EEN DUURZAME SOCIALE SAMENLEVING

Marike van Vels Essay 1/4 20 mei 2016

Het sociaal beleid is de laatste jaren van koers veranderd. Nederland is een Participatiestaat geworden waar beoordeling naar verdiensten voorop staat. Het beleid zet in op burgerparticipatie om het democratische bestuur te verbeteren en de maatschappelijke betrokkenheid te vergroten. Het neemt afstand van de burger als consument. De lokale overheid biedt alleen ondersteuning waar nodig. Deze transformatieopdracht aan de samenleving - waarbij gemeenten een regievoerende rol is toebedacht - behelst een cultuurverandering. Aan de gemeenten de taak de verbindende factor te worden tussen professionals, politiek en burgers.

Maar hoe doe je dat? Hoe kan de kwetsbare burger bewogen worden tot meer participatie? De toegenomen individualisering van de samenleving draagt daar niet vanzelf aan bij. Wat beweegt zorgleveranciers hun expertise integraal toegankelijk te maken? Hoe stimuleer je maatschappelijk te ondernemen? Hoe wordt de ‘succesvolle’ burger uitgedaagd hier een rol in te spelen? Een gemeenschappelijke inzet van politiek en burgers voor een duurzame sociale samenleving ontstaat niet spontaan. Kortom, ‘Hoe kunnen we de transformatieopdracht vanuit het sociaal beleid verbinden aan actief burgerschap binnen netwerken, democratisch bestuur & maatschappelijk ondernemen?’

Gemeenten en sociale sector werken hard aan breed georiënteerde professionele netwerken waarbij samenwerking met elkaar en met informele zorg plaatsvindt. We zien dat een gezamenlijke aanpak van grijze gebieden achterblijft door uiteenlopende belangen, concurrentie en zelfbehoud. De gemeenten doen participatievoorstellen in de vorm van Participatieraden en enquêtes, maar lopen vertraging op door het politiek-bestuurlijk proces. Binnen netwerken met zowel professionals als burgers (bijvoorbeeld werktafels Maatschappelijk steunsysteem) blijkt dat de centrale melding van ‘schrijnende situaties’ nog niet optimaal werkt. Burgers kunnen signalen nog niet goed aanhangig maken. Professionals geven aan dat actie vaak lang uitblijft. Daarnaast blijkt de loketlogica een struikelblok voor een groeiende groep kwetsbare burgers en warme overdracht berust op toeval. Er wordt naar mijn mening nog onvoldoende ingezet op het sociaal kapitaal en het signaleringsvermogen van de ‘succesvolle’ burger. De grote scheiding tussen systeemwereld en leefwereld moet worden doorbroken.

Als Nederland zijn sociale gezicht wil behouden zal innovatie van het sociaal domein (gemeenten, instellingen en professionals) samen moeten gaan met een innovatie in èn van de samenleving (sociale partners en burgers). Er is joint production nodig met èn door burgers om een natuurlijk geweven vangnet in de lokale samenleving te laten ontstaan. Deze mankracht kan nooit uit het kleiner wordende budget van Zorg en Welzijn gegenereerd worden. De mate van betrokkenheid van alle burgers zal uiteindelijk de culturele temperatuur bepalen.

Burgerparticipatie middels Minipublics. Voor het bevorderen van sociale samenhang en kwaliteit van het democratisch bestuur heeft Archon Fung (2003) minipublics ontworpen. Deze werken expliciet politiek, namelijk populaire mobilisatie van ‘succesvolle’ èn ‘kwetsbare’ burgers. Alle actoren moeten het nut van deze samenwerking inzien om vitale minipublics te kunnen ontwikkelen. Op lokaal niveau op een specifiek thema in de specifieke context zal dit eerder gebeuren. De eerder genoemde participatievoorstellen van gemeenten zijn passieve vormen van deze minipublics.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Marike van Vels Essay 2/4 20 mei 2016

De transformatieopdracht eist hiervoor wel een volledige ommezwaai. De burger die een maatschappelijk probleem ervaart moet worden uitgedaagd een deel van de oplossing te worden. Professionals moeten bij lokale problemen een actief luisterende, informerende, betrekkende en aanvullende positie innemen. Mijn ervaring is dat burgers bereid zijn tot inzet wanneer het probleem hun beleveniswereld raakt. Hoe meer het thema herkend wordt, hoe groter de inzet zal zijn. Duidelijk eigenaarschap van de oplossing en een aanstekelijk doel kan de weerstand tot veranderen aanzienlijk reduceren.

Wil men een breed draagvlak creëren dan is er een reële urgentie en probleemdefinitie nodig waarbij claims, uitleg, redenen, voorstellen en argumenten van alle betrokken partijen serieus genomen moeten worden. Dit past binnen een Educatief Forum. Daarna kan een Participatief Adviespanel samengesteld worden. Dit panel zal de diverse analyses van de problematiek vertegenwoordigen en adviseren bij het afstemmen van politiek beleid en bij het ontwerpen van de oplossing binnen een participerende probleemoplossende samenwerking; een permanente en symbiotische relatie tussen de overheid en de openbare ruimte. Het testen en implementeren valt ook onder deze samenwerking. Hierna vindt de evaluatie met alle betrokkenen plaats om tot een totaaloverzicht te komen, waarna de praktijk verankerd kan worden in beleid.

In 2009 heb ik het innovatieontwerp ‘Betrekkende Meritocratie’ geschreven. Dit model (figuur 1) bestaat uit actief burgerschap omringt door netwerkdomeinen, ingevuld met de beschreven minipublics. Het model met bijhorende regietool (Figuur 2) geeft zelf geen invulling, maar maakt de werkelijkheid definieerbaar en daardoor te regisseren. Door lokale netwerken te definiëren en te verbinden binnen actieve minipublics, kan een gemeente sturen op inhoud, eerlijke representatie en informatieverstrekking. Een samenleving is niet maakbaar, samenleven doen we.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

EEN DUURZAME SOCIALE SAMENLEVING

Marike van Vels Essay 3/4 20 mei 2016

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Marike van Vels Essay 4/4 20 mei 2016

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)