Essay Design Theory door Maarten Slof

Apple produceert alleen goed design, mits het gebaseerd is op design van Dieter Rams.

Sinds de terugkeer van Jobs bij Apple Inc. in 1997 tot zijn overlijden in 2011 is het zeer voortvarend gegaan met het elektronica concern.1 Veelal geprezen is daarbij de interface die, door Steve Jobs, het gebruiksgemak tot hogere niveaus tilt. Iets waarvan nu gezegd wordt dat het in verval zou geraken met het verlies van dit genie. Het andere waar Apple keer op keer om geprezen werd, was het no nonsense minimalistische design. Hetgeen dat onder leiding stond van industrieel ontwerper Jonathan Ive. Nu is dit betoog niet gedoeld op het afkraken van het design van Apple, maar richt zich vooral op de misplaatste lof die Apple ontvangt voor hun vernieuwend design. Om te beginnen pak ik een voorbeeld waar de meeste mensen wel kennis van hebben. Op 23 oktober 2001 presenteerde Steve Jobs op een van hun typerende theatrale Apple Keynotes op de gebruikelijke “Oh ja, en dan dit nog”-manier de eerste iPod.2 De zaal explodeerde, mede door de niet te onderschatten, geniale wijze waarop gepresenteerd werd, in een golf van applaus en gejoel om een apparaatje dat muziek kon afspelen. Iets wat in die tijd reeds bekend en breed in gebruik was, maar Apple had de looks, de interface, de zogenaamde x-factor. Apple presenteerde dit als een product met een geniaal design, maar een korte blik in de geschiedenis verteld ons anders. In 1958, dat is dus 43 jaar voor de verschijning van de iPod, verscheen voor het Duitse elektronica bedrijf Braun een pocket radio.3 De ontwerper hiervan was Dieter Rams, die sinds 1955 voor het bedrijf in dienst was.4 Zoals je op de afbeelding links kan zien, zitten er zeer karakteristieke kenmerken in de iPod uit 2001 die terug te leiden zijn naar het ontwerp van de pocket radio van Dieter Rams. Nu ontkent Jonathan Ive de sterke invloeden van Dieter Rams in zijn ontwerp niet. Integendeel, Rams wordt zelfs geprezen en zijn werk bereikt qua design bijna de status van Bijbel binnen Apple. Vice versa is Rams ook stellig in zijn lof jegens Apple als enig hedendaags bedrijf dat design serieus neemt, wat natuurlijk zeer voor de hand liggend is als een multinational jouw designtaal als summum gebruikt.5 Nu kan je aanhalen dat dit twee verschillende apparaten zijn, en dat de 1 Owen W. Linzmayer, Apple Confidential 2.0, 2004 2 A History of the iPod, http://lowendmac.com/2013/ipod-history-origin-2000-2004/, geraadpleegd op 14 april 2015. 3 MoMA Collection, http://www.moma.org/collection/object.php?object_id=4134, geraadpleegd op 14 april 2015. 4 Vitsœ, https://www.vitsoe.com/eu/about/dieter-rams, geraadpleegd op 14 april 2015. 5 Objectified, 2009, G. Hustwit

Figuur 1, l. zak radio Braun, r. Apple iPod

speaker in de radio toch echt iets anders is dan het beeldscherm in de iPod maar dat neemt niet weg dat het ontwerp zeker overeenkomstigheden bevat. Een sterker voorbeeld hiervan is een speaker die Rams wederom voor Braun ontwierp in 1960. Dit ontwerp heeft aan de basis gestaan van de iMac G5 (2006) computer, het ontwerp van Apple dat na twee voorgaande generaties iMac, sinds de terugkomst van Jobs, vrijwel onveranderd is gebleven in de daarop volgende

generaties. Wat vooral interessant is om te zien is dat het ontwerp van de twee voorgaande generaties iMac, die niet gebaseerd waren op een Rams design, geen verdere rol hebben gespeeld in latere generaties. Hieruit kan je concluderen dat de originele designtaal van Apple, die toch wat frivoler is te noemen dan het latere, op Rams gebaseerde design, helemaal niet tijdloos is. Apple heeft dus als het ware nooit een echte eigen designtaal ontwikkelt, maar richt zich op de ontwerpen van Dieter Rams een hedendaagse toepassing te geven. Uiteraard is een ontwerp niet alleen iets dat je kan vasthouden, maar ook iets dat je kan ervaren. Zo wordt Apple ook geprezen om hun interface. Veel van die interface

was niet mogelijk geweest zonder Steve Jobs. Dit is een veld waar Rams geen expertise in heeft gezien het feit dat de digitale interface nog geen bestaand ding was in zijn tijd. Sterker nog, Steve Jobs is dan wel niet de uitvinder, maar zeker wel de grootste bijdrager geweest aan de digitale interface. Nu moet die interface vorm worden gegeven en dat is waar Rams ontwerp wel weer om de hoek komt kijken. Als voorbeeld neem ik de rekenmachine van iOS, het besturingsprogramma van de iPhone. Ook hierin heeft Rams, zonder zich daar moedwillig mee bemoeid te hebben, zijn stempel gedrukt. Een zo extreem duidelijke overeenkomst in zowel kleur als vorm doet bijna vermoeden dat de originele rekenmachine van Rams een hedendaagse gimmick is, gebaseerd op de iOS Calculator. Afsluitend, Apple heeft zich, geheel in de filosofie van Dieter Rams, gericht op intuïtief design. In zoverre dat de gebruiker zich er niet bewust van was en dat alles als logisch en begrijpelijk werd ervaren door de gebruiker. Zoals Rams stelt in zijn tiende principe in Zehn Thesen für gutes Design: “Gutes design ist so wenig design wie möglich”. Dit no nonsense design heeft een onwijze invloed gehad op het design van Apple in zowel vormgeving als gebruik. Helaas is zo blijkt het succes een beetje naar het hoofd gestegen bij Apple. In hun laatste ontwerpen zie je ze afwijken van de succesvolle Rams-factor en direct zijn de kritieken luider en frequenter dan voorheen. Het ontwerp slaat door in innovatie en vergeet daarbij de gebruiker, waar, laten we eerlijk zijn, uiteindelijk alles om draait. Dit is bijvoorbeeld goed te zien in de nieuwste versie van de MacBook. Deze is, met het idee van het tiende design principe van Rams in het achterhoofd, ontdaan van vrijwel alle poorten. Deze poorten zijn wat de computer in contact kan brengen met externe apparaten. Nu is dit met de huidige digitalisering en de verschuiving naar draadloos contact op zich geen verkeerde zet, maar het lijkt nu dat Apple voorbij gaat aan de comfort van de gebruiker ten behoeve van design. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk de nieuwe MacBook op te laden en tegelijk een ander extern apparaat aan te sluiten. Dit kan nogal onhandig zijn zodra

Figuur 2, speaker door Rams

Figuur 3, l.iOS Calculator, r. Braun rekenmachine

je bestanden op een externe schijf wilt zetten en je batterij bijna op is. De gebruiker zal een keuze moeten maken en is zo constant aan het plannen hoe en wanneer hij de MacBook kan gebruiken. Het is duidelijk dat dit niet meer in het voordeel is van de gebruiker en zo doorgeslagen in het tiende design principe van Rams. Zo min mogelijk design slaat op een open en intuïtief ontwerp waar de gebruiker geen obstakels moet passeren om zijn gewenste taak uit te voeren en ligt niet in het elimineren van toegangspoorten die, ook al niet altijd in gebruik, mogelijkheden bieden naar de wensen van de gebruiker. Het is afwachten of Apple de status weet hoog te houden en zonder een Steve Jobs en zonder een Dieter Rams.

Literatuur Owen W. Linzmayer, Apple Confidential 2.0, 2004

Afbeeldingen Figuur 1, l. zak radio Braun, r. Apple iPod Figuur 2, speaker door Rams Figuur 3, l.iOS Calculator, r. Braun rekenmachine