uitroepteken.Je zou er haast wantrouwig van worden. Wat hebben musea te verbergen? Dat ze eigenlijk nogal saai zijn? Ja, het swoord is gevallen. Aanpalende sectoren hebben op dat punt weinig te bewijzen. Musicals zijn een echte belevenis! Voetbal kijken: pure ontspanning! Dancefeesten verrijken je leven! Zulke campagnes zie je niet.Misschien moeten musea uit de kast komen. Ja, wij bieden plezier en ontspanning, beleving, interactie, inspiratie, soms zelfs geluk. En ja, we hebben wifi en goede koffie, en na afloop kunt u lekker shoppen, want

we hebben elk denkbaar gebruiksvoorwerp met de

Irissen van Van Gogh beplakt! Maar u kunt ook bij

ons terecht voor onbegrip, verwarring, ergernis, verveling, inspanning en

zere voeten. Graag gedaan.Het Boek van de Maand lezen is inspannender dan kijken naar DWDD. Fietsen is vermoeiender dan in een achtbaan zitten. Tino Sehgal in het Stedelijk vergt meer dan een avondje Mamma Mia. Dat is nu eenmaal zo. Maar musea zijn populisten geworden. Ze beloven het electoraat fijne emoties en snelle oplossingen. Stem op ons.Ik houd van het museum. Het is een vrijplaats waar we onze pogingen om het goede te doen afschermen van ons talent om slecht en dom te zijn. Veel van mijn gelukkige uren heb ik doorgebracht op visgraatparket. Maar laten we niet doen alsof musea niets van ons vragen. Laat musea trots zijn op hun eigen veeleisendheid. Wat van waarde is, geeft zich niet zomaar prijs. Bezoek een museum: dat is knap lastig! En ervaar dat je soms opeens gelukkig bent.

/PAULINE SLOT IS SCHRIJVER\

Het s-woordF

OTO

: KO

OS B

RE

UK

EL

3

14

28

52

17

28

42

22

27

15

78

89

77

632

599

2.505

511

654

1.355

555

1.227

289

4.813

12.669


Musea in cijfers

Bron Museumcijfers 2014

TOTAAL OMZET MUSEA:

€ 909 miljoen waarvan

45% eigen inkomsten

FULLTIME BANEN:

10.362 waarvan

6.278 betaalde banen

4.084 onbetaalde banen

Unieke website bezoeken:

51 miljoen

SOCIAL MEDIA

68% van de musea gebruikt Facebook

61% van de musea twittert

Samen hebben musea meer dan

10 miljoen (niet-unieke) volgers

AANTAL MUSEA PER PROVINCIE

3

14

28

52

17

28

42

22

27

15

78

89

77

632

599

2.505

511

654

1.355

555

1.227

289

4.813

12.669

7,3 miljoen bezoekers uit het buitenland

13,5 miljoen


Musea in cijfers

MET STIP OP 1: NOORD-HOLLANDBijna

13 miljoen bezoekers

In totaal ontvangen

de musea meer dan

25,9 miljoen bezoeken.

Gemiddeld

presenteert

een museum

4 TENTOONSTELLINGEN

per jaar34% in

schoolverband

TOPPER!Met weinig

musea trekt

Drenthe relatief

veel bezoekers

AANTAL BEZOEKERS PER PROVINCIE x 1.000

5,1 miljoen kinderen en jongeren t/m 18 jaar bezoeken de musea

INF

OG

RA

PH

IC: N

OIN

OLO

I


Heel Zwolle profiteert

De Fundatie heeft Zwolle rijker gemaakt


Een nieuw icoon voor de stad en een museumdirecteur die net zo makkelijk een tentoonstelling rond de Britse schilder Turner maakt als eentje geïnspireerd door de muziek van Nick en Simon. Museum de Fundatie in Zwolle heeft het. Sinds de uitbreiding van het museum in 2013 is het bezoekersaantal explosief gestegen. Dat is niet alleen goed nieuws voor het museum. Stad en regio liften mee op het succes.

Het is een mooie

zaterdagochtend en

in de historische

binnenstad van

Zwolle begint het al

aardig druk te

worden. Museum

de Fundatie gaat om 11.00 uur open en

ver daarvoor zijn al de eerste dagjesmen-

sen te bespeuren. Ze drinken een kopje

koffie op het Grote Kerkplein, slenteren

langs de boetiekjes in de Sassenstraat of

werpen een blik in de etalage van die

andere Zwolse trekpleister: Waanders in

de Broeren, ‘meer dan een boekhandel’.

Van Gogh tot CremerHet museum aan de Blijmarkt trekt sinds

de uitbreiding in 2013 jaarlijks meer dan

200.000 bezoekers uit binnen- en

buitenland. Ter vergelijking: in 2006

waren dat er amper 16.000. Tentoonstel-

lingen als Van Gogh tot Cremer en Dans op

de Vulkaan – Kunst en leven in de Republiek van Weimar gaven het museum een

enorme boost. “Het bewijst dat je met een

aansprekende programmering voor

diverse doelgroepen en een gastvrije

ontvangst heel veel verblijfstoeristen en

dagjesmensen naar je stad kunt halen”,

aldus een tevreden wethouder van

Economische Zaken René de Heer.

Tevreden, want De Fundatie is goed voor

de Zwolse economie. Wie het museum

bezoekt, gaat vaak ook nog de stad in om

te winkelen of lekker uit eten te gaan.

“Ondernemers spelen hier handig op in”,

zegt De Heer. “Een luxe wijn- en delicates-

senzaak is speciaal naar de Papenstraat

verhuisd om maar in de loop naar het

museum te zitten.”

Ralph KeuningHet succes van De Fundatie komt voor

een groot deel op het conto van museum-

directeur Ralph Keuning. Met zijn

marketingachtergrond weet hij als geen

ander tentoonstellingen met hoogwaardi-

ge kunst toegankelijk te maken voor een

groot publiek. Ook de media weet hij goed

te vinden. Een optreden in De Wereld

Draait Door – waar Keuning het niet zal

nalaten regelmatig het woord Zwolle te

laten vallen – is genoeg om weer nieuwe

nieuwsgierige bezoekers naar de Overijs-

selse hoofdstad te trekken. “De Fundatie

is goed voor het profiel van de stad”, zegt

De Heer. En dat is ook precies een van de

ambities. Het museum wil zijn aantrek-

kingskracht, die tot grote bezoekersstro-

men leidt, gebruiken ten faveure van de

groei en bloei van Overijssel en Zwolle.

De wethouder legt uit hoe dat in de

praktijk werkt . “De Fundatie heeft een

mooie maar bescheiden koffiebar. Voor je

lunch of uitgebreide borrel ben je aange-

wezen op de horeca in de stad. Dat is een

bewuste keuze. Zo ontstaat er een

kruisbestuiving waar heel Zwolle van

profiteert.”


Het verhaal van ZwolleHet nieuwe zelfbewustzijn van Zwolle is

niet alleen het werk van de museumdirec-

teur. Belangrijke factor is de intensieve

samenwerking tussen stad en regio.

Museum, gemeente, citymarketing,

ondernemers: samenwerking is de

grondtoon. Claudi Groot Koerkamp,

merkleider Zwolle en IJsseldelta bij

Marketing Oost: “Versnippering maakt

plaats voor een integrale aanpak. We

stemmen steeds meer activiteiten en

evenementen op elkaar af. Momenteel

werken we samen aan het ‘Verhaal van

Zwolle’. De eeuwenoude Zwolse geschie-

denis in handel, politiek en onderwijs

gecombineerd met de innovatieve en

vriendelijke mentaliteit van de inwoners,

maakt Zwolle tot een aantrekkelijke stad.

Dat verhaal gaan we allemaal – inclusief

De Fundatie – op onze eigen manier

uitdragen.”

Vette vredesduifNiet alleen de tentoonstellingen trekken

bezoekers naar De Fundatie, ook het

bijzondere gebouw. Blikvanger is de Wolk,

de ellipsvormige opbouw bekleed met

wit-blauwe tegels boven op het negentien-

de-eeuwse Paleis aan de Blijmarkt. Ervoor

schittert de Grote gouden vette vredesduif van Marte Röling. Officieel heet de

opbouw Het OOG, vanwege het mooie

uitzicht op de binnenstad, later werd dat

de Wolk, en in de volksmond horen we ook

vaak het ei of de ufo.

Het fotogenieke bouwwerk inspireerde

Max van Dijk, eigenaar van banketbakke-

rij-lunchroom Van Orsouw, tot een

mini-wolk op de luifel van zijn zaak aan de

Grote Markt. Rond de onthulling van de

replica liet hij ‘kunstkistjes’ maken. “Zwolle

is sinds de Wolk toch een soort kunst-

hoofdstad geworden”, licht Van Dijk toe,

“daar wilde ik iets mee.” Hij vroeg via

Twitter aan kunstenaars om een houten

kistje te beschilderen. De kistjes werden

gevuld met Zwolse lekkernijen die Van

Dijk in zijn winkel verkocht. “Op die manier

wilde ik kunst bereikbaar maken voor

mensen die denken dat kunst ‘duur’ en

‘moeilijk’ is.”

Van Dijk wil de komende jaren ook

inspelen op actuele tentoonstellingen,

bijvoorbeeld met speciaal Cremer-gebak

of Turner-chocolade. Ook zonder die

extra’s heeft hij sinds 2013 aanzienlijk

meer klandizie. De replica van de Wolk

blijft daarbij niet onopgemerkt. “Toeristen

kennen het icoon allemaal. Ze moeten

erom glimlachen en maken er foto’s van.

Ik ben zeer content met De Fundatie.

Het museum heeft de stad rijker gemaakt.”

OvernachtingenDe Fundatie heeft een vaste collectie en

organiseert veel wisselende tentoonstel-

lingen, zowel voor een breed publiek als

voor specialisten. Dat betekent dat

mensen meerdere keren per jaar terugke-

ren voor een bezoek. Door de aanwezig-

heid van andere musea, een aantrekkelijk

winkelaanbod en diverse evenementen is

een dagje Zwolle eigenlijk te kort. Dit heeft

een positief effect op het aantal overnach-

tingen. Dat merkt ook Claudia Hendriks

“Zwolle is sinds de Wolk toch een soort

kunsthoofdstad geworden”

De museumtip van:

RENÉ DE HEERwethouder Economische Zaken Zwolle

Bonami Spelcomputer Museum “Een nostalgische verzameling in Zwolle: je ziet er de eerste Commodore 64 en de Atari spelcomputers die je vroeger op je tv aansloot. En het lijkt me leuk om na al die jaren weer eens Pong te spelen.”

CLAUDI GROOT KOERKAMPcity marketeer, Zwolle

Centre Pompidou “Dit gebouw in Parijs is op zich is al een bezoek waard: het museum lijkt wel binnenstebuiten gekeerd met al die buizen aan de buitenkant. En binnen is er altijd weer iets nieuws te zien.”

STIJGENDE CIJFERS IN ZWOLLE

• In 2014 zijn ongeveer 2,5 miljoen bezoeken* aan Zwolle gebracht door

Nederlanders.

• Zij gaven ongeveer 39 euro per persoon per dag uit tijdens hun bezoek aan Zwolle.

• 10% van deze bezoekers aan Zwolle* bezocht een museum. In 2009 was dat nog

‘slechts’ 3% van de bezoekers in Zwolle.

• Voor 7% van deze bezoekers is museumbezoek de belangrijkste reden voor hun

bezoek aan Zwolle. In 2009 was dit nog maar 2%. * Dit zijn dagjesmensen en verblijfsgasten. Zakelijke bezoekers, eigen inwoners en buitenlandse gasten zijn in

deze cijfers niet meegerekend.

Bro

n: C

VO

ste

den

bez

oek

, NB

TC-N

IPO

res

earc

h, 2

01

4


van Grand Hotel Wientjes, ook al 85 jaar

een begrip in Zwolle. Het Bilderberghotel

profiteert op twee manieren van het nabijge-

legen museum. “We hebben bijvoorbeeld het

diner verzorgd na de opening van de grote

overzichtstentoonstelling Jan Cremer, en

gasten die op uitnodiging van De Fundatie in

Zwolle zijn, overnachten bij ons. Daarnaast

hebben we arrangementen voor ‘gewone’

bezoekers, bijvoorbeeld een overnachting

inclusief toegang tot De Fundatie. Daar is veel

vraag naar.”

Ook Hendriks constateert dat de uitbreiding

van De Fundatie goed is voor de stad. “Zwolle

is als stad meer in trek. Veel bezoekers van

het museum zijn aangenaam verrast over

onze mooie binnenstad. Onze niet-zakelijke

hotelgasten, veelal afkomstig uit België, Duits-

land of Engeland, geven ook elders in de stad

geld uit. Ze maken bijvoorbeeld een ritje in de

fietstaxi of ze brengen een bezoek aan het

historische Balletjeshuis. Een balletje is een

typisch Zwols, ambachtelijk gemaakt snoepje.

We hebben ook gasten die in de Librije

dineren en bij ons overnachten.”

Menselijke maatEn de Zwollenaar, wat vindt die van al die

extra bezoekers in zijn stad? Wethouder De

Heer: “De Zwollenaren hebben het museum

in de armen gesloten. Dat komt ook doordat

we altijd de menselijke maat in de gaten

blijven houden en goed met de stad communi-

ceren.” Zwolle kan de extra bezoekers dan ook

prima aan. Te veel toeristen in Amsterdam?

Laat ze maar met de Hanzespoorlijn naar

Zwolle komen. Kan Giethoorn de topdrukte

door Aziatische punteraars niet aan? Een

combinatie met cultuur opsnuiven in Zwolle

zou een oplossing kunnen zijn.

Behalve de komst van meer toeristen ziet De

Heer nog meer vergezichten. Zwolle profi-

leert zich ook als stad om te ondernemen en

te wonen. Dat eerste gebeurt al steeds meer,

vooral in de creatieve sector. “Er ontstaat

creatief ondernemerschap met menselijke

maat. Kijk bijvoorbeeld naar de coöperatie

met jonge creatieven en naar ArtEZ, onze

hogeschool voor de kunsten. Zwolle wordt

steeds aantrekkelijker om te verblijven, te

studeren, te ondernemen en te wonen.

Dankzij De Fundatie, en ook dankzij een groot

netwerk van ondernemende mensen.”

De museumtip van:

CLAUDIA HENDRIKS revenue manager Bilderberg Grand Hotel Wientjes in Zwolle

Nationaal Fietsmuseum Velorama “Niet vanachter een lint naar schilderijen kijken maar lekker interactief. Als kind keek ik mijn ogen uit naar de grootste fietsencollectie van de wereld in Nijmegen.”


In het kort

BRABANTS DESIGNDé designwinkel van ‘s-Hertogenbosch, zo staat de gezamenlijke

museumshop van Het Noordbrabants Museum en het Stedelijk

Museum ’s-Hertogenbosch bekend. De shop is alleen al een feest om

te bezoeken, zo mooi oogt hij. Bewust is een groot deel van het

assortiment Dutch design. De Bossche keramist Henk Wolvers

ontwierp speciaal voor de museumshop lichtjes van porselein,

geïnspireerd op de architectuur van het museum: “Het is betaalbaar

design en extra promotie voor mijn werk. Ik krijg nu veel mensen in

mijn atelier die in het museumkwartier eerst in de museumshop zijn

geweest.”

‘Nothing beats the real thing’Het meisje met de parel zien en dan… Toeristen uit de hele

wereld komen er speciaal voor naar het Mauritshuis. ‘Amaz-

ing collection, especially Girl with a Pearl Earring. Seen many

images, but nothing beats the real thing’. Bij Tripadvisor staat

het Mauritshuis op nummer 1 van de Haagse attracties die in

elk geval een bezoek verdienen. Dit museum is met zijn vele

topstukken uit de Nederlandse kunst een visitekaartje voor

Nederland in het buitenland. Museumbezoek is sowieso een

must voor buitenlandse toeristen. Ongeveer de helft van hen

bezoekt ten minste één museum.

Stillevens om van te smullen“Het water loopt je toch in de mond als je al die heerlijke

vruchten ziet?” De stillevens in het Rijksmuseum inspireer-

den het ondernemersduo Birgitta van Langeveld en Alexan-

dra Schijf om samen de Rijks Conserven te ontwikkelen. Met

de vrij te gebruiken afbeeldingen in de Rijksstudio ontwier-

pen ze een prachtig etiket. Maar daar bleef het niet bij. “Alles

moet wel kloppen: we willen de echte smaken van de Gouden

Eeuw laten proeven. Dus van exotische vruchten maken we

siroop, met typische VOC-specerijen zoals kruidnagel en

kaneel.” Met dit nieuwe product won het tweetal bij de

Rijksstudio Award 2015 de tweede prijs. Een flinke stimulans

voor hun volgende doel: een complete lijn van deze kunst in

eetbare vorm, te koop in de museumwinkel.

Win-win door kruisbestuivingHet Stadsmuseum

Harderwijk heeft een mooi

Cultuurcafé. Vrijwilligers

schenken er een kopje koffie,

en een lokale lekkernij is er

ook te krijgen. Groepen die

een dagje uit willen, verwijst

het Stadsmuseum graag

door naar horecagelegen-

heden in het historische

centrum van Harderwijk.

Ernst Schuurkamp van

Brasserie de Bank: “Dat doet

het museum bewust. Voor

kunst en cultuur ga je naar

het Stads museum, voor een goede lunch kom je naar ons.” Zo werken

museum en Harderwijkse horeca samen. Museum bezoek, winkelen

en lunchen in de stad vormen samen een compleet dagje uit. Steeds

meer dagjesmensen weten het historische stadje daardoor te vinden.

Toen Rembrandt in Zwart-Wit te zien was, vervijfvoudigde het aantal

bezoekers dat een kaartje kocht. Dat was niet alleen goed voor het

museum, ook voor de horeca en winkeliers. “Het museum heeft

telkens weer iets nieuws in petto, dus die kruisbestuiving zal zeker

blijven,” vermoedt Schuurkamp.

FO

TO: J

OE

P J

AC

OB

S

FO

TO: R

AW

CO

LOR


“Ik liep er hier in Eindhoven zomaar tegenaan, tijdens

de Dutch Design Week. Ik ben altijd al dol geweest op

mooie stoffen en bijzondere ontwerpen. En dat is bij

het label by TextielMuseum echt het geval. Heel tof

zoals het TextielMuseum ontwerpers aan de gang zet

in hun TextielLab. Het levert een verrassend assorti-

ment op aan huishoudelijk textiel. Mooi toch, dineren op een

tafellaken van Viktor&Rolf en daarna de afwas doen met een

droogdoek van Liset van der Scheer? Je kunt het textiel kopen

in de eigen webshop van het museum en in exclusieve woon-

winkels als The Frozen Fountain in Amsterdam. Zo’n eigen merk

introduceren is voor een museum een slimme manier om extra

geld binnen te krijgen. Als je daar dan weer nieuwe tentoon-

stellingen van kunt maken, ben je goed bezig. De plaid waar-

mee ik op de foto sta, is ontworpen door Simone Post, een jong

talent dat gecoacht is door topdesigner Hella Jongerius. Heel

knap hoe ze het traditionele handwerk hebben omgezet naar

de huidige tijd. Want deze plaid lijkt wel met de hand gebreid,

maar dat is onmogelijk. Die steken, in telkens andere kleuren,

kunnen alleen gemaakt worden met een computergestuurde

breimachine. Je kunt de woonplaids overal voor gebruiken. Op

de bank, decoratief aan de muur, als sprei. Of om je schouders,

als je het een beetje koud hebt.”

Anne Kolkman, liefhebster van textiel

Zet eens designers aan het breien


MCW ontwerpt en ontwikkelt animatie, film en multimedia voor musea, exhibits en tentoonstellingen.

mcw.nl 010 - 452 25 26

Kasteel Hoensbroek - Paleis Het Loo - Museum Prinsenhof - Het Scheepvaartmuseum - Museum Engelandvaarders - Hidrodoe


column

Alles van waarde is weerloos. De zin zelf heeft een plek gevonden in ons nationale historische geheugen. Het hele gedicht van Lucebert gaat over vergankelijkheid. Wat is er bestand tegen de tijd? Hoe vergankelijk is het gedicht? Hoe vergankelijk zijn de waarden die voortvloeien uit cultuur? Zonder af te willen doen aan de intrinsieke waarden of het belang van cultuur voor de persoonlijke ontwikkeling van individuen en groepen en haar bijdrage aan de leefbaarheid in de stad, is het voor iedere gemeente van belang dat stedelijke cultuurbeleid ook bijdraagt aan het vestigingsklimaat voor bewoners en bedrijven en aan de economische ontwikkeling. En aan het toerisme.

Cultuur verbinden aan geldelijk gewin? Toch zijn die twee onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ook in mijn stad, Dordrecht. We besloten vanaf 2006 honderd miljoen te investeren in cultuur. En die gemeentelijke investeringen “lokten” ook nog eens private investeringen in de culturele infrastructuur uit ter waarde van tientallen miljoenen. In die culturele infrastructuur heeft het Dordrechts Museum een prominente plek, evenals het recent

gerenoveerde historische theater

Kunstmin, het Energiehuis en het Nationaal

Onderwijs Museum. Het culturele aanbod van de stad

draagt bij aan de aantrekkelijkheid om er te wonen en te werken.

Bedrijven vestigen zich graag in zo’n stad. Natuurlijk, die intrinsieke waarden van cultuur zijn belangrijk. De maatschappelijke waarden eveneens. Het historisch belang van een goede collectie moet zeker niet worden vergeten. Maar laten we niet kleinzerig doen over het economisch belang. Kunst heeft een forse economische spin-off in de stad. Stijgende huizenprijzen, meer bezoekers, meer bestedingen in de horeca. De tentoonstelling Willem II Kunst Koning in het Dordrechts Museum in 2014 leidde tot maar liefst 2,5 miljoen euro meer omzet bij de lokale middenstand!De belangrijkste waarde van onze musea is dat zij door het bijbrengen van historisch besef en gevoel voor schoonheid ons leven verrijken. Daardoor dragen ze bij aan een betere samenleving.Dat juist door die musea en andere culturele instellingen de stedelijke economie wordt geschraagd mag je ironisch noemen. Maar het is voor de stad mooi meegenomen.

/ARNO BROK IS BURGEMEESTER VAN DORDRECHT\

Mooi meegenomen


Leden Museumvereniging

Aaltense Musea AALTEN, Aboriginal Art Museum UTRECHT, Afrika Museum BERG EN DAL, Agrarisch Museum Westerhem MIDDENBEEMSTER, Airborne Museum ‘Hartenstein’ OOSTERBEEK, Allard Pierson Museum AMSTERDAM, Amsterdam Pipe Museum AMSTERDAM, Anne Frank Stichting AMSTERDAM, Anton Pieck Museum HATTEM, Bakkerijmuseum De Oude Bakkerij MEDEMBLIK, Behoud van den Doornenburg DOORNENBURG, Belasting & Douane Museum ROTTERDAM, Bevrijdingsmuseum Zeeland NIEUWDORP , Biesbosch MuseumEiland WERKENDAM, Bijbels Museum AMSTERDAM, Bijzondere Collecties UVA AMSTERDAM, Bisdom van Vliet HAASTRECHT, Bonnefantenmuseum MAASTRICHT, Boomkwekerijmuseum BOSKOOP, Botanische Tuin De Kruidhof BUITENPOST, Botanische Tuin TU Delft DELFT, Botanische Tuinen Utrecht UTRECHT, Brabants Museum Oud Oosterhout OOSTERHOUT, Breda’s Museum BREDA, Chabot Museum ROTTERDAM, Cobra Museum Amstelveen AMSTELVEEN, CODA / Cultuur Onder Dak Apeldoorn APELDOORN, Collectie Brands NIEUW DORDRECHT, Comenius Museum NAARDEN, Cultureel Maçonniek Centrum Pr.Frederik DEN HAAG, Cultuur-Historisch Museum Sorgdrager HOLLUM-AMELAND, Cultuurhisto-risch Museum Texel DE WAAL (TEXEL), Czaar Peterhuis ZAANDAM, DAF Museum EINDHOVEN, De Domijnen SITTARD, De Glasblazerij/Stichting Glas LEERDAM, De Hallen Haarlem HAARLEM, De Mesdag Collectie DEN HAAG, De Pont Museum voor Hedendaagse Kunst TILBURG, De Zaansche Molen Vereniging KOOG AAN DE ZAAN, Deventer Verhaal DEVENTER, Diamant Museum Amsterdam AMSTERDAM, Discovery Center Continium KERKRADE, Dolhuys, Museum van de geest HAARLEM, Dordrechts Museum DORDRECHT, Drents Museum ASSEN, Drukkerijmuseum Meppel MEPPEL, Edams Museum EDAM, Eindhoven Museum EINDHOVEN, Elisabeth Weeshuis Museum CULEMBORG, EYE AMSTERDAM, Flessenscheepjesmuseum ENKHUIZEN, Flipje en Streekmuseum Tiel TIEL, Florence Nightingale Instituut CULEMBORG, Foam Fotografiemuseum Amsterdam AMSTERDAM, Fotomuseum DEN HAAG, Fries Landbouw Museum EARNEWALD, Fries Museum LEEUWARDEN, Fries Scheepvaart Museum SNEEK, Fries Verzetsmuseum LEEUWARDEN, Fruitteeltmuseum KAPELLE, Galerij Willem V DEN HAAG, Gelders Geologisch Museum VELP, GEM, museum voor actuele kunst DEN HAAG, Gem. Archeologisch Museum Aardenburg AARDENBURG, Gemeentemuseum Helmond HELMOND, Gemeentemuseum Het Land van Thorn THORN, Gemeentemuseum Weert, Religieuze Kunst WEERT, Geologisch Museum Hofland LAREN, Gorcums Museum/Gem.Gorinchem GORINCHEM, Graafs Museum GRAVE, GRID Grafisch Museum Groningen GRONINGEN, Groninger Museum GRONINGEN, Haags Historisch Museum DEN HAAG, Hannemahuis HARLINGEN, Heemkundig Streekmuseum Jan Uten Houte ETTEN- LEUR, Herinneringscentrum Kamp Westerbork HOOGHALEN, Het Cuypershuis ROERMOND, Het Dordts Patriciërshuis DORDRECHT, Het Hof van Nederland DORDRECHT, Het Hollands Kaasmuseum ALKMAAR, Het Nederlands Vestingmuseum NAARDEN, Het Nieuwe Instituut ROTTERDAM, Het Nijsinghhuis EELDE, Het Noordbrabants Museum ‘S HERTOGENBOSCH, Het Scheepvaartmuseum AMSTERDAM, Het Spino-zahuis RIJNSBURG, Het Sterkenhuis BERGEN NH, Historiehuis Roermond ROERMOND, Historisch Museum De Bevelanden GOES, Historisch Museum De Casteelse Poort WAGENINGEN, Historisch Museum De Scheper EIBERGEN, Historisch Museum Den Briel BRIELLE, Historisch Mu-seum Ede EDE, Historisch Museum Hengelo HENGELO, Historisch Museum Het Palthe Huis OLDENZAAL, Historische Tuin Aalsmeer AALSMEER, Hollandsche Schouwburg AMSTERDAM, Hortus Botanicus Leiden LEIDEN, Huis Doorn DOORN, Huis Marseille, Museum voor Fotografie AMSTERDAM, Huis van Gijn DORDRECHT, Huis Verwolde LAREN, Huizer Museum HUIZEN, Hunebedcentrum BORGER, Huygensmuseum Hof-wijck VOORBURG, Ikonenmuseum Kampen KAMPEN, Japanmuseum SieboldHuis LEIDEN, Joods Historisch Museum AMSTERDAM, Jopie Huis-man Museum WORKUM, Kaap Skil OUDESCHILD, TEXEL, Kasteel Ammersoyen AMMERZODEN, Kasteel Cannenburch VAASSEN, Kasteel De Haar HAARZUILENS, Kasteel Doorwerth / Ned. Jachtmuseum DOORWERTH, Kasteel Duivenvoorde VOORSCHOTEN, Kasteel Hernen HERNEN, Kasteel Hoensbroek HOENSBROEK, Kasteel Huis Bergh ‘S HEERENBERG, Kasteel Museum Sypesteyn LOOSDRECHT, Kasteel Rosendael ROZENDAAL, Katakombenstichting VALKENBURG A/D GEUL, Katwijks Museum KATWIJK AAN ZEE, Kazemattenmuseum Kornwerderzand KORNWERDERZAND, Kempenmuseum De Acht Zaligheden EERSEL, Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen TEGELEN, Keramiekmuseum Prin-cessehof LEEUWARDEN, Kermis- en Circusmuseum STEENWIJK, Kijk- en Luistermuseum BENNEKOM, Klompenmuseum Gebr. Wietzes EELDE, Kröller-Müller Museum OTTERLO, Landbouw/Juttersmuseum ‘Swartwoude’ BUREN-AMELAND, Landgoed Fraeylemaborg SLOCHTEREN, Letter-kundig Museum/Kinderboekenmuseum DEN HAAG, Liemers Museum ZEVENAAR, Limburgs Museum VENLO, Louis Couperus Museum DEN HAAG, Louwman Museum DEN HAAG, Marie Tak van Poortvliet Museum DOMBURG, Marinemuseum DEN HELDER, Mariniersmuseum ROTTERDAM, Maritiem Centrum ‘Abraham Fock’ HOLLUM-AMELAND, Maritiem Museum Rotterdam ROTTERDAM, Marker Museum MARKEN, Markiezenhof, gem. Bergen op Zoom BERGEN OP ZOOM, Mauritshuis DEN HAAG, Max Euwe Centrum AMSTERDAM, Micropia AMSTERDAM, MIJ| Museum IJsselstein IJSSELSTEIN, Miramar Zeemuseum VLEDDER, MOA Museum Oud Amelisweerd BUNNIK, Molenmuseum De Wachter ZUIDLAREN, Mondriaanhuis AMERSFOORT, Multatuli Museum AMSTERDAM, Museon DEN HAAG, Museum aan het Vrijthof MAASTRICHT, Museum Arnhem ARNHEM, Museum Beelden aan Zee DEN HAAG, Museum Belvédère HEERENVEEN, Museum Betje Wolff MIDDENBEEMSTER, Museum Boerhaave LEIDEN, Museum Boijmans Van Beuningen ROTTERDAM, Museum Bredius DEN HAAG, Museum Broeker Veiling BROEK OP LANGEDIJK, Museum Bronbeek ARNHEM, Museum Buurtspoorweg HAAKSBERGEN, Museum Catharijneconvent UTRECHT, Museum de Buiten-plaats EELDE, Museum De Cruquius CRUQUIUS, Museum de Fundatie ZWOLLE, Museum de Fundatie HEINO/WIJHE, Museum De Koperen Knop HARDINXVELD-GIESSENDAM, Museum De Lakenhal LEIDEN, Museum De Locht Limburg MELDERSLO, Museum De Looierij DONGEN, Museum De Ronde Venen VINKEVEEN, Museum ‘De Tien Malen’ PUTTEN, Museum De Vier Quartieren OIRSCHOT, Museum De Wemme ZUIDWOLDE, Museum De Wieger DEURNE, Museum ‘De Zwarte Tulp’ LISSE, Museum der Koninklijke Marechaussee BUREN, Museum Dokkum DOKKUM, Museum Dorestad WIJK BIJ DUURSTEDE, Museum Drachten DRACHTEN, Museum Flehite AMERSFOORT, Museum Geelvinck Hinlo-pen Huis AMSTERDAM, Museum Gevangenpoort DEN HAAG, Museum Gouda GOUDA, Museum Haarlem HAARLEM, Museum Heerenveen HEERENVEEN, Museum Henriette Polak ZUTPHEN, Museum Het Oude Raadhuis Urk URK, Museum Het Pakhuis Ermelo ERMELO, Museum het Petershuis GENNEP, Museum Het Rembrandthuis AMSTERDAM, Museum Het Schip, Amsterdamse School AMSTERDAM, Museum Het Valkhof NIJMEGEN, Museum Hilversum HILVERSUM, Museum Hindeloopen HINDELOOPEN, Museum In ‘t Houten Huis DE RIJP, Museum Jan Heesters-huis SCHIJNDEL, Museum Jan van der Togt AMSTELVEEN, Museum Joure JOURE, Museum Kasteel Wijchen WIJCHEN, Museum Kennemerland BEVERWIJK, Museum Kerkelijke Kunst WORKUM, Museum Klok & Peel ASTEN, Museum Land van Valkenburg VALKENBURG LB, Museum Mar-tena FRANEKER, Museum Meermanno DEN HAAG, Museum Nairac BARNEVELD, Museum Nederlandse Cavalerie AMERSFOORT, Museum Nienoord LEEK, Museum Noordwijk NOORDWIJK, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder AMSTERDAM, Museum Opsterlân GORREDIJK, Museum Oud-Lunteren LUNTEREN, Museum Paul Tétar van Elven DELFT, Museum Prinsenhof Delft DELFT, Museum Rijswijk RIJSWIJK, Museum Rotter-dam ROTTERDAM, Museum Schokland SCHOKLAND, Museum Slager ‘S HERTOGENBOSCH, Museum Slot Loevestein POEDEROIJEN, Museum Spakenburg BUNSCHOTEN-SPAKENBURG, Museum Speelklok UTRECHT, Museum Stad Appingedam APPINGEDAM, Museum Stedhûs Sleat SLOTEN, Museum Sterrenwacht Sonnenborgh UTRECHT, Museum Swaensteyn VOORBURG, Museum ‘t Behouden Huys TERSCHELLING-WEST, Museum ‘t Oude Slot VELDHOVEN, Museum Terra Maris OOSTKAPELLE, Museum Tongerlohuys ROOSENDAAL, Museum van Bommel van Dam VENLO, Museum van Brabantse Mutsen en Poffers SINT-OEDENRODE, Museum van de 20e Eeuw HOORN, Museum van Egmond EGMOND AAN ZEE, Museum Van Loon AMSTERDAM, Museum Veere VEERE, Museum Veere VEERE, Museum Vlaardingen VLAARDINGEN, Museum Volkenkun-de LEIDEN, Museum voor anatomie en pathologie NIJMEGEN, Museum voor Communicatie DEN HAAG, Museum Weesp WEESP, Museum Wier-denland Ezinge EZINGE, Museum Willet-Holthuysen AMSTERDAM, Museum Zaanse Tijd ZAANDAM, Museumboerderij ‘t Olde Maat Uus


GIETHOORN, Museummolen De Nieuwe Palmboom SCHIEDAM, Museumpark Orientalis HEILIG LANDSTICHTING, Museumstoomtram Hoorn-Medemblik HOORN, Muzee Scheveningen SCHEVENINGEN, Nationaal Baggermuseum SLIEDRECHT, Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 GROESBEEK, Nationaal Brandweermuseum HELLEVOETSLUIS, Nationaal Gevangenismuseum VEENHUIZEN, Nationaal Glasmuseum/ Stich-ting Glas LEERDAM, Nationaal Jenevermuseum SCHIEDAM, Nationaal Militair Museum SOEST, Nationaal Monument Kamp Vught VUGHT, Natio-naal Onderwijsmuseum DORDRECHT, Nationaal Science Center NEMO AMSTERDAM, Nationaal Tinnen Figuren Museum OMMEN, Nationaal Vlasserij-Suikermuseum KLUNDERT, Nationaal Vlechtmuseum NOORDWOLDE, Natura Docet Wonderryck Twente DENEKAMP, Naturalis Biodiver-sity Center LEIDEN, Natuurcentrum Ameland NES-AMELAND, Natuurhistorisch Museum Maastricht MAASTRICHT, Natuurhistorisch Museum Rotterdam ROTTERDAM, Natuurmuseum Brabant TILBURG, Natuurmuseum Fryslân LEEUWARDEN, Natuurmuseum Nijmegen NIJMEGEN, Ned. Instituut voor Beeld en Geluid HILVERSUM, Ned. Instituut voor Kunstgeschiedenis DEN HAAG, Nederlands Artillerie Museum ‘T HARDE, Neder-lands Bakkerijmuseum HATTEM, Nederlands Fotomuseum ROTTERDAM, Nederlands Leder en Schoenen Museum WAALWIJK, Nederlands Open-luchtmuseum ARNHEM, Nederlands Steendrukmuseum VALKENSWAARD, Nederlands Stoommachinemuseum MEDEMBLIK, Nederlands Tegelmu-seum OTTERLO, Nederlands Zilvermuseum Schoonhoven SCHOONHOVEN, Nederlands Zouavenmuseum OUDENBOSCH, Nieuw Land Erfgoedcentrum LELYSTAD, Noordelijk Scheepvaartmuseum GRONINGEN, Oertijdmuseum De Groene Poort BOXTEL, Oorlogsmuseum Overloon OVERLOON, Openbaar Vervoermuseum Doetinchem DOETINCHEM, Openluchtmuseum / Themapark De Spitkeet HARKEMA, Openluchtmuseum Het Hoogeland WARFFUM, Openluchtmuseum Ootmarsum OOTMARSUM, Paleis Het Loo Nationaal Museum APELDOORN, Panorama Mesdag BV DEN HAAG, Persmuseum AMSTERDAM, Purmerends Museum PURMEREND, Reddingmuseum Dorus Rijkers DEN HELDER, Rijksmuseum Twenthe ENSCHEDE, Rijksmuseum van Oudheden LEIDEN, Rijssens Museum RIJSSEN, Rotterdams Radio Museum ROTTERDAM, Schermer Molens Stichting SCHERMERHORN, Schoonewelle Mus. voor Natuur en Ambacht ZWARTSLUIS, SCHUNCK* HEERLEN, Science Centre Delft DELFT, Singer Laren LAREN (NH), Slot Zuylen OUD-ZUILEN, Space Expo NOORDWIJK, Speelgoed en Carnavalsmuseum Op Stelten OOSTERHOUT, Speelgoedmuseum DEVENTER, Spoorwegmuseum UTRECHT, St. Nederlands Uitvaartmuseum AMSTERDAM, Stadhuismuseum Zierikzee ZIERIKZEE, Stadsmuseum Almelo ALMELO, Stadsmuseum Doetinchem DOETINCHEM, Stadsmuseum Harderwijk HARDERWIJK, Stadsmuseum Steenwijk STEENWIJK, Stads-museum Woerden WOERDEN, Stadsmuseum Zoetermeer ZOETERMEER, Stedelijk Molenmuseum De Valk LEIDEN, Stedelijk Museum Alkmaar ALKMAAR, Stedelijk Museum Coevorden COEVORDEN, Stedelijk Museum Kampen KAMPEN, Stedelijk Museum ‘s Hertogenbosch ‘S HERTOGEN-BOSCH, Stedelijk Museum Vianen VIANEN UT, Stedelijk Museum Zutphen ZUTPHEN, Stedelijk Museum Zwolle ZWOLLE, Stg Geld.Landsch.& Kast./Huis Zypendaal ARNHEM, Stg Kranenburgh BERGEN, Stg Mommerskwartier TILBURG, Stg Museum Nijkerk NIJKERK, Stg Rijksmuseum Muiderslot MUIDEN, Stg Texels Museum DE KOOG, Stg Zaans Museum ZAANDAM, Stichting Amsterdam Museum AMSTERDAM, Stichting Borg Verhildersum LEENS, Stichting Botanische Tuin Kerkrade KERKRADE, Stichting Centraal Museum UTRECHT, Stichting Cultureel Erfgoed het Warenhuis AXEL, Stichting De Nollen DEN HELDER, Stichting Feyenoord Museum ROTTERDAM, Stichting Frans Hals Museum HAARLEM, Stichting Gemeentemuse-um Den Haag DEN HAAG, Stichting GeoFort HERWIJNEN, Stichting Haarlemmermeermuseum De Cruquius HOOFDDORP, Stichting Het Bolwerk IJZENDIJKE, Stichting Het Nederlands Stripmuseum GRONINGEN, Stichting Instituut Collectie Krop STEENWIJK, Stichting Kasteel Amerongen AMERONGEN, Stichting Kasteel Heeswijk HEESWIJK-DINTHER, Stichting Kasteel Keukenhof LISSE, Stichting Kasteel Radboud MEDEMBLIK, Stich-ting Klooster Ter Apel TER APEL, Stichting Koninklijk Eise Eisinga Planetarium FRANEKER, Stichting MOTI, Museum of the Image BREDA, Stichting Museum de Kantfabriek HORST, Stichting Museum ‘De Roos’ GEERTRUIDENBERG, Stichting Museum Elburg ELBURG, Stichting Museum Jan Cu-nen OSS, Stichting Museum Kinderwereld RODEN, Stichting Museum Maassluis MAASSLUIS, Stichting Museum Menkemaborg UITHUIZEN, Stich-ting Museum Smedekinck ZELHEM, Stichting Museum Stadskasteel Zaltbommel ZALTBOMMEL, Stichting Museum Tromp’s Huys VLIELAND, Stich-ting Museum Veenendaal VEENENDAAL, Stichting Museum Vekemans BOXTEL, Stichting Museum voor Religieuze Kunst UDEN, Stichting Muzeeaquarium Delfzijl DELFZIJL, Stichting Nationaal Sleepvaart Museum MAASSLUIS, Stichting Natura Artis Magistra AMSTERDAM, Stichting Nederlands Volksbuurtmuseum UTRECHT, Stichting Oudheidkamer Ommen OMMEN, Stichting Pieter Vermeulen Museum DRIEHUIS, Stichting Rijksmuseum Amsterdam AMSTERDAM, Stichting Romeins Museum ALPHEN AAN DEN RIJN, Stichting Stedelijk Museum Amsterdam AMSTER-DAM, Stichting Stedelijk Museum Schiedam SCHIEDAM, Stichting Studiegroep Leudal, Leudal Museum HAELEN, Stichting Synagoge Elburg ELBURG, Stichting TwentseWelle ENSCHEDE, Stichting Veenkoloniaal Museum VEENDAM, Stichting Weegschaal Museum Naarden NAARDEN-VESTING, Stoomtrein Katwijk Leiden VALKENBURG ZH, Streek & Landbouwmuseum Goemanszorg DREISCHOR, Streekmuseum “De Meestoof” SINT- ANNALAND, Streekmuseum De Roode Tooren DOESBURG, Streekmuseum Krimpenerwaard KRIMPEN A/D IJSSEL, Streekmuseum Schippersbeurs ELSLOO (L), Streekmuseum Stevensweert Ohé en Laak STEVENSWEERT, Streekmuseum Veldzicht NOORDWIJK, Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum BURGUM, ‘t Fiskershúske MODDERGAT, Tassenmuseum Hendrikje AMSTERDAM, Techniekmuseum HEIM HENGELO, Teylers Museum HAARLEM, Thermenmuseum HEERLEN, Titus Brandsma Museum BOLSWARD, Touwmuseum ‘De Baanschuur’ OUDEWATER, Trompenburg Tuinen & Arboretum ROTTERDAM, Tropenmuseum AMSTERDAM, Universiteitsmuseum Groningen GRONINGEN, Universiteitsmuseum Utrecht UTRECHT, Valkerij en Sigarenmakerij Museum VALKENSWAARD, Van Abbemuseum EINDHOVEN, Van Gogh Museum AMSTERDAM, Veiligheids-museum PIT ALMERE, Veluws Museum Hagedoorns Plaatse EPE, Venrays Museum VENRAY, Verzetsmuseum Amsterdam AMSTERDAM, Verzetsmu-seum Zuid-Holland GOUDA, Vincent van GoghHuis ZUNDERT, Visserijmuseum Zoutkamp ZOUTKAMP, Voerman Museum HATTEM, Waterlandsmu-seum de Speeltoren MONNICKENDAM, Watersnoodmuseum OUWERKERK, Wereldmuseum Rotterdam ROTTERDAM, Westfries Museum HOORN, Westlands Museum HONSELERSDIJK, Zandvoorts Museum ZANDVOORT, Zee- en Havenmuseum de Visserijschool IJMUIDEN, Zeeuws Maritiem MuZEEum VLISSINGEN, Zeeuws Museum MIDDELBURG, Zoutmuseum DELDEN, Zuiderzeemuseum ENKHUIZEN, Zwanenbroedershuis ’S HERTOGENBOSCH

Gelieerde instellingen ABN-AMRO Kunst & Historie (HF0010) AMSTERDAM, BAK, Basis voor Actuele Kunst UTRECHT, Cultuureducatiegroep LEIDEN, De Appel arts centre AMSTERDAM, De Halve Maen HOORN, Diergaarde Blijdorp ROTTERDAM, Hermitage Amsterdam AMSTERDAM, Humanity House DEN HAAG, Indisch Herinneringscentrum (IHC) ARNHEM, KAdE, Kunsthal in Amersfoort AMERSFOORT, Koninklijk Huisarchief DEN HAAG, Koninklijk Paleis Amsterdam AMSTERDAM, Kunsthal Rotterdam ROTTERDAM, LKCA UTRECHT, Marres, centrum v. contemporaine cultuur MAASTRICHT, Museum Abdijkerk THORN, Museumfederatie Fryslân LEEUWARDEN, Nationaal Archief DEN HAAG, Nationale Stichting De Nieuwe Kerk AMSTERDAM, Nederlands Watermuseum ARNHEM, Peter van den Braken Centrum STERKSEL, Portugese Synagoge AMSTERDAM, Reinwardt Academie AMSTERDAM, Stadsarchief Amsterdam AMSTERDAM, Stichting Academisch Erfgoed AMSTERDAM, Stichting Bureau Europa MAASTRICHT, Stichting De Oude Kerk AMSTERDAM, Stichting Forteiland Pampus MUIDEN, Stichting Grote Sint Laurenskerk Alkmaar ALKMAAR, Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit AMERSFOORT, Stichting Indisch Herinneringscentrum (IHC) ARNHEM, Stichting Museum&Archief v.Tijdmeetmeetkunde RIETHOVEN, Stichting N. Arch. Antropologisch Mus. N.A. PIETERMAAI, CURACAO, Stichting Ontdekhoek Nederland LELYSTAD, TENT Stichting Centrum Beeldende Kunst ROTTERDAM, Vereniging van Zeeuwse Musea VEERE, Witte de With, Center for Contemp.Art ROTTERDAM.


colofonMusea Meer dan waard is een eenmalige uitgave van de Museumvereniging gerealiseerd in samenwerking met Magazine on the Spot.

BegeleidingscommissieDirk van Delft Museum Boerhaave, Leiden

Lidewij de Koekkoek Stedelijk Museum Alkmaar

Corien van der Meulen Stadsmuseum Harderwijk

Yvonne Ploum MOA, Museum Oud Amelisweerd, Bunnik

Errol van de Werdt TextielMuseum/Mommerskwartier Tilburg

Siebe Weide Museumvereniging

HoofdredactieMargriet de Jong, Carla Keijzer Museumvereniging

(Eind)redactieKarlijn Broekhuizen, Norma de Goederen, Sigrid van Iersel, Robin Ouwerkerk, Anje Romein, Annemieke Schors, Marloe van der Schrier, Margreet Steiner, Eric Went, Frank Wijvekate.

Art direction en vormgevingNanda Alderliefste

BeeldredactieNanda Alderliefste, Rob Overmeer

Fotografie Simone van den Berg, Mike Bink, Koos Breukel, Eveline van Egdom, Fred Ernst, Maud Heldens, Patrick van Hemert, Joep Jacobs, Robert Land, Rob Overmeer, Gert Jan van Rooij, Marijn Soeters, Nick van Tiem, Edwin Weers en Anouk Wubs. Coördinatie Annemieke Schors, Teksten voor Musea Sales / Advertenties Uitgeverij Intermed, 050 - 312 00 42, [email protected]

Druk Puntgaaf Drukwerk Leiden

Oplage4.000 exemplaren

Verkoopprijs € 5,50 inclusief 6% btw. Te bestellen via het bureau van de Museumvereniging, 020 - 551 29 00 / [email protected] of www.museumvereniging.nl onder Publicaties/Tijdschriften

Copyright Museumvereniging. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt, ook niet op elektronische wijze, zonder dat de uitgever daarvoor vooraf toestemming heeft verleend. Niet altijd kunnen auteursrecht-hebbenden op gebruikte afbeeldingen achterhaald worden. Betreft dat u, neem dan contact op met de Museumvereniging.

Januari 2016

http://www.magazine-on-the-spot.nl

mailto:[email protected]

http://www.museumvereniging.nl


“Bezoekers uit de museumwereld in binnen- en buitenland komen kijken. Iedereen is net zo enthousiast als wij. Onze vernieuwde depots zijn uniek en supermodern. We hebben er een nieuwe internationale standaard mee gezet.”

Luc Willemse - Collectiebeheerder bij Naturalis

https://bruynzeel-storage.com/nl/referenties/

Naturalis zet nieuwe internationale standaard met opslagoplossingen vanBruynzeel Storage Systems

Lees het verhaal van Luc op:

Tel.: 077 306 9000, Email: [email protected]

Bruns B.V. • Stökskesweg 11 • 5571 TJ Bergeijk • Nederland • T +31 (0)497 57 70 27 • E [email protected] • I www.bruns.nl

Bruns

Nationaal Militair Museum Het Noordbrabants MuseumMicropiaPinnedUp Tentoonstelling

Soesterberg - NLDen Bosch - NLAmsterdam - NLAmsterdam - NL

Nieuwsgierigheid. Dat is wat ons drijft. Ontdekken hoe dingen werken. Of waarom ze niet werken. En dan met een

oplossing komen. Een oplossing die zorgt dat wat wij maken geen objecten zijn, maar echte ervaringen. Wij accepteren

maar één resultaat: het beste. En dat bereiken we door elk project – groot of klein – de aandacht te geven die het verdient.

Zodat het oogstrelend wordt. Prikkelend. Toonaangevend. Duurzaam. Dat doen we omdat we nieuwsgierig zijn. Naar wat

het kan worden als we al onze jarenlange ervaring, kennis en aandacht wijden aan één project; uw project.

Begonnen als specialist in de maquettebouw is Bruns de laatste decennia, uitgegroeid tot een wereldwijd gekende

multidisciplinaire partner als ontwikkelaar en producent van innovatieve mechanische exhibits en complete interactieve

tentoonstellingen, inclusief service en onderhoud.

Lees het hele verhaal en ontdek onze andere projecten op www.bruns.nl.

Wij zijn Bruns. Wij doen er alles aan om uw ideeën tot leven te brengen. Om bezoekers een echte ervaring te bieden.

En dat kunnen wij als geen ander.

MVmagazine

Documents

Transcript of MVmagazine