p o r t f o l i o

MORFIS werkt beeldend, grensoverschrijdend en

onderzoekend, in onder andere architectuur en stedenbouw.

Een poëtische benadering, het experiment, eigenzinnigheid

en maquettestudie zijn basisingrediënten van onze wijze

van ontwerpen. Wij betrekken opdrachtgevers intensief in

dit proces: hierdoor bevinden onze ontwerpen zich in ‘een

permanente staat van geboorte’. Samen het onbeschreven

pad bewandelen leidt naar een bouwwerk dat nog nooit

gezien is, maar waarnaar wel verlangd is.

Ons werkgebied bestaat uit o.a. woningbouw, stedelijke

vernieuwing, scholenbouw en multifunctionele

accommodaties. Tevens doen wij studies, maken wij

strategieën en initiëren wij innovatieve concepten voor

projectontwikkelaars, overheid en consument.

Een constant veranderende maatschappij, globalisering,

meer keuzevrijheid; het vraagt om een herdefinitie van

bestaande gebouwtypologiën: het nog niet geziene,

waarnaar wel verlangd.

03

Denken zonder te categoriseren Klein enthousiast team Versmelten van disciplines

MORFIS is gespecialiseerd in complexe gebouwen en heeft een beeldende benadering

van architectonische opgaves.

MORFIS is een open atelier waar specifieke en authentieke projecten gerealiseerd

worden, met een groot inlevingsvermogen in de wensen van de opdrachtgever en

groot beeldend vermogen om deze wensen te vertalen in een ruimtelijk goed wer-

kend gebouw, waar mensen zich thuis kunnen voelen.

Niet zelden wordt uitzonderlijke schoonheidsontroering werkenderwijs aangetroffen;

voorbij onze oorspronkelijke plannen. Architectuur heeft immers een uitgesproken

identiteit, zeggingskracht en autonomie.

De kracht ligt in onze werkwijze: denken zonder te catalogiseren. Het ontwerpproces

verloopt in statu nacendi: een permanente staat van geboorte die in ieder stadium

een compleet visioen is, dat ons meer dicteert wat er komen moet dan wij willender-

wijs kunnen bedenken. Een dergelijk proces veroorzaken én volgen noopt tot inleving

van alle betrokkenen. Om dit proces goed te kunen doorlopen maken we in elk sta-

dium grote schetsmaquettes, tekeningen, perspectieven en organiseren we workshops

om samen met de opdrachtgever het gebouw van droom tot werkelijkheid te kunnen

maken.

Kennis en kunde in het beheersen van het traject van kostenbewust ontwerpen, con-

structie en projectmanagement, geeft MORFIS én opdrachtgever de vrijheid paden te

bewandelen die een verrijking geven aan het ontwerp.

Een voorbeeld hiervan is het kinderdienstencentrum de Twinkeling en het Duinhuis.

Onze werkwijze gaf de opdrachtgever een ideale partner in het ontwerpen en realise-

ren van een uniek gebouw.

Op de volgende bladzijden hebben we thematisch een aantal projecten geselecteerd

die onze werkwijze illustreert.

05

landschappelijk

geworteld

inventief

mysterieus

gebouw met een ziel

uithollenuithollen/vormen

als een stadje

no nonsens

poëzie van de kennis

warmte

huid

setting

Regionaal kinderdienstencentrum ‘de Twinkeling’, Horst

Regionaal kinderdienstencentrum ‘de Twinkeling’, Horst

Regionaal kinderdienstencentrum ‘de Twinkeling’, Horst

Vergadertafel

El Zocálo, Madrid

Twickel VMBO school, Hengelo

Tellurium Astrofysica Geografica, Rotterdam

Bibliotheek, Cork

Twickel HAVO-VWO school, Hengelo

Nesselande, Rotterdam

Anderland, Noord Holland

Max buitenschoolse kinderopvang, Rotterdam

Bedrijfsgebouw ‘op Zeezand’, Amsterdam

Regionaal kinderdienstencentrum ‘het Duinhuis’, Haarlem

Bedrijfsgebouw ‘op Zeezand,’ Amsterdam

07

71

73

63

57

49

45

39

37

33

25

21

19

17

15

09

Regionaal kinderdienstencentrum ‘de Twinkeling’, Horst

Regionaal kinderdienstencentrum ‘het Duinhuis’, Haarlem

MODELLEREN

In ons ontwerp voor het kinderdagcentrum ‘de Twinkeling’ hebben we de begane grond gevel gemodelleerd als enorme keien waarop de 1e verdieping rust. Zo hebben we dit gebouw karakter gegeven en is het onmiskenbaar een gebouw voor kinderen geworden.

geworteld

Het Kinderdienstencentrum de Twinkeling in Horst is een

dagopvang van meervoudig gehandicapte kinderen. Ver-

nieuwend is dat er ook een reguliere kinderopvang in het

gebouw is ondergebracht.

Een probleem bij meervoudig gehandicapte kinderen kan

oriëntatie zijn. Dit is leidend geweest voor de organisatie

van het gebouw en voor het maken van herkenbare plek-

ken.

Voor kinderen willen wij een bijzonder en herkenbaar ge-

bouw. Dit heeft geleid tot een expressieve tweedeling: het

gebouw rust op enorme rotsblokken waarin de kinder-

slaapkamers zijn geplaatst.

Regionaal kinderdienstencentrum ‘de Twinkeling’

09

begane grond eerste verdieping

project

regionaal kinderdienstencentrumlocatie

Horstopdrachtgever

stichting de Wendeljaar

2004status

opgeleverdbijzonderheden

i.s.m. de Jong Gortemaker Algra

nachtopname

interieur ‘canyon’

11

centrale halgevelbeeld

balie bij entreepatio13

Gin(k)go bilobaDieses Baums Blatt, der von OstenMeinem Garten anvertraut,Gibt geheimen Sinn zu kosten,Wie’s den Wissenden erbaut. Ist es ein lebendig Wesen,Das sich in sich selbst getrennt?Sind es zwei, die sich erlesen,Dasz man sie als Eines kennt? Solche Frage zu erwidern,Fand ich wohl den rechten Sinn:Fühlst du nicht an meinen Liedern,Dasz ich Eins und doppelt bin?

Goethe, 1819

Automobiel, Panamarenko.In zijn kunstwerken brengt Panamarenko de wondere wereld van de techniek en de natuurkunde weer tot leven. De droom van het vrij en ongehinderd voortbewegen en de esthetica van de wetenschappelijke analyse krijgen zo hun plaats terug in de we-reld waarin ze thuishoren: die van de mens die zijn positie bepaalt in de natuur. In zijn ontwerpen springt de kunstenaar vrijmoedig en inventief om met de formele wetten van de mechanica en de fysica.Door de ongebreidelde vlucht die de wetenschappelijke ken-nis heeft genomen, is ook de complexiteit van het natuurbegrip verhoudingsgewijze gegroeid. Daardoor is de paradoxale situ-atie ontstaan dat de moderne mens is vervreemd van de na-tuur, waarin hij met zijn kennis steeds dieper is doorgedrongen. Samen met Panamarenko kunnen we opnieuw de fascinerende verschijnselen en mogelijkheden van de natuurkrachten leren ontdekken in de objecten, tekeningen en schema’s, waarin hij een poëtische ervaring van de wereld heeft verborgen. Zijn creatieve omgang met de zwaartekracht is er niet op gericht om ook echt van de grond los te komen, maar om het vliegen opnieuw de poëtische kracht te geven die het bezat toen we nog niet konden vliegen.

Ginkgo biloba is een boom in de plantenfamilie Ginkgoaceae, en wordt ook wel ginkgo, Japanse notenboom, Japanse tempelboom of Chinese tempelboom genoemd. Deze boom is een levend fossiel, nagenoeg onveranderd sinds de tijd van de dinosauriërs.

De ginkgo kent zowel vrouwelijke als mannelijke exemplaren. Wereld-wijd zijn er minder vrouwelijke Ginkgobomen dan mannelijke. Dit komt omdat de mens selectief mannelijke bomen aanplant: de (vrouwelijke) vruchten verspreiden namelijk een onaangename geur. Het verschil tus-sen beide geslachten is alleen te zien wanneer de boom in bloei staat. De boom groeit onregelmatig en kegelvormig, en wordt circa 40 meter hoog. In Nederland en België worden kweekvormen gebruikt waardoor de boom vaak niet zo hoog wordt.

SymboliekIn het Verre Oosten is de ginkgo een voorwerp van verering. In Japan wordt de boom als een god vereerd. De ginkgo staat symbool voor on-veranderlijkheid, hoop, liefde, toverkracht, tijdloosheid, en een lang leven. Vele kunstenaars zijn geïnspireerd door de Ginkgoboom. Het was de lievelingsboom van Goethe. Hij heeft er enkele honderden opgekweekt en geplant, en hij schreef er een gedicht over.

Stijl in de context van kunst en architectuur kan worden om-schreven als het geheel van kenmerkende vormen van een bepaalde ‘school’ of stroming of voor een bepaalde kunstenaar of tijdperk.

Vormen werken in op ons gevoel: het zien van een treurwilg stemt ons anders dan het zien van een neonreclame op een pretpark.Vormen kunnen ons activeren; ze kunnen ons ook in slaap doen vallen. Er zij geruststellende vormen, zoals er ook angstaanjagende vormen zijn, frivole vormen, intelligente en domme vormen. De vorm doet ons iets, beïnvloed ons.De stoel heeft stijl: het doet iets met ons, het is autenthiek en oorspronkelijk. het roept emotie op, door zijn simpelheid?

Als wijzelf: wij identificeren ons met wat wij zien: We leven mee, we voelen mee, wij zijn niet alleen egocentristen, maar ook an-tropomorfisten. Zo voelen we ons, als we nnast een reusachtige eik staan ook erg sterk en erg soepel en lenig en muzikaal als we onsopstelleen in de buurt van een op de wind bewegende en ruisende berk. Het vervult ons met welbehagen als we een kat zien uitstrekken voor een haardvuur. We vliegen als een meeuwzien vliegen. we voelen de last van een zware steen , omdat we zelf wel eens een zware steen hebben opgetild. We voelen ons een kolom omdat wezelf ook een kolom zijn. We voelen het oprijzen van een kathedraal in onze spieren, onze botten , ons weefsel, onze longen. We krijgen in zo’n kathedraal de neiging de handen omhoog te strekken als in gebed..We voelen ons geborgen als de ruimte ons geborgen laat zijn, We voelen warmte als de ruimte deze ook uitstraalt , we voelen kilte bij een ongenaakbaar gebouw.-

Cultuur is aktiviteit, een handeling.

Het woord cultuur komt uit het Latijn van cultura en is afgeleid van colere hetgeen betekent: bebouwen, bewerken, vereren, versieren, onderhouden.

Wij onderscheiden ons omdat wij handelingen kunnen ver-richten die niet direct een gericht doel heeft, of eenduidig is, zoals een vogel vliegt omdat het nu eenmaal niet anders kan.

Wij hebben het vermogen om handelingen , aktiviteiten te ontplooien die op het eerste gezicht niet altijd nuttig lijken te zijn maar bij ons een gemoedstoestand kunnen opwek-ken die ons verder kan helpen in onze ontwikkeling. Cultuur is onlosmakelijk aan ons verbonden, onze beschaving ont-leent haar identiteit er aan.Daarom is het voorbeeld zo prachtig: de strandwandeling als culturele activiteit.

warmteAls wijzelf: wij identificeren ons met wat wij zien:

We leven mee, we voelen mee, wij zijn niet alleen egocen-

tristen, maar ook antropomorfisten.

Zo voelen we ons, als we naast een reusachtige eik staan

ook erg sterk en erg soepel en lenig en muzikaal als we

ons opstellen in de buurt van een op de wind bewegende

en ruisende berk. Het vervult ons met welbehagen als we

een kat zien uitstrekken voor een haardvuur. We vliegen

als we een meeuw zien vliegen, we voelen de last van een

zware steen, omdat we zelf wel eens een zware steen heb-

ben opgetild. We voelen ons een kolom omdat wezelf ook

een kolom zijn. We voelen het oprijzen van een kathedraal

in onze spieren, onze botten, ons weefsel, onze longen.

We krijgen in zo’n kathedraal de neiging de handen om-

hoog te strekken als in gebed.

We voelen ons geborgen als de ruimte ons geborgen laat

zijn.

We voelen warmte als de ruimte deze ook uitstraalt , we

voelen kilte bij een ongenaakbaar gebouw.

Centrale hal, regionaal kinderdienstencentrum ‘de Twinkeling’

15

Duurzaam bouwen is noodzakelijk: de opdrachtgever wil een

onderhoudsarm en energiezuinig gebouw én onze leefomgeving

moet zo min mogelijk aangetast worden.

We gebruiken duurzame materialen en natuurlijke producten

in onze ontwerpen (dus bijvoorbeeld geen kunststof kozijnen)

en we ontwerpen gebouwen met buitenzonwering in plaats van

technische koeling. Tevens gebruiken we innovaties in onze ont-

werpen.

In het Kinderdienstencentrum de Twinkeling in Horst (een mul-

tifunctioneel kinderdienstencentrum voor dagopvang en kort-

verblijf opvang aan 70 meervoudig gehandicapte kinderen en

90 kinderen uit de reguliere kinderdagopvang) hebben we be-

tonkernactivering toegepast, een toen voor Nederland nieuw

concept van verwarming en koeling. In de betonnen vloeren zijn

leidingen aangebracht waar zomer en winter water van een con-

stante temperatuur doorheen stroomt. Het beton krijgt door

de constante toevoer ook een constante temperatuur. Door

de grote massa van de vloeren kan hiermee in combinatie met

een goede isolatie het gebouw zomer en winter op dezelfde

temperatuur gehouden worden. Het water dat door de vloeren

stroomt wordt via een circulatiesysteem in de bodem op tempe-

ratuur gehouden.

Kostenbewust

De Twinkeling is gebaseerd op een zeer compacte vorm met

korte loopafstanden. Zodoende ontstond voldoende budget

voor de gevel, die hoogwaardig is afgewerkt met baksteen en

verdiepinghoge zwerfkeien van spuitbeton. De strategie van wis-

selgeld wordt mogelijk gemaakt door in een pril ontwerpstadium

kostenexercities te doen, die gedurende het ontwerpproces fijn-

maziger worden.

Flexibel

Ondanks het traditionele bouwsysteem van de Twinkeling, dra-

gende wanden met breedplaatvloeren, is het toch een flexibel

gebouw. De flexibiliteit zit niet in een wandsysteem maar in de

ruimtelijke organisatie van het gebouw. Vaste moeilijk te veran-

deren functies zijn zoveel mogelijk geconcentreerd. Dit zijn met

name de sanitaire groepen. Deze sanitaire voorzieningen zijn

zo ingericht dat er middels kleine aanpassingen gemakkelijk van

groepssamenstellingen gewisseld kan worden, iets wat bij deze

doelgroep veelvuldig voorkomt. Elk kind kent immers zijn of haar

eigen mogelijkheid. Bovendien kunnen hierdoor groepen gecom-

bineerd worden. Tevens zit de flexibiliteit ook in de constructie:

de fundering is bij de bouw verzwaard om toekomstige uitbrei-

dingen eenvoudig mogelijk te maken.

inventief

17

In Azië wordt bamboe als constructie materiaal gebruikt. Wij hebben dit principe in ons ontwerp voor een vergadertafel gebruikt. De zitplekken zijn op verschillende manieren uit-gespaard: per plek vereist een andere zithouding. Hóe je wil zitten (hangerig/aktief/afwachtend/onverschillig/onderuitge-zakt) bepaald de positie aan de tafel.

TAFEL

TAFELIn Azië wordt bamboe als constructie materiaal gebruikt.

Wij hebben dit principe in ons ontwerp voor een ver-

gadertafel gebruikt. De zitplekken zijn op verschillende

manieren uitgespaard. Per plek vereist dit een andere zit-

houding. Hóe je wil zitten (hangerig/aktie/ afwachtend/on-

verschillig/onderuitgezakt) bepaald de positie aan de tafel.

vergadertafel

19

landschappelijk

EL ZOCALOTegenover het Barajas vliegveld in Madrid wordt een reeks

gerechtsgebouwen en verwante faciliteiten geconcen-

treerd. De opgave is om een indrukwekkende 300.000 m2

vloeroppervlak in een campusachtige setting te plaatsen,

waarbij ondergronds een complex netwerk van geschei-

den verbindingen wordt opgelost.

Over de enorme complexiteit van de organisatie tussen

de verschillende gebouwen is een tweede maaiveld gelegd,

dat het groene karakter van de campus bewaakt. Publieke,

semi-publieke en zwaar bewaakte gebieden zijn opgelost

in een alternatieve strategie van de 3d-campus.

maquette

21

Wilhelminakade 310 Postbus 53029 3007LA Rotterdam T: 010 2973048 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.com

1/5EL ZOC˘LO DE LA JUSTICIA

Project info

Project Justice Campus

Location Madrid, Spain

Client City of Madrid

Status Competition

Info

Year 2005

Doorsnede

Perspectief

project

justitiële campuslocatie

Madrid, Spanjeopdrachtgever

de stad Madridjaar

2006statusprijsvraag

Plattegronden

23

fiets 827 m2

techn

iek pl

ein

plein 524 m2

autos

2288

m2

sport 3185 m2

TWICKEL VMBOScholengemeenschap Twickel wil twee nieuwe gebouwen

voor respectievelijk haar vmbo- en haar havo-vwo-leerlin-

gen. Beide locaties zijn op zichtafstand van elkaar en liggen

in een groenstrook van een te ontwikkelen woonwijk. Het

grensgebied van het stedelijke en groene dat zich in beide

kavels manifesteert is een belangrijk stedenbouwkundig

uitgangspunt voor beide gebouwen.

De scholengemeenschap stelt drie sleutelwoorden cen-

traal in haar onderwijsaanpak: actief, zelfstandig en betrok-

ken. Er dient een gebouw te komen dat een persoonlijke

benadering, ontmoeting en ontplooiing kan faciliteren in

een sfeer waarin leerlingen zich veilig voelen. Tevens dient

het gebouw zo flexibel in te delen te zijn dat het organi-

satorische en onderwijskundige vernieuwing te kan opvan-

gen. De complexe opgave heeft geleid in een ontwerp met

een kolommenstructuur, waardoor de vloervelden vrij in

te delen zijn: hierdoor is flexibel en naadloos aan te sluiten

op de wensen van de toekomst.

Van het havo/vwo-gebouw maken we een landmark omdat

ze prominent in verschillende stedelijke zichtassen ligt: het

statige bouwblok. De groenstrook laten we doorlopen in

het gebouw: er ontstaat een organisch plein en atrium dat

zorgt voor ontmoeting, intimiteit en een huiselijke sfeer.

GROEN

E ZIJD

EST

EDEL

IJKE

ZIJD

E

maquette definitief ontwerp Twickel VMBO

situatie tekeningen VMBO

stedenbouwkundige setting

25

locatie VMBO

locatie HAVO-VWO

Begane grond Eerste verdieping

Tweede verdieping Dak

project

middelbare school VMBOlocatie

Hengeloopdrachtgever

stichting Carmelcollege Twickeljaar

2009-2012status

definitief ontwerp

27

Balie/Pantry/garderobe/multifuntioneel33,6 m2

Multi19,3 m2

Handel en administratie119,8 m2

Handel en verkoop 121 m2

Systeembeheer37,9 m2

Instructie E56,5 m2

7500 7500 75007500 900

Instructie D59,6 m2

LAS PALMAS

Wilhelminakade 3103073 AR RotterdamPostbus 520293007 LA Rotterdam

LAS PALMAS

010 297 30 48 T010 297 30 49 F

www.beelding.com Winfo@beelding.com E

TWICKEL LOCATIEMEKKELHORSTWEGPLATTEGROND

Schaal

1:100Tekeningnummer

P 02Werknummer

1016

A VO 26-09-2008

AANTEKENINGEN

A B C D E I J

1

2

3

4

5

6

7

8

7500

7500

7500

7500

7500

7500

7500

900

3750

5715

0

7500 75007500 7500 75001875

70275

1875

70275

LWH TGL 4199,5 m2

Plein TGL 349,6 m2

Instructie C54,7 m2

Garderobe 22,0 m2

Personeelsruimte141,3 m2

Vergaderruimte38,6 m2

Centrale directie B17,6 m2

Vocus33,1 m2

CENTRALE DIRECTIE

Opslag ICT34,0 m2

Centrale directie A17,6 m2

Instructie B54,7 m2

Terras33,1 m2

Plein Economie49,8 m2

LWH Economie160m2

B

BOVENBOUW TGL4BOVENBOUW TGL3

Plein TGL 376,5 m2

audio visuel/ict/stilte69,7 m2

Stilte18,0 m2

Instructie F56,5 m2

Serverruimte17,8 m2

Spreekkamer12,4 m2

Zorg-functionaris14,2 m2

Docenten/ ontwikkelaars47,8 m2

Adviseur C17,6 m2

Adviseur B17,6 m2

Adviseur A17,6 m2

Teamleider adviseur17,6 m2

Secretariaat17,6 m2

Administratie/secretariaat42,9 m2

Sectordirecteur24,9 m2

Docenten30,5 m2

Personele enfinanciele administratie24,6 m2

Zorgcoordinator18,3 m2

Spreekkamer10,1 m2

2e Verdieping

arch

ief

11,3

m2

patchkast

2 m2

werkkast

werkkast

Balie5,7m2

m2m2m2

m2

BVO

BGG1e VERD2e VERD

TOTAAL

391232522948

10112

RENVOOI

Trappenhuis/toilet

Centraal plein/hoofd verkeersruimte

Techniek

Onderbouw BBL

Onderbouw 1

Zorg en welzijn

Staf en nevenruimte

Kunst en cultuur

Onderbouw 2

Bovenbouw TGL 3

Bovenbouw TGL 4

NaBiSk

Economie

Technologie

Centrale directie

WBDBO 60 min.

Optie A

Instructie A54,7 m2

Teamleiders14,5 m2

Berging11,7 m2

Magazijn 30,8 m2

ECONOMIE

Teamleiders12,3 m2

Spreekkamer9,6 m2

etal

ages

5,7

m2

instructie A50 m2

instructie B 27,4m2

Balie5,3m2

instructie C 27,4m2

instructie D 29,3m2

LWH TGL 3178,6 m2

Stilte13,3 m2

Teamleiders11,3 m2

Berging11,7 m2

LAS PALMAS

Wilhelminakade 3103073 AR RotterdamPostbus 520293007 LA Rotterdam

LAS PALMAS

010 297 30 48 T010 297 30 49 F

www.beelding.com Winfo@beelding.com E

TWICKEL LOCATIEMEKKELHORSTWEGPLATTEGROND Schaal

1:100

Tekeningnummer

P 03Werknummer

1016

A VO 26-09-2008

AANTEKENINGEN

RENVOOI

A I J

1

2

3

4

5

6

7

8

7500

7500

7500

7500

7500

7500

7500

900

3750

5715

0

75001875

70275

1875

70275

B

A

Dak

2221

2500

Tweede verdiepingDak

Gevel onderzoek

Berging 33,5 m2Repro 40,7 m2

werkkast

Theorie 53,9 m2

Docenten25,0 m2

Muziek 97,2 m2

Metaaltechniek186,8 m2

Lassen 90,8 m2

LWH Techniek 90,9

Plein Techniek 62,5 m2

Kleed-kamer A22,2 m2

Kleed-kamer B22,2 m2

Electrotechniek 192,8 m2

Bouwtechniek 200,9 m2

Houtbewerking 100,0 m2

Podium 40 m2

KUNST EN CULTUUR

B

Berging/studio23,2 m2

Berging/studio11 m2

Teamleider12,3 m2

docenten12,2 m2 M

agaz

ijn

elec

trot

echn

iek

24,2

m2

LAS PALMAS

Wilhelminakade 3103073 AR RotterdamPostbus 520293007 LA Rotterdam

LAS PALMAS

010 297 30 48 T010 297 30 49 F

www.beelding.com Winfo@beelding.com E

TWICKEL LOCATIEMEKKELHORSTWEG

Tekeningnummer

P 00

PLATTEGROND Schaal

1:100

VO

Werknummer

1016

A 26-09-2008

AANTEKENINGEN

A B C D E F G H I J

Con

cier

gelo

ge B

12,3

m2

Toiletten

Garderobe A 60,3 m2

Logistiek/berging 88,9m2

Keuken 108,6 m2

Spoelkeuken 9,0 m2

Office13,5 m2

Restaurant84,5 m2

Garderobe 4,6 m2

Werkplaatsconcierge31,9 m2 Concierge-

loge A12,6 m2

Receptie11,9 m2

Zitje 12,5 m2M

IVA

Kantine 35,1 m2

MIVA

1

2

3

4

5

6

7

8

Podium 40 m2

Entree/Centraal plein489,2 m2

Tribunetrap113 m2

7500

7500

7500

7500

7500

7500

7500

4900

3750

6115

0

7500 7500 75007500 7500 75007500 7500 7500 9001875

74275

ZORG EN WELZIJN

Berging18,0 m2

Linnen 11,9 m2

Begane Grond

werkkast

patchkast A

2,7 m2

m2m2m2

m2

BVO

BGG1e VERD2e VERD

TOTAAL

391232522948

10112

RENVOOI

Trappenhuis/toilet

Centraal plein/hoofd verkeersruimte

Techniek

Onderbouw BBL

Onderbouw 1

Zorg en welzijn

Staf en nevenruimte

Kunst en cultuur

Onderbouw 2

Bovenbouw TGL 3

Bovenbouw TGL 4

NaBiSk

Economie

Technologie

Centrale directie

WBDBO 60 min.

4000

Instructie A 40,7 m2

Magazijn metaal 30,4 m2

MagazijnBouw 30,4 m2

Houtmot/compressor30,3 m2

Instructie B 42,7 m2

Teamleiders13,1 m2

WPS 2254,8 m2

Docenten werkplekken 34,1 m2

Spreek-kamer11,5 m2

WPS 1245,6 m2

Plein LWH 141,2 m2

ZORG EN WELZIJN

LWH Zorg 179,9 m2

Instructie A25,6 m2

Mul

tifun

ctio

nele

rui

mte

54,1

m2

Optie A

Instructie A27,6 m2

LWH Zorg 261,5 m2

Kan

tine

13,3

m2

werkkast

Multifuntioneel 96,8 m2

Centraal plein 159,1 m2

B

werkkast

Plein BBL57,2 m2

Werkplekken/ontwikkelaars 48,3m2

ONDERBOUW BBL

Instructie G43,4 m2

Instructie H 46,6 m2

LWH BBL101,6 m2

Instructie C54,1 m2

Instructie C54,3 m2

werkkast

TOA 70,8 m2

Berging 33,2 m2

Practicum C 99 m2

Practicum B85,4m2

Practicum A85,4m2

Ruimte techniek 122,0 m2

Technologie 124,7 m2

Berging 71,2 m2

Tekenen100 m2

KU

NST

EN

CU

LTU

UR

NABISK

Berging 216,2m2

Berging 316,2m2

Berging15,6m2

LAS PALMAS

Wilhelminakade 3103073 AR RotterdamPostbus 520293007 LA Rotterdam

LAS PALMAS

010 297 30 48 T010 297 30 49 F

www.beelding.com Winfo@beelding.com E

TWICKEL LOCATIEMEKKELHORSTWEGPLATTEGROND Schaal

1:100

Tekeningnummer

P 01Werknummer

1016

A VO 26-09-2008

AANTEKENINGEN

RENVOOI

A B C D E F G H I J

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Practicum/Verzorging 88,9m2

LWH 1189,2 m2

Instructie E54,0 m2 7

500

7500

7500

7500

7500

7500

7500

900

3750

5715

0

7500 7500 75007500 7500 75007500 7500 7500 18751875

71250

A

ONDERBOUW 2

Trappenhuis/toilet

Centraal plein/hoofd verkeersruimte

Techniek

Onderbouw BBL

Onderbouw 1

Zorg en welzijn

Staf en nevenruimte

Kunst en cultuur

Onderbouw 2

Bovenbouw TGL 3

Bovenbouw TGL 4

NaBiSk

Economie

Technologie

Centrale directie

WBDBO 60 min.

m2m2m2

m2

Plein LWH 248,4 m2

Instructie D61,8 m2

1e Verdieping

Teamleiders14,4 m2

etalages7,4 m2

BVO

BGG1e VERD2e VERD

TOTAAL

391232522948

10112

Practicum Verzorging94,7 m2

Natte hoek16 m2

Handvaardigheid80 m2

ONDERBOUW 1

Plein LWH 250,0 m2

LWH 2187,1 m2

Optie A

Team

leid

ers

12 m

2

Spre

ekka

mer

10 m

2

Berg

ing

8,4

m2

Kamer A22,1 m2

Garderobe39,1 m2

Berging15,4 m2

Berging 416,2m2

Spreekkamer11,9 m2

Decaan19,5 m2

Roostermaker17,1 m2

Spreekkamer10,4 m2

Teamleiders11,8 m2

Zorg-functionaris11,8 m2

Instructie53,6 m2

Berging 316,2m2

Instructie F54,0 m2

Eerste verdieping Begane grond

Gevel definitief ontwerp

29

maquette centrale hal

Impressie centrale hal

Impressie centrale hal

maquette centrale hal

maquette onderwijshoek31

controlekamer

mysterieus

‘and He made a molten Sea, ten cubits from the One brim

to the other : it was round all about, and his height was five

cubits: and a line of thirty cubits did compass it about.’

TELLURIUM ASTROFYSICA GEOGRAFICA

In de archieven van ir. M.G. de Gelder, de stichter van Hey-

plaat, vonden we halfvergane tekeningen van een vreemd-

soortig bouwwerk. Deze tekeningen hebben we zo zorg-

vuldig mogelijk gereconstrueerd. Dit bouwwerk heeft op

het uiterste puntje van Heyplaat gestaan, waar nu nog al-

leen de heuvel van resteert.

Tevens troffen wij een dagboek aan, waarin uitvoerig het

object beschreven wordt. In zijn archief vonden we ver-

der oude geluidsopnamen van het bouwwerk. Volgens het

dagboek zendt het object deze geluiden met intervallen

uit, terwijl de lamp op de top van kleur en intensiteit ver-

andert.

Ook hebben we ontdekt dat ir. M.G. de Gelder lid was van

het Astrofysisch Genootschap.

Een folly als een relikwie uit een grijs verleden

33

project

Follydock: internationale folly competitie Rotterdamlocatie

Heyplaat, Rotterdamopdrachtgever

stichting Kunsteilandjaar

2007status

opgeleverd

M.G. de Gelder

reconstructie Tellurium

AstrofysicakamerFolly op locatie

35

Harderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.com

1/3CORK LIBRARY

Projectgegevens

Project Biblioteek

Locatie Cork, Ireland

Opdrachtgever Cork Stadhuis

Status Prijsvraag

Gegevens

Jaar 2005

Harderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.comHarderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.comHarderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.com

uithollen

CORK BIBLIOTHEEK

Architectuur is een uiting van kunst. Zoals een schrijver

zich bedient van pen en papier, een schilder van een doek

en verf, zo bedienen wij ons de technieken die ons ter

beschikking hebben: het uithollen/ hakken/ modelleren

van de materie. In Jordanië is deze techniek in de meest

oorspronkelijke vorm gebruikt: een gebouw uitgehold in

rotsen.

Deze techniek hebben wij toegepast in het ontwerp voor

de bibliotheek in Cork. Een gecombineerde techniek van

het maken van een contramal die later juist de openbare

ruimte in het gebouw maakt. Volte wordt leegte.

De bibliotheek als boekenkast.

Harderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.com

1/3CORK LIBRARY

Projectgegevens

Project Biblioteek

Locatie Cork, Ireland

Opdrachtgever Cork Stadhuis

Status Prijsvraag

Gegevens

Jaar 2005

Harderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.comHarderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.comHarderwijkweg 2 Postbus 241 2800 AE Gouda T: 0182 555231 F: 0182 555232 E: info@beelding.com W: www.beelding.com

Petra, Jordanië

37

de valei

uithollen/vormen

Twickel HAVO VWO nieuwbouw

Een nieuw gebouw voor 1200 leerlingen bouwen is geen

geringe opgave. Een onderwijsgebouw wordt intensief ge-

bruik en Twickel wilde een zeer flexibel gebouw hebben,

waarbij het gebouw de uitstraling heeft die past bij het

kunstzinnige karakter van de school. De locatie is gepland

in een nieuwbouwwijk te Hengelo, in een groene zone die

in open verbinding staat met het Twentse landschap. Dit

gegeven hebben wij gebruikt om in het gebouw een on-

derwijsvallei te creëren. Deze vallei koppelt alle verdiepin-

gen op een speelse wijze aan elkaar. Aan deze valei liggen

de werkplekken, terwijl de instructieruimtes aan de rand

van het gebouw liggen. Echter, de kolommengrid maakt

eigenlijk ieder denkbare indeling mogelijk. In het hart is de

kantine verbonden door een brede trap die tevens dienst

doet als tribune voor het theater.

Door de expressie ruimtes extra hoogte mee te geven

is er een splitlevel die ervoor zorgt dat verdiepingen nog

meer met elkaar verbonden worden.

centrale hal

39

Tweede verdieping

Eerste verdiepingBegane grond

Derde verdieping

project

middelbare school HAVO-VWO locatie

Hengeloopdrachtgever

stichting Carmelcollege Twickeljaar

2009status

voorlopig ontwerp

stedenbouwkundige maquette

workshop met gebruikers

perspectief concept plattegrond

concept gevel

41

entree

mediatheek

tribunetrap hal43

setting

In 1995 werd het startschot gegeven van de ontwikkeling

van deze Vinexlocatie aan de oostzijde van Rotterdam. Het

plan is ontworpen samen met Linda Hooijer, landschapsar-

chitect. Opgave was de realisatie van 5000 nieuwe wonin-

gen en de uitbreiding van de Zevenhuizerplas. Het concept

is gebaseerd op de gedachte van een zo groot mogelijke

plas en een woonwijk die daar zo goed mogelijk mee ver-

bonden is. Een stedelijk park, een jachthaven, een groot

strand van bijna een kilometer lang en het winkelcentrum

koppelen plas en wijk. Deze relatie zorgt voor een bijzon-

der woonmilieu.

In dit plan is een goed voorbeeld hiervan de Duinenbuurt.

Deze richt zich op de boulevard door een netwerk van

paden en hoven. Het winkelcentrum opent zich nadruk-

kelijk naar de nieuwe Zevenhuizerplas. Tenslotte verbindt

de metrohalte de plas met de stad waardoor Nesselande

de badplaats van deelgemeente Prins Alexander genoemd

mag worden. In de overige delen vormt een structuur van

waterlopen het karakter van een rustige buitenwijk.

Nesselande strand

45

Strandcultuur in de polder.

project

Nesselande locatie

Rotterdamopdrachtgever

gemeente Rotterdamjaar

1995-2009status

in uitvoeringbijzonderheden

i.s.m. Arjen Knoester/gemeente Rotterdam

47

N

N O O R D

omringlijnwindrooslijnNoord-HollandlijnspoorlijnstellinglijnA10 lijnkanaallijnprovincielijngemeentelijn

5.Eiland van de 3-havensmeester

3. Keileemeiland

1.Wrakkeneiland

2. Eiland van ’t Marsdiep

6.Eiland van Dijk en Duin

4.Eiland van de proefboeren

10.Eiland van de overkant

7. Eiland van de molenmaker

8.Eiland van de

eeuwige vlam

11.Strandgoed-

eiland

9.Grachtengordeleiland

12.Hoogste eiland

Dit is het verste eiland. Althans gezien vanuit de bewoonde wereld. Soms is het hier nog pikkedonker. Rond Eierland dat eens een eiland was. Plek van een van de eerste gated communities: De Krim, eiland op een eiland. Sinds 1942 heet het op Texel Noord Holland. De zomerstand is hier een zomerveer. Via de aloude postroute naar Vlieland, heet Friesland. Naar de Vliehors. Omringd door schuldig roest van militair geschiet staat een houten drenkelingenhuis. Een 19e-eeuwse vondst. Hst is onbewoond. De deur staat gastvrij op een kier. Icoon van een eeuwenlang beschavingsoffensief vanuit de stad. Doel: civiliseer de wrede kustbewoners – de wrakkers, wreckers in de taal van de zee – die opzettelijke schepen het strand op lokten. Die tijd is geweest. De uitkomst is een solidair, solitair huis. In New Found Land, op IJsland, op de Orkneys, altijd zijn ze vrijstaand, altijd sur pilotis. De herkomst: in de 17e eeuw in ‘ons’ moeder-westen ingevoerd als bungalow: ‘huis uit Bengalen’, een koloniaal woningtype bij uitstek. Ons voorstel: zie dit ‘lege’ wadland als buitengewest. Als oord van onthouding. Hier mag niets de weidsheid ver-storen. Geen geluid verknalt de stilte. Behoud de verte. Hoed de duisternis. Koester het licht van de vuurtoren. Friesland biedt de ruimte. Slechts het kleinst mogelijke getal aan huizen wordt toegevoegd: 1 bungalow, dé primitieve hut.

1Wrakkerseiland : 1 huis

Onze streekHolland is uitzonderlijk. Noord Holland in het bijzonder. Als delta. Maar dergelijke delta’s zijn er meer. Toch springt Hollands Laagland in het oog. Waarom? Waarom ANderLANd? Vanwege zijn hang naar ‘toekomst’. Sinds zekere tijden ziet de streek zichzelf als een uitdaging: ontgin mijn natuurlijke hulpbronnen, zei ze. Innoveer, was het ethisch parool. Met in het vooruitzicht ‘de belofte van de beloning’. die van een welvarend bestaan. dat motief inspireert. Inspireerde toen, inspireert nu.

Noord Holland kent een fascinerende biografie. de ontdekking van deze streek is vormend verhaal. Ooit was het speelbal van Noordzee en Zuidzee. Van Wadzee en Haarlemmerzee. Nog steeds bezit het een westelijke kustkant en een oostelijke kustkant. Ze liggen vast. Her en der liggen plaatsen die iets zeggen over de aspiraties van weleer. rond het Wogmeer bijvoorbeeld, proefpolder voor de latere Beemster. die op zijn beurt de droogmaking testte van het Haarlem-mermeer. Midden in de Schermer voorspelde het eiland van ooit – de opgeslokte Hammen – het lot dat nadien Schokland trof. Amsterdam was Nieuw Amsterdam tot voorbeeld. de Zaanstreek was leerschool van Tsaar Peter. Meer malen verwees de streek naar elders. Verborgen verbindingen naar dromen over elders. de Zijperpolder heette Nova roma. de Vliehors de Sahara van het noorden. den Helder was een lofzang op Gibral-tar. Boerderijen heetten naar sociale geboden: Altijd Werk, Bouwt Voort. Of memoreerden de ‘beloning’: Land uit Zee, Graan voor vis. de men-tale kaart leest als een rhizomatisch relaas.

Vooralsnog was Holland een moeizaam mengsel van zee, zand, klei en veen. eeuwenlang bespeeld door weer en wind, eb en vloed. de streek was sporadisch begaanbaar. Stap voor stap betrad de mens dit schouwspel. Sloten, kreken, meren én de zee werden omgetoverd tot een netwerk van wegen. Zout en vis, turf en hout werden gewonnen. Met dit als bijvangst: de geografische dynamiek vertraagde. Wandelende eilanden versteenden. dorpen en steden werden gesticht als afgebakende ‘eilanden’ in een zee van land. Zo bouwden we een eilandenrijk. een gestolde stedelijke archipel die eeuw na eeuw honkvaster werd. Kent deze streek een eigenheid, dan die van de fixatie: geo-fixatie. Tot wat? Tot een complex ruimtelijke verschijnsel. een stedelijk netwerk. Trefpunt van materialen en mensen, van goederen, geld en informatie. Holland is een kuststreek. Overslaghaven van ideeen en verhalen, ingevoerd door mensen van buiten, uit-gevoerd door mensen van binnen. Wisselland als nooit te voren. deze streek staat op een keerpunt. Kan deze oude archipel hernieuwd ontgonnen worden? Tot ‘nut van ’t algemeen’? die vraag stelt de streek ons andermaal.

Kent een getijdegeul annex gemeentegrens als as. Twee oevers. Wakers over een strategische zeeengte: het Marsdiep gelijk de Straat van Gibraltar. Rond 1800 startte hier de bouw van de buitenpost van maritiem Amsterdam: een arsenaal naar Frans concept. Stap in een militaire logica die oogt als internationale stapel. Eerst was het hier Hollands. Toen Frans. Toen Nederlands. Met verstopt bezuiden Fort Kijkduin een vaderlandse schuilstad: het mislukte miljoenenfort van 14-18. Daarna Duits. Tot de kilte van de Koude Oorlog. Nu is het thu-ishaven van een Vredesmacht die wereldwijd opereert. Hier heerst demografische onderdruk. Klimatologisch is sprake van hoge druk.

Ons voorstel: bouw 2.498 dijk-kijkhuizen. Als ophoging van wat eens heette de ‘kapitale Helderse zeewering’. Dijk-kijkhuizen met zicht op de Waddenzee: binnenkort Unesco-zee? Met zicht op twee vliegvelden. De een voor fun op Texel. De ander – de Kooi – dient voor luchtverken-ning. En is aeronautische ‘buitenpost’ voor het Noordzee helicopterverkeer naar de eilanden van olie en gas. En straks naar de eiland-parken – ontwerp deze parken - van de windstroom. Dijk-kijkhuizen met zicht op de Rede van Texel, Belvedère tussenstop tussen eens de Zuiderzee en ‘onze’ eens overzeese gebiedsdelen. Met zicht op strand-paal nummer 1 bij Huisduinen. De eerste strandpaal ooit. Een wereldprimeur van Jan Blanken, dezelfde van kanaal en arsenaal. Met baywindows op de ‘spontaan’ Ra-zende Bol. Kijkhuizen met hoog in het blikveld de ‘global’ vogeltrekroute: de East Atlantic Flyway.

2Eiland van ’t Marsdiep : 2.498 huizen

Wij zien deze stedelijke archipel als een optelsom van ‘dingen’. Gelaagd en geladen. een bricolage van historische artefacten die ooit tijd- en plaatsgebonden zijn aangelegd.

eens drukte zo’n artefact zijn stempel op de ongerepte streek van toen. deed dat met zijn eigen ‘zuivere’ logica. Militair, waterstaatkundig, agrarisch, verkeerstechnisch, stedenbouwkundig. en volgens een ogenschijnlijk tijdloos model. Intellectueel maakwerk – een concept - werd maatwerk ter plekke. Geboetseerd naar het plaatselijk relief. Naar dat wat voorhanden was. Zo ook hier. de lucide gedachte aan een ringdijk werd hier de Westfriese Omringdijk. Het denkbeeld van een droogmakerij werd de Wijde Wormer. de vondst van een cirkel, de Stelling van Amsterdam. de idee van een kaarsrechte dam werd hier lichtelijk geknikt tot de Afsluitdijk. en een vlakke strook grasland, ooit logisch aangelegd naar de heersende richting van de wind, werd de Kaagbaan. Om te exploderen tot Airport City Amsterdam. Inderdaad, een complex ruimtelijk verschijnsel, een bouwwerk waarin tal van soorten logica elkaar bestoken. Hoe dit ‘gave’ landschap hernieuwd ten nutte te maken? en dat op wonderschone wijze?

Kiezelstrand, lavastrand, leemstrand? Gelijk Urk is dit een de oudste eilanden van de streek. De zee bracht wier, op Wieringen gewonnen. Dat wier was eigenlijk zeegras: Groot Zeegras. Geschikt om dijken te vullen. Gestut door palissades als schanswerk tegen die zee. Naar later bleek een smakelijke paalwormprooi. De worm die kwam als straf van Boven. Het weerwerk van beneden: buitenlands basalt. Als kroon geldt de Afsluitdijk. Met dank aan man-nen van statuur: Stevin, Lely, Lorentsz. Maar hoe iconisch ook die dijk, de winning van wier was ten eind. Niet door de dijk maar tijdens de dijk. Dat dat wier, net als de ansjovis nooit meer terugkwam dat was wél de schuld van de dijk. De dijk: held en anti-held tegelijk. Wellicht wordt de Afsluitdijk versterkt. Om gelijke tred te houden met de stijging van de zee. Versterkt en dus zegt de traditie kordaat: verhoogd. Maar dat is geen innovatieve dijk.

Ons voorstel: verbreed de dijk. De lijn van ooit wordt een langgerekte terp. Een handgemaakte stuwwal. Geen absolute waterscheiding meer tussen zout en zoet. Maar een permeabele ‘dam’ beplant met 1001 huizen. Als zwerfkeien in de dijk die hier en daar een doorzondijk lijkt. Groot Zeegras lijkt voorgoed verdwenen. Maar andere zilte gewassen zullen verschijnen: halofyten bloeien op. Leemstrand blijkt kwelder. Lamsoor een kleurrijke bodembedekker.

3Keileemeiland : 1001 huizen

De proefpolder van Andijk zet hier de toon. Hier oefenden pioniers op grond die voorheen met zout water was bedekt. Train hoofd en hand op een harde tijd in de Wieringermeer. Visserszee werd boerenland. Dat weer wordt bedrijventerrein. Of Glazen Stad. Groot, groter, grootst. Binnen en buiten de pittoreske ring van de Omringdijk.

Ons voorstel: staak de ruggelingse strijd tegen de verzilt-ing. Plant hier zilte zeekool. Oogst de zilte strandbiet. Ga te rade op de Texelse oever van Wrakkerseiland. Start kleinschalige pilots. Met als opbrengst: streekeigen lek-kernijen voor plaatselijke keukens. Slow food vervangt fast food. Verwen de rondtoerende stedeling met verkoop aan huis. Living history door boer en boerin: 1.000 huizen 1.000 winkels. De stedelijke archipel heeft trek. Tot ver voorbij 2040. Voed de burgers, omsingeld door de Stelling van Amsterdam. Wordt the hungry city op zijn wenken bediend, dan stimuleert zoiets vaags als culturele planologie, de aanwas van een smakelijke ondersoort: culinaire planologie.

Midden op wat eens zee was, drijft een eiland: Windroos, waar het altijd waait. Windroos ankert op een provincies-scheiding. Juridische logica afgesproken tusen Noord Hol-land, Flevo-land en Fries-land. Met als trouvaille een 3-‘landen’-punt met 360 graden panoramisch water. Zon op uit, zon onder in de oude zee. De ondergrond is taai keileem met exotisch grind. Bouwstof van Texel Hoog: lieux de mémoire van de laatste IJstijd. Wellicht dat het IJsselmeer weer brak wordt gemaakt. Trekvissen houden daarvan. Misschien blijft het zoet en wordt hier de waterspiegel verhoogd. Want dat verordonneert de nieuwste waterstaatkundige logica. Opgehoogde openbare ruimte. Gestapeld water als verkieslijke overgang tussen rivieren die vaker uitstromen en de zee die, wie weet hoeveel meter stijgt.

Ons voorstel: promoveer deze ‘onzichtbare’ pek tot port of call. Aanloophaven van 3.000 ‘schepen’, 1.000 per provincie. Een nieuw soort land: Nova Zembla. Maar dan zonder land: Sine Zembla. Drie drijvende steigers, drie doodlopende wegen. En toch alzijdig te bereiken. Dit schipdorp rijst mee met de ‘zee’. Op het raakpunt van de provincies staat het kantoor van de havenmeester. Hij - de chef van 3 havens - is de kampioen van grens-overschrijdend bestuurlijk beraad. Drie man heeft hij onder zich. Allen zijn kenners. De eerste is van Volendam: palingdorp. De tweede van Urk: tongdorp. En de derde is van Workum waar elk jaar weer, de nu verdwenen ansjovis voorbij zwom, op weg naar zijn geboortegrond: het Muiderzand. Windroos wordt een eiland dat leeft van de onderwaterwereld. Vis in overvloed: zoute, zoete en brakwatervis.

Dit eiland is de bedijking van een aanwas. Kreekresten herin-neren aan voor-dijkse tijden. Een dam die oogt als een fossiel. Half op land, half in zee. Hondsbossezeewering genaamd. De lengte: vijf kilometer. Halte op het fietspad 6.000 kilometer rond de Noordzee. LF1a/b: sunset boulevard. Vanaf de 13e eeuw verknoopte hij de Zijde met Petten. Later met Callantsoog. Weer later met het eiland Huisduinen. Toentertijd was die fixatie een heerlijk schouwspel. Stel je voor: kijk noordwaarts vanaf Camperduin, de Cape Finisterre van Holland. Of vanaf het duin boven Schoorl. Geboorte-plaats van de Europeaan, schilder Jan van Scorel. Jan kende de beroemde Andries Vierling: schrijver van het Tractaat der Dijckage. Hun tafereel: een kale kwelder, hoopvol bewerkt door nijvere ‘dijkers’. Omgetoverd tot de Haze en Zijpepol-der: Roma Nova. Toen de grootste natuurlijke polder van Holland. Hartje polder loopt het latere kanaal van Blanken. De Westfriese Omringdijk vormt de oostgrens. Ons voorstel: vermaak Van Scorels droom tot een toeristisch resort. Geen badplaats maar kustplaats. Geen woon- maar verblijfplaats. Hier vertoeven de nieuwe mobielen: trekkers zonder 1e huis. Alleen 2e huizers, sommigen met 2 2e huizen, 3 2e huizen. Amfibisch. Op wielen of op palen. Vervolgens: hap na hap eet Blankens kanaal stukken uit de polder: ‘Holland op zijn langst’. Elke kuub water dat de vaarweg ‘wint’ krijgt woon-werkhuizen langs zijn oevers: stenen grachtenpanden: ‘werken aan water’. Pak de kavelkaart. Begin in de vakken A, B, F, G, L, M, Q, en R. Kies de lijn Burgerbrug, Burgervlotbrug en het droomdorp ‘Burgerzee’. Drie dochter-dorpen op een rij. De beloning: een stoer ‘vakantie’-dorp. Een non gated camp site die afre-kent met de verblijfsrecreatieve schaamstad die ons fraaie kustlandschap verminkte. Iets naar het noorden: ontwikkel de resten van twee plantages. Als de planmatige paradores uit Van Scorels ideaal.

De Beemster van Bamestra, naam van een riviertje dat hier liep. IJkpunt in de geschiedenis van dorpse droog-makers en stadse investeerders. Namen? Leegwater en De Vos, de laatste een man met V.O.C. mentaliteit. De Beemster is vaderlands venster en Unesco-monument tegelijk. Zijn polderlogica werd begin 19e eeuw bedekt met de waterstaatkundige logica van Jan Blankens kanaal. Vervolgens bedekt, in de tweede helft van de 19e eeuw met de militaire logica van de Stelling van Amsterdam. In-middels ook Unesco-gelauwerd. En weer later doorkruist naar de strikte regels van de burgerlijke mobiliteit: de diabolische logica van de snelweg.

Ons voorstel: eerbiedig de schoonheid van de rechthoek en de aberratie van de rand. Sticht een nederzetting afgekeken van de militairen. De grondgedachte? Bouw 300 huizen als bunkers op palen. Zet de klei deels onder water. Tussen het Noord Hollands Kanaal en de oude inundatiedijk die zo weer zijn werk kan verzetten. Water als bodembedekker. Vastgehouden tussen de grachten-gordel van Amsterdam – beoogd Unesco-monument – en Waddenzee – ook beoogd Unesco-monument. Alles hier is monument. Bestaat er nog een historisch besef dat zonder canons kan, zonder vensters, zonder heroïsche hoogtepunten? Misschien dat een benzinestation ons kan helpen. De terloopse non-lieu in het landschap van de duivelse non-logica van de snelweg.

Adembenemend. Vooral ’s nachts. Ooit was dit Holland op zijn Smalst. De Zijdes zwakste schakel. Later vervaarlijk doorsneden door het Noordzeekanaal. Forteiland, sluizen, haven, bunkers. De noordelijke oever huisvest een staalfabriek. Kolengestookt, energieverslindend. Houvast voor een autarkisch Nederland ten tijde van oorlog. Houten huisjes op het strand: weekenders voor de werkers. Nog steeds miskend als erfgoed. Verguisd door de connaisseurs van het verfijnde ontwerp. Maar uiterst geliefd. Zomerstrand is zomerstand, winterstrand winterstand: de huisjes wandelen mee. Wat nu nog de Hoogovens heet, is inmiddels ook een kabelgoot. Een buisstrook die de bodem van de Noordzee verbindt met het Europese Hinterland. Die het straks met Siberisch gas gevulde veld onder het Bergermeer - de grootste molengemalen polder uit de 16e eeuw – verbindt met Engeland, Ierland en verder. Hier – in de Ecologische Hoofdstructuur - liggen ‘kustelijke’ kansen. Eens doven de ovens. Eens staan de onmetelijke opstallen leeg.

Ons voorstel: vergeet de logica van komen en staal. Behoud door ontwikkeling vereist hier een lenige geest. Geleidelijk ontstaat in dit post-industriele duin een kuststad: 60.000 geharnaste huizen. Met zicht op zee. Woon-werkhuizen, wired op zijn best. Een zwarte lichtstad. Van monochroom staal. In dichte pakking van strakke stroken. Zongericht voor zonstroom. Omringd door witte guest houses van hout. Strandgoed wordt strooigoed. Dagkant en nachtkant gecombineerd. Net als zomerstand en winterstand. Wat rest van de ovens is de eeuwige vlam: het Olympisch vuur van 2028.

Een riviertje. Een dam. Amsterdam. Het westen des Lands. Randstad, Deltametropool. Randstad Holland. Amsterdam. Grachtengordel. Ooit een wijdberoemde koopmansstad, het rijkste eiland ter wereld. Boekenstad, uitgeversstad. En kaartenmakersstad, bakermat van het mooiste venster op de wereld: de Atlas Major. Nu is Amsterdam een toeristische koopluststad. De emblema-tische grachtengordel is binnenkort Unesco-monument. De musealisering lijkt een feit.

Ons voorstel: denk vanuit de dam. Denk in cirkels. Speur in het rond: centrifugaal. Neem een openlijk voorschot op al die terreinen die als resten van de oude economie zul-len vrij komen. Niet als het zover is maar nu. Havengebie-den, auto-opslagplaatsen, kolencentrales, staalfabrieken, militaire terreinen, raffinaderijen, vliegvelden? Wees eerlijk en vindingrijk. Zie stedenbouw als puzzeltaak, dat is een bekend gezegde. Bouw behoedzaam in het bestaande weefsel, dat motto telt nog steeds. Maar dat parool is niet meer een kwestie van louter de kleine maat. Verdichten is bovenal verslimmen. Eerst en vooral op de grote schaal. Zeker is dit: het zal ons zwaar vallen om aan veldwerk in situ ontwerpmotieven te ontfutselen. Het is dé uitdaging: herbestemmen, herontwikkelen.

Op het oude land ligt een cruciale plek. De harnas van de hoofdstad, de Stelling van Amsterdam heeft een zijtak: de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Een militair landschap dat verschillende tijden combineert. Met water als wapen. Vanaf deze plek steekt de Hollandse Brug door naar de overkant. Naar het nieuwe land: Flevoland. Naar new town Almere. Hier, rond en in het water is reeds voorzien in 60.000 huizen extra. Met recht een schaalsprong. Ons voorstel: maak een échte schaalsprong. Bouw aan gene zijde van de straks nieuwe Hollandse Brug een extra contingent van 40.000 huizen. Geleend van de taakstell-ing van buurprovincie Noord Holland. Bouw in totaal 100.000 huizen. Zij verheugd met de gedachte om niet meer in de diepte van de polder te wonen maar ‘buiten’. Woon en denk buiten het ‘harnas’ van een claustrofobisch dijklichaam. Aan het water van het Blauwe Hart. Dat is geen kwantitatieve sprong maar een kwalitatieve sprong. Met dit als extra advies: ontwerp een type stad dat de archeologische rijkdom van deze ogenschijnlijk maagdelijke ondergrond waardeert. Koester het erfgoed van neolithische resten. Heb oog voor de meer recente relicten van het maritiem verleden. Maar koester vooral het bovenaardse: het licht. Het erfgoed is eerst en vooral een efemeer relict: hét vaderlands venster in optima forma is het Holland Licht. De kunstenaar Joseph Beuys wees ons op een verlies. Wat de landaanwinning ons doet kwijtraken is het licht. Water verdreven is licht verdreven. Hoe dat licht opnieuw te koesteren? Hoe de hoge lucht en het heldere schijnsel te evoceren? Niet als kunstlicht maar als natuurlijk licht. Het concept van Dutch Thelight wijst de weg.

Een gekend concept gekanteld. Dat van de land-goederen. Eertijds een stadse vondst. Ter kolonisatie van de kale strook van strandwallen en -vlaktes.

Ons voorstel: draai dit fraaie ‘ding’ 90 graden: het concept van de strandgoederen. Gekanteld eiland is een zeese vondst. Het loopt haaks op de kust. Is hier 4 kilome-ter smal en 25 kilometer lang. In totaal: 10.000 hectare. Voorstel: 5 woningen per hectare maakt plaats voor 50.000 huizen. Beginpunt: ter hoogte van verdronken Brittenburg, ergens in het ‘vrije’ westen. Met als middel-lijn, halverwege Paal 71 en Paal 72, de provinciale grens tussen Noord en Zuid. Oostwaarts gaande kruisen onze strandgoederen een wonderschoon lijnenspel. Eerst de vloedlijn. Landinwaarts: de Rijksstrandpalenlijn en de reddende zeereep. Dan de anti-allied Atlantik Wall. Dan de afgezande binnenduinrand en het waterwinkanaal. Dan de raar gehoekte N 206. En dan trekvaart, spoorlijn, boezemwater, Hoofdvaart, HSL-spoorlijn, snelweg A4 en vliegtuiggeluidslijn. Tot aan de plaslijn. Finish: einde Geniedijk. Het Fort bij Aalsmeer, een van de 42 van de circulaire Stelling van Amsterdam. Strandgoederen zijn juist nu een kans van jewelste: anti-cyclisch ‘groen’ gemengd met anti-cyclisch ‘rood’. Arme duintuinen begroeid met stramme staatsbosbomen die als divi divi’s zeggen uit welke hoek de wind waait. Kortom: Publieke Werken van formaat die ‘ons’ als betrouwbare gidsen doorheen de recessie loodsen.

Onze blik droom Noord Holland stelt een spannende vraag: ontwerp het allermooiste ‘landschap’ denkbaar. Ontwerp een ruimtelijke logica die met zorg voor erfgoed, die met oog voor de wereld en die met een fijne neus voor innovatieve ideeen, 200.000 CO2 neutrale huizen met smaak weet te verkavelen. dat doel is even publiek als ambitieus. Sterker, dat oogmerk is cultureel. Ons gaat het niet louter om ruimteclaims van cijfermatig gestelde problemen. Het gaat om opgaven die wij historisch dienen te verdiepen, maatschappelijk dienen te verbreden en visionair dienen te ver-rijken. ANderLANd vertelt dat verhaal. dat is een verhaal over het werkwoord ‘ontwerpen’, opgevat als speculatief denkwerk. Hypothese gestoeld. Speurend voorbij de grenzen van sectoraal afgepaald realisme. Omdat alleen dan innovatieve antwoorden ontworpen worden, als men nieuwsgierig is naar innovatieve vragen. dat vergt een andere’ koers: culturele planologie nieuwe stijl. deze stijl´ kan de gewen-ste Structuurvisie voordeel strekken.

Hoe versterken 200.000 nieuwe huizen de bestaande landschappelijke ‘gaafheid’? Hoe verfraaien de nieuwe woonplaatsen de ‘verrom-melde’ ruimte? Hoe maken ze een ‘landschap van formaat’? en een ‘wereld van verschil’? een oproep aan de provincie.

Het Haarlemmermeer was ooit de biotoop van de waterwolf. Nu is het meer de meer. Dankzij de stoom-machine. Aan het begin van de 20e eeuw ontsproot hier, gestapeld op de polderlogica, de prille logica van het luchtverkeer. Een grasbaan werd aangelegd. Met de heersende windrichting als leidraad. Landingsbaan werd vliegveld. De meer werd stad: lucht-haven-stad. Bestemming an sich.

Ons voorstel: hier bestaan metropolitane ambities. De hang naar mobiliteit neemt toe. Het vliegverkeer zal groeien. De lucht-haven-stad wordt aero-metro-pool. Vooral intercontinentaal en continentaal. Maar krimp komt er ook. Geluidskrimp. Vliegtuigen worden stiller. Hun bochten korter. Binnen de huidige geluidslijnen van acceptatie trekken de nieuwe geluidscontouren naar binnen. De geluidsarme zone daartussen wordt allengs groter. Daar ‘groeit’ Airport City De stad stulpt in: centrip-etaal. Hier is plaats voor 30.000 huizen. Een amoebische ‘buiten’-wijk van de grote metropolen elders.

zand. en met water. In weer en wind. Vaak uit nood geboren. Nu eens gehaast. dan weer gelaten. Maar altijd is Holland gemaakt en vermaakt door mensen. Ingenieuze techno-natuur, bedacht door boeren en burgers, vissers en dijkers, landmannen en zeelui. door mensen van binnen en mensen van buiten.

Het landschap als doorgangshuis kleurt de opdracht voor de komende tijd: bouw 200.000 huizen extra. en doe dat duurzaam. Voorlopig zien wij dat streefgetal als een vaststaand feit. Voorlopig. Want zo zeker als het klinkt, zo ongewis zal het blijken. demografische krimp bijvoorbeeld, ontvolking vermindert de gewenste omvang. en het tempo kan veranderen. dynamiek kan versnellen – kleine groei - of vertragen – grote krimp. en het streven zelf kan wankelen. Wellicht is ‘eldersland’ geschikter om te bouwen. daarom ook is het jaartal 2040 geen maat der dingen.

Nogmaals de vraag naar het hoe. Hoe 200.000 huizen wonderschoon te verkavelen? Op één plaats geconcentreerd; volgens de logica ‘hoog hoger hoogst’? Maar dat is een koud kunstje. Spreiden prikkelt. Want is een stuk ingewikkelder. Kortom neem de bestaande wirwar als inspiratie-bron. Ontwerp een nieuwe tijdlaag met de resten van weleer. Schep een nieuwe archipel. ANderLANd als bricolage.

Anderland*een landschap van formaateen wereld van verschil

*ANDERLAND is een topos uit de reisliteratuur. In het bijzonder uit het genre der zeevaartverhalen zoals ‘hier’ in de 7e eeuw getoonzet met de orale traditie van de Ierse fictie. ANDERLAND is altijd een eiland. Of een eilandenrijk: een archipel. Een fictieve plek. Geen onmogelijke maar een mogelijke plek. Het is de denkbeeldige evenknie van al die gewone plaatsen die ons zo vertrouwd zijn uit de wereld van de werkelijkheidszin. ANDERLAND is uiteraard nog nooit ontdekt. Dat zal ook niet gebeuren. Maar het verlangen om eens juist dat ‘eiland’ te vinden – al is het maar in het hoofd –stimuleert. De reisgidsen van Michelin koesteren ter land, dit genre dat ooit begon op zee: ‘een omweg waard’.

Stap 1: hanteer de harde hand. Stop de futloze dorpsgroei. Stop de routineuze toename van snelweglocaties. Stop de banalisering van badplaatsen; schrap de logica van de smaak van alleman. Stop de aantasting van ons landschap door liefdeloze bedrijventerreinen; zet een streep door de logica van de lelijkheid. Tot zover de harde hand: top down.

Stap 2: denk bottom up: inventariseer wat leeft onder de gevestigde partijen en personen. Scheid kaf van koren. Wat is waarlijk innovatief? Wat is duurzaam goed? en voor wie?

Stap 3: kies een fris vizier: zoek zijwaarts. daar start een nieuw spel: het kwelderspel. een speurtocht naar innovatieve concepten. Naar denkbeelden die op voorhand niét zijn gegeven. Bespeel de serendipiteit. Inviteer andere profes-sies. Met hún blik en hún concepten. dat is de creatieve uitdaging die nergens anders dan hier ter hand genomen kan worden. In het Holland van de ‘proefondervindelijke wijsbegeerte’.

Wij stellen dit. Geen enkel landschap was ooit smetteloos gaaf. Zo het dat was, dan slechts op papier. Altijd was een landschap een hybride bouwsel in tijd en ruimte. een samenstel van dingen: een wirwar. Maar dat maakte het Hollands landschap juist zo fraai. Gekneed als het werd met materiaal dat beschikbaar was. Met klei en

De archipelagische blik

1 Holland als archipel Wij kiezen archipel´ als metafoor. doorheen dat venster´ laat Holland zich prachtig kennen. Archipel is een geografisch begrip. en een kustbegrip. en daarom deze delta waardig. Archipel staat voor veel. Om die reden is het een trefzeker concept voor het stedelijk landschap van ´Nederland netwerkenland .

2 Kruispunten in de tijd Wij projecteren een nieuwe tijdlaag. een nieuwe archipel. 12 eilanden gestempeld op wat ooit heette ‘het rijk van de 1.000 eilanden . Nau-wgezet gelokaliseerd op kruispunten van de ons zo eigen cultuurhistorische ankers. Op houdbaar erfgoed, verknoopt met de wereld in de verte. Telkens weer ambieert die nieuwe archipel een aantrekkelijke ‘vestigingsplaats’ te zijn die aan de oude wirwar een nieuw werkzaam leven schenkt: een landschap van formaat.

3 Twaalf wereldprojecten Wij opperen 12 eilanden. 12 uitzonderlijke projecten. 12 sterrenbeelden´ die klemmende zaken ‘vangen’ die op wereldschaal spelen. Global issues zoals veranderingen in klimaat, voedselaanmaak, mobiliteit, energiewinning, waterhuishouding, geldstromen, ze geven richting in de zee van globalisering. Hoe ons daar ontwerpenderwijs rekenschap van te geven?

4 Regie van het verschilde provincie bewaakt de uniciteit van elk eiland. Ook hier heerst de harde hand en de scherpe grens. elk eiland is anders dan het andere. In al zijn dimensies: fysiek, sociaal en symbolisch. en ook in zijn opbrengst. Hoe dit veelkleurige eilandenrijk te realiseren? elk eiland en alle twaalf te samen inspireren tot energieke coalities. Tot unieke allianties. de archipel inspireert ondernemende geesten.

5 Neem de tijdMaak een kalender. Bijvoorbeeld tot en met het Olympisch jaar 2028. en dan verder tot 2040. Maak een programma. Organiseer vanaf 2010 elke vier jaar een manifestatie. een periodiek tus-sen de opeenvolgende Olympische Spelen. Stel uw streek beschikbaar. Uw toekomst ter discussie. Formuleer geen ondoenlijke doelen die lineair gehaald móeten worden. Immers gaandeweg verandert de context. elke tijd is tussentijd. Nodig de slimsten uit. en ontwerp met hen de slimste eilanden. Verbreed, verdiep en verrijk. Om te beginnen 12 stuks. 12 spraakmakende plaatsen, 12 smart islands: 12 smislands. een wereld van verschil.

Onze kaartANderLANd kiest voor de kaart. de kaart staat centraal. de uitsnede is weloverwogen. Het noorden ligt links. de zee onder. Het Hinterland boven. Het is een maritieme kaart. eigenlijk is het een kustkaart. eerbetoon aan het perspectief der zeevarenden. een windroos siert het IJsselmeer.

de bovenrand van links naar rechts gelezen. eerst ónze geschiedenis van de streek. dan de titel: ANderLANd. en dan de ondertitel: een landschap van formaat, een wereld van verschil. Tot slot onze blik: de archipelagische.

de onderrand bevat de legenda. 12 eilanden opgetekend als in een stripverhaal. een eilandenboek of Isolario. even zovele plaatsen van herinnering. Hun omtrekken zijn ter plekke getekend. 12 verschillende eilanden, 12 kleuren. even zovele dromen over een toekomst.

Kaarten zijn cruciaal voor een verhaal. de geschiedenis van deze streek is een geschiedenis van kaarten. en van kaartenmakers. Hun wereld-wijde nalatenschap leest als een historische atlas. dat geldt ook de toekomst van deze streek. de kaart als visionaire gids. Als uitnodigingskaart: een invitation au voyage.

4Eiland van de proefboeren : 1.000 huizen

5Eiland van de 3-havensmeester: 3.000 huizen

6Eiland van Dijk en Duin: 500 huizen

7Eiland van de molenmaker: 300 huizen

8Eiland van de eeuwige vlam: 60.000 huizen

9 Grachtengordeleiland:11.700 huizen

10Eiland van de overkant: 40.000 huizen

11Strandgoedeiland: 50.000 huizen

12Hoogste eiland: 30.000 huizen

omringlijnwindrooslijnNoord-HollandlijnspoorlijnstellinglijnA10 lijnkanaallijnprovincielijngemeentelijn

Legenda

poëzie van de kennis

ANDERLAND

een landschap van formaat

een wereld van verschil

Anderland is een topos uit de reisliteratuur. Uit het genre

der zeevaartverhalen zoals ‘hier’ in de 7e eeuw getoonzet

met de orale traditie van de Ierse fictie. Anderland is altijd

een eiland. Of een eilandenrijk: een archipel. Een fictieve

plek. Geen onmogelijke maar een mogelijke plek. Het is de

denkbeeldige evenknie van al die gewone plaatsen die ons

zo vertrouwd zijn uit de wereld van de werkelijkheidszin.

Anderland is uiteraard nog nooit ontdekt. Dat zal ook niet

gebeuren. Maar het verlangen om eens juist dat ‘eiland’ te

vinden – al is het maar in het hoofd - stimuleert. De reis-

gidsen van Michelin koesteren ter land, dit genre dat ooit

begon op zee: ‘een omweg waard’.

49

Onze streek

Holland is uitzonderlijk. Noord Holland in het bijzonder. Als delta. Maar dergelijke delta’s zijn er meer. Toch springt Hollands Laagland in het oog. Waarom? Waarom ANDERLAND? Vanwege zijn hang naar ‘toekomst’. Sinds zekere tijden ziet de streek zichzelf als een uitdaging: ontgin mijn natuurlijke hulpbronnen, zei ze. Innoveer, was het ethisch parool. Met in het vooruitzicht ‘de belofte van de beloning’. Die van een welvarend bestaan. Dat motief inspireert. Inspireerde toen, inspireert nu.

Noord Holland kent een fascinerende biografie. De ontdekking van deze streek is vormend verhaal. Ooit was het speelbal van Noordzee en Zuidzee. Van Wadzee en Haarlemmerzee. Nog steeds bezit het een westelijke kustkant en een oostelijke kustkant. Ze liggen vast. Her en der liggen plaatsen die iets zeggen over de aspiraties van weleer. Rond het Wogmeer bijvoorbeeld, proefpol-der voor de latere Beemster. Die op zijn beurt de droogmaking testte van het Haarlemmermeer. Midden in de Schermer voor-spelde het eiland van ooit – de opgeslokte Hammen – het lot dat nadien Schokland trof. Amsterdam was Nieuw Amsterdam tot voorbeeld. De Zaanstreek was leerschool van Tsaar Peter. Meer malen verwees de streek naar elders. Verborgen verbindingen naar dromen over elders. De Zijperpolder heette Nova Roma. De Vlie-hors de Sahara van het noorden. Den Helder was een lofzang op Gibraltar. Boerderijen heetten naar sociale geboden: Altijd Werk, Bouwt Voort. Of memoreerden de ‘beloning’: Land uit Zee, Graan voor vis. De mentale kaart leest als een rhizomatisch relaas.

Vooralsnog was Holland een moeizaam mengsel van zee, zand, klei en veen. Eeuwenlang bespeeld door weer en wind, eb en vloed. De streek was sporadisch begaanbaar. Stap voor stap betrad de mens dit schouwspel. Sloten, kreken, meren én de zee werden omgetoverd tot een netwerk van wegen. Zout en vis, turf en hout werden gewonnen. Met dit als bijvangst: de geografische dynamiek vertraagde. Wandelende eilanden versteenden. Dorpen en steden werden gesticht als afgebakende ‘eilanden’ in een zee van land. Zo bouwden we een eilandenrijk. Een gestolde stedelijke archipel die eeuw na eeuw honkvaster werd. Kent deze streek een eigenheid, dan die van de fixatie: geo-fixatie. Tot wat? Tot een complex ruim-telijke verschijnsel. Een stedelijk netwerk. Trefpunt van materialen en mensen, van goederen, geld en informatie. Holland is een kuststreek. Overslaghaven van ideeen en verhalen, ingevoerd door mensen van buiten, uitgevoerd door mensen van binnen. Wissel-land als nooit te voren. Deze streek staat op een keerpunt. Kan deze oude archipel hernieuwd ontgonnen worden? Tot ‘nut van ’t algemeen’? Die vraag stelt de streek ons andermaal.

Wij zien deze stedelijke archipel als een optelsom van ‘dingen’. Gelaagd en geladen. Een bricolage van historische artefacten die ooit tijd- en plaatsgebonden zijn aangelegd. Eens drukte zo’n artefact zijn stempel op de ongerepte streek van toen. Deed dat met zijn eigen ‘zuivere’ logica. Militair, waterstaatkundig, agrarisch, verkeerstechnisch, stedenbouwkundig. En volgens een ogenschijn-lijk tijdloos model. Intellectueel maakwerk – een concept - werd maatwerk ter plekke. Geboetseerd naar het plaatselijk relief. Naar dat wat voorhanden was. Zo ook hier. De lucide gedachte aan een ringdijk werd hier de Westfriese Omringdijk. Het denkbeeld van een droogmakerij werd de Wijde Wormer. De vondst van een cirkel, de Stelling van Amsterdam. De idee van een kaarsrechte dam werd hier lichtelijk geknikt tot de Afsluitdijk. En een vlakke strook grasland, ooit logisch aangelegd naar de heersende richting van de wind, werd de Kaagbaan. Om te exploderen tot Airport City Amsterdam. Inderdaad, een complex ruimtelijk verschijnsel, een bouwwerk waarin tal van soorten logica elkaar bestoken. Hoe dit ‘gave’ landschap hernieuwd ten nutte te maken? En dat op wonderschone wijze?

Onze blik

Droom Noord Holland stelt een spannende vraag: ontwerp het allermooiste ‘landschap’ denkbaar. Ontwerp een ruimtelijke logica die met zorg voor erfgoed, die met oog voor de wereld en die met een fijne neus voor innovatieve ideeen, 200.000 CO2 neutrale huizen met smaak weet te verkavelen. Dat doel is even publiek als ambitieus. Sterker, dat oogmerk is cultureel. Ons gaat het niet louter om ruimteclaims van cijfermatig gestelde proble-men. Het gaat om opgaven die wij historisch dienen te verdiepen, maatschappelijk dienen te verbreden en visionair dienen te ver-rijken. ANDERLAND vertelt dat verhaal.

Dat is een verhaal over het werkwoord ‘ontwerpen’, opgevat als speculatief denkwerk. Hypothese gestoeld. Speurend voorbij de grenzen van sectoraal afgepaald realisme. Omdat alleen dan in-novatieve antwoorden ontworpen worden, als men nieuwsgierig is naar innovatieve vragen. Dat vergt een ´andere’ koers: culturele planologie nieuwe stijl. Deze ´stijl´ kan de gewenste Structuurvisie voordeel strekken.

Hoe versterken 200.000 nieuwe huizen de bestaande landschap-pelijke ‘gaafheid’? Hoe verfraaien de nieuwe woonplaatsen de ‘verrommelde’ ruimte? Hoe maken ze een ‘landschap van formaat’? En een ‘wereld van verschil’? Een oproep aan de provincie.

Stap 1: hanteer de harde hand. Stop de futloze dorpsgroei. Stop de routineuze toename van snelweglocaties. Stop de banalisering van badplaatsen; schrap de logica van de smaak van alleman. Stop de aantasting van ons landschap door liefdeloze bedrijventerrei-nen; zet een streep door de logica van de lelijkheid. Tot zover de harde hand: top down. Welke stap volgt?

Stap 2: denk bottom up: inventariseer wat leeft onder de geves-tigde partijen en personen. Scheid kaf van koren. Wat is waarlijk innovatief? Wat is duurzaam goed? En voor wie?

Stap 3: kies een fris vizier : zoek zijwaarts. Daar start een nieuw spel: het kwelderspel. Een speurtocht naar innovatieve concepten. Naar denkbeelden die op voorhand niét zijn gegeven. Bespeel de serendipiteit. Inviteer andere professies. Met hún blik en hún con-cepten. Dat is de creatieve uitdaging die nergens anders dan hier ter hand genomen kan worden. In het Holland van de ‘proefon-dervindelijke wijsbegeerte’.

Wij stellen dit. Geen enkel landschap was ooit smetteloos gaaf. Zo het dat was, dan slechts op papier. Altijd was een landschap een hybride bouwsel in tijd en ruimte. Een samenstel van dingen: een wirwar. Maar dat maakte het Hollands landschap juist zo fraai. Ge-kneed als het werd met materiaal dat beschikbaar was. Met klei en zand. En met water. In weer en wind. Vaak uit nood geboren. Nu eens gehaast. Dan weer gelaten. Maar altijd is Holland gemaakt en vermaakt door mensen. Ingenieuze techno-natuur, bedacht door boeren en burgers, vissers en dijkers, landmannen en zeelui. Door mensen van binnen en mensen van buiten.

Het landschap als doorgangshuis kleurt de opdracht voor de komende tijd: bouw 200.000 huizen extra. En doe dat duurzaam. Voorlopig zien wij dat streefgetal als een vaststaand feit. Voorlopig. Want zo zeker als het klinkt, zo ongewis zal het blijken. Demo-grafische krimp bijvoorbeeld, ontvolking vermindert de gewenste omvang. En het tempo kan veranderen. Dynamiek kan versnel-len – kleine groei - of vertragen – grote krimp. En het streven zelf kan wankelen. Wellicht is ‘eldersland’ geschikter om te bouwen. Daarom ook is het jaartal 2040 geen maat der dingen.

Nogmaals de vraag naar het hoe. Hoe 200.000 huizen wonder-schoon te verkavelen? Op één plaats geconcentreerd; volgens de logica ‘hoog hoger hoogst’? Maar dat is een koud kunstje. Sprei-den prikkelt. Want is een stuk ingewikkelder. Kortom neem de bestaande wirwar als inspiratiebron. Ontwerp een nieuwe tijdlaag met de resten van weleer. Schep een nieuwe archipel. Anderland als bricolage.

De archipelagische blik

1 Holland als eilandenrijk Wij kiezen ´archipel´ als metafoor. Doorheen dat ´venster´ laat Hol-land zich prachtig kennen. Archipel is een geografisch begrip. En een kustbegrip. En daarom deze delta waardig. Archipel staat voor veel wel. En voor veel niet. Om die reden is het een trefzeker concept voor het stedelijk landschap van ´Nederland netwerkenland´.

2 Kruispunten in de tijd Wij projecteren een nieuwe tijdlaag. Een nieuwe archipel. 12 eilan-den gestempeld op wat ooit heette ‘het rijk van de 1.000 eilanden´. Nauwgezet gelokaliseerd op kruispunten van de ons zo eigen cultuurhistorische ankers. Op houdbaar erfgoed, verknoopt met de wereld in de verte. Telkens weer ambieert die nieuwe archipel een aantrekkelijke ‘vestigingsplaats’ te zijn die aan de oude wirwar een nieuw werkzaam leven schenkt: een landschap van formaat.

3 Wereldzaken Wij opperen 12 eilanden. 12 uitzonderlijke projecten. 12 ´ster-renbeelden´ die klemmende zaken ‘vangen’ die op wereldschaal spelen. Global issues zoals veranderingen in klimaat, voedselaanmaak, mobiliteit, energiewinning, waterhuishouding, geldstromen, ze geven richting in de zee van globalisering. Hoe ons daar ontwerpenderwijs rekenschap van te geven?

4 Regie van het verschilDe provincie bewaakt de uniciteit van elk eiland. Ook hier heerst de harde hand en de scherpe grens. Elk eiland is anders dan het an-dere. In al zijn dimensies: fysiek, sociaal en symbolisch. En ook in zijn opbrengst. Hoe dit veelkleurige eilandenrijk te realiseren? Elk eiland en alle twaalf te samen inspireren tot energieke coalities. Tot unieke allianties. De archipel inspireert ondernemende geesten.

5 Neem de tijdMaak een kalender. Bijvoorbeeld tot en met het Olympisch jaar 2028. En dan verder tot 2040. Maak een programma. Organiseer vanaf 2010 elke vier jaar een manifestatie. Een periodiek tussen de opeenvolgende Olympische Spelen. Stel uw streek beschikbaar. Uw toekomst ter discussie. Formuleer geen ondoenlijke doelen die lineair gehaald móeten worden. Immers gaandeweg verandert de context. Elke tijd is tussentijd. Nodig de slimsten uit. En ontwerp met hen de slimste eilanden. Verbreed, verdiep en verrijk. Om te beginnen 12 stuks. 12 spraakmakende plaatsen, 12 smart islands: 12 smislands. Een wereld van verschil.

Onze kaart

Anderland kiest voor de kaart. De kaart staat centraal. De uitsnede is weloverwogen. Het noorden ligt links. De zee onder. Het Hinter-land boven. Het is een maritieme kaart. Eigenlijk is het een kustkaart. Eerbetoon aan het perspectief der zeevarenden. Een windroos siert het IJsselmeer.

De bovenrand van links naar rechts gelezen. Eerst ónze geschiede-nis van de streek. Dan de titel: Anderland. En dan de ondertitel: een landschap van formaat, een wereld van verschil. Tot slot ons parool: de archipelagische blik.

De onderrand bevat de legenda. Twaalf eilanden opgetekend als in een stripverhaal. Een eilandenboek of Isolario. Even zovele plaatsen van herinnering. Hun omtrekken zijn ter plekke getekend. Twaalf verschillende eilanden, twaalf kleuren. Even zovele dromen over een toekomst.

Kaarten zijn cruciaal voor een verhaal. De geschiedenis van deze streek is een geschiedenis van kaarten. En van kaartenmakers. Hun wereldwijde nalatenschap leest als een historische atlas. Dat geldt ook de toekomst van deze streek. De kaart als visionaire gids. Als uitnodigingskaart: een invitation au voyage. voor het stedelijk landschap van ´Nederland netwerkenland´.

51

Wrakkerseiland: 1 huis

Dit is het verste eiland. Althans gezien vanuit de bewoonde wereld. Soms is het hier nog pikkedonker. Rond Eierland dat eens een eiland was. Plek van een van de eerste gated communities: De Krim, eiland op een eiland. Sinds 1942 heet het op Texel Noord Holland. De zomerstand is hier een zomerveer. Via de aloude postroute naar Vlieland, heet Friesland. Naar de Vliehors. Omringd door schuldig roest van militair geschiet staat een houten drenkelingenhuis. Een 19e-eeuwse vondst. Hst is onbewoond. De deur staat gastvrij op een kier. Icoon van een eeuwenlang beschavingsoffensief vanuit de stad. Doel: civiliseer de wrede kustbewoners – de wrakkers, wreckers in de taal van de zee – die opzettelijke schepen het strand op lokten. Die tijd is geweest. De uitkomst is een solidair, solitair huis. In New Found Land, op IJsland, op de Orkneys, altijd zijn ze vrijstaand, altijd sur pilotis. De herkomst: in de 17e eeuw in ‘ons’ moederwesten ingevoerd als bungalow: ‘huis uit Bengalen’, een koloniaal woningtype bij uitstek. Ons voorstel: zie dit ‘lege’ wadland als buitengewest. Als oord van ont-houding. Hier mag niets de weidsheid verstoren. Geen geluid verknalt de stilte. Behoud de verte. Hoed de duisternis. Koester het licht van de vuurtoren. Friesland biedt de ruimte. Slechts het kleinst mogelijke getal aan huizen wordt toegevoegd: 1 bungalow, dé primitieve hut.

Het eiland van ’t Marsdiep: 2.498 huizen

Kent een getijdegeul annex gemeentegrens als as. Twee oevers. Wakers over een strategische zeeengte: het Marsdiep gelijk de Straat van Gibral-tar. Rond 1800 startte hier de bouw van de buitenpost van maritiem Amsterdam: een arsenaal naar Frans concept. Stap in een militaire logica die oogt als internationale stapel. Eerst was het hier Hollands. Toen Frans. Toen Nederlands. Met verstopt bezuiden Fort Kijkduin een vaderlandse schuilstad: het mislukte miljoenenfort van 14-18. Daarna Duits. Tot de kilte van de Koude Oorlog. Nu is het thuishaven van een Vredesmacht die wereldwijd opereert. Hier heerst demografische onderdruk. Klimatologisch is sprake van hoge druk.

Ons voorstel: bouw 2.498 dijk-kijkhuizen. Als ophoging van wat eens heette de ‘kapitale Helderse zeewering’. Dijk-kijkhuizen met zicht op de Waddenzee: binnenkort Unesco-zee? Met zicht op twee vliegvelden. De een voor fun op Texel. De ander – de Kooi – dient voor luchtverken-ning. En is aeronautische ‘buitenpost’ voor het Noordzee helicopterver-keer naar de eilanden van olie en gas. En straks naar de eiland-parken – ontwerp deze parken - van de windstroom. Dijk-kijkhuizen met zicht op de Rede van Texel, Belvedère tussenstop tussen eens de Zuiderzee en ‘onze’ eens overzeese gebiedsdelen. Met zicht op strandpaal nummer 1 bij Huisduinen. De eerste strandpaal ooit. Een wereldprimeur van Jan Blanken, dezelfde van kanaal en arsenaal. Met baywindows op de ‘spontaan’ Razende Bol. Kijkhuizen met hoog in het blikveld de ‘global’ vogeltrekroute: de East Atlantic Flyway.

Keileemeiland: 1001 huizen

Kiezelstrand, lavastrand, leemstrand? Gelijk Urk is dit een de oudste eilanden van de streek. De zee bracht wier, op Wieringen gewonnen. Dat wier was eigenlijk zeegras: Groot Zeegras. Geschikt om dijken te vullen. Gestut door palissades als schanswerk tegen die zee. Naar later bleek een smakelijke paalwormprooi. De worm die kwam als straf van Boven. Het weerwerk van beneden: buitenlands basalt. Als kroon geldt de Afsluitdijk. Met dank aan mannen van statuur: Stevin, Lely, Lorentsz. Maar hoe iconisch ook die dijk, de winning van wier was ten eind. Niet door de dijk maar tijdens de dijk. Dat dat wier, net als de ansjovis nooit meer terugkwam dat was wél de schuld van de dijk. De dijk: held en anti-held tegelijk. Wellicht wordt de Afsluitdijk versterkt. Om gelijke tred te houden met de stijging van de zee. Versterkt en dus zegt de traditie kordaat: verhoogd. Maar dat is geen innovatieve dijk.

Ons voorstel: verbreed de dijk. De lijn van ooit wordt een langgerekte terp. Een handgemaakte stuwwal. Geen absolute waterscheiding meer tussen zout en zoet. Maar een permeabele ‘dam’ beplant met 1001 huizen. Als zwerfkeien in de dijk die hier en daar een doorzondijk lijkt. Groot Zeegras lijkt voorgoed verdwenen. Maar andere zilte gewassen zullen verschijnen: halofyten bloeien op. Leemstrand blijkt kwelder. Lams-oor een kleurrijke bodembedekker.

Het eiland van de proefboeren: 1.000 huizen

De proefpolder van Andijk zet hier de toon. Hier oefenden pioniers op grond die voorheen met zout water was bedekt. Train hoofd en hand op een harde tijd in de Wieringermeer. Visserszee werd boerenland. Dat weer wordt bedrijventerrein. Of Glazen Stad. Groot, groter, grootst. Binnen en buiten de pittoreske ring van de Omringdijk.

Ons voorstel: staak de ruggelingse strijd tegen de verzilting. Plant hier zilte zeekool. Oogst de zilte strandbiet. Ga te rade op de Texelse oever van Wrakkerseiland. Start kleinschalige pilots. Met als opbrengst: streek-eigen lekkernijen voor plaatselijke keukens. Slow food vervangt fast food. Verwen de rondtoerende stedeling met verkoop aan huis. Living history door boer en boerin: 1.000 huizen 1.000 winkels. De stedelijke archipel heeft trek. Tot ver voorbij 2040. Voed de burgers, omsingeld door de Stelling van Amsterdam. Wordt the hungry city op zijn wenken bediend, dan stimuleert zoiets vaags als culturele planologie, de aanwas van een smakelijke ondersoort: culinaire planologie.

Het eiland van de 3-havensmeester : 3.000 huizen

Midden op wat eens zee was, drijft een eiland: Windroos, waar het altijd waait. Windroos ankert op een provincies-scheiding. Juridische logica afgesproken tusen Noord Hol-land, Flevo-land en Fries-land. Met als trouvaille een 3-‘landen’-punt met 360 graden panoramisch water. Zon op uit, zon onder in de oude zee. De ondergrond is taai keileem met exotisch grind. Bouwstof van Texel Hoog: lieux de mémoire van de laatste IJstijd. Wellicht dat het IJsselmeer weer brak wordt gemaakt. Trekvissen houden daarvan. Misschien blijft het zoet en wordt hier de waterspiegel verhoogd. Want dat verordonneert de nieuwste water-staatkundige logica. Opgehoogde openbare ruimte. Gestapeld water als verkieslijke overgang tussen rivieren die vaker uitstromen en de zee die, wie weet hoeveel meter stijgt.

Ons voorstel: promoveer deze ‘onzichtbare’ pek tot port of call. Aan-loophaven van 3.000 ‘schepen’, 1.000 per provincie. Een nieuw soort land: Nova Zembla. Maar dan zonder land: Sine Zembla. Drie drijvende steigers, drie doodlopende wegen. En toch alzijdig te bereiken. Dit schip-dorp rijst mee met de ‘zee’. Op het raakpunt van de provincies staat het kantoor van de havenmeester. Hij - de chef van 3 havens - is de kampioen van grensoverschrijdend bestuurlijk beraad. Drie man heeft hij onder zich. Allen zijn kenners. De eerste is van Volendam: palingdorp. De tweede van Urk: tongdorp. En de derde is van Workum waar elk jaar weer, de nu verdwenen ansjovis voorbij zwom, op weg naar zijn geboor-tegrond: het Muiderzand. Windroos wordt een eiland dat leeft van de onderwaterwereld. Vis in overvloed: zoute, zoete en brakwatervis.

Het eiland van dijk en duin: 500 huizen

Dit eiland is de bedijking van een aanwas. Kreekresten herinneren aan voor-dijkse tijden. Een dam die oogt als een fossiel. Half op land, half in zee. Hondsbossezeewering genaamd. De lengte: vijf kilometer. Halte op het fietspad 6.000 kilometer rond de Noordzee. LF1a/b: sunset boulevard. Vanaf de 13e eeuw verknoopte hij de Zijde met Petten. Later met Callantsoog. Weer later met het eiland Huisduinen. Toentertijd was die fixatie een heerlijk schouwspel. Stel je voor: kijk noordwaarts vanaf Camperduin, de Cape Finisterre van Holland. Of vanaf het duin boven Schoorl. Geboorteplaats van de Europeaan, schilder Jan van Scorel. Jan kende de beroemde Andries Vierling: schrijver van het Tractaat der Dijckage. Hun tafereel: een kale kwelder, hoopvol bewerkt door nijvere ‘dijkers’. Omgetoverd tot de Haze en Zijpepolder: Roma Nova. Toen de grootste natuurlijke polder van Holland. Hartje polder loopt het latere kanaal van Blanken. De Westfriese Omringdijk vormt de oostgrens. Ons voorstel: vermaak Van Scorels droom tot een toeristisch resort. Geen badplaats maar kustplaats. Geen woon- maar verblijfplaats. Hier vertoeven de nieuwe mobielen: trekkers zonder 1e huis. Alleen 2e hui-zers, sommigen met 2 2e huizen, 3 2e huizen. Getimmerd van upcycle plastic. Amfibisch. Op wielen of op palen. Vervolgens: hap na hap eet Blankens kanaal stukken uit de polder: ‘Holland op zijn langst’. Elke kuub water dat de vaarweg ‘wint’ krijgt woon-werkhuizen langs zijn oevers: stenen grachtenpanden: ‘werken aan water’. Pak de kavelkaart. Begin in de vakken A, B, F, G, L, M, Q, en R. Kies de lijn Burgerbrug, Burgervlot-brug en het droomdorp ‘Burgerzee’. Drie dochter-dorpen op een rij. Hét model voor een nieuwe bandstad: de ‘Langste stad van Nederland’. De beloning: een stoer ‘vakantie’-dorp. Een non gated camp site die afrekent met de verblijfsrecreatieve schaamstad die ons fraaie kustland-schap verminkte. Iets naar het noorden: behoud en ontwikkel de resten van twee plantages. Als de planmatige paradores uit Van Scorels ideaal.

Het eiland van de molenmaker: 300 huizen

De Beemster van Bamestra, naam van een riviertje dat hier liep. IJkpunt in de geschiedenis van dorpse droogmakers en stadse investeerders. Namen? Leegwater en De Vos, de laatste een man met V.O.C. mentali-teit. De Beemster is vaderlands venster en Unesco-monument tegelijk. Zijn polderlogica werd begin 19e eeuw bedekt met de waterstaatkun-dige logica van Jan Blankens kanaal. Vervolgens bedekt, in de tweede helft van de 19e eeuw met de militaire logica van de Stelling van Amsterdam. Inmiddels ook Unesco-gelauwerd. En weer later doorkruist naar de strikte regels van de burgerlijke mobiliteit: de diabolische logica van de snelweg.

Ons voorstel: eerbiedig de schoonheid van de rechthoek en de aber-ratie van de rand. Sticht een nederzetting afgekeken van de militairen. De grondgedachte? Bouw 300 huizen als bunkers op palen. Zet de klei deels onder water. Tussen het Noord Hollands Kanaal en de oude inun-datiedijk die zo weer zijn werk kan verzetten. Water als bodembedekker. Vastgehouden tussen de grachtengordel van Amsterdam – beoogd Unesco-monument – en Waddenzee – ook beoogd Unesco-monu-ment. Alles hier is monument. Bestaat er nog een historisch besef dat zonder canons kan, zonder vensters, zonder heroïsche hoogtepunten? Misschien dat een benzinestation ons kan helpen. De terloopse non-lieu in het landschap van de duivelse non-logica van de snelweg.

Het eiland van de eeuwige vlam: 60.000 huizen

Adembenemend. Vooral ’s nachts. Ooit was dit Holland op zijn Smalst. De Zijdes zwakste schakel. Later vervaarlijk doorsneden door het Noordzeekanaal. Forteiland, sluizen, haven, bunkers. De noordelijke oe-ver huisvest een staalfabriek. Kolengestookt, energieverslindend. Houvast voor een autarkisch Nederland ten tijde van oorlog. Houten huisjes op het strand: weekenders voor de werkers. Nog steeds miskend als erfgoed. Verguisd door de connaisseurs van het verfijnde ontwerp. Maar uiterst geliefd. Zomerstrand is zomerstand, winterstrand winterstand: de huisjes wandelen mee. Wat nu nog de Hoogovens heet, is inmiddels ook een kabelgoot. Een buisstrook die de bodem van de Noordzee verbindt met het Europese Hinterland. Die het straks met Siberisch gas gevulde veld onder het Bergermeer - de grootste molengemalen polder uit de 16e eeuw – verbindt met Engeland, Ierland en verder. Hier – in de Ecologische Hoofdstructuur - liggen ‘kustelijke’ kansen. Eens doven de ovens. Eens staan de onmetelijke opstallen leeg.

Ons voorstel: vergeet de logica van komen en staal. Behoud door ontwikkeling vereist hier een lenige geest. Geleidelijk ontstaat in dit post-industriele duin een kuststad: 60.000 geharnaste huizen. Met zicht op zee. Woon-werkhuizen, wired op zijn best. Een zwarte lichtstad. Van monochroom staal. In dichte pakking van strakke stroken. Zongericht voor zonstroom. Omringd door witte guest houses van hout. Strand-goed wordt strooigoed. Dagkant en nachtkant gecombineerd. Net als zomerstand en winterstand. Wat rest van de ovens is de eeuwige vlam: het Olympisch vuur van 2028.

53

Het eiland van de grachtengordel: 11.700 huizen

Een riviertje. Een dam. Amsterdam. Het westen des Lands. Randstad, Deltametropool. Randstad Holland. Amsterdam. Grachtengordel. Ooit een wijdberoemde koopmansstad, het rijkste eiland ter wereld. Boeken-stad, uitgeversstad. En kaartenmakersstad, bakermat van het mooiste venster op de wereld: de Atlas Major. Nu is Amsterdam een toeristische koopluststad. De emblematische grachtengordel is binnenkort Unesco-monument. De musealisering lijkt een feit.

Ons voorstel: Denk vanuit de dam. Denk in cirkels. Speur in het rond: centrifugaal. Neem een openlijk voorschot op al die terreinen die als resten van de oude economie zullen vrij komen. Niet als het zover is maar nu. Havengebieden, auto-opslagplaatsen, kolencentrales, staalfa-brieken, militaire terreinen, raffinaderijen, vliegvelden? Wees eerlijk en vindingrijk. Zie stedenbouw als puzzeltaak, dat is een bekend gezegde. Bouw behoedzaam in het bestaande weefsel, dat motto telt nog steeds. Maar dat parool is niet meer een kwestie van louter de kleine maat. Verdichten is bovenal verslimmen. Eerst en vooral op de grote schaal. Zeker is dit: het zal ons zwaar vallen om aan veldwerk in situ ontwerpmotieven te ontfutselen. Het is dé uitdaging: herbestemmen, herontwikkelen.

Het eiland van de Overkant: 40.000 huizen

Op het oude land ligt een cruciale plek. De harnas van de hoofdstad, de Stelling van Amsterdam heeft een zijtak: de Nieuwe Hollandse Wa-terlinie. Een militair landschap dat verschillende tijden combineert. Met water als wapen. Vanaf deze plek steekt de Hollandse Brug door naar de overkant. Naar het nieuwe land: Flevoland. Naar new town Almere. Hier, rond en in het water is reeds voorzien in 60.000 huizen extra. Met recht een schaalsprong. Ons voorstel: Maak een échte schaalsprong. Bouw aan gene zijde van de straks nieuwe Hollandse Brug een extra contingent van 40.000 huizen. Geleend van de taakstelling van buurprovincie Noord Holland. Bouw in totaal 100.000 huizen. Zij verheugd met de gedachte om niet meer in de diepte van de polder te wonen maar ‘buiten’. Woon en denk buiten het ‘harnas’ van een claustrofobisch dijklichaam. Aan het water van het Blauwe Hart. Dat is geen kwantitatieve sprong maar een kwalita-tieve sprong. Met dit als extra advies: ontwerp een type stad dat de archeologische rijkdom van deze ogenschijnlijk maagdelijke ondergrond waardeert. Koester het erfgoed van neolithische resten. Heb oog voor de meer recente relicten van het maritiem verleden. Maar koester vooral het bovenaardse: het licht. Het erfgoed is eerst en vooral een efemeer relict: hét vaderlands venster in optima forma is het Holland Licht. De kunstenaar Joseph Beuys wees ons op een verlies. Wat de landaanwinning ons doet kwijtraken is het licht. Water verdreven is licht verdreven. Hoe dat licht opnieuw te koesteren? Hoe de hoge lucht en het heldere schijnsel te evoceren? Niet als kunstlicht maar als natuurlijk licht. Het concept van Dutch Thelight wijst de weg.

Het eiland van de strandgoederen: 50.000 huizen

Een gekend concept gekanteld. Dat van de landgoederen. Eertijds een stadse vondst. Ter kolonisatie van de kale strook van strandwallen en -vlaktes.

Ons voorstel: draai dit fraaie ‘ding’ 90 graden: het concept van de strandgoederen. Gekanteld eiland is een zeese vondst. Het loopt haaks op de kust. Is hier 4 kilometer smal en 25 kilometer lang. In totaal: 10.000 hectare. Voorstel: 5 woningen per hectare maakt plaats voor 50.000 huizen. Beginpunt: ter hoogte van verdronken Brittenburg, ergens in het ‘vrije’ westen. Met als middellijn, halverwege Paal 71 en Paal 72, de provinciale grens tussen Noord en Zuid. Oostwaarts gaande kruisen onze strandgoederen een wonderschoon lijnenspel. Eerst de vloedlijn. Landinwaarts: de Rijksstrandpalenlijn en de reddende zeereep. Dan de anti-allied Atlantik Wall. Dan de afgezande binnenduinrand en het water-winkanaal. Dan de raar gehoekte N 206. En dan trekvaart, spoorlijn, boezemwater, Hoofdvaart, HSL-spoorlijn, snelweg A4 en vliegtuigge-luidslijn. Tot aan de plaslijn. Finish: einde Geniedijk. Het Fort bij Aalsmeer, een van de 42 van de circulaire Stelling van Amsterdam. Strandgoe-deren zijn juist nu een kans van jewelste: anti-cyclisch ‘groen’ gemengd met anti-cyclisch ‘rood’. Arme duintuinen begroeid met stramme staatsbosbomen die als divi divi’s zeggen uit welke hoek de wind waait. Kortom: Publieke Werken van formaat die ‘ons’ als betrouwbare gidsen doorheen de recessie loodsen.

Het hoogste eiland: 30.000 huizen

Het Haarlemmermeer was ooit de biotoop van de waterwolf. Nu is het meer de meer. Dankzij de stoommachine. Aan het begin van de 20e eeuw ontsproot hier, gestapeld op de polderlogica, de prille logica van het luchtverkeer. Een grasbaan werd aangelegd. Met de heersende windrichting als leidraad. Landingsbaan werd vliegveld. De meer werd stad: lucht-haven-stad. Bestemming an sich.

Ons voorstel: hier bestaan metropolitane ambities. De hang naar mobili-teit neemt toe. Het vliegverkeer zal groeien. De lucht-haven-stad wordt aero-metro-pool. Vooral intercontinentaal en continentaal. Maar krimp komt er ook. Geluidskrimp. Vliegtuigen worden stiller. Hun bochten korter. Binnen de huidige geluidslijnen van acceptatie trekken de nieuwe geluidscontouren naar binnen. De geluidsarme zone daartussen wordt allengs groter. Daar ‘groeit’ Airport City De stad stulpt in: centripetaal. Hier is plaats voor 30.000 huizen. Een amoebische ‘buiten’-wijk van de grote metropolen elders.

55

maquette

als een stadjeIn Delfshaven realiseert kinderopvang MAX een nieuw

BSO waar gewerkt wordt volgens Regio Emilia. De gedach-

te achter deze filosofie is dat alle kinderen beschikken over

honderd talen om zich uit te drukken. Naast de spreektaal

kunnen kinderen zich uiten in klanken, beweging, kleuren,

schilderen, bouwen, boetseren en zoveel meer. Ieder kind

is vanaf zijn geboorte rijk aan mogelijkheden, krachtig en

creatief.

Vanuit deze uitgangspunten werken pedagogen en kunste-

naars in kindercentra van Reggio Emilia al tientallen jaren

dagelijks samen met jonge kinderen in het onderzoeken

en het met elkaar uitwisselen van ideeën, gedachten, er-

varingen, hypotheses, herinneringen, dromen en theorieën.

Uniek vanwege de mogelijkheid de complexe denk- en

maakprocessen van jonge kinderen te volgen en verras-

send door de schoonheid van de producten van de kin-

deren.

Deze werkwijze is door ons vertaald in een interieur als

een klein dorpje, waarbij het ontwerp een rijke schakering

van gebruik van ruimte geeft.

Zo functioneert een huisje als atelier, er is een podium, er

kan een kookatelier georganiseerd worden, maar ook gaat

de ruimte gebruikt worden door de buurt als ontmoe-

tingsplek.

Om de kinderen bewust te laten zijn van de werking van

energie en verwarming en water wordt er louter en alleen

met duurzame materialen gewerkt en ook met restmateri-

alen. Zo worden de stoelen gemaakt van sloophout en de

kussens bekleedt met oude reclame doeken. trappen

57

Met regenwater de tuin laten groeien Afval als waardevol materiaal Weten hoeveel water je verbruikt

warme vloer en minder energieverbruik meubels die een duurzaam verhaal vertellen

Het laboratorium als duurzame proeftuin

Weten hoeveel energie je verbruikt Hergebruik zorgt voor creativiteitChillen op vrachtwagenzeil

Het duurzame bouwen

Kinderen laten meemaken hoe ze zelf planten kunnen laten groeien is nuttig voor goed leren omgaan met de natuur. In het hele proces kunnen grondstoffen gebruikt worden die anders niet ge-bruikt zouden worden: in een regenton opgevangen water en bijvoorbeeld eier-schalen om te composteren.

Een duurzame leefomgeving heeft te lijden onder afval. Het is niet alleen zaak om de kinderen te laten inzien wat hun afval doet maar ook wat zij met hun afval zelf kunnen doen. Hergebruik en het scheiden van afval zullen basisprincipes moeten worden.

Net als zuinig omgaan met energie is ook zuinig waterverbruik iets wat kinderen moeten blijven weten. Een systeem waarbij afvoerwater wordt opgevangen en wordt gebruikt voor het doorspoelen en een ‘stopknop’ zullen water besparen: zo worden kinderen bewust van hun eigen waterconsumptie.

Het laboratorium leent zich bij uitstek om kinderen experimenten te laten doen die gericht zijn op het krijgen van een duurzame manier van denken. Proefjes doen en ontdekken. De nieuwsgierigheid van de kinderen doet de rest.

Het interieur is voor het grootste deel opgetrokken uit hout. Niet alleen de kwaliteit van het hout bepaalt de duurzaamheid, ook de afkomst. Daarom is het belangrijk om te bouwen met hout van een gecertificeerde houthan-del.

Te recyclen materiaal is voor kinderen meer dan genoeg om hun ongeremde verbeelding aan te spreken. Deze creativiteit heeft enkel nog begeleiding nodig. Door een ruime expositiemogelijkheid worden de kinderen steeds weer geprikkeld om op andere manieren met het afval om te gaan.

Naast zuinig watergebruik moeten kinderen ook verstandig omgaan met energie. Dit kan eenvoudig inzichtelijk worden gemaakt voor kinderen door bijvoorbeeld een energiemeter te plaatsen bij een lamp die gedimd kan worden.

De chillruimte boven de toiletten moet een aangename ruimte zijn, maar bijvoorbeeld ook makkelijk schoon te houden. In plaats van stoffen bekleding voor de banken stellen wij een bekleding van gebruikt zeil of gebouwenposter voor: Hoogwaardig materiaal met

Meubels die zijn vervaardigd uit gebruikt materiaal hebben een zeggingskracht die ‘nieuw’ vervaardigde meubels niet hebben. Ze vertellen een verhaal van het leven wat ze ervoor hebben gehad: een koffieblik, een petfles, een autoband.

Een ruimte efficiënt verwarmen vermin-dert het energieverbruik en daarmee ook de kosten. Door vloerverwarming kan er op een lagere temperatuur ver-warmd worden terwijl de gevoelstem-peratuur op peil blijft. Tevens wordt vlo-erverwarming als een prettiger warmte ervaren dan verwarming van radiatoren.

BEELDING 19-05-2009

project

interieur kinderopvanglocatie

Voorhaven, Rotterdamopdrachtgever

kinderopvang Maxjaar

2009status

opgeleverd

bestaand gebouw studie maquette

59

creatieve werkvloer

keuken

toilettenhuisje

Theater61

no nonsens

bedrijfsgebouw ‘opZEEZAND’

Deep BV Amsterdam is een internationaal opererend

ingenieursbureau, gespecialiseerd in hydrografie en geo-

fysica. Het gebouw ligt in Amsterdam Noord aan het IJ.

Deep zocht naar een gebouw dat flexibel en inspirerend

is en met een façade die de identiteit van het bedrijf weer

zou geven. Daarom is gekozen voor drie belangrijke ma-

terialen: hout, container-profiel en beton. De compositie

van de façade maakt een simpele doos een interessante

plek voor andere bedrijven die zich ook in dit pand kun-

nen huisvesten.

Het interieur wordt bepaald door een kloof die alle func-

ties in het gebouw verbindt. Hierin leidt een trap de bo-

venste etage waar de lunchruimte, die grenst aan de dak-

tuin, een schitterend uitzicht over het IJ biedt.

63

begane grond eerste verdieping

derde verdiepingtweede verdieping

project4000 m2 multifunctioneel kantoorgebouw, restaurant en botenloods, diverse werkunitslocatieAmsterdamopdrachtgeverDeep BVjaar2007-2010statusopgeleverd

centrale hal

65

centrale hal

opening

centrale hal gezien vanaf de 3e verdieping

werkruimte Deep

67

lunchroom

cafe vergaderen69

de Twinkeling

De huid als beelddrager voor het gebouw: de

bovenste laag lijkt te rusten op enorme keien.

waardoor een tradioneel tweelaags gebouw

omgetoverd met een onmiskenbare uitstraling:

een gebouw voor kinderen.

op Zeezand

De huid als compositie van verschillende ma-

terialen geeft het bedrijfsgebouw niet alleen

een unieke uitstraling in het voormalige haven-

gebied Amsterdam Noord, maar drukt ook

de bedrijfscultuur uit van de hoofdgebruiker :

een typisch Amsterdams no nonsens onder-

neming

het Duinhuis

Voor de ommuring van het artificiële oester-

witte duindaklandschap hebben we gekozen

voor een rijk geschakeerde steen die remini-

seerd aan het zand in de duinen.

huid

71

Binnen de erotische aspecten van architectuur speelt de

bouwhuid de allergrootste rol. Alles is verloren bij de ver-

keerde huid, dat weten we allemaal. Welke huid hoort bij

dit gebouw? Een huid in Memento mori, vergane glorie en

trots verlangen iets te willen tonen wat hier was?

De gekozen bouwhuid moet ademen alsof alle gebouwde

omgeving leeft. Ondanks het gegeven dat het begrip huid

zich lijkt te beperken tot het oppervlak heeft huid een dikte,

die verband houdt met de achterliggende massa. De aard

van de huid van het gebouw moet men voelen.

De huid van het gebouw zoekt het snijpunt van warm en

koud, maar is daarbij aangenaam warmer dan koud. Haar

warmte is euclidisch en gepointilleerd. Haar grote vlakken

leven door plaatselijk temperatuurverschil.

Het stemmingsbeeld dat de huid ademt leeft op de grens

tussen voorgoed voorbij en voor eeuwig hier. De huid

heeft de distantie en trots van een paleis.

De kleur van de muren is altijd zo warm als nodig om de

kou te breken, zo koud als nodig om de lelijkheid van “te

lang onder de zonnebank gelegen” te mijden.

Aan de binnenkant scharkeren de gevels in huid en kleur

binnen een toon, de huid van de buitenkant voelt als één

geheel. Men moet het aanvoelen.

gebouw met een ziel Het kinderdienstcentrum het Duinhuis is een gezonde,

confortabele en speelse omgeving voor gehandicapte kinderen

en hun ouders. Een dergelijk project vraagt om creativiteit maar

ook om verantwoordelijkheid: kunstzinnigheid en functionaliteit

gaan hand in hand.

De typologie van het gebouw is geïnspireerd op de nabijgelegen

duinen. Het dak is daarbij de leidende draad in het hele gebouw.

Op deze wijze krijgen kinderen de mogelijkheid om elke, steeds

weer unieke, plek in het gebouw te ontdekken. De entree is

gemarkeerd door een lichtgevend torentje dat de oriëntatie

voor de kinderen makkelijk maakt. Het glooiende duindak wordt

gemarkeerd door de façades die zodoende een goede relatie

aangaan met de gebouwde omgeving.

73

8080

1800

1044

068

4074

2012

480

1317

012

60

6152

0

1260

1317

056

0057

6597

2047

1529

8070

9036

0080

80

12805

Zorgmanager flexzorg 12,54m²

pant

ry

Dak Terras

Dak Terras

Dak Terras

kanaalplaat

Kantoor Orthopedagogen 15,93 m²

Maatschappelijk werk 15,93 m²

Coordinator logeren 15,95 m²

Secretariaat kind jeugd 13,42 m²

Personeel ruimte 28,58 m²

Technische dienst/repro/berging 19,88 m²

Manager kind jeugd 13,42 m²

39580

optie loopbrug

EMG groep 459,01 m²

garderobe

EMG groep 361,79 m²

EMG berging 19,83 m²

EMG rustruimte10,10 m²

EMG rustruimte10,13 m²

EMG sanitair 15,24 m²

EMG sanitair 14,90 m²

Dak Terras

garderobe

EMG berging19,89 m²

Ambulante ondersteuning 26,26m²

Vergaderruimte groot 29,89 m²

Vergaderruimte klein 15,04 m²

Vergaderruimte klein 15,04 m²

EMG bergingspel6,51 m²

kast

aank

leed

tafe

l

kast

aank

leed

tafe

l

Tuiszorg 26,34 m²vloerhoogte 5 m

Techniek ruimte 80,67 m²vloerhoogte 5 m

scho

onm

aak

4,9

m²

1 2 3 4 5 6

95005600890056009500

begane grondeerste verdieping

project

regionaal kinderdienstencentrum “het Duinhuis”locatie Haarlemopdrachtgever

stichting de Hartekampjaar

2006- 2010statusopgeleverd

75

zuidgevel

westgevel

oostgevel

noordgevel

6365

8700

6700

10000 7540 8395 7050 4500

5900

7200

6180

7750

4630

5530

3900

4800

3600

250034005000340041005200

3700

3000

39005000 3400

34005500

640066004500

6500

5650

7500

7500

66008000

6800

7500

8000

7100

5400

6200

3400

3400

56003400

3400

3400

6200

6000

4300

3400

3400

8000

BB

6100

3400

3400

1 2 3 4 5 6

95005600890056009500

dakplan

het Duinhuis en de omgeving

patio met zicht op therapiebad

entree

Exterieur perspectief77

duinwandeling

het dak als duinovergang naar de hal toe

dak

duinwandeling79

centrale hal

het ‘duinlandschap’ in de centrale hal als duinovergang met trap legt een verbinding tussen binnen en buiten

zwembad

groepsruimte81

Morfis architectuur /urbanisme is een ervaren bureau met veel ervaring in complexe opgaves.

Morfis architectuur en urbanisme kan door het bundelen van expertiese op gebied van stedenbouw

en architectuur een totaal oplossing aanbieden.

Met vaste partners beheersen wij het traject van kostenbewust en duurzaam ontwerpen, constructie

en projectmanagement. Dit geeft ons én opdrachtgever de vrijheid paden te bewandelen die een

verrijking geven aan het ontwerp.

Een voorbeeld hiervan is het kinderdienstencentrum het Duinhuis. Onze organisatie gaf de opdracht-

gever een ideale partner in het ontwerpen en realiseren van een uniek gebouw.

www.morfis.nl

bureau

Wagenstraat 151w

2512AV Den Haag

Nederland

T 00(31) 0624658133

M info@morfis.nl

W www.morfis.nl

Erik de Jong (1961) heeft gestudeerd aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst te Den Haag en is als architect afgestudeerd aan de Academie van Bouwkunst te Rotterdam.Tijdens zijn studie heeft hij ruime ervaring in infrastructurele, stedenbouwkundigeen architectonische opgaves opgedaan bij o.a. Maarten Struys, stadsarchitect van Rotterdam, EGM architecten en KuiperCompagnons. Na zijn studie heeft hij bij Neutelings Riedijk architecten gewerkt.In 1997 kreeg hij een startstipendium van het Fonds voor Beeldende Kunst en Architectuur en is zijn eigen buro gestart. Hij heeft ervaring met projecten in binnen- en buitenland en werkt graag in verschillende coalities met beeldend kunste-naars, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten en sociologen.Naast zijn eigen praktijk is hij architect adviseur bij de welstandscommissie van Rotterdam geweest, bij De Jong Gorte-maker als architect verantwoordelijk voor het kinderdienstencentrum ‘de Twinkeling’ in Horst en recent bij KOW als ar-chitect van projecten van verschillend schaalnivo’s en programma’s. Hij heeft gedoceerd op de Academie van Bouwkunst te Rotterdam en heeft diverse (internationale) workshops begeleid.In 2004 heeft hij mede BEELDING Architectuur /Stedenbouw opgericht. In deze samenwerking heeft hij diverse projec-ten geïnitieerd en tot uitvoering gebracht. Met Beelding is hij diverse male gehonoreerd met eervolle vermeldingen in

internationale prijsvragen. Erik de Jong is partner bij MORFIS Architectuur & Stedenbouw.

Arjen Knoester (1959) studeerde af aan de afdeling Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft in de afstudeerrich-ting Stedenbouw en Volkshuisvesting.Na de studie begon hij aan een grote reeks opgaven bij de gemeente Rotterdam, waar hij als hoofdontwerper werkte aan onder ander de Delfshavense Schie, het Lloydskwartier, Stadshavens, maar ook aan een uitbreidingsplan voor Shang-hai.De grootste opgave waar hij aan werkte is de ontwikkeling van Nesselande, deelgemeente van Rotterdam. Van de eerste conceptschets in 1995 tot de bouwplannen was hij als ontwerper / supervisor betrokken bij de totstandkoming van deze badplaats in de polder.Naast zijn werk bij de gemeente ontwikkelde hij in 2006 het winnend prijsvraagontwerp voor de uitbreiding van Nu-enen, nabij Eindhoven. In datzelfde jaar richtte hij samen met Mariet Schoenmakers AM Concepts op.Arjen Knoester is gastdocent geweest bij verschillende academies van bouwkunst, TU Delft en Windesheim in Zwolle. In 2008 keerde hij terug als senior ontwerper bij de gemeente Rotterdam en combineert dit sindsdien met de creatieve versterking van MORFIS Architectuur & Stedenbouw.

Renato Jeuken (1981) is in 2003 afgestudeerd aan de Pontificia Universidade Catolica de Campinas (Brazilië) als archi-tect en stedenbouwkundige.Tijdens zijn studie organiseerde hij verschillende workshops waarin architectuurstudenten samenwerkten met arme gemeenschappen. In 2004 werkte hij bij Atelier PRO in Den Haag en in 2005 werkt hij bij BEELDING als ontwerper aan verschillende soorten projecten, van stedenbouw plannen tot interieurontwerp.Renato Jeuken is partner bij MORFIS Architectuur & Stedenbouw.