Welkom

Migraine

Patrick De Wit

donderdag 30 mei 13

Laat uw dag niet verzieken door migraine!

donderdag 30 mei 13

Migraine is een chronische hersenziekte

o Wereld Gezondheidsorganisatie: migraine bij vrouwen op nr. 12, bij mannen op nr.18. Ter vergelijking epilepsie staat op nr.250!

o Duurste neurologische aandoening

o Neem uw migraine zelf serieus en zorg dat uw behandelend arts dit ook doet

donderdag 30 mei 13

Noem migraine niet gewoon hoofdpijn!!

donderdag 30 mei 13

Diagnose bij hoofdpijn: de eerste stap

o Primaire hoofdpijn

• geen onderliggende oorzaak

o Secundaire hoofdpijn

• hoofdpijn met onderliggende oorzaak (aandoening van de hersenen, whiplash, ernstige val etc.)

donderdag 30 mei 13

Diagnose bij hoofdpijn

o Primaire hoofdpijn: > 100 diagnosen

Ø Migraine:

• zonder aura

• met aura

Ø Cluster hoofdpijn

Ø Dagelijkse hoofdpijn:

• spanningshoofdpijn

• medicatie-afhankelijke hoofdpijn

• hoofdpijn van cervicale oorsprong

donderdag 30 mei 13

“Natuurlijk zit het tussen mijn oren! Het is hoofdpijn!”

donderdag 30 mei 13

Diagnose bij hoofdpijn

o Secundaire hoofdpijn:

Ø hoofdpijn door tumor, ontsteking, etc.

Ø trigeminusneuralgie of aangezichtspijn

q Lichamelijk onderzoek

q Scan van hersenen (CT, MRI)

q Bloedonderzoek

q EEG (hersenfilm)

donderdag 30 mei 13

Angst voor iets ergs’: de mens...

donderdag 30 mei 13

‘Maar dat bijna nooit komt opdagen’

Statistiek:

• 10.000 Belgen• 8.000 met hoofdpijn• 1 heeft hersentumorØ 1 op de 3 mensen met

een hersentumor heeft hoofdpijn

donderdag 30 mei 13

Primaire hoofdpijn: 3 categorieën

o Migraine:

• zonder aura

• met aura

o Clusterhoofdpijn

o Dagelijkse hoofdpijn

• spanningshoofdpijn

• medicatie afhankelijke hoofdpijn

• hoofdpijn van cervicale oorsprong

donderdag 30 mei 13

Migraine

o Diagnose op basis van beschrijving door patiënt:

ü herhaalde aanvallen 4 - 72 uur

ü matige tot heftige hoofdpijn

ü misselijkheid en/of braken

ü erger bij bijvoorbeeld traplopen

ü overgevoeligheid voor licht en/of geluid

donderdag 30 mei 13

Spierspannings type hoofdpijn

ü Duurt enkele minuten tot dagen

ü Klachten worden niet erger bij traplopen of andere inspanning

ü Met migraine staat het leven stil, met spanningshoofdpijn kan men meestal nog wel doorgaan met de dagelijkse bezigheden.

ü Drukkende of knellende hoofdpijn rond de schedel

ü Gevoel band om het hoofd, of helm op het hoofd

donderdag 30 mei 13

donderdag 30 mei 13

De prodomale fase

o Toegenomen eetlust: zin om te snoepen vooral chocolade

o Stemmingsveranderingen: neerslachtig worden

o Spierpijn

o Vocht vasthouden

o Veel plassen

o Bleek zien

o Gapen

o Dorst

o Hyperactiviteit

donderdag 30 mei 13

Migraine met aura: 1 op de 7

o Tijdelijke neurologische stoornis

o Visuele stoornis komt het meest voor

o In 8% van de gevallen na aura geen migraine: “migraine zonder migraine”

o Niet ernstig, wel heel vervelend.

o Medicatie innemen na aurafase

donderdag 30 mei 13

Visuele stoornissen

donderdag 30 mei 13

Visuele stoornissen

donderdag 30 mei 13

Visuele stoornissen

donderdag 30 mei 13

Visuele stoornissen

donderdag 30 mei 13

Hoofdpijnfase

o Hevig kloppende pijn

o Duur 4-72 uur

o Pijn wordt erger bij lichte inspanning zoals traplopen

Ø Overgevoeligheid van geluid

Ø Overgevoeligheid van licht

Ø Misselijkheid & braken

donderdag 30 mei 13

Na de aanval

o Doodmoe

o Alsof er een vrachtwagen over je heen gereden is

o Uitputting

o Gebroken

o Gebrek aan eetlust

o Veel plassen

o Alsof je dronken bent geweest

o Neerslachtig

donderdag 30 mei 13

0

5

10

15

20

25

30

20 30 40 50 60 70 80 90 100

Migr

aine p

revale

ntie (

%)

Leeftijd (jaren)

Vrouwen

Mannen

Migraine komt veel voor

donderdag 30 mei 13

Leven met migraine

Migrainepatiënten hebben de mogelijkheid om een bijna normaal leven te leiden:

als ze maar goed behandeld worden!

donderdag 30 mei 13

Wat voel je bij een aanval?

donderdag 30 mei 13

Wat voel je bij een aanval?

o Pijn bij een migraine aanval is te vergelijken met de pijn tijdens een bevalling..

donderdag 30 mei 13

Wat voel je bij een aanval?

o Pijn bij een migraine aanval is te vergelijken met de pijn tijdens een bevalling..

o Wakker worden met migraine is het allerergst; de aanval is stiekem binnengeslopen en je bent er te laat bij

donderdag 30 mei 13

Wat voel je bij een aanval?

o Pijn bij een migraine aanval is te vergelijken met de pijn tijdens een bevalling..

o Wakker worden met migraine is het allerergst; de aanval is stiekem binnengeslopen en je bent er te laat bij

o Het voelt als een bom die in je hoofd explodeert

donderdag 30 mei 13

Wat voel je bij een aanval?

o Pijn bij een migraine aanval is te vergelijken met de pijn tijdens een bevalling..

o Wakker worden met migraine is het allerergst; de aanval is stiekem binnengeslopen en je bent er te laat bij

o Het voelt als een bom die in je hoofd explodeert

donderdag 30 mei 13

Achter de schermen?

o Migraine en werk: lastige combinatie

o Altijd prioriteiten stellen

o Impact op sociale leven

o Fysiek invaliderend

o Onbetrouwbaar

o Triggers vermijden

o Altijd medicijnen slikken/profylaxe

donderdag 30 mei 13

Migraine in België

o 1,6 miljoen Belgen hebben migraine

o 1 miljoen nog nooit naar de dokter geweest

o 2,7 miljoen werkonbekwaamheiddagen verloren

o Kost België 1,4 miljard euro per jaar

o Iedere dag 35.000 mensen migraineaanval

o Slechts 13.000 adequaat behandeld

donderdag 30 mei 13

Hoofdpijn:ooit door een dokter gezien…?

donderdag 30 mei 13

Hormonale Migraine

oGaan ieder jaar 2,7 miljoen arbeidsdagen verloren

o170.000 vrouwen elke maand hormonale migraine

oEr is iets aan te doen:

ü“de pil doorslikken”

üpreventief medicatie slikken: overleg met uw arts!

üzoek goede informatie

donderdag 30 mei 13

Geschiedenis migraine

o 1500 voor Christus

o Egypte

o ‘pijnen van de helft van de slapen’

o 8 recepten bewaard

donderdag 30 mei 13

Bekende migrainepatiënten

• Julius Caesar

• Sokrates

• Nietsche

• Freud

• Van Gogh

• Einstein

• Picasso

donderdag 30 mei 13

Typische migrainepatiënt

Als je ze ziet hebben ze het niet, als ze het hebben, zie je ze niet

donderdag 30 mei 13

Migrainetriggers

o Gestoorde slaap

o Hormonale veranderingen

o Honger/dorst

o Weer

o Hoogte (Bergen)

o Schittering van licht

o Geuren

o Reizen

o Fysieke inspanning

o Bij sommige mensen:

voedingsmiddelenTeveel cafeïneDe pilKiespijnHeftige Emoties: ruzies, ergernissen, irritaties

donderdag 30 mei 13

Migraine: werkingsmechanisme

Transmissie pijnsignalen

Neurogene ontstekingsreactie

Bron van de pijn: intracraniëleextracerebrale bloedvaten

VasodilatatieCortex

donderdag 30 mei 13

Migraine: de ultieme oplossing?

donderdag 30 mei 13

Migraine: behandeling

1. Preventieve of profylactische behandeling:

Øverminderen van het aantal aanvallen en preventieve medicatie maakt in sommige gevallen de aanval minder heftig

2. Aanvalsbehandeling:Øvermindering hoofdpijn en begeleidende

symptomen zo spoedig mogelijk herstel normaal functioneren

donderdag 30 mei 13

Profylaxe: > 30 pillen per maand om migraine te voorkomen

o Overwegen bij:

• slechte reactie op aanvalsbehandeling

• veel aanvallen/maand

o ‘Succesvol’ indien 50% reductie aanvallen?

o Bijwerkingen!

o Na 6 maanden profylaxe op proef staken

donderdag 30 mei 13

Migraine: profylaxe

o Medicijnen tegen hoge bloeddruk:

• bètablokkers (propranolol (Inderal), atenolol (Tenormin)

• ACE-inhibitoren (vb Tritace)

o Medicijnen tegen epilepsie (valproïnezuur, topiramaat)

o Pizotifeen (Nocertone) ? TCA’s?(Vb Redomex)

o Niet: flunarizine (Sibelium) , clonidine (Rivotril)

o Bij menstruatiemigraine:

• pijnstillers preventief

donderdag 30 mei 13

Aanvalsbehandeling: stappenplan

o Niet-specifieke geneesmiddelen:

1. pijnstillers licht -> zwaar

2. + geneesmiddel tegen misselijkheid:(metoclopramide, domperidon)

o Specifieke migrainemiddelen

(indien 1 en 2 falen):

3. triptanen

donderdag 30 mei 13

Anti-migrainemedicatie:triptanen

o Verminderen verwijding van bloedvaten hersenen

o Remming ontsteking rond bloedvaten

o Remming pijnoverdracht hersenen?

donderdag 30 mei 13

Onderbehandeling

• 1,6 miljoen migraine patiënten

• 125.000 behandeld met triptanen

o Consequentie:

– Patiënten gedesillusioneerd

– Zelfmedicatie .. gevolg: “aanrommelen”

– Alternatieve circuit

donderdag 30 mei 13

Triptanen anno 2013

o Sumatriptan (Imitrex):

• tablet

• neusspray

• injectie (in de onderhuid)

• zetpil

o Zolmitriptan (Zomig): smelttablet en gewone tablet

o Naratriptan (Naramig): tablet

o Rizatriptan (Maxalt): smelttablet en gewone tablet

o Almotriptan (Almogran): tablet

o Eletriptan (Relpax): tablet

donderdag 30 mei 13

Effectiviteit triptanen

o Als het niet voldoende werkt (30%):

– ‘early treatment’ proberen

– probeer nog één andere triptan

– combinatie met NSAID’s (ibuprofen)

o Als het wel voldoende werkt (70%):

– > 80% van de volgende aanvallen succes

– geen verminderde werking op termijn

– veilig op termijn

donderdag 30 mei 13

Terugkerende migraine

3Ernstig

2Matig

Begin

2 uur na dosering

1Licht

0Geen

< 24 uur 3Ernstig

2Matig

donderdag 30 mei 13

Bijwerkingen triptanen

o Misselijkheid

o Duizeligheid

o Slaperigheid

o Vermoeidheid

o Hoofdpijn

o Braken

o Pijn op de borst

o Tintelend gevoel

donderdag 30 mei 13

Optimale behandeling met triptanen

o Braken of zeer snel opkomende aanval: spray of injectie

o Overig: (smelt)tablet

o Uitleg:

• innemen bij milde migrainehoofdpijn (niet bij aura)

• werking goed maar te kort: nieuwe dosis

donderdag 30 mei 13

Optimale behandeling met triptanen

– migraine kan tot 3 dagen duren, het is veilig om 2 tot 3 dagen achtereen te behandelen

– geen gevaarlijke bijwerkingen (met name bij injectie)

– 3 x 2 x 2 = 12 is geen ‘verslaving’ of overmatige consumptie, 12 x 1 = 12 wel

donderdag 30 mei 13

Een vicieuze circel

Migraine

MoedeloosMedicatie Afhankelijke

Hoofdpijn

Geen kracht om te vechten voor jezelf

Zeurpiet

Aanstellerij

Zelfzorgmiddelen gaan slikken

donderdag 30 mei 13

Chronisch dagelijks hoofdpijn

o (Spier)spanningshoofdpijn:

– niet echt in aanvallen, uren tot dagen, weken, maanden

– geen forse beperking ADL, milde pijn

o Medicatieafhankelijke hoofdpijn:

– dagelijks gebruik van gewone pijnstillers

– > één dosering ergotamine per week

– >10 dagen triptanen per maand

Chronisch Dagelijkse Hoofdpijn:

vaak mengbeeld met migraine!

donderdag 30 mei 13

Spanningshoofdpijn: behandeling

• Fysiotherapie?

– ontspanning nek en schedelspieren

– manuele therapie

– verbetering conditie (fitness)

• Medicijnen:

– amitriptyline

– experimenteel: botulinetoxine, gabapentine

• Alternatieve therapie (yoga, acupunctuur)

donderdag 30 mei 13

51

Medicatieafhankelijke hoofdpijn: behandeling

o Stoppen met pijnstillers, triptanen en cafeïne

– desnoods opname in ziekenhuis voor ‘detoxificatie’

o Medicijnen:

– amitriptyline

– migrainebehandeling

o Psychologische hulp:

– ‘onmisbaarheidssyndroom’

donderdag 30 mei 13

Migraine bij kinderen

o Meer dan 5% van de kinderen op de lagere school heeft migraine

o Meestal kort (30 minuten tot paar uur)

o Weinig specifieke kenmerken

o Behandeling: slaap en paracetamol (zetpil)

o Bij specialist soms: propranolol, valproaat of topiramaat

o Pubers: triptanen

o 250.000 kinderen onder de 16 jaar hebben migraine!

donderdag 30 mei 13

De raadpleging: valkuilen

• De onbegrepen patiënt:

– verkeerde diagnose

– onvoldoende aandacht voor ernst probleem

– hoofdpijn is psychisch (of aanstellerij?)

• De mislukte behandeling:

– vervolgafspraken nodig in verband met grote kans op onvoldoende effect eerste stappen

– te veel pijnstillers

– verkeerde uitleg bij triptanen

– te snel en te veel onderhoudsmedicijnen (profylaxe)

donderdag 30 mei 13

De raadpleging: tips

o Neem de tijd voor het gesprek

o Dagboek bijhouden

o Geef schriftelijke informatie

o Vervolgafspraken nodig in verband met grote kans op onvoldoende effect eerste stappen

o Belgische Vereniging van Hoofdpijnpatiënten

o Zoek eventueel een arts met speciale interessein hoofdpijn

donderdag 30 mei 13

De dokter en de patiënt

o Wat mag u van uw arts verwachten?

– Hoofdpijn is een serieus probleem

– Grondige kennis van oplossingen

o Wat mag de arts van u verwachten?

– Beter worden kan alleen met uw eigen inzet

donderdag 30 mei 13

http://www.hoofdpijnen-belgie.be

donderdag 30 mei 13

www.hoofdpijnen-belgie.bewww.hoofdpijnpatienten.nl

o Migraine

o Hoofdpijn en Migraine bij Kinderen

o Hormonale hoofdpijn en Migraine

o Chronisch Dagelijkse Hoofdpijn/Medicatieafhankelijke hoofdpijn

o Aangezichtspijn

o Clusterhoofdpijn

o Hoofdpijndagboek

o Ernstige hoofdpijn: je staat er niet alleen voor

o Adviespunt Werk

o Hoofdpijn en Ziekenhuis

donderdag 30 mei 13

Belgische Vereniging van Hoofdpijnpatiënten

o Behartigt belangen

o Maakt patiënten mondig

o Lotgenotencontact

o Nieuwsbrief

o Facebook: www.facebook.com/stophoofdpijn

o Twitter: volg@stophoofdpijn

o http://www.hoofdpijnen-belgie.be

o http://www.hoofdpijnpatienten.nl

donderdag 30 mei 13

Voorbeeld hoofdpijnkalender

donderdag 30 mei 13