1

FaculteitRechtsgeleerdheid

UniversiteitGent

Academiejaar2015-2016

MELDINGSPLICHTINZAKEWITWASWETGEVINGINDEBUURLANDEN.

RechtsvergelijkingBelgië,NederlandenFrankrijk.

MasterproefopleidingMasternaMasterNotariaat

MatthieuJanssensdeBisthoven

Studentennummer:00714169

Promotor:Prof.Dr.JanBael

Commissaris:StanDevos

2

INLEIDING..................................................................................................................................4

A.ALGEMENEINTERNATIONALECONTEXT........................................................................6

1.Internationalesamenwerkingindestrijdtegen“moneylaundering”.....................................6

2.“FinancialActionTaskForce”..................................................................................................7

3.Invloedvanandereinternationaleorganisaties......................................................................9

B.DEMELDINGSPLICHTVANDEBELGISCHENOTARIS......................................................11

1.Inleiding...............................................................................................................................11

2.BeroepsgeheimvandenotarisnaarBelgischrecht...............................................................11

2.1.BeroepsgeheimendiscretieplichtvandeBelgischenotaris.................................................11

2.2.UitzonderingenophetberoepsgeheimvandeBelgischenotaris........................................16

3.DeEuropeseWitwasrichtlijnenenhunimplementatieinhetBelgischrecht.........................20

3.1.DeEersteWitwasrichtlijnuit1991.......................................................................................20

3.2.DeTweedeWitwasrichtlijnuit2001.....................................................................................21

3.3.DeDerdeWitwasrichtlijnuit2005........................................................................................23

3.4.DeVierdeWitwasrichtlijn:delegeferenda?........................................................................25

4.RepressiefenpreventiefluikvandeBelgischeWitwaswetgeving.........................................28

5.MeldingsplichtvanpotentiëlewitwasmisdrijvendoordeBelgischenotaris..........................31

5.1.ToepassingsgebiedvandeWitwaswet.................................................................................31A.PersoneeltoepassingsgebiedvandeWitwaswet..............................................................................31B.MaterieeltoepassingsgebiedvandeWitwaswet:witwassenvangeld,terrorismefundingenlijst

metmisdrijven.......................................................................................................................................32C.Korteuitweiding:hetprobleemrondhetbegrip“ernstigefiscalefraude”.......................................34C.Conclusie............................................................................................................................................39

5.2.DrieverschillendemeldingsplichtenvoordeBelgischenotaris...........................................40

A.Facultatievemeldingsplicht...............................................................................................................40B.Subjectievemeldingsplicht................................................................................................................42C.Objectievemeldingsplicht..................................................................................................................45

5.3.Uitzonderingopdemeldingsplicht:hetbepalenvanderechtspositievandecliënt...........49

5.4.Gevolgenvandemeldingsplicht...........................................................................................49

6.ConclusieBelgië....................................................................................................................51

C.DEMELDINGSPLICHTVANDENOTARISSENINONZEBUURLANDEN:WEZENLIJKE

PUNTENVANVERSCHIL...................................................................................................53

1.DemeldingsplichtvandeNederlandsenotaris.....................................................................53

3

1.1.VeelgelijkenissentussenBelgiëenNederland.....................................................................53

1.2.MeldingsplichtvandeNederlandsenotaris.........................................................................54

1.2.Verschoningsrecht:eentypischNederlandsconcept...........................................................60

1.3.Verschilinobjectievemeldingsplicht:contantebetalingentoegelatentot15.000euro.....63

1.4.Verschillendeaanpakvandegewonefraude.......................................................................64

1.5.Besprekingvaneenaantalcases..........................................................................................65

1.6.VergelijkingvandecijfersvandeCFIendeFIU...................................................................68

1.7.ConclusieNederland.............................................................................................................70

2.DemeldingsplichtvandeFransenotaris...............................................................................71

2.1.Algemeenrechtskader..........................................................................................................71

2.2.BeknoptebesprekingvandemeldingsplichtvandeFransenotaris.....................................72

2.3.Explicieteuitzonderingophetberoepsgeheim....................................................................76

2.4.Geenobjectievemeldingsplicht...........................................................................................77

2.5.OokdeFransenotarismagzelfmaximaal3.000euroincashontvangenendeFransman

magmaar1.000euroincashmeerbetalen................................................................................78

2.6.Andereondersteunendeindicatoren...................................................................................79

2.7.Verrichtingenmetvermogensbestanddelenafkomstiguitfiscalefraudedienenookgemeld

teworden....................................................................................................................................80

2.8.Vergelijkingvanhetaantalmeldingen.................................................................................82

2.9.BesluitFrankrijk....................................................................................................................84

D.BESLUIT.......................................................................................................................86

BIBLIOGRAFIE...........................................................................................................................87

4

INLEIDING

SindshetoprichtenvandeFinancialActionTaskForce1,ookwelgekendalsGAFIofFAG,na

een top van de G-7 in Parijs in 1989 is het bestrijden van financiële criminaliteit een

internationaletopprioriteitgeworden.Deaanslagenvan“nine-eleven”inNewYorkin2001

zorgdenervoordatdezestrijdverruimdwerdendaterinternationaalookmeeraandachtis

gekomen voor het financieel bestrijden van terrorismefunding. Hierdoor zietmen dat de

internationalegemeenschapdevoorbije25jaarsteedsactievereninternationalerprobeert

optetredentegenhetwitwassenvangeldenhetfinancierenvanterrorisme.2

Menprobeerthierbijcriminelenenterroristentetreffeninhunportefeuille.Vaakomdatmen

erstrafrechtelijkniet,ofenkelnaderhand,inslaagtomcriminelenenzekerterroristentegen

tehouden.

Eendenkwijzedieabsoluutnietnieuwis.ToenAlCaponein1931,naeenjarenlangdurend

kat-enmuisspelmetdeautoriteiten,uiteindelijkopgeslotenwerd,wasdatnietopgrondvan

eencrimineleaantijgingvoormoordofdiefstalmaarwelopgrondvanbelastingfraude.Het

wasIRS-agentFrankWilson,eenbelastinginspecteur,dieervoorzorgdedatCaponeachter

traliesverdween.3

Volgens het Internationaal Monetair Fonds4 vertegenwoordigen de internationaal

witgewassengeldenendegeldenvoordefinancieringvanterrorismewereldwijdtussende

400en1.000miljardeuro!Ofteweltussende2,5en5,5%vanhetwereldwijdeBBP.5

Indienmendezezakeninhetachterhoofdhoudt,begrijptmenmaaraltegoeddatereen

internationalebezorgdheidbestaatomzowelhetwitwassenvangeld,alshetfinancierenvan

terrorismeinternationaalaantepakken.

Internationaal geïnspireerd zijn, sinds begin de jaren negentig, een aantal “anti-

witwasmaatregelen”inonzemaatschappijbinnengeslopenendelaatstejarenwordendie

als maar verder aangescherpt. Ze hebben sindsdien dus ook een grotere impact op het

dagelijkslevenvandegewoneburger,alsookvaneengrootaantalberoepsgroepen.

1Zieinfra2Deaanslagenvan11september2001liggenondertussenalbijna15jaarachterons.DeoprichtingvanhetGAFI-FATFdateertvandeG7topinParijsvan1989(zieinfra).3Zieonderandere:E.ROXBURGH,AlCaponevs.EliotNess.OppositeSidesoftheLaw.,GarethStevensPublishing,Milwaukee,2015,p.30e.v.alsookN.HENDLEY,AlCapone,FiveRiversChapmanry,Neustadt,2010,p.112e.v.4Hiernakortweg“IMF”5BBP=BrutoBuitenlandsProduct.Bron:IMFenFODEconomie.Zieo.a.www.ecnomomie.fgov.be

5

Een van de “getroffen” beroepsgroepen is het notariaat. In het kader van de anti-

witwasmaatregelenwordtdenotariseenaantalbelangrijkeverplichtingenopgelegd.Zomoet

denotariszijncliënten,maarookdebegunstigdenvanbepaaldeverrichtingengrondiggaan

identificeren, en dient hij bij zijn nationale waakhond aangifte te doen van verdachte

transactiesdieophetwitwassenvangeldenkunnenwijzen.Dit laatste isdezogenaamde

meldingsplichtvandenotaris.

Inhetkadervanditwerkwillenwe,vertrekkendvanuiteengrondigeheropfrissingvande

situatieinhetBelgischrecht,nagaanoferinonzebuurlandenwezenlijkeverschillenbestaan

indemeldingsplichtvandiebuitenlandsenotarisseninzakehetwitwassenvangelden(enhet

bestrijdenvanterrorismefunding)6.

Gezien de meeste regels in de strijd tegen het witwassen van geld internationaal van

oorsprongzijn,besprekenweineeneerstedeeldebelangrijksteinternationaleactorenen

deinvloedvandeWitwasrichtlijnenbinnenEuropa.

Nadienbesprekenwe,ineentweededeel,desituatievandeBelgischenotaris.Ditbespreken

weerggrondigengeldtalsuitgangspuntvoordevergelijkingmetdebuurlandenFrankrijken

Nederland.

AangeziendenormeninzakedemeldingsplichtvandenotarisEuropeesgeharmoniseerdzijn,

behandelenwe in het derde deel voornamelijk de verschilpunten die bestaan tussen het

Belgischrechtendatvanonzebuurlanden:NederlandenFrankrijk.Hierbijzullenweaandacht

besteden aan demanier waarop deze buurlanden dezelfde problematiek op een andere

manieraanpakken.

Gezienhetonzebedoelingwasomeenvolledigwerkteschrijven,hebbenweelkdeelgrondig

uitgewerkt,wat tot een omvangrijkemasterproef geleid heeft. Elk deel van ditwerk zou

echteropzichmoetenstaanenkanapartgelezenworden.

6SindsdetweedeWitwasrichtlijn(zieinfra)zijnallemaatregelenzowelgerichttegenhetwitwassenvangeldenalshetfinancierenvanterrorisme.Wanneerwehiernadussprekenvanmaatregeleninhetkadervandestrijdtegenhetwitwassenvangeldenbedoelenweuiteraardookmaatregelentegenhetfinancierenvanterrorisme.Maaraangezienergeenwezenlijkverschilbestaatinsoortenmaatregelenishetvoorhetvlottelezenvanditwerkvaakhandigeromkortwegvan“anti-witwasmaatregelen”tespreken.

6

A.ALGEMENEINTERNATIONALECONTEXT1.Internationalesamenwerkingindestrijdtegen“moneylaundering”

1. Witwassen van geld. Er bestaan in de rechtspraak en rechtsleer een heel aantal

verschillendedefinitiesvanhet“witwassenvangelden”.Persoonlijkvindenwededefinitie

diegehanteerdwordtdoorSpeeckededuidelijkste:“onderhetwitwassenvangeldbegrijpt

meneenopeenvolgingvanoperatieswaarbijmisdaadgeldendooréénofmeertransactiesin

het legaal circuit worden gebracht, met de bedoeling om de illegale oorsprong ervan te

verbergen”.7

Simpel gezegd gaat het dus om alle operaties of transacties waarbij “illegale”

vermogensbestanddelen,legaalgemaaktworden,metuitzonderingvaneventuelewettelijk

toegestanefiscaleregularisaties.8

2.Internationaleaanpakvanfinanciëlefraude.Devoorbije25jaarisereeninternationale

tendensomdestrijdtegenfinanciëlefraudeopinternationaalniveauaantepakken.

Dit is in steeds globaler wordende wereld eenmust. Zoals de recente heisa omtrent de

“Panama Papers” aantoont, is het voor fraudeurs en valsspelers van alle niveau, te

gemakkelijkomdoorfiscaledelokalisatiehetbetalenvanbelastingenteontwijken.

De case rond de “Panama Papers” toont duidelijk aan dat er nog steeds op hoog niveau

gefraudeerd wordt. Toch mogen ook niet alle vennootschappen in belastingsparadijzen

automatischgelijkgesteldwordenmetfiscalefraude.Menkanookomwillevananderedan

fiscaleredeneneenvennootschapoprichteninPanamaenanderefiscaalvoordeligelanden.

Opmerkelijkisweldatditvoorvalingaattegenderecentetendensenwaarbijersteedsmeer

7J.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,Mechelen,Kluwer,2015,p.183(hiernaJ.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht)8Hetisvanbelangtebeseffendatwettelijkvoorzieneregularisatiesnietonderdedefinitievanwitwassenofterrorismefinancieringvallen.Weverwijzengraagdoornaarenkelebasiswerkenmetbetrekkingtotfiscaleregularisatiesvoormeerinformatiehieromtrent:S.DEMEULENAER,“Defiscaleregularisatie‘revisited’.Overregulariserentussen15julien31december2013.”,AJT2013,afl.10,p.5-17;G.GOYVAERTS,K.MOSER,G.VERACHTERTenC.VERWEE,“Fiscaleregularisatie”,inA.TIBERGHIENTiberghienhandboekvoorfiscaalrecht,2015-2016,p.2057-2071;M.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens.Depositievandenotaris.”,RechtskroniekvoorhetNotariaat,DieKeure,2013,deel22,p.180e.v.(hiernaM.MAUS,Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens)

7

internationalefiscalesamenwerkingenopenheidontstaat.Ditisduidelijkheelergbelangrijk.

Niet alleen binnen Europamaar ook, enmisschien vooral, buiten Europa. Daarbij blijven

sommigefiscaleparadijzeneendoorninhetoogvandeinternationalegemeenschap.

BinnenEuropazietmeniniedergevaleenduidelijketendensnaarmeeropenheid.Alsrecent

voorbeeldvandezetendenskanzekerhetopheffenvanhetbankgeheiminLuxemburgen

Oostenrijk,in2014,aangehaaldworden9.

Gezien het belang van de internationale actoren in deze context lijkt het ons nuttig om

beknopteenaantalbelangrijkeactorenophetinternationaletoneeltoetelichten,opdatmen

zouinzienhoedieinternationaleenEuropesenormentotstandgekomenzijn.

2.“FinancialActionTaskForce”

3.Ontstaanvande“FinanciëleActieGroep(GAFI/FATF).OpeentopvandeG-7inParijsin

198910werddoorFrankrijk,Duitsland,Italië,Japan,Groot-Brittannië,CanadaendeVerenigde

Statenbeslotenomde“FinanciëleActieGroeptegenhetwitwassenvangeld”opterichten.11

Ditisdeeersteenbelangrijkstestapgeweestindeinternationalestrijdtegenhetwitwassen

vangeld.12EntotopvandaagisenblijftdeFAGhetbelangrijksteorgaanindeinternationale

strijdtegenfinanciëlefraudeinbredezin.13.

DeoorspronkelijkebedoelingvandeG-7wasommethetoprichtenvandeFAGhetwitwassen

vangeldenafkomstiguitdedrugshandelinternationaaltekunnenbestrijden.In1996werd

defocusvandeFinanciëleActieGroepverruimdtothetbestrijdenvanwitwassenvanalle

9Voormeerinformatiehieroverradenwijo.a.aan:D.COVELIERS,“Opheffingvanhetfiscaalbankgeheimofhetverhaalvandeijsbergdiesteedssnellersmelt”,FiscalePraktijkstudies,2014,40,p.1-8310DetailsvandezeG-7topzijnterugtevindeninhetverslagvandeG-7topvia:http://www.g8.utoronto.ca/summit/1989paris/communique/index.html11DeEngelseafkortingFATFstaatvoor:FinancialActionTaskForce.DeFranseafkortingGAFIstaatvoorGrouped’ActionFinancièresurleblachimentdecapitaux.Hiernakortweg“FAG”of“FinanciëleActieGroep”.12J.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,p.18413VoormeerinformatiemetbetrekkingtotdeFAGzie:A.DAMAIS,“FinancialActionTaskForce(FATF)/Grouped’ActionFinancière(GAFI)”,inDestrijdtegenhetwitwassenvangeldenenfinancieringvanhetterrorisme:derevisorendeCFI,Brugge,DieKeure,2005,p.247-263;J.ROCHTUS,“Degevolgenvandeantiwitwaswetvoorhetnotariaatendeadvocatuur”,CahiersAntwerpenBrusselGent,2013,p.7(hiernaJ.ROCHTUS,“Degevolgenvandeantiwitwaswetvoorhetnotariaatendeadvocatuur”);alsookdesitevandeFAG:http://www.fatf-gafi.org/

8

illegale gelden, ongeacht hun herkomst. Men wou dus ook de zogenaamde

witteboordencriminaliteitglobaaleninternationaalgaanaanpakken.

NadeaanslagenophetWTCop11september2001,werdhetwerkingsgebiedvandeFAG

nogverderverruimd.Naasthetbestrijdenvanwitwasseninallemogelijkecontextengaatde

actiegroepsindsdienookdestrijdtegenhetfinancierenvanterrorismeaan14.

De gestage verruiming van actiedomeinen van de FAG, als reactie op belangrijke

maatschappelijke evoluties, zoals onder andere de opkomst van het terrorisme, sijpelt

rechtstreeksdoorindenationalewetgevingvandelandenvandeEuropeseUnie.

4. Taken van de FAG. Organisatorisch gezien is de Financiële ActieGroep een aparte

werkgroepvandeOESOdiespecifiekhetanti-witwasbeleidcoördineertencontroleert15.De

FAGspeeltopverschillendegebiedeneenbelangrijkerol,maarweegthetmeestedoorop

hetinternationalebeleidviadeaanbevelingendiezeuitbrengen.Dezeaanbevelingenzijnde

rechtstreekseaanleidinggeweestvoorhetopstellenvanEuropeseWitwasrichtlijnendoorde

Europese Unie, die op hun beurt dan omgezet werden in diverse nationale wetten. Ons

nationaalrechtwordtdusonrechtstreeksdoordeaanbevelingenvandeFAGbeïnvloedt.16

NaasthetopstellenvaninternationaleaanbevelingenvoertdeFAGookcontrolesuitopde

nationale organisaties die belast zijn met het toezicht op de witwaswetgeving, zoals de

Belgische “Cel voor Financiële Informatieverwerking”17 of de Nederlandse “Financial

IntelligenceUnit”18.Omdezoveeljaarwordtalsgevolghiervaneenrapportopgesteldover

eenbepaaldland,enindienditlandhetbijzonderslechtzoudoenvolgensdeFAG,riskeert

hetopdezwarteofgrijzelijstvandeOESOinzakefinanciëlefraudetebelanden.

BelgiëwerdalslandreedseenaantalkeerdoordeFinanciëleActiegroeponderloepgenomen

enditmetwisselenderesultaten.19HeteersterapportoverBelgiëdateertvandeperiode

14WeverwijzenvoorverderedetailsnaardewebsitevandeCFI:http://www.ctif-cfi.be/website/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=83&lang=nl15VolgensdeofficiëledocumentenvandeOESOisdeFinanciëleActiegroepeen“specialbody”vandeOESO.Zieo.a.http://www.oecd.orgvoormeerinformatieomtrentdestructuurenwerkwijzevandeOESOendeFAG.16Zieo.a.40Recommandationsonmoneylaundering(FATF)(2012);www.fatf-gafi.org. 17Zieookhttp://www.ctif-cfi.be/;hiernakortweg“CFI”18VoormeerinformatieverwijzenwenaardewebsitevandeFIU:https://www.fiu-nederland.nl/;hiernakortweg“FIU”19B.BIENFAIT,“LarévisiondesrecommandationsduGAFI–Perspectivessurl'évolutionfuturedesrèglesdepréventiondublanchimentetdufinancementduterrorisme,T.Verz.2012,dossiernr.18,p.127-153

9

1992-1993, dit is de periodewaarin de eerste BelgischeWitwaswetwerd opgesteld. Het

recentsterapportvandeFAG,van2015,wasoverwegendpositief.20Watopvieluitditlaatste

rapportisdatinBelgiëdemeldingendoorde“niet-financiële”beroepen,zoalsdenotaris,of

deaccountantgestegenzijn,watvolgensdeFAGeenpositieveimpactzouhebbenopdestrijd

tegenwitwassen21.Hierkomenwelateruitgebreideropterug.Handigaanderapportenvan

deFAGisookdatzetoestaanomverschillendelandenonderlingtegaanvergelijken.Men

kanzoproberenomnategaanwiedebesteleerlingvandeklasis.22

3.Invloedvanandereinternationaleorganisaties

5.Kortevermeldingvaneenaantalandereinternationaleorganisaties.Hetisduidelijkdat

deFAGveruithetbelangrijksteinternationaleorgaanisindestrijdtegenfinanciëlefraude.

Maar ook een aantal andere organisaties spelen hun rol en we wensen hen voor de

volledigheid even kort te vermelden.DeOrganisatie voor Economische Samenwerking en

Ontwikkeling23, het Internationaal Monetair Fonds, de G20, de Europese Unie en de

Wereldbankwerken elk op hunmanier verder aan eenwereldwijde harmonisatie van de

witwasreglementering.

DeOESOheefteenoverkoepelenderol.EnerzijdsisdeFAGeenspecifiekewerkgroepvande

OESO,anderzijdsdoetdeOESOalsorgaanzelfooknogeenaantalzakenindestrijdtegenhet

witwassen van geld. Zo stelt de OESO in samenspraak met de FAG, voor de praktijk

toonaangevendegrijzeenzwartelijstenopvanfiscaleparadijzen.In2011organiseerdede

OESOookeeninternationaalforuminOslo,in2011overTax&Crime24.

SamenmethetIMFheeftdeOESOeenbelangrijkerolinhetvaststellenvaninternationale

evaluatiemethodologieenvoorhetuitwisselenvaninformatietussenverschillendelanden.

Al deze organisaties beïnvloeden mekaar, en werken in de praktijk vaak samen of

overlappend.Hunbeslissingen sijpelenonrechtstreeksdoor inhetnationale rechtenhun

20A.LECOCQenM.FERNANDEZ-BERTIER,“EvaluationdelaBelgiqueparleGAFI[Grouped'ActionFinancière]:positionnementdusecteurfinancierbelge”,BankFin.R.2015,afl.4,p.285-289;M.FERNANDEZ-BERTIERenA.LECOCQ,“LaBelgiquefaceàlaluttecontreleblanchimentdecapitauxetlefinancementduterrorisme:4erapportd'évaluationmutuelleparleGAFI”,Rev.dr.pén.2015,afl.7-8,p.755-77821http://www.ctif-cfi.be/website/images/NL/eval_fatf/mer2015.pdf22Zieinfra23Hiernakortweg“OESO”24Voorhetverslagvandatforumzie:http://www.ctif-cfi.be/website/images/NL/OESO/oslo%20dialogue.pdf

10

uitgesproken gemeenschappelijk doel is om financiële fraude door internationale

samenwerkinguitdewereldtebannen.

11

B.DEMELDINGSPLICHTVANDEBELGISCHENOTARIS

1.Inleiding

6.MeldingsplichtalswettelijkeuitzonderingophetberoepsgeheimvandeBelgische

notaris.Inprincipeiseen(Belgische)notarisgehoudenomvertrouwelijkeinformatiedie

hemtijdensdeuitoefeningvanzijambttoevertrouwdwordtvoorhemtehouden,ingevolge

zijnberoepsgeheim.25Inhetkadervandestrijdtegenhetwitwassenvangeldenenhet

financierenvanterrorismeverwachtdewetgeverechterweldatdeBelgischenotaris

bepaaldeverdachtetransactiesmeldtaandeCFI.26Ditisuiteraardeenuitzonderingopdit

beroepsgeheim.

Omhetspanningsveldtussenbeidenormenteduidenwillenweeerstbeknopthet

beroepsgeheimendediscretieplichtvandeBelgischenotarisbespreken.Nadien

behandelenwedemeldingsplicht,alsuitzonderingopditberoepsgeheim.Webekijkeneerst

hetwettelijkkaderendeinvloedvandeEuropeseWitwasrichtlijnen,alsookhetrepressieve

enpreventieveluikvandeBelgischewitwaswetgeving.Omtenslottedeeffectieve

meldingsplichtvandeBelgischenotarisindetailteanalyseren.

2.BeroepsgeheimvandenotarisnaarBelgischrecht

2.1.BeroepsgeheimendiscretieplichtvandeBelgischenotaris

7.Art.13vandeDeontologischeCodeenart.458Sw.Dewettelijkebasisvoorhet

beroepsgeheimvandeBelgischenotarisvindtmenteruginart.23vandeVentôsewetenin

art.458Sw.Daarnaastvindtmendegrondslagvoordediscretieplichtvandenotaristerug

inart.13vandeDeontologischeCode.27

25Zieinfra26Art.26en28vandeWitwaswet.Zieinfra.27P.LAMBERT,Secretprofessionel,Bruylant,Brussel,2005,p.15e.v.

12

8.Onderscheidberoepsgeheimendiscretieplicht.Mendienthetberoepsgeheimvande

notarisduidelijkteonderscheidenvandiensdiscretieplicht.Inart.13vandeDeontologische

Codevanhetnotariaatwordtditbelangrijkonderscheidverdertoegelicht.28

9.HetberoepsgeheimvandeBelgischenotarisenart.458Sw.Hetberoepsgeheimvande

notariswordtinart.458Sw.geregeld:

“Geneesheren,heelkundigen,officierenvangezondheid,apothekers,vroedvrouwenenalle

anderepersonendieuithoofdevanhunstaatofberoepkennisdragenvangeheimendiehun

zijntoevertrouwd,endezebekendmakenbuitenhetgevaldatzijgeroepenwordenomin

rechte(ofvooreenparlementaireonderzoekscommissie)getuigenisafteleggenenbuiten

hetgevaldatdewethenverplichtdiegeheimenbekendtemaken,wordengestraftmet

gevangenisstrafvanachtdagentotzesmaandenenmetgeldboetevanhonderd[euro]tot

vijfhonderd[euro].”

Alhoewelart.458Sw.denotarisnietexplicietvermeldtisart.458Sw.tochophemvan

toepassing,omdathijvaltinderestcategorievanpersonendie“uithoofdevanhunberoep

kennisdragenvangeheimen”.29

Inhoudelijkkomtheteropneerdatdenotarisniethetrechtheeftomvertrouwelijke

informatiediehemmeegedeeldwordttijdensdeuitoefeningvanzijnambtmeetedelen

aanderden.Doethijdittochdanschendthijzijnberoepsgeheimenkanhijstrafrechtelijk

aangesprokenwordenopgrondvanart.458Sw.Dealdusbekomeninformatiekanin

principeooknietinrechtegebruiktworden.30

10.Oorsprongenlogicavanart.458Sw.volgenshetHofvanCassatie.Omdeomvangen

delogicaachterart.458Sw.goedtebegrijpenmoetmenteruggaannaareenmijlpaalarrest

vanhetHofvanCassatieuit1905.31HierinwordtdelogicavanhetBelgische

28L.WEYTS,“Denotariswet”,inReeksNotarieelRecht,Mechelen,Kluwer,2012p.304e.v.(hiernaL.WEYTS,“Denotariswet”);M.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens,p.180e.v.;F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,Not.Fisc.M.,2015/2p.52(hiernaF.BLOCKX:“Hetberoegsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”)29P.LAMBERT,Secretprofessionel,o.c.,p.17e.v.;F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.5330F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.52;L.WEYTS,“Denotariswet”,p.30231Cass.20februari1905,Pas.1905,141,concl.PGJANSSENS,Pand.Pér.1905,nr.965

13

beroepsgeheim,voornotarissen,maarookvoorandereberoepsgroepenzoalsadvocaten,

artsenengeestelijkenergduidelijkuitgelegd.

ZonderalteveelindetailtewillengaankomtdelogicavanhetBelgischeberoepsgeheim,

zoalsBlockxhetstelt,neeropeenHegeliaansetweestapsdialectiek.32

- Eenaantalberoepsgroepenhebbeneenwettelijkoffeitelijkmonopolievoorhet

stellenvanbepaaldehandelingen.Zozaleenziekezichdefactototeenartswenden,

eneenpersoondiestrafrechtelijkvervolgdwordteenadvocaataanspreken.Ookde

notarisbevindtzichineendergelijkepositie.Indienmenbijvoorbeeldeen

onroerendgoedwilschenkenofverkopenofeenopenbaartestamentwilopstellen

ismeninBelgiëwettelijkverplichtommeteennotaristewerken.33Cruciaalhierbijis

datdepatiëntofcliëntwettelijkoffeitelijkverplichtisommeteenbepaalde

beroepsgroeptewerken.

- Opdatdezeberoepsgroepenhuntaaknaarbehorenkunnenuitoefenenishet

cruciaaldatdecliëntofpatiëntzondervreesalleinformatiewaarhijoverbeschikt

kanmeedelen.Depatiëntofcliëntmoetdustenvolleopdebeoefenaarvan

dergelijkeberoepenkunnenvertrouwen.

- HetHofvanCassatiebestempeltdergelijkeberoepsgroepenals:“desconfidents

nécessaires”34.Alleberoepsgroependieindezelogicapassen,vallen,volgenshet

BelgischeHofvanCassatie,ondertoepassingvanart.458Sw.Ookalwordtdie

beroepsgroepernietletterlijkinvermeld.Wemoetenhierbijopmerkendathet

begrip“beroepsgroep”,ruimenzekernietteletterlijkmaggeïnterpreteerdworden.

Inditmijlpaalarrestuit1905moesthetHofvanCassatiedevraagbehandeldeofart.

458Sw.vantoepassingisopinstrumenterendegetuigenindezinvanart.917BW?

HetHofantwoordhieropbevestigend,waardoorookinstrumenterendegetuigen

onderhet“beroepsgeheim”vallenzonderdater,volgensons,echtersprakeisvan

eenecht“beroep”opzich.

32F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.5533Dezeopsommingislouterillustratiefbedoeldeniszekernietlimitatief.Inprincipeheeftdenotariseenzwijgplichtvoorallevertrouwelijkeinformatiediehijtijdensdeuitoefeningvanzijntaakalsopenbaarambtenaarverneemt.VoorhetonderscheidtussendenotarisalsopenbaarambtenaarendenotarisalsverwijzenwegraagnaarL.WEYTS,“Denotariswet”,p.21e.v.34Vrijvertaald:“noodzakelijkevertrouwenspersonen”.

14

11.GevolgenvanhetberoepsgeheimvandeBelgischenotaris.Wanneereencliëntzichtot

eennotariswendt,vooreenopdrachtdievaltbinnenzijntakenalsopenbaarambtenaar,

moetdenotarisalsvertrouwenspersoondevertrouwelijkeinformatievoorzichhouden.

Wanneermendusbijvoorbeeldinhetkadervaneenschenkingbepaaldeinformatieaande

notarismeedeelt,isdezegehoudentezwijgenoverdevertrouwelijkeinformatiediehijalzo

bekomenheeft.Doethijditnietdankanhijbestraftwordenvoorhetschendenvanzijn

beroepsgeheimopgrondvanart.458Sw.enzalhetalzobekomenbewijsnietinrechte

gebruiktkunnenworden.

12.BestaansredenenbelangvanhetberoepsgeheimvandeBelgischenotaris.Deratio

vanhetberoepsgeheimvandenotarisligterindatdecliëntinvollevertrouwenmetde

notarismoetkunnenoverleggen,enhemdelicateofzelfsillegaleinformatieinvertrouwen

moetkunnenmeedelen.Decliëntmagzichhierbijnietgeremdvoelendoorhetfeitdatde

notarisditeventueelaananderenzoukunnendoorvertellen.Hetisbelangrijknietuithet

oogteverliezendatditberoepsgeheimvandenotarisnietalleendecliënt,maarookde

notarisennietinhetminstdesamenlevingbeschermt.ZoalsMausterechtaanhaaltisde

informatiedieeenadministratieofhetgerechtbekomtvaneennotarisdiezijn

beroepsgeheimschendtmeestalnietmeerbruikbaarvoordeadministratieofhetgerecht.

Hetberoepsgeheimbeschermtopdiemanierookonzesamenlevingtegenonrechtmatig

bekomenbewijsmateriaal.35

13.DediscretieplichtvandeBelgischenotaris.Nietalleswatdenotaristewetenkomt

tijdensdeuitoefeningvanzijnambtwordtgedektdoorzijnberoepsgeheim.Bepaalde

informatieisbijvoorbeeldnietvertrouwelijkenbepaaldeinformatiekomthijookniette

wetentijdensdeuitoefeningvanzijnambt.Hiermeewordtklassiekzijnoptredenals

openbaarambtenaarbedoeldenniethetoptredenvandenotarisalsondernemer36.

35MichelMaushaalthierbijterechteenverschilaantussendegevallenwaarineennotariszijnberoepsgeheimtenaanzienvaneenrechterlijkeinstantiezouovertredenoftenaanzienvandefiscus.Tenaanzienvandefiscusisdebekomeninformatievolgenshemtotaalnietmeertoelaatbaar.TenaanzienvaneengerechtelijkeinstantiemoetmengevalpergevaldeAntigoonrechtspraaktoepassen.VoormeerinformatiehieromtrentzieM.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens”,p.182;M.MAUS,Defiscalecontrole,Brugge,DieKeure,2005,p.57(hiernaM.MAUS,Defiscalecontrole);Cass.14oktober2003,T.Strafr;2004,afl.2,p.12936Zieo.a.F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.56;L.WEYTS,“Denotariswet”,p.21e.v.

15

Bepaaldegevoeligeinformatievalt,striktgenomen,dusnietonderhetberoepsgeheimvan

denotaris.Hetisbelangrijkdittebeseffen,maaromdevertrouwensbandtussendecliënt

endenotarisnogverdertebeschermenrusteropdenotarisooknogeenbelangrijke

bijkomendediscretieplicht.Hierdoormagdenotarisookniet-vertrouwelijkeinformatieof

informatie,ontvangenbuitenzijnoptredenalsopenbaarambtenaar,nietzomaar

verspreiden.

Dezediscretieplichtisechterminderverregaanddanzijnberoepsgeheimenhoudtindatde

notarisdiscreetmoetzijntenaanzienvanzijncliënteel.Hijmaghierdoorbijvoorbeeldniet

tekooplopenmetdeidentiteitvanzijncliënteel.Alshijdittochzoudoenschendthijzijn

beroepsgeheimniet,maarmiskenthijwelzijndiscretieplicht.

14.Verschilinsanctioneringnaargelanghetgaatominformatiegedektdoorhet

beroepsgeheimofdoordediscretieplichtvandenotaris.Dediscretieplichtvandenotaris

iseenlouterdeontologischeplicht.Hetberoepsgeheimiseen(deontologische)

strafrechtelijkgesanctioneerdeverplichting.

Ditheefteenvoordepraktijkzeerbelangrijkgevolg.Denotarismagzichinprincipeniet

achterzijndiscretieplichtverbergenombepaaldeinformatienietaanhetgerechtofaande

fiscusbekendtemaken.

Informatiedienietvertrouwelijkis,magdenotarisnietzomaaraanderdenmeedelen,maar

indiendefiscushiereenvraagoversteltmagdenotarisnietweigerendietebeantwoorden

dooropzijnberoepsgeheimteleunen.Zowerdgeoordeelddathetmeedelenvaneen

overzichtvanallevennootschapsaktenvaneenbepaaldecliëntvandenotarisaandefiscale

administratienietonderdiensberoepsgeheimvalt,aangeziendeinformatieniet

vertrouwelijkis.Inderdaad,defiscuskanaldezeinformatieookopzoekeninhetBelgisch

Staatsblad.Doordittevragenaandenotaris,vraagthijnietnaarvertrouwelijkeinformatie,

endusdiendedenotarisdieinformatieookmeetedelen.Watdenotarisinditgevalook

deed.37

Indienersprakezougeweestzijnvanvertrouwelijkeinformatieverkregentijdensde

uitoefeningvanhetambtvandenotaris,wasdeuitkomsthelemaalandersgeweest.Dan

37M.MAUS,“Defiscusendediscretie-engeheimhoudingsplichtvandenotaris”,Not.Fisc.M.2008,afl.10,p.353-354,nootonderCass.(1ek.),4januari2008(Oural/Etatbelgee.a.),Not.Fisc.M.2008,afl.10,p.349-352

16

mochtdenotarisinprincipedezeinformatienietmeedelenaandefiscus,opstraffevanhet

schendenvanzijnberoepsgeheim.38

2.2.UitzonderingenophetberoepsgeheimvandeBelgischenotaris

15.HetberoepsgeheimvandeBelgischenotarisisnietabsoluut.Wanneermenhet

beroepsgeheimvandeBelgischenotarisanalyseert,zoumenineersteinstantievermoeden

datditabsoluutis.Metnamedatdenotarisondergeenbedinghetrecht,enzekernietde

plicht,zouhebbenomvertrouwelijkeinformatiediementijdensdeuitoefeningvanhet

ambtbekomenheeftaanderdenmeetedelen.Tochisditnietzo.Erbestaangrossomodo

eenviertaluitzonderingenophetberoepsgeheimvandenotaris.Wehalendezehieronder

kortaan.Inhetkadervanditwerkisvooraldelaatstecategorievanbelang.

16.Eersteuitzondering:conflicttussenhetberoepsgeheimenanderedeontologische

plichtenvandenotaris.Eerstenvooralkanhetvoorkomendathetberoepsgeheimin

conflictkomtmeteenanderedeontologischeplichtvandenotaris.Ditkanindepraktijk

vaakvoorkomenwanneerdeinformatie-enadviesplichtvandenotarisinconflictkomtmet

zijnberoepsgeheim.

Moetdenotarisvandeverkopervaneenwoningdieoverinformatiebeschiktwaardoorhij

weetdatereengrotekansbestaatdaterhuiszwamaanwezigisindewoningdieverkocht

zalwordenditmeedelenaandekoper?Alshijdatdoet,zoudeverkoperkunnenzeggendat

hijzijnberoepsgeheimschendt.Alshijdatnietdoetzoudekoperkunnenstellendathijzijn

onpartijdigheidsplichtenzijnalgemeneinformatie-enadviesplichtschendt.Derechtsleer

enrechtspraakgaanervanuitdatindergelijkegevallendezwaarsteplichtvoormoetgaan,

watmeestaldeadviesplichtvandenotariszalzijn.39Inditgevalwerddenotarisdie

38F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.52;S.DEVOS,“Hetberoepsgeheimendegetuigenisinrechtevandenotaris”,T.Not.2015,afl.6,p.421(hiernaS.DEVOS,“Hetberoepsgeheimendegetuigenisinrechtevandenotaris”);L.WEYTS,“Denotariswet”,p.302;M.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens”,p.182;M.MAUS,Defiscalecontrole,p.12939Brussel30mei2002,TBBR2003p.720;zievooranderevoorbeeldenvanconflictentussendeinformatieverplichtingvandenotarisendiensberoepsgeheimook:T.VANSINAY,“Schietnietopdepianist.Enkelebedenkingenovernotariëleaansprakelijkheidenmogelijkelacunesininformatieverschaffingomtrentonroerendegoederen.”,TBBR2003,p.624e.v.

17

nagelatenhadditmeetedelenaansprakelijkgesteldvoorhetschendenvanzijninformatie-

enadviesverplichting.

Idemwanneerdenotarisweetdatertegendekredietnemereenzwarestrafrechtelijke

procedureloopt,metmogelijkseenzwareburgerlijkeschadevergoedingalsgevolg.Moethij

ditdanmeedelenaandekredietgever,aangeziendezeproceduredekredietwaardigheid

vandekredietnemerernstigkanaantasten?40

17.Tweedeuitzondering:hetberoepsgeheimkomtinconflictmethetrechtop

verdedigingvandenotariszelf.Inhetgevaldatdenotarisaangesprokenwordtvoor

vermeendeberoepsfoutenheefthijhetrechtomzichteverdedigen.Ditisgebaseerdophet

rechtopverdedigingeneerlijkprocesvervatinart.6E.V.R.M.Indatgevalzaldenotariszich

nietanderskunnenverdedigendandoorbepaaldevertrouwelijkeinformatietebespreken

omteproberenaantetonendathijgeenberoepsfoutbegaanheeft.

18.Derdeuitzondering:verplichtingominrechtetegetuigenzoalsvoorzieninart.458

Sw.

Inart.458Sw.wordenuitdrukkelijktweeuitzonderingenvoorzien,waarindenotariszijn

beroepsgeheimrespectievelijkkanenmoetopzijschuiven.Deeersteuitzonderinguitart.

458Sw.betreftdesituatiewaarbijeennotarisopgeroepenwordtominrechte(ofvooreen

parlementairecommissie)tegetuigenoverzakendiehijinzijnpraktijkheeftmeegemaakt.

Ditkanverschillendevormenaannemen,gaandevaneeneffectievegetuigenisvooreen

rechtbanktothetafleggenvaneenschriftelijkeverklaringofnoghetoverleggenvan

bepaaldestukkenaaneenrechtbank.Gezienditniethetkernonderwerpvandeze

masterproefisgaanwehierniettediepopin.Voormeerdetailshieromtrentverwijzenwe

graagnaarhetrecenteartikelvanBlockxeneenandereinteressantebijdragevanDevos

hieromtrent41.

40HofAmsterdam25juli1996,WPNR1996,nr.6235(zaakbrandstichtendehypotheeknemer);andersOrléans25mei1939,DH1939,p.397;L.WEYTS,“Denotariswet”,p.30441F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.56e.v.;S.DEVOS,“Hetberoepsgeheimendegetuigenisinrechtevandenotaris”,p.421

18

Tochishetbelangrijkomaanteduidendatwanneereennotarisgevraagdwordtomin

rechtetegetuigen,inwelkevormdanook,hijinprincipezelfzalenmagbeslissenofhijnu

aldannietovergaattothetafleggenvaneengetuigenisofzijnberoepsgeheimzalinroepen.

Essentieelishierbijdatdenotarisredeneertvanuithetbelangvanzijncliënt.42Heeftdieer

belangbijdatikspreekofzwijg?

Denotarisbeschiktovereenbeoordelingsmarge,dienogdoorderechtergetoetstkan

wordenenisdus,zelfswanneerhijgevraagdwordtominrechtetegetuigen,nietverplicht

omtespreken.Wezullenziendatinhetkadervanhetmeldenvanmogelijkegevallenvan

witwassenditniethetgevalis43.

19.Vierdeenlaatsteuitzondering:dewetverplichtdenotarisomvertrouwelijke

informatiealsnogbekendtemaken.Delaatstecategorievanuitzonderingenophet

beroepsgeheimvandenotariszijndegevallenwaarindewethemverplichtombepaalde

informatiebekendtemaken,zoalsvoorzieninart.458Sw.

HetduidelijkstevoorbeeldhiervanisdespecifiekemeldingsplichtvandeBelgischenotaris

voorzieninart.28vande(preventieve)Witwaswet.Maarnaasthetgevalvoorzieninart.28

vandeWitwaswetzijnernogeenaantalanderegevallenwaarindenotaris,inprincipe,

wettelijkverplichtwordtominformatiedoortegevenaanderden.

Anderevoorbeeldenvanwettelijkebepalingendiedenotarisverplichtentesprekenzijn

onderandere:hetfiscaalderdenonderzoekzoalsvoorzieninart.322en323vanhet

WetboekInkomstenbelasting(WIB92)endeprincipiëleplichttothetmeldenvanelk

misdrijfaandeProcureurdesKoningswaardenotariskennisvankrijgtinhetkadervande

uitoefeningvanzijnambtzoalsvoorzieninart.29Sv.44

Volgensdelettervandewetzoudenotarisindezegevallenonverwijldinformatiemoeten

doorspelenaandefiscaleadministratieofaandeProcureurdesKonings,zonderdatde

notarishierbijzelfenigebeoordelingsmargezouhebben.Tochzietmendatindepraktijk,in

dezetweespecifiekegevallen,denotarisnogsteedsdemogelijkheidheeftomzijn

42F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.56e.v43Zieinfra44ZiehieromtrentookM.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens”,p.184;J.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.56e.v.

19

beroepsgeheiminteroepenenalsnogtebeslissenombepaaldeinformatienietdoorte

spelenaanderden,ondankshetbestaanvaneenwettelijkeverplichting.45

Enkelinhetgevalvanconfrontatiemeteensituatievanpotentieelwitwassenvangelden

heeftdenotarisabsoluutgeenbeoordelingsmargemeerenishijsowiesoverplichtomditte

meldenaandeCelvoorFinanciëleInformatieverstrekking(CFI).Indeanderegevallenmoet

denotariszelfeerstnogwikkenenwegenofhijaldannietovergaattoteenmeldingofhet

doorspelenvaninformatie,enishetvolgenseenmeerderheidvanauteurszodathijhet

rechtheeftzijnberoepsgeheimtelatenvoorgaanopeenwettelijkbevel,bijvoorbeelduit

art.29Sv.ofart.322en323WIB92.46

20.Meldenvanpotentiëlewitwasmisdrijvenalsenigeabsoluteuitzonderingophet

beroepsgeheimvandenotaris.Inditopzichtvormthetmeldenvanwitwasmisdrijvendus

deenigeabsoluteuitzonderingophetberoepsgeheimvandenotaris.Denotarisheeftin

principeniettekiezen.Wordthijermeegeconfronteerddandienthijzijnberoepsgeheimte

latenvoorwathetisendergelijkefeitenonverkorttemelden.Vandaardatdit,volgensons,

een“absoluteuitzondering”ophetberoepsgeheimvormt.Terwijldeanderewettelijke

meldingsplichteneerderalseenrelatieveuitzonderingophetberoepsgeheimvande

Belgischenotarisbestempeldkunnenworden,waarbijdenotariszelfeerstmoetnagaanof

hijaldannietzijnberoepsgeheimzalinroepen.47

21.Ambtsweigering.Tervolledigheidwillenweerookopwijzendatdenotarisdie

geconfronteerdwordtmeteenmogelijkgevalvanwitwassenofterrorismefinancieringniet

45Hieroverbestaatbijdemeesteauteurseensgezindheid.Zieo.a.M.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens”,p.182;M.MAUS,Defiscalecontrole,p.133;enG.STESSENS,“Meldingsplichtinzakewitwassen”inX.,Strafrechtenstrafvordering.Artikelsgewijzecommentaarmetoverzichtvanrechtspraakenrechtsleer,p.1-86,beschikbaarviawww.jura.be,p.5(hiernaG.STESSENS,“Meldingsplichtinzakewitwassen”).Maarsommigeauteursvolgendezezienswijzenietenvindendatbijvoorbeeldinhetkadervanartikel29Sv.denotarissteedselkmisdrijfaandeProcureurdesKoningsmoetmeedelen.Ziehierovero.a.:P.HELSEN,“Destrafbaredeelnemingvandenotarisaaneenmisdrijf”,Not.Fisc.M.2004,afl.2,p.5146M.MAUS,“Defiscusendediscretie-engeheimhoudingsplichtvandenotaris”,Not.Fisc.M.2008,afl.10,p.353-354,nootonderCass.(1ek.),4januari2008(Oural/Etatbelgee.a.),Not.Fisc.M.2008,afl.10,p.349-352;Rb.Gent21februari2012,T.Not.2015,afl.6,p.410metnoot.S.DEVOS,“Hetberoepsgeheimendegetuigenisinrechtevandenotaris”,p.421e.v.47Zieo.a.G.STESSENS,“Meldingsplichtinzakewitwassen”,p.20e.v.;G.GOYVAERTS,“Enkeleaandachtspunteninzakedeanno2010gewijzigdepreventievewitwaswetendeimpacthiervanvoorhetnotariaat”,Notariaat2010,afl.18,p.4e.v.(hiernaG.GOYVAERTS,“Enkeleaandachtspunteninzakedeanno2010gewijzigdepreventievewitwaswetendeimpacthiervanvoorhetnotariaat”)

20

alleendeplichtheeftdittemelden,maarookdeverplichtingheeftzijnambtteweigeren.

Zelfsingevallenwaarbijdenotarisstriktgenomenniethoefttemeldenishetvaakzodatde

notarisinprincipezijnambtbestkanweigeren.48

3.DeEuropeseWitwasrichtlijnenenhunimplementatieinhet

Belgischrecht

22.VierEuropeserichtlijnendiedeEuropesetoongezethebben.Zoalsgezegdhebbende

aanbevelingenvandeFAGertoegeleiddatEuropastapsgewijsdieaanbevelingenomzette

inrichtlijnen.TotophedenzijnervierEuropeseWitwasrichtlijnen.Webesprekenhierna

elkeenvandezerichtlijnenengaannahoezeinhetBelgischrechtomgezetwerden.

Eventuelewezenlijkeverschillenmetdebuurlandenwordeninhetderdedeelvandeze

masterproefbesproken,maarzullenterugverwijzennaardeevolutiedieinditstuk

besprokenwordt.

3.1.DeEersteWitwasrichtlijnuit1991

23.Eeneerstestap.In1991werdde“EersteWitwasrichtlijn”goedgekeurddoorde

EuropeseMinisterraad.49Daarinwerdhoofdzakelijkvoorziendathetwitwassenvangelden

afkomstiguiternstigemisdrijventenlaatstetegen1januari1993strafbaargesteldmoest

wordeninhetnationaalrechtvandelidstaten.50Aangezienditvoordiennietnoodzakelijk

hetgevalwas,ligtdeverdienstevandeeerstewitwasrichtlijnervooralindatzewitwassen

vanvermogensbestanddelenstrafbaarstellenalseenmisdrijfbinnendeEuropeseUnie.

Voordiengebruiktenvelelandenvaakdefiguurvanhelingomalzowitwassentebestraffen.

Deze richtlijn werd geïmplementeerd door de Belgische “Wet van 11 januari 1993 tot

voorkoming van het gebruik van het financieel stelsel voor hetwitwassen van geld en de

48M.DECLERCQ,“Actueleontwikkelingeninzakeambtsweigering”,Not.Fisc.M.2004,p.247-25949Richtl.Raad91/308/EEG,10juni1991totvoorkomingvanhetgebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeld,Pb.L.28juni1991,afl.166,p.77-8350J.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,p.186enG.STESSENS,“Meldingsplichtinzakewitwassen”,p.63

21

financiering van terrorisme”.51 De Belgische wetgever was net laattijdig met de

implementatie,dieinprincipevoor1januari1993diendetegebeuren.52

3.2.DeTweedeWitwasrichtlijnuit2001

24.Verruimingvanhettoepassingsgebied.In2001voerdehetEuropeseParlementende

Ministerraadde“TweedeWitwasrichtlijn”in.53Hetisbelangrijkominhetachterhoofdte

houdendatditnetnadeaanslagenvan“nineeleven”gebeurdeendathetbestrijdenvan

terrorismeeennieuweenactuelebekommerniswasgeworden.

DeTweedeWitwasrichtlijnheeftduidelijkhettoepassingsgebiedaanzienlijkverruimd.

Deverplichtingendie,naaraanleidingvandeEersteWitwasrichtlijn,reedsopfinanciële

instellingenrustteneneenaantalandereberoepsgroepenwaaronderdenotariswerdennu

ookuitgebreidnaareenheelaantalandereberoepenwaaronderookdeadvocaat.54

Ditgingnietzonderslagofstootomdatdeadvocatuur,ergensbegrijpelijk,aangafdatdit

ingingtegenhunbelangrijkstedeontologischeplicht,metnamehetverdedigenvande

belangenvanhuncliënt.55

25.Plafondvoorcontantebetalingvan15.000euro.Detweedewitwasrichtlijnvoertook

voorheteersteenbedraginbovenhetwelkmengeenbetalingenincashgeldmeermag

aanvaarden.Demaximaleplafondvoorcontantebetalendiedoorderichtlijningevoerd

werdis15.000euro.DezeplafondgeldtnogsteedsalsEuropeesmaximum,maarzoalswe

hiernazullenzienkunnenlidstatenuiteraardeenlageredrempelvoorzien.56

51BS9februari1993,hiernakortweg“Witwaswet”52G.STESSENS:“Meldingsplichtinzakewitwassen”,p.6553Richtl.EPenRaad2001/97/EG,4december2001,totwijzigingvanderichtlijn91/308/EEGvandeRaadtotvoorkomingvanhetgebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeld,Pb.L.28december2001,afl.344,p.76-8254InBelgiëwerdeneenaantalberoepsgroepen,waaronderdenotaris,doordeWetvan10augustus1998(BS15oktober1998.Inwerkinggetredenop25oktober1998)onderworpenaandebepalingenvandeWitwaswetgeving 55Zowelnationaalalsinternationaalkwameropdezetweedewitwasrichtlijnvanuitdeadvocatuurveelkritiek.Zieo.a.:G.STESSENS:“Witwaswetgevingstraksvoorallemisdrijven?”,Fiscoloog2002,afl.829p.1;R.DEVLOO:“Demeldingsplichtbijfraudenadewetvan10augustus1998”,RW1998-99,p.1195;G.STESSENS,“Meldingsplichtinzakewitwassen”,p.20e.v.56InBelgiëwerddezeplafondvoorbepaaldetransactiesnogverlaagd.Inanderelandentreftmenopditvlakvaaknogverschillenderegelingenaan.Zieinfra.

22

26.Verruimingvanhetmaterieeltoepassingsgebied.Ookhetmaterieeltoepassingsgebied

werdverderuitgebreid.Hetaantalmisdrijvenwaardegeldenuitafkomstigkondenzijn,

opdatersprakezouzijnvanwitwassenofterrorismefinancieringwerdaldusenorm

verruimd.57

27.Geenmeldinginhetkadervanhetbepalenderechtspositievaneencliënt.Belangrijk

istenslotteookdatdeTweedeRichtlijndelidstatendemogelijkheidgeeftomdejuridische

beroepsgroepenmeteenbelangrijkberoepsgeheim,zoalsdenotarisendeadvocaat,vrijte

stellenvanmeldingindienzijlouteropterenomderechtspositievanhuncliënttehelpen

vaststellen.

Europalaatdelidstatenduszelfdekeuzeofzedezeuitzonderinginhunnationaalrecht

opnemenofniet.

28. Implementatie in het Belgisch recht. België heeft deze richtlijn opnieuw iets te laat

omgezet,aangeziendezerichtlijnvoordeverruimingvanhetpersoonlijktoepassingsgebied

reedsin2003diendeomgezetteworden.Pasin2004werddeoorspronkelijkeWitwaswetuit

1993gewijzigd,ditdoordeWetvan12januari2004.58

DezewetbreidthetpersoneeltoepassingsgebiedvandeWitwaswetforsuit.ZoalsEuropa

hetoplegdevallensindsdienookvrijeberoepers,ondermeerdeadvocaatondertoepassing

vandepreventievewitwaswetgeving.OpmerkelijkisweldatdeBelgischewetgeverde

uitzonderingopdemeldingsplichtbijhetvaststellenvanderechtspositievandecliënt

oorspronkelijkenkelvoorzagvoordeadvocatuur.Hetispasnadeomzettingvandederde

Witwasrichtlijn,in2010,datBelgiëdezeuitzonderingookuitbreiddenaarandere

beroepsgroepen,waaronderhetnotariaat.59

DaarnaastdienthetgezegdtewordendatdeWetvan2004,zoalsderichtlijnhetoplegde,in

een plafond van 15.000 euro voor contante betalingen voorzag, maar dat die eerste

57J.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,p.18758Wetvan12januari2004totwijzigingvandewetvan11januari1993totvoorkomingvanhetgebruikvanhetfinancieelstelselvoorhetwitwassenvangeld,dewetvan22maart1993ophetstatuutenhettoezichtopdekredietinstellingen,endewetvan6april1995inzakehetstatuutvanenhettoezichtopdebeleggingsondernemingen,debemiddelaarsendebeleggingsadviseurs,BS23januari200459G.STESSENS,“DeomzettingvandederdewitwasrichtlijninhetBelgischrecht:dewetvan18januari2010”,RW2011-12,nr.13,p.600(hierna:G.STESSENS,“DeomzettingvandederdewitwasrichtlijninhetBelgischrecht:dewetvan18januari2010”)

23

omzetting niet helemaal vlekkeloos gebeurde omdat men door een opsplitsing van de

betalingnogsteedsonderbepalingdoorkonmuizen.60

TenslottevaltookhetfinancierenvanterrorismesindsdienonderdepreventieveWitwaswet.

3.3.DeDerdeWitwasrichtlijnuit2005

29.Geengrotevernieuwingeninderichtlijn.De“DerdeWitwasrichtlijn”61heeftderegels

inzakehetoptredentegenfinanciëlefraudenogverderverstrengd.62Grossomodowaren

dewijzigingenvandeTweedeWitwasrichtlijnveelingrijpenderdandievandeDerde.Veel

nieuwighedenwerdenernietingevoerd.Inhetkadervanditwerklijkthetenkelnuttigte

vermeldendat:

- deidentificatieverplichtingnogverderverstrengdwerd,

- datervoorheteerstookmaatregeleningevoerdwerdenomdeuiteindelijke

begunstigdeteidentificeren,

- endatnaarmeldingsplichttoeeenschriftelijkverslagverplichtgemaaktwerd

- endatmentenslotteookeenduidelijkereverplichtingoplegdevolgensdewelkede

plafondvanmaximaal15.000euroookgoldvooropgesplitstebetalingen.63

30.OmzettinginBelgischrecht.NadatdeEersteWitwasrichtlijneen13-taldagentelaatwerd

omgezet,endatdeTweedeWitwasrichtlijnmeerdaneenjaarlaattijdigwerdomgezet,werd

deDerdeWitwasrichtlijnpasdriejaarnadevooropgesteldedeadlineomgezetindedeWet

van18januari2010,dieopnieuwdeoorspronkelijkeWitwaswetuit1993wijzigt.Hetvaltop

datdeBelgischewetgeversteedslaattijdigerismethetomzettenvandeWitwasrichtlijnen.64

MaarinhoudelijkisBelgiëweleengoedeleerlingenzethetderichtlijncorrectom.Zoworden

onder andere de verplichting tot de identificatie van de uiteindelijke begunstigde achter

cliënten-rechtspersonenopgelegdenwordtookdecontroleopdezogenaamde“PEP’s”,dit

60G.STESSENS,“DeomzettingvandederdewitwasrichtlijninhetBelgischrecht:dewetvan18januari2010”,p.59961Richtl.EPenRaad2004/60/EG,26oktober2005totvoorkomingvanhetgebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeldendefinancieringvanterrorisme,Pb.L.,25november2005,afl.309,p.15-3662G.STESSENS,“DeomzettingvandederdewitwasrichtlijninhetBelgischerecht:dewetvan18januari2010”,o.c.,601e.v.63Voormeerdetailsverwijzenwegraagnaar:G.STESSENS,“DeomzettingvandederdewitwasrichtlijninhetBelgischerecht:dewetvan18januari2010”,599e.v."64Wetvan18januari2010totwijzigingvandewetvan11januari1993totvoorkomingvanhetgebruikvanhetfinancieelstelselvoorhetwitwassenvangeld,BS26januari2010

24

zijndepolitiekprominentepersoneningevoerd.65Zoalshierbovenreedsaangehaaldwerd,

werdindezewetdeuitzonderingopdemeldingsplichtinhetkadervanhetbepalenvande

rechtspositievandecliëntuitgebreidenvallensindsdienooknotarissenenrevisorenonder

dezeuitzondering.

DeWetvan2010beoogdebovendienmeertedoendanenkeldeDerdeWitwasrichtlijnom

tezetten.DeBelgischewetgeverheeftookrekeninggehoudenmetdeopmerkingvandeFAG,

geformuleerdineenrapportvan2008.Hetwachtenopdezeaanbevelingenismisschiende

redenvandelaattijdigeomzetting?

Hetistenslotteookdezewetswijzigingdieaanleidinggegevenheefttothetopstellenvan

hetWitwasreglement vandeNationaleKamer vanNotarissen vanapril 2011.66Dit is een

handigeextrahandleidingdiespecifiekvoornotarissenwerdopgesteld.

31.Laterewetswijzigingen.AlhoewelerhiergeenEuropeseRichtlijnvooropgesteldwerd

wijzigdedeBelgischewetgeverdeWitwaswetnadeDerdeWitwasrichtlijnnogeenaantal

keer.

In2012werddeWitwaswetgewijzigddoordeprogrammawetvan29maart2012.67Hiermee

werdendeplafondsvoor contantebetalingenverderverlaagd.Hetgeenvoordenotariële

praktijkeengroteinvloedheeftgehad.68

Ookin2013werddewetnogmaalsingrijpendgewijzigd.69Hiermeewerdhoofdzakelijkhet

begrip“ernstigeengeorganiseerdefraude”herschreventot“ernstigefiscalefraude”.70Wat

totophedenvoorheelwatonduidelijkheidenonzekerheidzorgt.71

65VoormeerdetailsoverdewijzigingeningevolgedeWetvan18januari2010verwijzenwegraagnaar:G.GOYVAERTS,“Enkeleaandachtspunteninzakedeanno2010gewijzigdepreventievewitwaswetendeimpacthiervanvoorhetnotariaat”,p.1-766ReglementvandeNationaleKamervanNotarissenvandato26april2011inzakehetwitwassenvangeldendefinancieringvanterrorisme,begeleiddooreenVademecumvandezelfdedatum.www.notaris.be;hiernakortweg“Reglement”.67Artikel170envolgendevandeprogrammawet(I)van29maart2012,BS6april201268A.LEMMERLING,“Hoeveelcontantgeldmagdenotarisanno2012nogaanvaarden?”,Notariaat2012nr.19,p.1(hierna:A.LEMMERLING,“Hoeveelcontantgeldmagdenotarisanno2012nogaanvaarden?”)69Wetvan15juli2013houdendedringendedringendebepalingeninzakefraudebestrijding,BS19juli201370ZievooreenuitgebreiderebesprekingvandeevolutievandeBelgischeWitwasweto.a.:A.LEMMERLING,“Hoeveelcontantgeldmagdenotarianno2012nogaanvaarden?”,p.1;J.ROCHTUS:“Degevolgenvandeanti-witwaswetgevingvoorhetnotariaatendeadvocatuur”,CABG2013,p.7;.J.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,p.18471Zieinfra

25

3.4.DeVierdeWitwasrichtlijn:delegeferenda?

32.VierdeWitwasrichtlijnuit2015.Op20mei2015werdde“VierdeWitwasrichtlijn”72

goedgekeurd.Belgiëistotnutoenogniettelaatmetdeimplementatievandezerichtlijn

aangezienzepastegen27juni2017omgezetdientteworden.NetzoalsdeDerde

WitwasrichtlijnvolledigdeTweedeWitwasrichtlijnverving,vervangtdeVierde

WitwasrichtlijnvolledigdeDerde.Ditlijktindrukwekkenderdanhetis.Indepraktijkzullen

ereenaantalzakenveranderenmaardemeestebepalingenwerdenindieVierde

Witwasrichtlijnovergenomenendenotariszalindepraktijkwaarschijnlijkgeenaltegrote

wijzigingenervaren.73

33.Materieeltoepassingsgebied.Globaalgezienblijfthetmaterieeltoepassingsgebiedvan

derichtlijnhetzelfdealsvoorheen.Zonderdathetwaarschijnlijkeeninvloedzalhebbenop

deBelgischewetgevingvalthetwelopdatdeVierdeWitwasrichtlijnhettoepassingsgebied

inzakefiscalefraudeverruimt.Derichtlijnbepaaltimmersdat:“allestrafbarefeiten,met

inbegripvanfiscalemisdrijveninverbandmetdirectebelastingenenindirectebelastingen,

zoalsomschrevenindewetgevingvandelidstaten,diestrafbaarzijngesteldmeteen

maximalevrijheidsstafofdetentiemaatregelvanvanmeerdaneenjaar,ofvoorlidstatendie

inhunrechtsstelseleenminimumstrafvoorstrafbarefeitenkennen,allefeitendiestrafbaar

zijngesteldmeteenminimalevrijheidsstrafofdetentiemaatregelvanmeerdanzes

maanden”,nuonderhettoepassingsgebiedvanderichtlijnvallen.74

Hierdoorwordthetmateriëletoepassingsgebiedvandeanti-witwasmaatregelenuitgebreid

enlijktookmindercomplexgeorganiseerdefraudemeerenmeerinhetviziertekomenvan

deEuropeseUnie.

34.Hetdelicatebegrip“ernstigefiscalefraude”indeBelgischeWitwaswet.Zoalsgezegd

heeftdeBelgischewetgeverin2013hetbegrip“ernstigefiscalefraude”ingevoerd.Dit

schafthetvroegerebegrip“ernstigeengeorganiseerdefiscalefraudewaarbijbijzonder

72Richtl.EPenRaad2015/849/EG20mei2015inzakedevoorkomingvanhetgebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeldofterrorismefinanciering,Pb.L.,5juni2015,afl.141,p.7373G.STESSENS,“DevierdeEuropeseWitwasrichtlijn:welkeimpactvoorBelgië”,Fiscoloog2015,afl.1441,p.1(hiernaG.STESSENS:“DevierdeEuropeseWitwasrichtlijn:welkeimpactvoorBelgië”)74Art.3§4VierdeWitwasrichtlijn

26

ingewikkeldemechanismenofprocédésvaninternationaleomvangwordenaangewend”af.

Zoweldeoudealsdenieuwetermmoetenalshettegengesteldevande“gewonefiscale

fraude”gezienworden.

VandaagdedagkennenweinBelgiëdusnogtweesoortenvanfraude.Dezogenaamde

“ernstige”fiscalefraudeende“gewone”fiscalefraude.Beidevormenvanfiscalefraude

wordenbestraftmetgeldboetesvan250tot500.000EURen/ofeen

minimumgevangenisstrafvan8dagen.Voorernstigefiscalefraudewordtechterineen

maximumgevangenisstrafvan5jaarvoorzien,daarwaarvoor'gewone'fiscalefraudeeen

maximumgevangenisstrafvan2jaargeldt.75

Geziendeminimumstrafvoorbeidevormenvanfraude,8dagengevangenisstraf,onderhet

minimumvanzesmaandengevangenisstrafuitdeVierdeWitwasrichtlijnzit,moetBelgië

naaromzettingvanderichtlijninprincipezijnregelsnietaanpassen.VoorEuropamag

Belgiëhetonderscheidtussenernstigefiscalefraudeengewonefiscalefraudebehouden.

DitneemtnietwegdathethuidigeonderscheidinhetBelgischrechtheelwatvragendoet

rijzen.76Strafrechtelijkheeftditonderscheidzekerzijnnut.Enhetisooklogischdatde

wetgeverindiversewetgevingenuniformiteitpoogttebrengendoordezebegrippenin

diversewetgevingtehanteren.Mendenkeaandepreventievewitwaswetgeving,maarook

deregelgevingomtrentdefiscaleregularisaties.Alleenishetonderscheidtussenernstige

engewonefraude,sindshetinvoerenvanhetnieuwebegrip,onvoldoendeduidelijk.

Hierdoorishetvoorjuristenindepraktijkhelemaalnietduidelijkmeerwatnuneternstige

enwatnugewonefiscalefraudeis?Endezevraagisvoordepraktijkopvelevlakken

relevant.Inhetkadervanditwerkoverdemeldingsplichtvandenotarisbetekentdit

onderscheidnamelijkhetverschiltussenhetaldannietverplichtzijnomovertegaantot

eenmeldingbijdeCFI.Hetisdanookbetreurenswaardigdathierovernietmeer

75Art.449lid1enlid2WIB92,zievoorcommentaarhieromtrentonderandere:H.VANHULLEenC.BORGERS,“Ishetbegrip‘ernstigefiscalefraude’ongrondwettelijk?”,Fiscoloog2013,afl.1349,p.2;76Zieo.a.:H.VANHULLEenC.BORGERS,“Ishetbegrip‘ernstigefiscalefraude’ongrondwettelijk?”,Fiscoloog2013,afl.1349,p.1-4;I.VERHULST,“Ernstigefiscalefraude.Duidelijkeenonduidelijkbegrip!Watnu?”,VIP2015,afl.2,p.4-9;R.VERSTRAETEN,“Denieuwefiscalefraude,eenernstigediscussiealdannietgeorganiseerd”,inJ.ROZIE(ed.),Narijpberaad-liberamicorumMichelRozie,Antwerpen,Intersentia,2014,p.545-555(hierna:R.VERSTRAETEN,“Denieuwefiscalefraude,eenernstigediscussiealdannietgeorganiseerd”)

27

duidelijkheidbestaat.IniedergevalbiedtdeVierdeWitwasrichtlijnhierwaarschijnlijkgeen

oplossingvoor.77

35.Anderewijzigingen.HetisuiteraardnogwatspeculerenoverhoeverdeBelgische

wetgeverdeVierdeWitwasrichtlijnzalomzetten,maarvolgendezakenkunnenvoorde

notariseenrolgaanspelen.

- Opalleniveauszalrisicobeoordelingbelangrijkerworden.Zozaleen

meldingsplichtige,dusookdenotaris,moetenbeslissenofhijaldannietmeldtin

functievanhetrisicovanbepaaldetransacties.78Hiervoorzullenwaarschijnlijk

gedragslijnenwordenuitgewerkt.79

- Deidentificatievandeuiteindelijkebegunstigdewordtnogverscherpt.Denotaris

moetenerzijdseennogverdergaandcliëntenonderzoekuitvoeren.DeCommissiezal

vanaf2017immerslijstenkunnenopstellenmetlanden,waarvannatuurlijke

personeninwonersofaldaargevestigderechtspersoneneenverhoogdrisicoop

witwassenofterrorismefinancieringmetzichmeedragen.Denotariszaltenaanzien

vanhenextrawaakzaammoetenzijn.DaarnaastgaatdeVierdeWitwasrichtlijnnog

eenstapjeverdermetbetrekkingtotdeidentificatievanbepaaldebegunstigden,

zeerspecifiekinhetgevalvan“Trusts”.80

77Hiernawordtdezeproblematieknogeenaantalkeeraangekaart.MetbetrekkingtotdeVierdeWitwasrichtlijnverwijzenwegraagnaar:G.STESSENS:“DevierdeEuropeseWitwasrichtlijn:welkeimpactvoorBelgië”,p.278Art.8§1VierdeWitwasrichtlijn.79G.STESSENS:“DevierdeEuropeseWitwasrichtlijn:welkeimpactvoorBelgië”,p.380Art.30e.v.VierdeWitwasrichtlijn.

28

4.RepressiefenpreventiefluikvandeBelgischeWitwaswetgeving

36.Beideluikenzijnvanbelangvoordenotaris.Omwitwaspraktijkenefficiëntaantepakken

bevatdeBelgischewetgevingzoweleenpreventiefalseenrepressiefluik.Hetpreventieve

luik is gericht op het voorkomen van witwassen. Het repressieve luik is gericht op het

bestraffenvanwitwassenalseenmisdrijf.81

Het preventieve luik wordt opgenomen in de Witwaswet. De wetgever legt bepaalde

beroepen,waaronder denotaris, preventieve verplichtingenop zoals het voeren van een

verplicht klantenonderzoekof hetmelden van verdachte transacties. Inhet kader vandit

werk behandelen we hoofdzakelijk het preventieve luik van de Witwaswet. Toch is het

belangrijk in te zien dat eennotaris diemet eenmogelijks geval vanwitwassen van geld

geconfronteerdwordt,niet alleen zijnpreventieveverplichtingenmoetnaleven.Doorhet

nietmeldenkanhijimmersookalsdaderofmededadervaneenwitwasmisdrijfaangesproken

worden.82

37.Kortebesprekingvandedriewitwasmisdrijven.Hetrepressieveluikvindtmenterugin

art.505Sw.datindriespecifiekewitwasmisdrijvenvoorziet,waardenotariszichalsdaderof

mededaderschuldigkanaanmaken.83

38. Eerste witwasmisdrijf. Het eerste witwasmisdrijf bestraft de heling van goederen

afkomstig uitmisdaden ofwanbedrijven.84 Volgens Cornelis en Verstraeten verstaatmen

hieronder de “koop-verkoop, ruil, het om niet ontvangen via

schenking/nalatenschap/testament, het bezitten, de bewaarneming en het beheer van

vermogensbestanddelen die rechtstreeks uit een misdrijf zijn verkregen”85. Zowel van de

goederendierechtstreeksuithetmisdrijfzijnverkregenalsvanvervangingsgoederen.

81B.SPRIET,“Preventieveenrepressievewitwaswetgeving,medevoordenotaris”,inL.WEYTSenC.CASTELEIN(eds.),Notariëlenieuwigheden2004-2005,Leuven,UniversitairePers,2005,p.15e.v.(hierna:B.SPRIET,“Preventieveenrepressievewitwasetgeving,medevoordenotaris”)82J.ROCHTUS:“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandedeWitwaswet”,Not.Fisc.M.2014/8,p.204(hiernaJ.ROCHTUS:“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandeWitwaswet”)enJ.ROCHTUS,“Degevolgenvandeanti-witwaswetgevingvoorhetnotariaatendeadvocatuur”,p.783Zieinfra84Art.505,1°en2°Sw.85L.CORNELISenR.VERSTRAETEN,“Magernogwitwordengewassen?”,TBH1992,p.183(hiernaL.CORNELISenR.VERSTRAETEN,“Magernogwitwordengewassen?”)

29

Opdateennotarisstrafbaarzouzijnopgrondvandezebepalingisvereistdathijdeillegale

herkomstvandegeldenofgoederenkendeofmoestkennenendesondanksmeewerkteaan

hetmisdrijf.86Eennotarisdiedusmetkennisvanzakeneenverkoopovereenkomstverlijdt

met geld afkomstig uit bijvoorbeeldmensenhandel, is strafbaar op grond van het eerste

witwasmisdrijf.

39.Tweedewitwasmisdrijf.Hettweedewitwasmisdrijfbestrafthetomzettenofoverdragen

van goederen uit eenmisdaad ofwanbedrijf verkregen.87 Volgens Rochtusmoet dit ruim

geïnterpreteerdworden,enkanhetloutereoverschrijvenopeenderdenrekeningvanillegaal

verkregengeldenstrafbaarzijnopgrondvanhettweedewitwasmisdrijf,opvoorwaardedat

denotarishetopzetheeftgehadomdeillegalegeldenteverbergen.88

40.Derdewitwasmisdrijf.Hetderdeenlaatstewitwasmisdrijfbestrafthetverhullenvande

oorsprongvandezegoederen.89Ookditdientruimtewordengeïnterpreteerd.Hetbewust

niet melden van een witwasoperatie kan hieronder vallen en kan dus zowel door het

preventieve als repressieve luik van de wet gesanctioneerd worden. Opnieuw dient de

notaris, zoalsvoorheteerstewitwasmisdrijf, tewetenof temoetenwetendatdegelden

illegaalverkregenwarenomstrafbaartezijn.

41. Sanctie. Alhoewel het onderscheid tussen de drie witwasmisdrijven in theorie vrij

duidelijk is,kaneennotaris indepraktijkzichschuldigmakenaaneencombinatievande

verschillende witwasmisdrijven samen. Hij zal dan uiteraard ook zijn preventieve

verplichtingenmiskennen.90

Eennotarisdiebijvoorbeeld,metkennisvanzaken,eenakteverlijdtwaarmeeillegalegelden

geheeldworden, en nalaat dit temelden kan theoretisch gezien zowel op grond van het

eerstealshetderdemisdrijfaangesprokenworden.Uiteraardmiskenthijookzijnpreventieve

meldingsplicht.

86B.SPRIET,“Preventieveenrepressievewitwaswetgeving,medevoordenotaris”,p.32-33;L.CORNELISenR.VERSTRAETEN,“Magernogwitwordengewassen?”,p.18387Art.505,3°Sw.88J.ROCHTUS,“Degevolgenvoordeantiwitwaswetvoorhetnotariaatendeadvocatuur”,p.26e.v.89Art.505,4°Sw.90Ziehiervooro.a.interessanterechtspraakuitNederlandinfra.

30

Destrafrechtelijkesanctievoordedriewitwasmisdrijven isechterdezelfde,waardoorhet

naarstrafmaattoenietzoveeluitmaaktopgrondwaarvanmenaangesprokenzouworden.

Dewetvoorzietineenstrafrechtelijkeboetevan26tot50.000euro91eneengevangenisstraf

van8dagentot3jaar.Daarnaastkandenotarisooknogeenadministratievegeldboeteof

tuchtstrafoplopenvoorhetnietnalevenvanzijnpreventievewitwasverplichtingen.92

42. Voor de notaris relevante rechtsbronnen van het preventieve luik van de

Witwaswetgeving.Voordenotarisstaandebepalingenmetbetrekkingtotditpreventieve

luikverspreidindiversewettekstenenreglementen.TotophedenmoetdeBelgischenotaris

vaakdezeverschillenderechtsbronnennaastelkaarleggenomexacttewetenwatvenhem

verwachtwordt.

- DeWitwaswetbevatbepalingentervoorkomingvanwitwasmisdrijven,onderandere

demeldingsplichtvoornotarissen.

- HetKoninklijkBesluittotuitvoeringvanartikel28vandewetvan11januari1993tot

voorkoming van het gebruik van financiële stelsel voorwitwassen van geld en de

financieringvanterrorisme93bevateenaantalindicatorenomtekunnentoetsenofer

sprake is van “ernstige fiscale fraude, al dan niet georganiseerd”94, en dus of de

oorsprongvandegeldenillegaalisindezinvandeWitwaswet.

- Voor de praktijk zijn ook het Reglement en het bijhorende Vademecum van deNationale Kamer van Notarissen belangrijke rechtsbronnen voor de Belgischenotaris.95

91Mendientdezepenaleboetentevermenigvuldigenmetdewettelijkeopdeciemen(bedragmaalzes).92B.SPRIET,“Preventieveenrepressievewitwaswetgeving,medevoordenotaris”,p.32-33;L.CORNELISenR.VERSTRAETEN,“Magernogwitwordengewassen?”,p.18693BS,13juni200794Watondertussendusalachterhaaldis.Ziesupra.95Ziesupra

31

5.MeldingsplichtvanpotentiëlewitwasmisdrijvendoordeBelgische

notaris

5.1.ToepassingsgebiedvandeWitwaswet

A.PersoneeltoepassingsgebiedvandeWitwaswet

43.OpwierustdemeldingsplichtinhetBelgischenotariaat:enkelopdenotarissen?Zoals

gezegdmoeteenBelgischenotarisdiebinnendeuitoefeningvanzijnambtgeconfronteerd

wordtmethetwitwassenvangeldofterrorismefundingditmeldenaandeCFI.96Art.1van

hetReglementinzakewitwassenenart.3,1°vandeWitwaswetdefinieertde“notarissen”

als:“denotarissen-titularis,degeassocieerdenotarissenendenotarissen-plaatsvervanger”.

Striktgenomenvallendenotariëlemedewerkersnietonderhettoepassingsgebiedvande

WitwaswetenvanhetReglementinzakewitwassen.

44.De“witwasverantwoordelijke”endenotariëlemedewerkers.Nochtansvoorziethet

VademecumopgestelddoordeNationaleKamervanNotarissenweldatdewetgevingdoor

hetvolledigenotariaat,notariëlemedewerkersinclusief,moetwordentoegepast.Wanneer

eenmedewerkereenvermoedenkrijgtdaterineenbepaalddossierietsnietpluisis,moet

hijditdusbinnenzijnkantooraandeverantwoordelijkemelden.Wiedieverantwoordelijke

inzakewitwasreglementeringis,hangtafvandeomvangvanhetkantoor.97Sinds2010

moeten“grote”notariatenverplichteencomplianceofficer,ofwitwasverantwoordelijke,

aanstellendieverantwoordelijkheidinzakedenalevingvandepreventieveWitwaswet

binnenhetkantoordraagt.

In“kleinere”notariatenrustdieverplichtingnogopdenotaris(sen)zelf.Vanzodraeen

kantoortenminste3vennotenof20medewerkersteltmoethetverplichteen

witwasverantwoordelijkeaanstellen.

OndankshetfeitdatdemedewerkersnietexplicietindeWitwaswetenhetReglement

werdenopgenomenvallenzijweldegelijkonderhettoepassingsgebiedvandewet.

96Zieart.20,art.26enart.28vandeWitwaswet,alsookart52,art.41enart.42vanhetReglementinzakewitwassen.97Zieart.32Reglementinzakewitwas

32

Dewetvoorzietwelineenefficiëntsysteemomdemeldingenbinneneenkantoorte

centraliserenwaardoorperkantooréénofmaximaal2personendeuiteindelijke

verantwoordelijkheiddragen.98

B.MaterieeltoepassingsgebiedvandeWitwaswet:witwassenvangeld,

terrorismefundingenlijstmetmisdrijven

45.Ruimemaaronduidelijkewettelijkedefinities.Nuvaststaatwiemoetovergaantot

meldingvaneenpotentieelwitwasmisdrijf,restuiteraarddevraagwelkesituaties

aanleidinggeventoteenmelding?

SimpelgezegdmoetdeBelgischenotarismogelijkegevallenvan“witwassenvangeld”en

“financieringvanterrorisme”meldenaandeCFI.Maarwatbedoeltdewetgeverdaarnunet

mee?

Inart.5vandeWitwaswetpoogtdewetgeverhiereenantwoordoptegeven.99Ditartikel

bestaatuitdrieparagrafen.Indeeersteparagraafwordthetwitwassenvangeld

gedefinieerd,indetweedehetfinancierenvanterrorismeenindelaatsteparagraafwordt

eenoplijstinggemaaktvangeldenofactivadieillegaalzijn.

Volgensonszijndedoordewetgevergebruiktedefinitiesopsommendmaarnietbijzonder

duidelijk.Wegrijpendanooklieverterugnaardefinitiesuitderechtsleer.

46.Witwassenvangeld.IndetekstenvanRochtusenSpeeckewordt,onsinsziens,

duidelijkeraangegevenwatnunetonderdezebegrippenverstaanmoetworden.100

TerherhalingdefinieertSpeeckehet“witwassenvangeld”alszijnde:“eenopeenvolgingvan

operatieswaarbijmisdaadgeldendooréénofmeertransactiesinhetlegaalcircuitworden

gebracht,metdebedoelingomdeillegaleoorsprongervanteverbergen”.101

98Vanzodraer3notarissenofgeassocieerd-notarissenzijnineenkantoorheefthetkantoordeverplichtingoméénverantwoordelijkeaantestellenbinnendatkantoor.Zieo.a.:Vademecump.9alsookart.17Witwaswet.Zieook:J.ROCHTUS,“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandeWitwaswet”,p.207;D.GOYVAERTS,“Enkeleaandachtspunteninzakedeanno2010gewijzigdepreventievewitwaswetendeimpacthiervanvoorhetnotariaat”,p.399J.ROCHTUS,“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandeWitwaswet”,p.207;C.MEERT,“Hetnotariaatendewitwaswetgeving”,Notariaat2004,afl.9,p.3e.v.(hiernaC.MEERT,“Hetnotariaatendewitwaswetgeving”)100J.ROCHTUS,“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandeWitwaswet”,p.205;J.ROCHTUS:“Degevolgenvandeanti-witwaswetgevingvoorhetnotariaatendeadvocatuur”,p.9e.v.;J.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,p.183101J.SPEECKE,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,p.183e.v.;ziesupra

33

RochtusheeftdeverdiensteomaandehandvandeWitwaswethetonderscheidtussende

het“witwassenvangeld”enhet“financierenvanterrorisme”teverduidelijken.

VolgensRochtusishet“witwassenvangeld”elkevormvanomzetting,verheling,verhulling

ofandereoperatiewaardoorillegaalgeldofactivaopnieuwlegaalgemaaktwordt.102Van

belangisdusdeillegaleherkomstvandefondsen.Alsmenillegalefondsen,achteraf,terug

inhetlegalecircuittrachttebrengen,opwelkewijzeook,heeftmentemakenmeteen

mogelijkgevalvanwitwassenvangeld.Hierbijrijstdevraagwatnunetillegalegeldenof

activazijn?

Hetantwoordhieropstaatinart.5§3vandeWitwaswet.Geldenafkomstiguitmisdrijven

dieopgesomdstaaninart.5§3Witwaswetwordengeachtillegalegeldentezijn.Ditzijn

nagenoegallemisdrijvendieinhetBelgischrechtstrafbaarzijnmeteenminimale

gevangenisstrafvantenminstezesmaanden.Zozullengeldenafkomstiguitonderandere:

illegaledrughandel,mensenhandel,prostitutie,namaakvangoederen,ernstigefiscale

fraude103,georganiseerdemisdaadenzelfszeeroverijalsillegaalwordenbestempeld.

Operatieswaarbijmenachterafdezegeldentrachtwittewassendoorallerleicomplexeof

mindercomplexeconstructiesoptezettenvallenonder“witwassenvangeld”indezinvan

deWitwaswet.Alsdenotarismetdergelijkeoperatiesincontactkomtmoethijzichniet

alleenonthoudenomzijnambtteverlenen,hijmoetdeoperatiesookaandeCFImelden.

47.Financierenvanterrorisme.Omtesprekenvanwitwassenvangeldmoethetgeldgeen

illegaleherkomsthebben.Voorhet“financierenvanterrorisme”speeltdealdanniet

illegaleafkomstvandegeldengeenrol.Ofmennumetlegalegelden,afkomstiguiteen

legaleactiviteit,bijvoorbeeldafkomstiguitdeexploitatievaneenlegaleolieraffinaderij,of

metillegalegelden,bijvoorbeeldafkomstiguitdrugshandel,eenoperatieopzetwaarmee

menterreurwilfinancieren,datmaaktnietuit.Inbeidegevallenzalersprakezijnvanvan

financieringvanterrorisme.

Ditiseenwezenlijkverschilmetwitwassenvangeld,waarenkelillegale

vermogensbestanddeleninaanmerkinggenomenmoetenworden.Voorhetwitwassenvan

102J.ROCHTUS,“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandeWitwaswet”,p.205103Zieinfra

34

geldkijktmendusnaardeoorsprongvandegelden.Voorhetfinancierenvanterrorisme

naardeaanwendingervan.104

Onsinziensishetbelangrijkdatdenotarisditonderscheidinhetachterhoofdhoudt,maar

zalhijindepraktijkvakermethetwitwassenvangelddanmethetfinancierenvanterreur

inaanmerkingkomen.Ditlijktietstezijnwaarandereberoepsgroepen,zoalsverkopersvan

bepaaldewaardevollegoederen,offinanciëleinstellingen,meermeeinaanrakingzullen

komen.

C.Korteuitweiding:hetprobleemrondhetbegrip“ernstigefiscalefraude”

48.Ernstigefiscalefraude:eenernstigmaaronduidelijkbegrip.Sinds2013werdhet

vroegere“ernstigeengeorganiseerdefiscalefraudewaarbijbijzonderingewikkelde

mechanismenofprocédésvaninternationaleomvangwordenaangewend”inart.5§3van

deWitwaswetvervangendoorhetbegrip“ernstigefiscalefraude”.

Ditgeeftaanleidingtotheelwatonduidelijkheidomdatsindsdewetswijziginguit2013het

onderscheidtussen“gewonefiscalefraude”,dienietonderhettoepassingsgebiedvande

wetvaltendusnietdientgemeldteworden,en“ernstigefiscalefraude”,diewelgemeld

moetworden,veelminderduidelijkisgeworden.105

Dezediscussieisvoordepraktijkvoortalrijkesectorenvanbelang.Nietalleenvoorde

meldingsplichtvandenotaris.BovendienblijktuitdestatistiekenvandeCFIdathet

overgrotedeelvanmeldingendiezijontvangentemakenhebbenmetwitwasoperatiesvan

geldendieafkomstigzijnvanernstigefiscalefraude.Deduidelijkeomlijningvanditbegrip

lijktvoordepraktijkdanookvanhetallergrootstebelang!106

49.Desituatievanvoor2013.VoorheendiendedeBelgischenotarisenkelovertegaantot

eenmeldingalshetechtgingomoperatieswaarbijmenviageorganiseerdeinternationale

104J.ROCHTUS,“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandeWitwaswet”,p.206105Ditgeeftopverschillendvlakaanleidingtotkritiekendiscussieinderechtsleer.Zieo.a.:H.VANHULLEenC.BORGERS,“Ishetbegrip‘ernstigefiscalefraude’ongrondwettelijk?”,Fiscoloog2013,afl.1349,p.1-4;I.VERHULST,“Ernstigefiscalefraude.Duidelijkeenonduidelijkbegrip!Watnu?”,VIP2015,afl.2,p.4-9;R.VERSTRAETEN,“Denieuwefiscalefraude,eenernstigediscussiealdannietgeorganiseerd”,p.545-555106Vanallemeldingenuit2014vormendemeldingenopgrondvanernstigefiscalefraude(344,61miljoenEUR)engeorganiseerdemisdaad(42,40miljoenEUR)samenmeerdandehelftvanallegemeldegevallen.ActiviteitenverslagCFI2014,www.ctfi-cfi.bep.6

35

fiscalefraudetrachttezwartgeldwittewassen,ennietvoor“gewone”fraude.Mendenke

bijvoorbeeldaansituatieswaarbijmenviaconstructiesmetverschillendebankrekeningen

enoffshorevennootschappeninbelastingsparadijzenzoalsdeKaaimaneilanden,Panama,

Andorra,Marshalleilandenenanderewerkte.Hiervoorwasvereistdatereenschakelvan

vennootschappenbestondendatde“fraudeur”eencomplexeoperatieopzetteom

bepaaldegeldenteruginhetlegalecircuittebrengen.

DewetgeverhadbovendieninhetUitvoeringsbesluit107eenlijstvanindicatoren

opgenomendieopernstigeengeorganiseerdefraude,volgensdeoudedefinitie,konden

wijzen.108

Wanneerdenotarisgeconfronteerdwerdmet“gewonefiscalefraude”diendehijzichte

onthoudenvanmedewerkingaandezeoperatie.Zonietwashijstrafbaaropgrondvande

repressievewitwasmisdrijvenenmiskendehijzijndeontologischeplichten.109Maaralshij

zichonthieldvanmedewerkinghoefdehijdecliëntstriktgenomennietteverlinkenbijde

CFI.110Eentypischvoorbeeldhiervanwasdestijdseentransactiemeteenvoudigzwartgeld,

bijvoorbeeldafkomstiguiteennietaangegevenbijverdienste.Indergelijkegevallen

volstondhetvroegerdatdenotarisweigerdeomzijnambtteverlenen.111

107KoninklijkBesluittotuitvoeringvanart.28vandewetvan11januari1993totvoorkomingvanhetgebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeldenhetfinancierenvanterrorisme,BS13juni2007hiernakortweg“Uitvoeringsbesluit”108Erbestondweldiscussieoverhoeveelindicatorenaanwezigmoestenzijnopdatmeneffectiefzoutemakenhebbenmeternstigegeorganiseerdefraude,maaruiteindelijkwerddoorhetGrondwettelijkHofgeoordeelddatmeerdanéénindicatoraanwezigmoestzijn.HetdientopgemerkttewordendatditK.B.gewoonongewijzigdisblijvenvoortbestaannadewetswijzingvan2013diehetnieuwebegrip“ernstigefiscalefraude”invoert.Metanderewoordenindelogicavandewetgeverblijven,inhetkadervandewitwaswetgeving,dezelfdeindicatorengeldenvoorhetnieuwebegripdandiegenediegoldentenaanzienvanhetoudebegrip,dattocheenpakengerwas.Praktischvalthettebegrijpendatmendezeindicatorenbehoudenheeft,maaralshetnieuwebegripruimeris,danwashetwelverstandiggeweestomeenaantalruimereindicatoreninditUitvoeringsbelsuitoptenemen.109Art.3DeontologischeCodeenart.505Sw.Denotarisdientzijnambtteweigerenindienhijdoorzijntussenkomsteenwetvanopenbareordezouschenden,watzekerhetgevalisbijhetmeewerkenaanhetwitwassenvangeldenafkomstiguitfraude.110Sommigeauteursbewerendatdenotarisopgrondvanart.29Sv.steedselkmisdrijfdienttemeldenaandeProcureurdesKonings.Ziehierover:P.HELSEN,“Destrafbaredeelnemingvandenotarisaaneenmisdrijf”,Not.Fisc.M.2004,afl.2,p.51.Maarditstandpuntisachterhaald.Hetberoepsgeheimvandenotarisprimeertopderegeluitart.29Sv.Hijdientdusenkeltemeldenalsdewethetuitdrukkelijkvoorziet,watniethetgevalisvoor“gewonefiscalefraude”.Zieo.a.M.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens.Depositievandenotaris.”,p.182;M.MAUS,Defiscalecontrole,p.133.;G.STESSENS,“Meldingsplichtinzakewitwassen”,p.5.111M.MAUS,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens.Depositievandenotaris.”,p.182;J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswet”,p.206

36

50.Onduidelijkbegrip.Dewetvan2013definieerthetbegrip“ernstigefiscalefraude”niet.

Indevoorbereidendewerkenwordtgezegddatvolgendeindicatoreneenaanwijzing

kunnenzijnomtesprekenvanernstigefiscalefraude:

- gebruikmakenvanvalsestukken,

- omvangrijkebedragvandeverrichting,

- abnormaalkaraktervanhetbedraggeletopdeactiviteitenvandecliënt.

ZoweldetoenmaligeStaatsecretarisvoorBestrijdingvanFiscaleenSocialeFraude,John

Crombez,alshetCFI,gavenaandateenmeldingnietverplichtisbij“kleinerebedragen”,en

datvalsheidingeschriftenietnoodzakelijkisomvan“ernstigefiscalefraude”tespreken.112

Voordepraktijkzijnbovenstaandeindicatorenvolgensonsonvoldoendeduidelijk.

Deparameterszijnzeersubjectiefenlatenniettoeeenduidelijkonderscheidtemaken

tussengewoneenernstigefiscalefraude.Dewetzoueenduidelijkantwoordmoeten

biedenophetfeitofbijvoorbeeldeen“simpele”transactiemetzwartgeldaldanniet

gemeldmoetworden.Hetfeitdathet“nietombanaliteiten”113maggaanishier,volgens

ons,geenafdoendantwoordop.Voordeenepersoonis25.000eurozwartgeldeenserieus

bedrag,voordeanderesteltditnietveelvoor.Hoemoetdenotarisdaarnuindepraktijk

meeomgaan?114

Uiteraardmoetdenotarisineendergelijkgevalprincipieelzijnambtweigeren,maardient

hijdezetransactieooktemelden?Hetlouterweigerenvanhetambtisimmersminder

verregaanddanheteffectieveverklikkenvandecliënt.

Enbelangrijkernog;watalseennotarisineendergelijkgevalnietmeldtervanuitgaande

datergeensprakeisvanernstigefiscalefraude,kanhijachterafalsnogaansprakelijk

gesteldwordenopgrondvaneenfoutievenietmeldingalsmenzoubeslissendaterwel

sprakewasvanernstigefiscalefraude?

Omwillevandeonduidelijkheiddiehiermomenteeloverbestaatzoueenvoorzichtige

notarisindehuidigestandvanzakeneigenlijkallevormenvanfraudemoetenaangevenom

veiligtezijn.Enkelzovermijdthijeenmogelijkelatereaansprakelijkheid.Ditlijktechter

absurdenonleefbaarzowelvoordenotaris,decliëntenalsdeCFI.

112MvT,Parl.St.Kamer2012-2013,nr.53-2763/001,p.8113MvT,Parl.St.Kamer2012-2013,nr.53-2763/001,p.8114H.VANHULLEenC.BORGERS,“Ishetbegrip‘ernstigefiscalefraude’ongrondwettelijk?”,Fiscoloog2013,afl.1349,p.1-4

37

DezesituatieriskeertimmersdewerklastvoordeCFIonnodigteverhogen,het

aansprakelijkheidsrisicovannotarissentevergrotenenhetvertrouweninhetnotariaatte

schaden.Bovendienbrengthetderechtszekerheidinhetgedrangenzullenweziendatin

hetbuitenlandandere,waarschijnlijkefficiëntere,enopzijnminstduidelijkereoplossingen

bestaan.115

Wepleitenerdanookvooromopditpuntmeerduidelijkheidtescheppen.Ditkanop

verschillendemanieren.Demeestdrastischeoplossingbestaaterinhetonderscheidtussen

degewoneendeernstigefiscalefraude,voordetoepassingvandepreventievewitwaswet,

gewoonopteheffen.Maarmisschienisdatwatteverregaand?116

Anderemogelijkeoplossingenbestaanerinomeenminimaalbedragvasttestellenonder

hetwelkeernooitsprakekanzijnvan“ernstigefraude”.Hetvaststellenvaneenexact

bedragissteedsdelicaat,maarzouderechtszekerheidtengoedekomen.117

51.UitsprakenvanhetGrondwettelijkHof.HetGrondwettelijkHofheeftzichrecent

uitgesprokenoverdezekwestieintweerecentearresten.VolgenshetGrondwettelijkHofis

hetbegrip“ernstigefiscalefraude”nietongrondwettelijk.118Hoewelditeengoedekanswas

omdewetgevertedwingenomhetbegripduidelijkertedefiniëren,kunnenweonszeker

vindenindearrestenvanhetGrondwettelijkHof.Datneemtbovendiennietwegdateen

begrip,onsinziensgrondwettelijk,maartochonduidelijkkanzijn.

115Zieinfra116Bijhetschrijvenvanditwerkwerdinhetwetsontwerpdateenpermanentefiscaleregularisatiewouinvoerenvoorgesteldomnietlangerandererechtsgevolgenteverbindenaanditonderscheid.Voordeintegraletekst,actueeltot29maart2016,zie:http://www.dekamer.be/flwb/pdf/54/1738/54K1738001.pdfaslookhttps://www.dropbox.com/s/olu2nd4wxkmherm/16041%20Regularisatie%20NL.pdf?dl=0OokinNederlandmaaktgeendergelijkonderscheid:zieinfra.117Zieinfra118HetGrondwettelijkHofoordeeldedateropzichgeenschendingisvanhetlegaliteitsbeginselnochvandeGrondwet.Heterkentweldatditbegripderechtereengroteappreciatiemargelaat.Onsinziensnemendezearrestennietwegdaterindepraktijkenormveeldiscussiekanontstaanoverwatnuwelofnieternstigefiscalefraudeis.Zieo.a.:GrondwettelijkHof26maart2015,nr.41/2015,Dr.Pén.entr.2015,afl.3,255,nootA.LECOCQ,“Lafraudefiscalegrave”,p.262-263;GrondwettelijkHof5februari2015,nr.13/2015,NJW2015,afl.321,p.312-316metnootJ.RAEYMAKERS,“Ernstigefiscalefraude”;Ditkadertbinnendekritiekvanderechtsleerziehiervooro.a.:H.VANHULLEenC.BORGERS,“Ishetbegrip‘ernstigefiscalefraude’ongrondwettelijk?”,Fiscoloog2013,afl.1349,p.1-4;I.VERHULST,“Ernstigefiscalefraude.Duidelijkeenonduidelijkbegrip!Watnu?”,VIP2015,afl.2,p.4-9;R.VERSTRAETEN,“Denieuwefiscalefraude,eenernstigediscussiealdannietgeorganiseerd”,p.545-555;J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswet”,p.206

38

52.VerslagenCFI.HetactiviteitenverslagvanhetCFIvan2014maaktvoorheteerst

meldingvangevallenvancasesomtrenthetnieuwebegripvan“ernstigefiscalefraude”.119

Alhoeweldehierinaangehaaldecasesinteressantzijn,moetmenopmerkendatzeéénvoor

ééngaanomingewikkeldeinternationaleconstructiesdieookreedsonderhetoudebegrip

vangeorganiseerdefraudevielen,endusnietveelbijdragentotdediscussiemetbetrekking

totde“ondergrens”vanernstigefiscalefraude.Uiteraardzaleenvoorzichtigenotariseen

operatiemetoff-shorevennootschappen,rekeningeninRuslandmetmeerderemiljoenen

openeenTrustopheteilandMan...melden.Maarwatmetdeeenvoudigeregevallen.

Vanafwanneerdientmendaartemelden?

53.RegeringMicheltotherescue?InhetregeerakkoordvandeRegeringMichelwerd

opgenomendatdeterm“ernstigefiscalefraude”verdergedefinieerdzouworden.Het

regeerakkoordsteltexplicietdathettoepassingsgebiedvanditbegripverderverduidelijkt

zalworden.120Totnogtoemoetenwevaststellendatditnognietgebeurde.Watwelopvalt

isdanineenaantalrecentewetsontwerpenmetbetrekkingtotdeinvoeringvaneen

permanentefiscaleregularisatieprocedurebewustafgestaptwordtvanhetonderscheid

tussenernstigefiscalefraudeengewonefiscalefraude.121Daarwaarmenbijvroegere

regularisatierondesenkelgeldenafkomstiguitgewonefiscalefiscalefraudekon

regulariseren(2005)ofdatmeneenandertariefhanteerdevoorderegularisatiesafkomstig

uitgewoneofernstigefraude(2013),lijktmennuvandatonderscheidaftezullenstappen

voordegeplandepermanenteregularisatieprocedure.122Isditeensignaaldatmenookvoor

anderematerieswaarbijditonderscheidgemaaktwerd,nietlangereenonderscheidzal

maken?123

119ActiviteitenverslagCFI2014,www.cfi-ctfi.be,p.48e.v.120RegeerakkoordvanderegeringMichel,p.66121Zieinfraalsookdezelinkvoorhetontwerp:http://www.dekamer.be/flwb/pdf/54/1738/54K1738001.pdf122S.DEMEULENAER,“Defiscaleregularisatie‘revisited’.Overregulariserentussen15julien31december2013”,AJT2013,afl.10,p.6e.v.;R.VERSTRAETEN,“Denieuwefiscalefraude,eenernstigediscussiealdannietgeorganiseerd”,p.551123Ditisophetogenblikvanditschrijvenallemaalnogindefasevanwetsontwerpen,dienogaangepastworden,enisduslouterconditioneel.Hetkanechterweleengoedideegevenvanwaterspeeltenhoedeoverheidditprobleemtrachtoptelossen.Geziendeverschillendewetsontwerpendaterenvaneindmaartzijndegeconsulteerdebronnenhoofdzakelijkinternetwebsites.Zieo.a.:http://www.lexalert.be/nl/article/permanente-fiscale-en-sociale-regularisatie-2016Wetsontwerpvan29maart2016totinvoeringvaneenpermanentsysteeminzakefiscaleensocialeregularisatie,DOC541738/001http://www.dekamer.be/flwb/pdf/54/1738/54K1738001.pdf

39

54.DiscordantietussendeWitwaswetenhetReglement.Afsluitendkanmenooknog

opmerkendathetReglementendeWitwaswetopditvlak,sindsdeinvoeringvanhet

begrip“ernstigefiscalefraude”nietmeeropmekaarafgestemdzijn.Hetreglementheeft

hetindiverseenbelangrijkeartikelennogsteedsover“ernstigefiscalefraudewaarbij

bijzonderingewikkeldemechanismesofprocédésvaninternationaleomvanggebruikt

worden”,ondankshetfeitdatdeWitwaswetvanditbegripisafgestaptenspreektvan

“ernstigefiscalefraude”.124Watdeverwarringalleenmaargrotermaakt.

C.Conclusie

55.RuimtoepassingsgebiedvandeBelgischeWitwaswet.ErrustopalleBelgische

notarissenenhunnotariëlemedewerkers,wanneerzijinhetkadervanhun

beroepsactiviteitgeconfronteerdwordenmetmogelijkegevallenvanwitwassenvangeldof

terrorismefunding,eenmeldingsplicht.Indergelijkegevallenmoetdenotarisnietalleen

weigerenmeetewerkenaandezeoperaties,maardienthijbovendienookdezeoperaties

temeldenaandeCFI.

Hetvaltevenweltebetreurendatervandaagdedagergveelonzekerheidheerstoverde

exacteomvangvanhetbegrip“ernstigefiscalefraude”,waardoordevoorzichtigenotaris

eigenlijkzogoedalselkgevalvanfraudezoumoetenaangeven,ooksimpelekleinegevallen

vantransactiesmet“zwartgeld”.Watnietdebedoelingvandewetgeverkangeweestzijn.

124O.a.art.41,lid2vanhetReglementdatdesubjectievemeldingsplichtoplegtaandenotaris.

40

5.2.DrieverschillendemeldingsplichtenvoordeBelgischenotaris

56.Drieverschillendemeldingsplichtenenéénuitzondering.DeBelgischeWitwasweten

hetReglementinzakewitwassenschrijftvoordatdenotarisindrieverschillendesituaties

gehoudenisommogelijkegevallenvanwitwassentemeldenaandeCFI.Zoonderscheiden

weeenfacultatieve,objectieveensubjectievemeldingsplicht.

A.Facultatievemeldingsplicht

57.Art.31en23vanhetReglementenart.7§4en8§4vandeWitwaswet.Inhetkader

vandepreventievewitwasmaatregelenmoetdenotarissteedseengrondig

klantenonderzoekvoeren.Ditiseenverplichtingdieopzichalopdenotarisrusttein

gevolgeart.11vandeVentôsewet.Maarmetbetrekkingtothetvoorkomenvanfinanciële

fraudeinbredezinleggendeWitwaswetenhetReglementuitdrukkelijkdeverplichtingop

omeengrondigklantenonderzoektevoeren.125Wegaaninditwerknietdieperinopde

inhoudvanditklantenonderzoek,maarkortgezegdkomtheteropneerdatdenotaris

verplichtisomdeidentiteitvanzijncliënten,huneventuelelasthebbersofbegunstigdente

controleren.Bijvoorbeelddoorhunidentiteitskaartoptevragen.Hijdientdezegegevens

ooktebewaren.126

Volgensart.31en23vanhetReglementmoeteenBelgischenotarisdienietinstaatisom

bepaaldecliënten,lasthebbersofbegunstigdenteidentificerentweezakendoen:

- teneerstemaghijgeenzakelijkerelatieaangaanmetdiecliënten,127

- tentweedemaghijindergelijkegevallenaandeCFImeldendaterietsaandehand

is.128

58.Casuïstiek.Alsdenotariseencliëntnietkanidentificerenishetweigerenvanzijnambt

opzichvrijlogisch,gezienookart.11vandeNotariswetditeist,endathetpraktischgezien

nietmogelijkisvooreennotarisomeenakteoptestellentenaanzienvanpersonen

125Zieart.34vanhetReglementenart.14vandeWitwaswet.126Voormeerinformatiemetbetrekkingtotdeidentificatieplichtzieo.a.:C.MEERT,“Hetnotariaatendewitwaswetgeving”,p.6;G.D.GOYVAERTS,“Enkeleaandachtspunteninzakedeanno2010gewijzigdepreventievewitwaswetendeimpacthiervanvoorhetnotariaat”,p.2;J.ROCHTUS:“Degevolgenvandeanti-witwaswetgevingvoorhetnotariaatendeadvocatuur”,p.14e.v.127Art.31lid1Reglement.128J.ROCHTUS:“Degevolgenvandeanti-witwaswetgevingvoorhetnotariaatendeadvocatuur”,p.14e.v.

41

waarvanhijdeidentiteitnietkent.Indatopzichtkanmenzichmoeilijkvoorstellendateen

notarisüberhauptbijvoorbeeldeenschenkingsaktezouopstellentenaanzienvaneen

natuurlijkepersoonbegunstigdediezichnietopdecorrectewijzeheeftgeïdentificeerdof

vertegenwoordigdisvolgensderegelsvandekunst.

Voornatuurlijkepersonenisditvrijlogischeneenvoudig.Tenaanziende“uiteindelijke

begunstigden”vaneenvennootschapisditsomswatcomplexer,enkunnenzichinde

praktijkproblemenvoordoen.129Indiendenotarisvaststeltdatmenbijvoorbeeldviaeen

constructieoverdiversevennootschappenheenprobeertomdebekendmakingvande

uiteindelijkeechtebegunstigdeverborgentehouden,moethijiniedergevalweigerenom

deakteteverlijden,enkanhijzelfkiezenofhijditaldannietaangeeftaandeCFI.

59.Facultatievemelding.Indergelijkegevallenheeftdenotariseenbelangrijkeeigen

appreciatiemarge.Hijisnietverplichtdittemeldenmaarmoetzelf,“infunctievande

omstandigheden”130aanvoelenofhijditaldannietmeldtaandeCFI.Ditishetwezenlijke

onderscheidtussendefacultatievemeldingsplichtendesubjectievemeldingsplicht.Deze

subjectievemeldingsplichthoudtindatdenotarisdieeffectiefeenvermoedenheeftdathij

meteenwitwas-ofterrorismefundingoperatiegeconfronteerdwordt,ditverplichtmoet

meldenaandeCFI.131Inhetlaatstegevalheeftdenotarisgeenkeuze,wanneerhijdit

vermoedenheeftmoethijovergaantotmeldingoprisicovanzijneigenaansprakelijkheid.

Intheoriebestaatereenduidelijkverschiltussenbeidehypotheses.Maarinpraktijklijkthet

verschiltussenbeidezakenvolgensonsminimaaltezijn.

Moeteenweigeringdooréénvandepartijenomzichcorrectteidentificerennietsowieso

eenvermoedenvanpotentieelwitwassenofandereillegalepraktijkendoenontstaanin

hoofdevaneennormaalvoorzichtigenotaris?Geziendegrenstussenbeidesituatieszo

kleinisvragenweonsafofhetonderscheidnogrelevantis?

129Zieo.a.:C.MEERT,“Hetnotariaatendewitwaswetgeving”,p.7130Art.31,lid3Reglement131Zieinfra

42

B.Subjectievemeldingsplicht

60.Art.41Reglementenart.26Witwaswet.DeBelgischenotarisdiebijdeuitoefeningvan

zijnberoepfeitenvaststeltwaarvanhijweetofvermoedtdatzeverbandhoudenmethet

witwassenvangeldofhetfinancierenvanterrorismemoetdeCFIhieronmiddellijk

schriftelijkofelektronischvanopdehoogtebrengen.132

Hieropbestaateenbelangrijkeuitzonderingdiewehieronderzullenbespreken,metname

hetverlenenvanadviesomderechtspositievandecliënttebepalen.133Indiesituatiemoet

denotarisuitzonderlijknietovergaantotmelding.

61.Feitelijkekennisofvermoedenvanillegalepraktijken.Opzichisart.26vande

Witwaswetergduidelijk.Alsdenotaris,indeuitoefeningvanzijnambt,effectievekennisof

eenvermoedenheeftvanhetbestaanvaneenwitwasoperatie,moethijditmeteenmelden

aandeCFI.

Denotarisdieeffectief“weetheeft”vanhetbestaanvandergelijkeoperatiesmoet

uiteraardmeteenmelden.Metanderewoordenalseencliëntzoindiscreetisdathijaanzijn

notarismeedeeltdatdeaankoopvaneenhuiszaldienenalswapenopslagplaatsvoorI.S.,of

gefinancierdwordtmetgeldafkomstiguiteenwitwasoperatieviadiversevennootschappen

inbelastingsparadijzen,danmoetdienotarisditmeteenmelden.Hetspreektvoorzichdat

cliëntenindergelijkegevalleninderegelniettekooplopenmetdezeinformatie.

VandaardatzowelvolgensdeWitwaswetalshetReglement,ookfeitendiebijdenotaris

eenvermoedenvanwitwassendoenontstaan,gemeldmoetenworden.Maarvanaf

wanneermoetdenormaalvoorzichtigenotarisdanbeginnentevermoedendaterietsaan

dehandis?

62.Gevoelvandenotarisaangevuldmetdeindicatorenuitart.39vanhetReglement.

MenzoukunnenverwijzennaarhetUitvoeringsbesluitomaantegevenwelkeindicatoren

kunnenwijzenopeenrisicovanwitwassenvangeld.Maarmenmagnietvergetendatdeze

132Art.41Reglement.133Art.42Reglementenart.26§2Witwaswet.

43

indicatoreninprincipeenkelgeldenomtekunnensprekenvan“ernstigefiscalefraude,al

dannietgeorganiseerd”.Eenheelaantalbasismisdrijvenvallendaarnietonder.

IndeplaatsvanonsblindtestarenopdeindicatorenuithetUitvoeringsbesluitdenkenwe

dathetnuttigerisalsdenotaris,zoalsRochtushetstelt,zijngevoelvolgt.134Ditistrouwens

ookdeoplossingdiemeninFrankrijkvoorstelt.135

Wanneereenbepaaldesituatienietjuistaanvoeltvoordenotarisofeenmedewerker,en

alshijmeentdateenverrichtingvatbaarisvoorwitwassenofterrorismefunding,moethij

eenverslagopstellenoverdeverrichting.Deverantwoordelijkevanhetkantoor,ofwelde

notarisofweleenspecifiekewitwasverantwoordelijke,zaldanbeslissenofmenovergaattot

meldingaandeCFI.

Daarnaastvoorzietart.39vanhetReglementineennietlimitatieveopsommingvan

situatieswaarbijvandenotariseenverhoogdewaakzaamheidmagverwachtworden.

Enkelevoorbeeldentonenaandatdemeestegevallenvoornamelijkeentoepassingzijnvan

hetlogischeverstand:

- Cliëntendienietindestreekwonen.

- Cliëntendievaakvannotariswisselenbinneneenkorteperiode.

- Cliëntendieactiviteitenuitoefenenineenvoorwitwassenenterrorismefunding

gevoeligesector.

- Cliëntendiehunwoon-ofverblijfplaatshebbeninlandendieopdezwarteofgrijze

lijstenvandeFAGenOESOstaan.

- Cliëntendieonevenredigeprijzenbetalenofmetongebruikelijkebetalingswijzen

willenbetalen

- ...

63.EvaluatievanhetBelgischenotariaatopditvlak.VolgensdeFAGslaagthetBelgische

notariaatergoedinommogelijkegevallenwitwassenvangeldtemelden.Inhetmeest

recenterapportvandeFAGoverBelgiëstaatimmersletterlijk:

“Notaries,forexample,haveasoundunderstandingofthespecificriskstheyhavetoaddress

(companyformations,realestatetransactions,misuseofthird-partyaccounts).Various

134J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswetgeving”,p.209135Zieinfra.

44

sectorshaveidentifiedthetypesoftransactionsorcustomersthatrepresentariskintheir

activities,whicharedescribedintherulesforapplyingtheAML/CFTLaw(e.g.notaries,real

estateagents)orincircularsrelatingtotheserules(accounting/taxpro)”.136

64.Cijfers.Decijferstonenookaandatdegevallenvansubjectievemeldingendoor

notarissenveellagerliggendandievanobjectievemelding.Alswedieerbijhalenzienwe

datdeobjectievemeldingenveelvakervoorkomendandesubjectieve.

In2010warenerintotaal163meldingendoornotarissen,waarvan153objectieveen10

subjectieve.In2011warendateral391,waarvan288objectieveen31subjectieve.In2012

steeghettotaalaantalverdertot587meldingen,waarvan550objectieveen37subjectieve.

In2013warenerreeds968meldingen,waarvan929objectieveen38subjectieve.In2014is

hettotaalaantalmeldingennogverdergestegentot1.373meldingenin2014.Wevonden

voorditjaarechtergeenduidelijkeopdelingterugtussendeobjectieveensubjectieve

meldingenspecifiekvoorhetnotariaat.137

65.Besluitsubjectievemeldingsplicht.Desubjectievemeldingsplichthoudtindatde

Belgischenotarisdieweetofvermoedtdatdienscliëntenbetrokkenzijnbijeen

witwasoperatiesofterrorismefundingditmoetgaanmeldenof“klikken”bijdeCFI.Het

gevoelvandenotarisgekoppeldaaneenaantalexterneparametersofindicatoren,

voornamelijkdelijstuitart.39vanhetReglement,zorgenervoordatdeBelgische

notarissenhiergoedinslagen.IndepraktijkzienweweldatditvoorBelgiëslechts

aanleidinggeefttoteenkleine40-talmeldingenperjaar.Demeldingenalsgevolgvande

objectievemeldingsplichtlijkendusvoordepraktijkrelevantertezijn.

136EvaluatievanhetCFIdoordeFAGvan2015:“Anti-moneylaunderingandcounter-terroristfinancingmeasures–Belgium.Mutualevaluationrepport,April2015”,www.ctfi-cfi.bep.91137Bron:www.ctfi-cfi.be;J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswetgeving”,p.203

45

C.Objectievemeldingsplicht

66.Art.51en52Reglementenart.20en21Witwaswet.Naastdesubjectieveen

facultatievemeldingsplichtrusteropdeBelgischenotarissen,eenvoordepraktijknog

relevantere,objectievemeldingsplicht.Diehoudtindatdenotaris,alnaargelanghetsoort

betalingslechtseenbeperktbedragcontantmagaanvaardenofinsommigegevallentotaal

geencontantgeldmagaanvaardenvoordebetaling.Bovendienmoethijooknagaanofeen

verkoopcompromisvooreenonroerendgoedweldegelijkhetrekeningnummervermeldt

waarlangsdeaankoopsomwerdofzalwordenovergedragen.138

67.Geencontantgeldmeerbijdebetalingvanvastgoedtransacties.Sinds1januari2014is

hetverbodenomvoordebetalingvande“verkoopprijs”,vaneenonroerendgoedofzelfs

eendeelervan,nogcontantgeldtegebruiken.Dekopermagenkelnogviaoverschrijvingof

viachequebetalen.139

Bovendienmoetdenotarisnagaanofindeauthentiekeakteenindecompromiswel

degelijkhetrekeningnummervermeldwordenwaarlangsdeaankoopsomzalworden

overgedragen.140Indiendenotarisvaststeltdatmen(eendeelvan)deaankoopsom“cash”

betaaldeofdathetrekeningnummernietvermeldwordtindecompromismoethijdit

verplichtmeldenaandeCFI.141Hijheefthieringeenenkeleappreciatiemargeenmoet

desgevallendduseenmakelaardiedergelijkecompromisopsteldeoferaanmeewerkte

verklikken.InprincipemoestdemakelaardittrouwenszelfalmeldenaandeCFI.142

68.Art.20vandeWitwaswetgeldtenkelevoordeprijsvanverkopen.Debeperkinguit

art.20Witwaswet143geldtenkelvoordebetalingvandeprijsvanverkopenindezinvan

art.1582B.W.

138Art.20en21Witwaswet,art.51en52Reglement.139Art.20Witwaswet.ZievooreenvolledigoverzichtvandeevolutievandeplafondsvoorcontantebetalingdeergduidelijkebijdragevanA.LEMMERLING:“Hoeveelcontantgeldmageennotarisanno2012nogaanvaarden?”,Notariaat2012,afl.19,p.1-5(hierna:A.LEMMERLING:“Hoeveelcontantgeldmageennotarisanno2012nogaanvaarden”)140Art.51,a),lid3Reglement141Art.52Reglementenart.20,lid2Witwaswet.142J.VANSTEENE,“Notarisisverplichtomvastgoedmakelaaraantegevenbijanti-witwascel”,Vastgoedinfo2011,afl.17,p.1-2143Alsookart.51,a)Reglement.

46

Eerstenvooralwilditzeggendatanderevastgoedtransactiesdaneenverkoopindestrikte

zinvanhetBurgerlijkWetboeknietonderart.20Witwaswetvallen.Zozaleeneventuele

opleginhetkadervaneenruilingofverdelingvaneenonroerendwelincontantgeld

betaaldmogenworden.144Ditisenigszinsbizargezienditprincipieeldedeurterugopeen

kiertjezetvoormisbruik.EvenwelvoorziethetBoekhoudreglementvanhetNotariaaterin

datdenotarisnooiteenbetalingbovende10.000euroincontantgeldmagaanvaarden.145

Dezebepalingwordtinhetkadervandestrijdtegenhetwitwassenvanfondsenverstrengd

tot3.000euro.146HoeweldewetenhetReglementietsanderszeggen,kanmenstellendat

eennotarisanno2016geencontantebetalingenvanmeerdan3.000euromeermag

aanvaardenendusdatdeuitzonderingvoorandereoverdrachtenindepraktijknietveel

misbruikmeertoelaat.147

69.Art.51,b)Reglement:betalingincontantenbijhetleverenvananderediensten.Het

betalenvandeaankoopsombijdeverkoopvaneenonroerendgoedisuiteraardniethet

enigemomentwaarbijdenotarisinaanrakingkankomenmetcashgeld.Vandaardatde

wetgeverinart.21vandeWitwaswetvoorzienheeftdatwanneerdenotarisoptreedals

“dienstverstrekker”,hijmaximaal5.000euroofmaximaal10%vandeprijsvandedienstin

contantgeldmagaanvaarden.HetReglementvandeNationaleKamergaatnogeenstap

verderenvoorzietdatdenotarismaximaal3.000euroincontantenmagaanvaardenals

betalingvooreenverleendedienst.148Menmoetbeidebepalingensamenlezen.Ditwil

zeggendatdenotarisalsdienstverstrekkermaximaal3.000euroof10%vandeprijsvande

dienstincashmagontvangen.Hieruitkanmenhetvolgendeafleiden.

Eendienstvanintotaal2.000euromagvolledigincontantenbetaaldworden.Vooreen

dienstvan5.000euromagdenotarismaximaal500eurocontantebetalingaanvaarden.149

144A.LEMMERLING:“Hoeveelcontantgeldmageennotarisanno2012nogaanvaarden?”,p.2;J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswetgeving”,p.209145Ziehierovero.a.J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswetgeving”,p.209;Art.11,lid1reglementvan9maart2003vanDeNationaleKamervanNotarissenvoordeorganisatievandenotariëleboekhouding.146Art.21Witwaswetenart.51Reglement147Zieinfra.148A.LEMMERLING:“Hoeveelcontantgeldmageennotarisanno2012nogaanvaarden?”,p.3149A.LEMMERLING:“Hoeveelcontantgeldmageennotarisanno2012nogaanvaarden?”,p.6;J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswetgeving”,p.210

47

Hetishierbijbelangrijkinteziendatindieneencliëntzouaandringenomalsnogmeerdan

3.000euroof10%cashtebetalen,ditvolgensdeWetenhetReglementnietautomatisch

toteenmeldingmoetleiden.Art.52vanhetReglementishierinduidelijk:enkelhetniet

nalevenvanart.51a)vanhetReglementofart.20vandeWitwaswetmoetonverkort

gemeldworden.Metanderewoordenenkelhetnietnalevenvanderegelsinzakecontante

betalingenvandeverkoopprijsvaneenonroerendgoedmoetenobjectiefgemeldworden.

Denotarismaguiteraardnietmeerdandeinart.51bvanhetReglementbedoeldesom

cashaanvaarden.Enalseencliënttochzouvragenmeerdan3.000eurocontanttemogen

betalenmoethijditweigeren,maarhijmoetnietnoodzakelijkovergaantoteenmelding.Of

hijeendergelijkgevalaldannietmeldtbijdeCFImoetdanbeoordeeldwordeninhetlicht

vanzijnsubjectievemeldingsplicht.150

70.Watmetbetalingvanregistratierechten,rolrecht,overschrijvingskosten...?Strikt

genomentreedtdenotarisnietopalsdienstverstrekkerwanneerhijbijvoorbeeldhet

verkooprechtvoorzijncliëntbetaalt.Maaringevolgeeenruimeinterpretatievandewet

doordetoenmaligeMinistervanEconomieJohanVandeLanotteendetoenmalige

StaatsecretarisvoorBestrijdingvanFiscaleenSocialeFraudeJohnCrombezwordtsinds

oktober2012algemeenaangenomendatookdezebetalingenonderhettoepassingsgebied

vanart.21vandeWitwasweten51,b)vanhetReglementvallen.Principieelvolgenwij

Lemmerlingwanneerhijzichafvraagtofditwelklopt?Isdenotarisdanechtweleen

dienstverlenerindezinvandewet?Volgensonsniet.

Maarwaterookvanzij,sindsdienwordthetalgemeenaanvaarddatdeBelgischenotaris

art.21vandeWitwaswettoepastopallebetalingendiehijontvangt,endusgeen

betalingenvanmeerdan3.000eurocontantgeldmeermagaanvaarden,ooknietvoor

belastingenenandererechtentebetalen.151

71.Impactopdepraktijk.Alsweeropnieuwdecijfersopnalezenstellenwevastdathet

grosvandemeldingendoorBelgischenotarissenaandeCFIhetgevolgzijnvanhun

150Art.41Reglement151Zieo.a.:.A.LEMMERLING:“Hoeveelcontantgeldmageennotarisanno2012nogaanvaarden?”,p.4

48

objectievemeldingsplicht.152Heelvaakomdatvastgoedmakelaars“vergeten”omhet

rekeningnummerindecompromisoptenemen.Ditleidttoteengrootaantalaangiften,

wataantoontdathetnotariaatdezeplichtstriktuitvoert.

Bovendienbemoeilijktdezebepalingweldegelijkdebetalingvaneendeelvandeprijsmet

illegaalcontantgeld.Voordepraktijklijktdeobjectievemeldingsplichtduszeer

doeltreffendtewerken,zekerinhetgevalvandeverkoopvaneenonroerendgoed.

Persoonlijkdenkenweookdatdeobjectievemeldingsplichteenafschrikkendkarakterkan

hebben.Doordezewettelijkeverplichtingbeginthetbredepubliekstilletjesaantebeseffen

datcontantebetalingenvoorverkoopvaneenonroerendgoedeigenlijkuitdenbozezijn,

watdeverleidingomeendeeltjeinhetzwarttebetalenlijktteverminderen.

152Ziesupra.Minderdan5%vandemeldingenzijngelinktaandesubjectievemeldingsplicht,en95%ofmeervanallemeldingenkomenernaaraanleidingvandeobjectievemeldingsplichtvandenotaris.

49

5.3.Uitzonderingopdemeldingsplicht:hetbepalenvanderechtspositievande

cliënt

72.EénbelangrijkeuitzonderingopdemeldingsplichtvandeBelgischenotaris:art.26§1

lid2Witwaswetenart.42vanhetReglement.Wanneereennotarisaangesprokenwordt

omderechtspositievanzijncliëntteevaluerenishijingevolgedezebepalingenvrijgesteld

vanzijnmeldingsplicht.Ermoetduseenonderscheidgemaaktwordentussendenotarisdie

optreedtomderechtspositievandecliënttebepalen,enalleanderegevallenwaarinde

notariszijndienstenverleent,bijvoorbeeldomeenkoop-verkoopovereenkomstteverlijden.

Indieneencliëntbijvoorbeeldbijeennotarislangskomtenhemeerlijkmeedeeltdathij

vaststeltdatzijnoverledenvaderhemaandelennalaatineencomplexeinternationale

constructieviadiverseinternationalevennootschappen,waarvaninzijnhoofdeeen

vermoedenbestaatdathetgaatom“zwart”geld,dankandenotarisdezecliënthelpenom

zijnrechtspositietebepalen,zonderhemtemoetenaangevenbijdeCFI.

Ditzouimmersstrijdigzijnmetzijnberoepsgeheimenmetart.42vanhetReglement.

Letop,inzo’ngevalbegeeftdenotariszichechteropgladijsenmoethijtocherggoed

opletten.Denotariskandecliënthelpennategaanofhetgaatomillegalegeldenen

effecten.Maaruiteraardmagdenotarisingeengevalzelfdeelnemenaan

witwasactiviteiten.Hijmagdusinditvoorbeeldgeenadviesgevenhoedecliëntdegelden

enaandelenzoukunnenwitwassen.Enhijmagzekerooknietovergaantothetverlijden

vaneenaktemetdiegelden.Alshijdatdoetbegaathijeenaantalberoeps-en

strafrechtelijkefouten.Hijisdanstrafbaaropgrondvandewitwasmisdrijvenuitart.505

vanhetSw.enhijmiskentzijnmeldingsplicht,waarvoorhijeenadministratievegeldboete

entuchtsanctiekanoplopen.153Maaralshijlouteruitlegtaandecliëntwatdemogelijke

gevolgeneneventuelelegaleoplossingenzijn,moethijditnietmeldenaandeCFI.Ditiseen

belangrijkeuitzonderingopdemeldingsplicht.

5.4.Gevolgenvandemeldingsplicht

73.MeldenhoewerkthetindeBelgischepraktijk?Denotarisdientdemeldingonlineof

schriftelijktedoenbijdeCFI.Demeldingdientinprincipetegebeurenvooraleermen

153Zieinfra.

50

overgaattotdetransactie.154Deanonimiteitvandemelderswordtsteedsgegarandeerd.De

meldersteltzichzelfdoorzijnmeldendusbuitenschot.Demeldingenkunnenviadeonline

websiteORISgebeurenofperpost.

NademeldingonderzoektdeCFIdesituatieenbeslistdeCFIofzehetdossierdoorsturen

naardeProcureurdesKonings.DeCFIkaninernstigeofdringendegevallenookvragenaan

denotarisdathijwachtomdeverrichtinguittevoerenofdathijdezehelemaalnietzou

uitvoeren.155BijgebrekaanverzetdoordeCFImagdenotarisdeverdachtetransactie

gewoonuitvoeren,indienhijzegemeldheeft.

IndiendeCFIbeslistomhetdossierdoorteverwijzenzorgtmenervoordatdemeldersniet

herkenbaarzijn.Doorhettijdigentergoedertrouwmeldendoordenotarisontdoethijzich

volledigvanverderestrafrechtelijkeofburgerlijkeaansprakelijkheid.Indienblijktdatde

notaristerkwadertrouwwas,enalslaatsteredmiddeldecliëntaangeeftomzijneigen

hachjeteredden,zalhijalsnogvervolgdkunnenworden.156

74.Zwijgplichtvandemeldendenotaris.Denotarisofzijnwerknemersmogennooitaan

decliëntinkwestiemeedelendatzeeenmeldinggedaanhebben.Uiteraardsluitditnietuit

datdenotarisdecliëntkanwijzenopandereophemrustendeverplichtingen.157

75.Aansprakelijkheidvandenotarisdiezijnmeldingsplichtennietnakomt.Wanneereen

Belgischenotariszijnmeldplichtnietnaleeftriskeerthijeenaantalsancties.Vooreerst

miskenthijzodebepalingenuitdepreventieveWitwaswet.Ditkangesacntioneerdworden

meteenadministratievegeldboetevan250tot1.250.000euro,opgelegddoordeNationale

KamervanNotarissenopgrondvanart.40,lid1,2°Witwaswetenart.57lid1Reglement.

Daarnaastkanhijookeentuchtsanctieoplopenvan125totmaximaal12.400euro

afhankelijkofhetgaatomeenlagereofhogeretuchtstraf.158

154Art.41,lid3Reglement155Art.41,lid3Reglement156J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswetgeving”,p.209;G.STESSENS,Witwasreglementering.Atrikelsgewijzebespreking.,Mechelen,Kluwer2011,p.220157Art.30§1Witwaswetenart43,lid1Reglement.158B.SPRIET,“Preventieveenrepressievewitwaswetgeving,medevoordenotaris”,32-33;J.ROCHTUS,“Denotarisendemeldingsplichtinhetkadervandewitwaswetgeving”,o.c.,p.209;G.STESSENS,Witwasreglementering.Atrikelsgewijzebespreking.,Mechelen,Kluwer2011,p.220;.:A.LEMMERLING,“Hoeveelcontantgeldmagdenotarianno2012nogaanvaarden?”,p.3

51

Bijhetmiskennenvandeobjectievemeldingsplichtriskeerthijdezelfdetuchtstraffen,maar

isdemaximaleadministratievegeldboeteminderhoog:225.000euro.159

Daarnaastzaldenotarisdiezijnmeldingsplicht,wetensenwillens,nietnaleeftzichin

principesteedsschuldigmakenaanéénvandedriestrafrechtelijkgesanctioneerde

witwasmisdrijvenuitart.505Sw.Ditalsdaderofalsmededader.Ingevolgehiervankanhij

eenstrafrechtelijkegeldboetevan26tot50.000eurooplopenalsookeengevangenisstraf

van8dagentotdriejaar.Aldannietgekoppeldaanontzetting,beroepsverbodofeen

verbeurdverklaring.160

76.Watgebeurternadienmeteenmelding?DeCFIiszelfeeneerstefilter.Zijzullen

nagaanofdegemeldeverrichtingengewichtiggenoegzijnomzedoortespelenaande

ProcureurdesKonings.Hetparketkandannogautonoombeslissenofdegemelde

verrichtingopgevolgdofgeseponeerdwordt.

6.ConclusieBelgië

77.EindconclusiesituatieBelgischenotaris.DeBelgischenotarisspeelteenbelangrijkerol

inhetmeldenvanpotentiëlewitwasmisdrijven.Voornamelijkdeobjectievemeldingsplicht

heefteengroteimpactopdepraktijk.Dooreenexactbedragteplakkenophetmaximaal

toegestanebedragvoorcontantebetalingen,metnamenuleuroinhetgevalvande

betalingvandeverkoopprijsvaneenonroerendgoed,en3.000euroof10%vandeprijs

voorelkeandereverleendedienst,isdesituatiezowelvoordenotarisalsvoordecliënten

ergduidelijk.Dezeergduidelijkeregelshebbenindepraktijkeenontradendeffectende

wetlijkthiermeehaardoeltebereiken.Situatieswaarbijdezeregelsnietnageleefdworden,

lijkenook“enmasse”aangegeventewordenbijdeCFI.

Onsenigepuntvankritiekopdeobjectievemeldingsplichtisdatderegelshieromtrent

verspreidindiversedocumentenstaan.Omtewetenwatdeexacteplafondsnetzijn,moet

menerggoedopdehoogtemoetzijnvanderecentstewijzigingenenismenverplicht

verschillendedocumentensamentelezen.161Eenharmonisatiedringtzichhierinop.

159Art.41Witwaswet160B.SPRIET,“Preventieveenrepressievewitwaswetgeving,medevoordenotaris”,p.32-33161Vergelijkonderandereart.51,b)vanhetReglementen21vanhetReglement.

52

Onsinzienszouhetnuttigzijnomdewettelijkeenreglementairebepalingenterzakete

groeperenenteherstructureren.InhoudelijkzijndeBelgischeregelserggoeden

verregaand.BovendienbestaanerdoordevelewijzigingenaandeWitwaswetondertussen

eenaantalinhoudelijkeverschillentussenhetReglementendeWitwaswet.162

Ditzouverbeterdkunnenwordendooreenherstructureringvandewettekstenen/ofde

reglementairebepalingen.Hetbestezouzijndatditopwetgevendniveauaangepaktzou

worden.Mochtdewetgeveringebrekeblijvenomdittedoendanlijkteenherzieningvan

hetReglementaandeorde,zodanigdatéénenkelelezingvanhetReglementvoldoende

duidelijkheidbiedtvoordenotarisindepraktijk.

VolgensonsishetReglementopdatvlakmomenteelnoghetbesteinstrumentvanbeiden,

maarerzittentochookwatlacunesin.Bijvoorbeelddoordathetoudebegrip“ernstige

georganiseerdefiscalefraude”noggebruiktwordt.163

Daarnaastmoeterdringendwerkgemaaktwordenvaneenbeteredefinitievanhetbegrip

“ernstigefiscalefraude”.Ditzorgtvoorveelonduidelijkheidindepraktijk.Zoalshierboven

aangegevenwerdlijktdeRegeringMichelhierietstewillenaandoen.Hetisdanook

afwachtenwaterconcreetvoorgesteldzalworden.

Tenslottevalthetopdatertochnogwatdiscussiebestaatoverhetaldannietmeldenvan

misdrijvenbuitendegevallenvoorzienindeWitwaswet.Moetdenotarisart.29Sv.

onverkorttoepassenenookgevallendienietindeWitwaswetvoorzienzijngaanmelden?

162Vergelijko.a.art.41Reglementenart.5Witwaswet.163Zieopnieuwo.a.art.41Reglement

53

C.DEMELDINGSPLICHTVANDENOTARISSENINONZEBUURLANDEN:WEZENLIJKEPUNTENVANVERSCHIL

1.DemeldingsplichtvandeNederlandsenotaris

1.1.VeelgelijkenissentussenBelgiëenNederland

78.InvloedvanEuropa.DemeldingsplichtvandeNederlandsenotarisis,voorhetgrootste

deel,zeergelijklopendmetdievandeBelgischenotaris.Ditisuiteraardhetgevolgvande

Europeseharmonisatieterzake.NaarNederlandsrechtwordtdezemateriehoofdzakelijk

geregelddoordeWettervoorkomingvanwitwassenenfinancierenvanterrorisme164,het

daarbijhorendeUitvoeringsbesluit165endeWetophetnotarisambt166.Webespreken

hieronderbeknoptwatdemeldingsplichtvandeNederlandsenotarisinhoudtenschenken

nadienmeeraandachtaanrelevantepuntenvanverschiltenaanzienvandeBelgische

situatie.

164Wetvan15juli2008,houdendesamenvoegingvandeWetIdentificatiebijDienstverleningendeWetMeldingOngebruikelijkeTransacties,Stb.2008,303;hiernakortweg“Wwft”.VoordienkendemeninNederlandtweeapartewettendeWetMeldingOngebruikelijketransacties(WetMOT)endeWetidenficatiebijdienstverlening(Wid).Beidewettentradenin1994inwerking.In2008werdenbeidewettensamengevoegdennoglichtaangepasttotdehuidigeWwft.DeWwftzal,netzoalsdeBelgischeWitwaswetindetoekomstnogaangepastwordenomdeVierdeWitwasrichtlijnteimplementeren.VoordemeldingsplichtvandeNederlandsenotarisvallengeenspectaculaireveranderingenteverwachten.165UitvoeringsbesluitWettervoorkomingvanwitwassenenfinancierenvanterrorisme,Stb.2008,303:hiernakortweg“Uitvoeringsbesluit”166Wetvan3april1999,houdendewettelijkeregelingvanhetnotarisambt,medetervervangingvandeWetvan9juli1842,Stb.20,ophetNotarisambtendeWetvan31maart1847,Stb.12,houdendevaststellingvanhettariefbetreffendehethonorariumdernotarissenenverschotten(Wetophetnotarisambt),Stb.1999,190:hiernakortweg“Wna”.HetisinteressantoptemerkendatdeNederlandseafkortingvande“nieuwe”wetophetnotarisambt,bewustmetkleinelettersafgekortmoetworden,terwijldeoudewetophetnotarisambtalsWNAafgekortwerd.VolgensBloklandzouditsymbolischzijnvoordevisievandewetgeveropdenieuwerolvandeNederlandsenotaris,nadeingrijpendewijzigingenvanhetambtin1999,dieondermeerdevrijevestigingendevrijetarievenhebbeningevoerdinNederland.P.BLOKLAND,Wetophetnotarisambt,Lelystad,KoninklijkeVermande,2001,p.18(hiernaP.BLOKLAND,Wetophetnotarisambt)

54

1.2.MeldingsplichtvandeNederlandsenotaris

79.PrincipeenwettelijkegrondslaginNederland.Opgrondvanart.16vandeWwftmoet

“eeninstellingeenverrichteofvoorgenomenongebruikelijketransactie,onverwijldnadat

hetongebruikelijkekaraktervandetransactiebekendisgeworden,meldenaande

Financiëleinlichtingeneenheid”.InNederlandisdezefinanciëleinlichtingeneenheidde

“FinancialIntelligenceUnit”167.DeNederlandsenotarisvaltonderdedefinitievaneen

“instelling”indezinvandeWwft,endientdus“verrichteofvoorgenomenongebruikelijke

transacties”temelden.168

NetzoalsinBelgiëwordtdezemeldingsplichtgekoppeldaaneenidentificatieplichteneen

cliëntenonderzoek.Infunctievandeidentiteitvandepersonenkaneengrondiger

cliëntenonderzoekvereistzijn.Ditisbijvoorbeeldhetgevalvoorde“PEP’s”ofde“politically

exposedpersons”.VoorvennootschappengeldtnetzoalsinBelgiëdatdeuiteindelijke

begunstigdevanderechtshandelinggeïdentificeerdmoetkunnenworden.169

80.Ongebruikelijkeverrichtingen.Omverderteverduidelijkenwatnuneteen

“ongebruikelijkeverrichting”is,definieerthetUitvoeringsbesluitperberoepsgroepwelke

transactiesongebruikelijkzijn.170Metbetrekkingtothetnotariaatvindenweindebijlage

metindicatorenlijstvanhetUitvoeringsbesluiteenonderscheidterugtussenéén

subjectieveeneenaantalobjectieveindicatoren.Indiendenotarisindepraktijk

geconfronteerdwordtmetéénvandezeindicatorendienthij,inprincipe,onverwijlddeFIU

opdehoogtetebrengen.Hetisookhandigdatdezeindicatorenduidelijkperberoepsgroep

opdewebsitevandeFIUvermeldworden.171

81.Subjectieveindicator.Desubjectieveindicatordiegeldtvoorhetnotariaatisde

zogenaamde“subjectief01”uithetUitvoeringsbesluitenisvrijruim:“eentransactiewaarbij

167ZievoormeerinformatiemetbetrekkingtotdeFIUvoornamelijkhaareigenwebsite:www.fiu-nederland.nl168Art.1,12°Wwft.169Art.13en14Wwft170R.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”,Ondernemingsrecht2009,p.70e.v.(hiernaR.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”);X.,“LeidraadWwft(WetWitwassenenFinancieringvanTerrorisme)”,NJB2013,afl.30,p.2121171www.fiu-nederland.nl

55

deinstellingaanleidingheeftomteveronderstellendatdezeverbandhoudtmetwitwassen

offinancierenvanterrorisme”.

Metanderewoordenalseenredelijkhandelendenotariseenvermoedenmoethebbendat

eenbepaaldeverrichtingweleenswitwassenoffinancierenvanterrorismezoukunnen

uitmakendienthijdittemeldenaandeFIU-Nederland.Vanbelanghierbijisdatdenotaris

zelfdevrijheidheeftomsituatiepersituatieteoordelenofhijaldannietmoetmelden.172

Maardenotarisdientookvoorzichtigtezijn,wantalshijingevallenwaareendergelijk

vermoedennormaalzouzijn,nietovergaattotmelding,kanhijaansprakelijkgesteld

worden.173

82.IndicatieverichtlijnenvandeKNB.DeKoninklijkeNotariëleBeroepsorganisatieheeft

ookeenindicatievelijstopgesteldomdenotarisindepraktijkverdertehelpenomnate

gaanofhijnualdannieteentransactiemoetmelden.Ditisechtereenindicatievelijst,die

kanhelpenbijhetbeoordelenvanderisico’svoorgevallenwaareensubjectieve

meldingsplichtbestaat.Maarbelangrijkisweldatditloutereindicatorenzijnendathet

steedsaandenotariszelfisomnategaanofhijaldannieteentransactiemeldt.174

83.Objectieveindicatoren.Ergeldenookeenaantalobjectieveindicatorenvoorde

Nederlandsenotaris.Ditzijnobjectievesituatieswaarinbijeennotarisindepraktijk“een

lampjemoetgaanbranden”.Wantalshijzichineensituatiebevindtbeschreveninéénvan

dezeindicatoren,danmoetdenotarisverplichtgaanmelden.Hijheefthierbijgeenkeuze

meer.

Voorhetnotariaatzijn“objectief02/objectief07enobjectief01”uithetUitvoeringsbesluit

vanbelang.

Volgensobjectief02moetdenotarisovergaantotmeldingals:“eentransactiedoorgaatten

behoevevaneen(rechts)persoongevestigdofmetzetelineenstaatdieopdezwartelijst

vandeFAGstaat”.AlseenNederlandsenotarisduseenverkoopakteverlijdtwaarvanblijkt

172Zieo.a.R.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”,p.70e.v.;J.C.H.MELISenB.C.M.WAAIJER,DeNotariswet,Kluwer,Deventer2003,p.218(hierna:.C.H.MELISenB.C.M.WAAIJER,DeNotariswet);maarookdewebsitevandeFIU,diehierheelduidelijkeinformatieoverbevat.http://www.fiu-nederland.nl/nl/meldergroep/276173Zieinfravooreenaantalcases.174www.knb.nl

56

datdeuiteindelijkebegunstigdeeenIraansevennootschapis,danmoethijditzonder

persoonlijkeevaluatiemeldenaandeFIU.OpzichstaatditindeBelgischeregelgevingniet

opdezewijzebeschreven,maarzalhetzelfdescenariohoogstwaarschijnlijkookaanleiding

geventoteenmeldingviadesubjectievemeldingsplichtendeinBelgiëbestaande

indicatoren.175Onsinzienskunnenwehiernietechtsprekenvaneeninhoudelijkverschil

tussenbeidelanden.176

Volgensobjectief07moetdenotarisovergaantotmeldingalshijgeconfronteerdwordt

met:“eentransactievooreenbedragvan15.000euroofmeerbetaaldmetcontantgeld,of

eenprepaidcardofviasoortgelijkebetaalmiddelen”.Hierzienwevoorheteersteenecht

inhoudelijkverschilmetdeBelgischeregelgevingwaarbijdenotarisinhetkadervande

overdrachtvanonroerendegoederenverplichtwordtomelkecontantebetalingofhet

ontbrekenvanhetrekeningnummertemelden.177

Volgensobjectief01moetookovergegaanwordentotmeldingbij:“alletransactiesdiede

notarisaandepolitieofaanhetOpenbaarMinisteriezoumelden,dieinverbandstaanmet

witwassenoffinancierenvanterrorismeookaandeFIUgemeldworden”.Ditsluit

logischerwijzeookaanbijdesubjectieveindicator.

TenslottemoetnetzoalsinBelgiëookovergegaanwordentotmeldingingevallenwaarbij

denotarisernietinslaagtomdecliëntteidentificerenofdatdezakelijkerelatiedoorde

cliëntverbrokenwordtmetvermoedensvanwitwassenofterrorismefunding.178

84.Uitzonderingopmeldingsplichtbijeenoriënterendcliëntengesprek.OokinNederland

ishetzodateennotarisdieeencliëntlouterhelptbijhetvaststellenvandiensrechtpositie

nietmoetovergaantoteenmeldingbijdeFIU.InNederlandspreektmendanvaneen

“oriënterendgesprek”waarbijdecliëntallesvrijmetdenotariskanbespreken.Hetispas

indiendecliëntnaditsoortgesprekbeslistomverdertegaanmeteenverdachtetransactie

datdenotarismoetmelden.DeregelszijnzowelinBelgiëalsinNederlandergduidelijk.In

depraktijkzaldegrenstussenhetinleidendegesprekendeeffectievetransactienietaltijd

175Zieart.39vanhetReglementdatvoordeBelgischenotarisalséénvandeindicatorenvoorzijnsubjectievemeldingsplichtvoorziet:“hethebbenvandeverblijfplaatsofwoonplaatsineenlanddatopéénvandelijstenvandeFAGvoorkomt”.176IranstaatimmersopdezwartelijstvandeFAG.Zieinfravooreenvederebesprekingvandeverschillentussenbeidelanden.177Art.20Witwaswet;zieinfra178Art.16,lidWwft

57

evenevidenttemakenzijn,zekeralsdecliëntervoorzoukiezenomdezakenrelatiestopte

zettennanegatiefadviesvandenotaris.179

85.Anoniememeldingeneventueleweigeringvanhetambt.NetzoalsinBelgiëmeldteen

notarisvollediganoniemenwordtdiensidentiteitbeschermdindeeventuelelatere

proceduretegendecliënt.Hijmagdecliëntnietopdehoogtestellenvandegemaakte

melding.Denotarisheeftookhetrechtomzijnambtteweigeren,alblijftdateen

persoonlijkekeuze.Alshijovergaattoteenmeldingishijverdervanelkeaansprakelijkheid

bevrijd.180

86.SanctiesvoordenotarisdiedebepalingenvandeWwftmiskent.Art.28voorzietin

eenrelatiefcomplexsanctioneringssysteem.Simpelgezegdkaneennotarisdiede

bepalingenuitdeWwftnietnaleeft,ofergernogzelfdeelneemtaaneenwitwasoperatie

zowelbestuursrechtelijk,strafrechtelijkalstuchtrechtelijkgesanctioneerdworden.

BestuursrechtelijkvoorzietdeWwftindrieniveau’svanovertredingenwaarbijdenotaris

eenalsmaarhogerebestuursrechtelijkeboeteopgelegdkanworden,waarbijdemaximale

boete4.000.000eurois.181

Strafrechtelijkkandenotarisuiteraardbestraftwordenopgrondvanhetzelfdeelnemen

aanhetmisdrijfvanwitwassenofvanterrorismefinanciering.Deelnameaanwitwassenkan

maximaalbestraftwordenmeteengevangenisstrafvan6jaareneenboetevanvijfde

categorie.182Opmerkelijkisdatopdeelnameaanterrorismefinancieringeenmaximale

gevangenisstrafvan8jaarstaatenopnieuweenboetevanvijfdecategoriestaat.183Er

bestaaninNederlandtot6categorieënboetes,enboetesvanvijfdecategoriekunnentot

82.000eurooplopen.184

Indiendenotarisenkelbeschuldigdwordtvanhetnalateneenmeldingtedoen,insituaties

waardeWwftditwelvereist,zonderzelfdeeltehebbengenomenaandewitwasoperatie,

179X.,“LeidraadWwft(WetWitwassenenFinancieringvanTerrorisme)”,NJB2013,afl.30,p.2121e.v.180Art.22en23WwftenR.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”,p.76e.v.;X.,“LeidraadWwft(WetWitwassenenFinancieringvanTerrorisme)”,NJB2013,afl.30,p.2121e.v.181Art.28Wwft182Art.420bise.v.Sw183Art.421Sw184Art.23Sw

58

kanhijingevolgedeWetopEconomischeDelicteneenboeteopgelegdkrijgentot19.000

euro.Ditisdusdesituatiewaarbijhij,bijvoorbeelddoornalatigheid,meldingvergeette

doen.185

Tenslottekandenotarisooktuchtrechtelijkvervolgdwordenalshijfoutiefnietmeldt.186

Volgenshet“unavia”beginseldientdevervolgendeinstantieweleenkeuzetemaken.Op

grondvandezelfdefeitenkandenotarisnieténeenstrafrechtelijkesanctieéneen

bestuursrechtelijkesanctieopgelegdkrijgen.HetOpenbaarMinisterieendebevoegde

bestuurlijkeinstantiedienenhieroverlegoverteplegen.Letop,eencombinatievanéén

vandezesanctiesmeteentuchtstrafisuiteraardwelmogelijk.187

185DROK,M.enMOKVELD,M.,“Wwft:sanctiesvoordeadviseur”,Loonzaken2011,n°3p.12-13186DROK,M.enMOKVELD,M.,“Wwft:sanctiesvoordeadviseur”,Loonzaken2011,n°3p.12187DROK,M.enMOKVELD,M.,“Wwft:sanctiesvoordeadviseur”,Loonzaken2011,n°3p.13

59

87.FIU-Nederlandalswaakhond.DeNederlandsewaakhondisdusdeFIU.Dieheefteen

uiterstvergelijkbaretaakalsdievandeCFIinBelgië.DenotarismoetrechtstreeksbijdeFIU

melden,endiebeslistdanofdezaakdoorverwezenwordtnaarhetOpenbaarMinisterieof

niet.Onderstaandschema,afkomstigvandewebsitevandeFIUgeefteengoedoverzicht.

Figuur1:MeldingsketeninNederlandenoverzichtvandegeldendieinverbandgebrachtwordenmetwitwassenenterrorismefunding.Bron:FIU-Nederland.

88.“Keepitsimple”.Behoudensderegelsmetbetrekkingtotdeobjectievemeldingsplicht,

zijnderegelsinbeidelandenzeergelijkaardig.188Erzijnmaarweinigsituatieswaarmenkan

vandenkendatzeinBelgiëaanleidingkunnengeventoteenverplichtemeldingterwijlditin

Nederlandniethetgevalzouzijn.

TochvalthetonswelopdatdeNederlandseregelgevingopeenveelduidelijkereen

eenvoudigeremanierhaardoelbereiktdandeBelgische.

InNederlandheeftmenéénwet,enéénuitvoeringsbesluit,mooisamengevoegdineen

gebruiksvriendelijkesitedievolstaanomheelduidelijktewetentekomenopwelke

188Zieinfra

60

beroepsgroepeenmeldingsplichtrusteninwelkgeval.Ditwordtaangevuldmeteen

eenvoudigelijstvanindicatorenvandeKBN,dieeffectiefalsindicatorengelden.

DeNederlandseWwftgebruiktverderdegewonedefinitiesuithetstrafrechtvoorde

begrippen“witwassen”en“financierenvanterrorisme”.Erisdusgeeningewikkeldelijstvan

basismisdrijven.Daardoorkunnenookgeenvraagtekensgeplaatstkanwordenbijbepaalde

wettelijkedefinitiesenzijnerminderofgeentegenstrijdighedenofonduidelijkhedeninde

gehanteerdebedragenvoordeobjectievemeldingsplicht.

AlsmendatvergelijktmetdeBelgischesituatiewaarwetemakenhebbenmeteenveelheid

aannormendieinternnaarmekaarverwijzenenvaaktegenstrijdigeofonduidelijke

bepalingenbevatten,kunnenweenkelvaststellendatdesituatieinhetNederlandserecht

veelduidelijkeris,endusmeerrechtszekerheidbiedt.

1.2.Verschoningsrecht:eentypischNederlandsconcept

89.Wetophetnotarisambt.Art.22vandeWnavoorzietdat:“denotaris,voorzovernietbij

ofkrachtensdewetandersisbepaald,tenaanzienvanalhetgeenwaarvanhijuithoofde

vanzijnwerkzaamheidalszodanigkennisneemttotgeheimhoudingverplichtis”.DeWna

voorzietmetanderewoordenineenberoepsgeheimdatwettelijkbeperktkanworden.De

meldingsplichtuitdeWwftiséénvandegevallenwaarbijdenotariszijnberoepsgeheim

opzijdientteschuiven.189

OpzichisditvolledigidentiekaanhetBelgischberoepsgeheim,maaropnieuwishethier

nuttigevenstiltestaanbijdemanierwaaroponzeNoorderburenditstructureren.Ze

makenimmerseenonderscheidtussenhetberoepsgeheimenhetverschoningsrecht.

189Ziehierovero.a.:P.BOKLAND,Wetophetnotarisambt,p.66e.v.;K.L.H.VANMENS&M.BOUALLOUCH,“DeWetMOT:meldplichtvoorvrijeberoepsoefenaren”,O&F2002,nr.52,p.83(hierna:K.L.H.VANMENS&M.BOUALLOUCH,“DeWetMOT:meldplichtvoorvrijeberoepsoefenaren”);J.H.M.VANLEIJEN,“Hetverschoningsrechtversusdeopsporing”,inMeerspreken,minderzwijgen?Overgeheimhouding,informatieplichtenverschoningsrechtvandenotarised.C.HECKVINCK&N.J.M.SJERPS,SduUitgevers2007,DenHaag,p.140e.v.;C.A.KRAAN,“Geheimhoudingsplichtenverschoningsrechtvandenotaris”,inMeerspreken,minderzwijgen?Overgeheimhouding,informatieplichtenverschoningsrechtvandenotaris,ed.C.HECKVINCK&N.J.M.SJERPS,SduUitgevers2007,DenHaagp.80e.v.;B.SWAEGERMAN,“Verschoningsrechtenzelfreguleringsplicht”,NJB,2011,p.411e.v.(hierna:B.SWAEGERMAN,“Verschoningsrechtenzelfreguleringsplicht”)

61

90.Verschoningsrecht.Hetverschoningsrechthoudthetrechtinomzichvoorderechterte

onthoudenvanhetdoenvaneengetuigenis.190InBelgiëkennenweookeendergelijkrecht,

alleenleidtmenhetbijonsgewoonafvanhetberoepsgeheim,zonderdaterechteen

afzonderlijketermmeteenapartewettelijkebasisvoorbestaat.191

InhetNederlandsrechtmaaktmenbewusteenonderscheidtussenbeidezaken.Enerzijdsis

erhetberoepsgeheim,enanderzijdshetverschoningsrecht.Beidezakenwordenexpliciet

ingeschrevenindewetenzijnvanmekaarteonderscheiden.Inhetgevalvandenotaris

vindtmendiensberoepsgeheimteruginart.21vandeWna.192Hetverschoningsrecht,dat

denotaris,maarookanderen,kaninroepen,vindtmenteruginart.165vanhetWetboek

BurgerlijkeRechtsvordering.

Art.165Rv.voorzietnamelijk:

“Eeniederdaartoeopwettigewijzeopgeroepen,isverplichtgetuigenisafteleggen.

Vandezeverplichtingkunnenzichverschonen:

a. deechtgenootendevroegereechtgenootdanweldegeregistreerdepartneren

devroegergeregistreerdepartnervaneenpartij,debloed-ofaanverwantenvan

eenpartijofvandeechtgenootofvandegeregistreerdepartnervaneenpartij

totdetweedegraadingesloten,eenenandertenzijdepartijinhoedanigheid

optreedt;

b. zijdietotgeheimhoudingverplichtzijnuithoofdevanhunambt,beroepof

betrekkingomtrenthetgeenhunindiehoedanigheidistoevertrouwd.”

91.Meldingsplichtversusverschoningsrecht.Hetverschoningsrechtheeftdustotgevolg

datdenotarisinprincipegehoudenisomgeengetuigenisinrechteafteleggenoverwathij

doordeuitoefeningvanzijnambttewetenisgekomen.Hetverschoningsrechtdientals

beschermtechniekvanhetberoepsgeheim.OfzoalsQuanthetstelt:“hetverschoningsrecht

vormtdekogelvrijevestvandegeheimhoudingsplicht”.193

NetzoalsinBelgiëisditrechtomzichteonthoudenomtegetuigennietabsoluut.Hetkan

inconflictkomenmetanderenormenensomswordthetwettelijkuitdrukkelijk

190J.C.H.MELISenB.C.M.WAAIJER,DeNotariswet,p.218191Zieo.a.F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.52;S.DEVOS,“Hetberoepsgeheimendegetuigenisinrechtevandenotaris”,T.Not.2015,afl.6,p.421e.v.192B.SWAEGERMAN,“Verschoningsrechtenzelfreguleringsplicht”,p.411e.v.193L.H.A.J.M.QUANT,“Advocaatenethiek”,Advocatenblad1995,p.19

62

uitgeschakeld.DitisondermeerhetgevalinhetkadervandeWwft.Principieelzoude

Nederlandsenotarisverplichtzijnvertrouwelijkeinformatiediehijtijdensdeuitoefening

vanzijnambtontvangtvoorzichtehouden,ingevolgezijnberoepsgeheim.MaardeWwft

voorziethierineenuitzonderingvoorhetmeldenvanpotentiëlegevallenvanwitwassenen

terrorismefinanciering.194

92.VerschilmethetBelgischeberoepsgeheim.Zoalsgezegdbekomenbeidelandenmet

huneigenwetgevingeengelijkaardigresultaat.Tochzijnereenaantalverschillen.Eersten

vooralkennenweinBelgiëgeenuitdrukkelijk,wettelijkvoorzien,verschoningsrecht.Men

leidtditafvanhetberoepsgeheim.

Daarnaastvoorzietart.165Rv.stelttweecategorieënvanpersonenvrijvanhetafleggen

vaneengetuigenisinrechte.Enerzijdsiserdedichtefamilie,anderzijdsmensendieonder

eenberoepsgeheimvallenzoalsbijvoorbeelddenotaris.HetvaltopdatmeninNederland

defamilieexplicietopneemtindezewettelijkebepaling,watinBelgiëniethetgevalis.195

TenslotteismeninNederlandzeerstriktinhettoekennenvaneenverschoningsrecht.

Enkelartsen,advocaten,notarissenengeestelijkenenerzijdsenverwantenanderzijds

kunnenditinroepen.Enditenkelvoorinformatiediezeontvangenhebbenbinnende

uitoefeningvanhunambt.196TerwijlnaarBelgischrechtdelijstvanberoepsgroependiezich

opeenberoepsgeheimkunnenberoepenomniettegetuigensteedslangerwordt,

waardoorsommigeauteurszichafvragenofhetindepraktijknogwelnutheeftommensen

opteroepenominrechtetegetuigen.197

194J.C.H.MELISenB.C.M.WAAIJER,DeNotariswet,p.233e.v.195F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.62196J.C.H.MELISenB.C.M.WAAIJER,DeNotariswet.,p.233e.v.;B.SWAEGERMAN,“Verschoningsrechtenzelfreguleringsplicht”,p.411e.v.197F.BLOCKX,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,p.62

63

1.3.Verschilinobjectievemeldingsplicht:contantebetalingentoegelatentot

15.000euro

93.Objectief07.VolgensdezeindicatoruithetUitvoeringsbesluitmoetdenotarisovergaan

totmeldinginhetgevaleencliënteentransactieuitvoert,ofwiluitvoeren,waarbijhijmeer

dan15.000eurocontantwilbetalen,ofwillatenuitbetalen.Deregelgeldtooktenaanzien

vantoonderchequesenandertoonderbetaalmiddelen.198

ErwordtuiteraardmeteeneenverbandgelegdmetdeBelgischeregelsinzakedebetaling

vandeverkoopprijsvaneenonroerendgoed,waarmengeencontantebetalingmeer

aanvaardt.199TervergelijkingmageenNederlandsenotarisindergelijkgeval,volgensde

Wwftendeeigenberoepsregels,“slechts”15.000eurocontantgeldaanvaarden.Dit

plafondvan15.000eurogeldtbovendienookvoorhetmeldenanderetransacties.200In

Nederlandmoetelketransactiewaarbijmeerdan15.000eurocontantgeldgemoeidis,

gemeldtewordenbijdeFIU.201NederlandhanteertopditvlakhetEuropesemaximum

plafond.202

94.BelgischeregelszijnstrengerdandeNederlandse.HetvaltopdatBelgiëhierinverder

gaatdanNederland.Terherinnering:inBelgiëmageenBelgischenotarisvoorde

verkoopprijsvaneenonroerendgoed0eurocashaanvaarden.Devolledigebetalingdient

viaoverschrijvingofviabankchequebetaaldteworden.Bovendiendienthet

rekeningnummerwaaropdeverkoopprijsbetaaldwerdopgenomentewordeninde

198J.C.H.MELISenB.C.M.WAAIJER,DeNotariswet,p.233e.v.199Ziesupra200P.BOKLAND,Wetophetnotarisambt,p.66e.v.;K.L.H.VANMENS&M.BOUALLOUCH,“DeWetMOT:meldplichtvoorvrijeberoepsoefenaren”,p.83;R.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”,p.72e.v.;www.fiu-nederland.nl201DeKoninklijkeNotariëleBeroepsorganisatiesteltindiversedocumentendatditbedragzowelafkomstigisuitdeWwftalsuitdeeigenberoepsregels.Art.8vanVerordeningvanberoeps-engedragsregelsvoorzietdathetbestuurvandeKBNzelfeenlimietkanopleggenvoorhetzelfinontvangstnemenvancontantgelddielagerzoukunnenzijndandieindeWwft.IneenouderetekstvanMelisenWaaijer,uit2003,wordtmeldinggemaaktvandemogelijkheidomeenlimietvan10.000eurointevoeren.WijhebbenechtergeendergelijkreglementaangetroffenennarondvraagbijeenaantalNederlandsenotarissen,hetKBNenanderenblijktdaternogsteedsgeenlimietingevoerdisvoorhetzelfinontvangstnemenvancontantebetalingen.Daardoorisdelimietvoorobjectievemeldingenencontantebetalingennogsteeds15.000euro.Zieo.a.J.C.H.MELISenB.C.M.WAAIJER,DeNotariswet,o.c.,p.235.BijnavraagwerdditechtertelefonischtegengesprokendoorhetKBN.202ZiehieromtrentsupraendeVierdeWitwasrichtlijn.

64

compromisenlaterookindeauthentiekeakte.Wordthiertegengezondigddanmoetde

notarisditmelden.203

95.Geenverplichtevermeldingvanhetrekeningnummer.BovendienlegtdeBelgische

Witwaswetookdeverplichtingopom,voordeverkoopvanonroerendegoederen,verplicht

hetrekeningnummertevermeldenwaarlangsdeverkoopprijsbetaaldwerd.204Ditiseen

verplichtingdiemeninNederlandnietheeftingevoerd.

96.Conclusieobjectievemeldingsplicht.Watbetreftdeobjectievemeldingsplichtgaat

BelgiëdusduidelijkverderdanNederland.Cashbetalingenbijvastgoedtransactieszijnin

Belgiëuitdenbozeengevennormalitersowiesoaanleidingtoteenmelding.Bovendien

moetmenverplichthetrekeningnummerwaarlangsbetaaldwordtopnemeninde

compromisendeauthentiekeakte.Ietswatindepraktijkveeleffectblijkttehebben.We

denkendanookdatdeBelgischeregelingopditvlakefficiënteris.

1.4.Verschillendeaanpakvandegewonefraude

97.Zwartgeld=witwassen.InNederlandverwijstmengewoonnaardewettelijkedefinities

vanwitwassen205enfinancierenvanterrorisme206uithetNederlandsestrafwetboekomte

bekijkenofeenverrichtingillegaalendusverdachtisofniet.Endiewettelijkedefinitieisbij

onzeNoorderburenbijzonderduidelijk.Hetgaatomelkevormvanverbergen,omzetten,

verhullen...van,enditisdeessentie,“voorwerpenwaarvanmenweetdatzeafkomstigzijn

vaneenmisdrijf”.207

Hetmaakthierbijnietuitofhetgaatomeenzwaarofeenlichtmisdrijf,enerbestaatgeen

lijstmetbasismisdrijvendiealdannietinaanmerkingkomen.Hetvolstaatdatmenweet,of

behoortteweten,dateenvoorwerpafkomstigisuiteenmisdrijfenmenereenverdere

transactiemeestelt.208

203Ziesupra204Art.20Witwaswet205Art.420bisSr.206Art.421Sr.207R.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”,o.c.,p.73208R.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”,p.73

65

BovendienheeftdeNederlandseHogeRaadin2008bevestigddatvermogensbestanddelen

waarbelastingopontdokenwerdkunnenwordenaangemerktalszijndevoorwerpen

“afkomstiguitenigmisdrijf”.209Ditisessentieelomdathierdoorookgeldenafkomstiguit

belastingsfraude,zonderenigegradatie,onderwitwassenkunnenvallen.Elkeeffectieve

transactiemetzwartgeldmoetinNederlanddusgemeldworden.Ditzonderenig

onderscheidtussengewonefraudeofernstigefraudezoalswedatkenneninBelgië.210

98.Duralex,sedlex.HetvaltopdatmenhierinhetNederlandsrechtweinigwoordenaan

vuilmaakt.Geldwaarbelastingopontdokenwordt,hoeweinigook,isgelddatafkomstigis

uiteenmisdrijfenvaltonderdemeldingsplichtvandeWwft.Alseennotarisdusgevraagd

wordtomeentransactieuittevoerenmetgeldwaarvanhijweetofmoetwetendathet

“zwartgeld”is,danmoethijditmeldenaandeFIU.Ditiseenstrenge,maarduidelijke

regeling.211

OfditindepraktijkbeterisdandeBelgischesituatiekunnenwevanopafstandmoeilijk

inschatten.Maarwekunnenwelaanduidendatdezeoplossingmeerrechtszekerheidbiedt

dandeBelgischewaardediscussieomtrenthetbegrip“ernstigefiscalefraude”nogvolop

leeft.

1.5.Besprekingvaneenaantalcases

99.TweerecentecasesuithetNederlandserecht.Inonzeopzoekingenkwamenwetwee

interessantecasestegendiewegraagwoudenbespreken.Deeerstecasebetrefteen

uitspraakvandeRechtbankvanDenHaagvan21oktober2013212enbehandeltfeitenuit

2009.Detweedecasebehandeltfeitendiezichgedurendeeenlangereperiodevoordeden

enwaarbijdenotarisnietalleenbeschuldigdwordtvanhetnietnalevenvanzijn

209HR7oktober2008,LJN,BD2774210P.DEHAAS,“Belastingsfraudeis(geen)witwassen,Weekbladfiscaalrecht,6790,27november2008,p.1336e.v.211Voorbepaaldeberoepsgroependieconstantzichthebbenophetvermogenvanhuncliëntenzoalsaccountantswordenhieropinanderewettenweluitzonderingenvoorzien,omtevermijdendatdeminstekleine,somsongewilde,fraudegemeldzoumoetenworden.Ditisechternietrelevantvoordenotaris,dienietonderdezebepalingenvalt.Zieo.a.R.A.FIBBE,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetwordengehangen”,p.77212RechtbankDenHaag,21oktober2013,13969,bronNJFS2014/6:www.njfs.jure.nl

66

meldingsplicht,maarookvanhetzelfdeelnemenaandewitwasoperaties.Ditbetrefteen

uitspraakvanhetHofvanAmsterdamvan27februari2015.213

100.RechtbankDenHaag21oktober2013.Eennotariswerdervanbeschuldigddathijzijn,

inart.16Wwftvervatte,meldingsplichtnietwasnagekomen,omdathijnagelatenhadom

meldingtedoenvanongebruikelijketransacties.Concreetginghetomeengevalwaarbijde

cliëntvandenotariszichopzettelijkzouverarmdhebben.Decliënthadimmers,viaeen

aantalconstructies,alleaandelenvaneenNederlandseB.V.verkochtaanLuxemburgse

vennootschaptegendeprijsvan1euro.TegelijkertijdwerdeenvorderingvandeB.V.ten

belopevanmeerdan75.0000euroverkochtaaneenandereB.V.,vertegenwoordigddoor

dezelfdecliënt,vooreenbedragvan10.000euro.Eenduidelijkgevalvanopzettelijke

faillissementsfraude,waarbijdecliëntdebedoelinghadomhetvermogenvandeeerste

B.V.zoveelmogelijkteledigenopdatschuldeisersdefactogeenverhaalmeerzouden

kunnenuitoefenentegendieB.V.

Denotarisinkwestieheeftbovendien,ineenpogingzichteverdedigengestelddathijzijn

cliëntgewaarschuwdhadvoorzijnmogelijkpaulianeushandelen,watvolgensderechtbank

bevestigddatdenotariswistdatdetransactiesongebruikelijkwaren.

Derechtbankgaaterbijgevolgvanuitdatopgrondvandesubjectieveindicatordenotaris

behoordetewetendathiersprakewasvaneenongebruikelijketransactie,endathijdiedus

diendetemelden.Bovendienstondenigetijdlatereenartikelindekrantwaaruitbleekdat

dezecliëntbeschuldigdwerdvanfaillissementsfraude.Aangeziendenotaris,nochbijhet

verlijdenvandeaktes,nochbijhetlezenvandekranteenmeldingdeedbijhetFIUwerdhij

veroordeeldvoorhetmiskennenvanzijn(subjectieve)meldingsplicht.

101.HofAmsterdam27januari2015:“Klimop-zaak”.Eenoudnotariswerdbeschuldigd

vanmeerderemisdrijven.Inhoofdordewerdhijbeschuldigdvanhetzelfdeelnemenaan

witwasmisdrijven,omkopingenvalsheidingeschrifte.Bijkomstigwordthierbijdoorhet

OpenbaarMinisterieaangehaalddatdenotarisinhetkadervaneenheelaantalvandeze

vermeendeverrichtingen,uiteraardookdieverrichtingennietgemeldheeftenalduszijn

213HofAmsterdam,27februari2015,633,bronNJFS2015/109via:www.njfs.jure.nl

67

meldingsplichtuitart.16Wwftnietnakwam.HetHofvanAmsterdamdoetuitspraakin

beroep.

Defeitenvanhetarrestzijnernstigenvrijcomplex.Samengevatkomtheteropneerdat

eennotarisdeelnamineenheleserievastgoedtransactieswaarbijvaakopdezelfdedag

bepaaldegoederenalmetgrotemeerwaardenaanverschillendepersonenwerden

doorverkocht.Hierbijwerdenookeenaantalvennootschapsrechtelijkconstructiesopgezet

metalsenigebedoelingomhettracerenvandetransactiestebemoeilijken.Bovendien

werdennotitiesvandenotarisaangehaalddoorhetHofwaaruitzoublijkendathijerggoed

wistdatdergelijketransactiesgemeldmoestenwordenonderdetoenmaligeMOT-wet.214

GeziendenotarisdezeongebruikelijketransactiesnietmelddewerdhijdoorhetHofvan

AmsterdamschuldigbevondenaanhetnietnalevenvandebepalingenuitdeMOT-wet.Hij

werdbovendienverderookschuldigbevondenaanwitwassen,omkopingenvalsheidin

geschrifteenwerdintotaalveroordeeldtoteengevangenisstrafvan4jaar.

214Wetmeldingongebruikelijketransacties.DitisdevoorgangervandeWwft;waarvandeinhoudelijkebepalingennuindeWwftzijnopgenomen.Ziesupra.

68

1.6.VergelijkingvandecijfersvandeCFIendeFIU

102.MindermeldingeninNederland.AlswedecijfersuitderapportenvandeCFIende

FIUvergelijkenkomenwetotvolgendeanalyse.

België Nederland

2012 -587meldingen

-van224verschillende

notarissen

-waarvan14doorverwezen

werdennaarhetO.M.

-440meldingen

-van123verschillende

notarissen

2013 -967meldingen

-van312verschillende

notarissen

-waarvan7doorverwezen

werdennaarhetO.M.

-344meldingen

-van136verschillende

notarissen

2014 -1373meldingen

-van376verschillende

notarissen

-waarvan11doorverwezen

werdennaarhetO.M.

-226meldingen

-van115verschillende

notarissen

HetaantalmeldingligtinBelgiëdusduidelijkhoger.In2014warenerinBelgiëmeerdan5

keermeermeldingendaninNederland.Wijdenkendatdithoofdzakelijktewijtenisaanhet

feitdaterinBelgiëmindermetcontantgeldbetaaldkanwordendaninNederland.

DeNederlandsenotarisbeschiktovereenruimeremargevooraleerhijobjectiefmoet

melden.Eenverkoopwaarbij10.000euroincashbetaaldwordtgeeftinNederlandgeen

aanleidingtotmelding,terwijlditinBelgiëwelhetgevalis.

DeBelgischenotarissenvoerenhuntaakduidelijkgewetensvoluitenmeldendanookvele

verdachtetransacties.215Maaralswezienhoevaakditgaatommeldingopgrondvande

objectievemeldingsplichtenhoeweinigvandiemeldingeninBelgiëeffectiefworden

215Ziesupra

69

doorverwezennaarhetparketdanleidenweafdatdecijfershoogzijn,zonderdatde

meestevandiegevalleneffectievegevallenvanwitwassenofterrorismefundingzijn.216De

rapportenvandeFIUgevenechternietweerhoeveelvandiemeldingenperberoepsgroep

uiteindelijkdoorverwezenworden.Hetisdanooknietmogelijkditexacttevergelijkenvoor

degroepvanhetnotariaat.OnderstaandegrafischevoorstellinguithetrapportvandeFIU

van2014geeftweleenbeterbeeldhoeveelvandegemeldeongebruikelijketransactiesin

Nederlandnualdannietdoorverwezenworden.Ditzijnechteralgemenecijfers.We

hebbendusgeencijfersperberoepsgroep,maargrossomodogeeftditweleenbeeld.De

FIUgeefttrouwenszelfaandatdecijfersnietmetelkaarinverbandgebrachtkunnen

worden.

Figuur2.Watgebeurterverdermetdeongebruikelijkeverrichtingendiegemeldworden?BronFIU-Nederland.

OnsinziensschetsendezecijferseenzeergelijkaardigbeeldzoalswedatinBelgiëzien,

waarbijspecifiekvoorhetnotariaat,ongeveer1à2%vandemeldingenaanleidinggeefttot

eendoorverwijzingnaarhetOpenbaarMinisterie.

216Ziesupra.Terherinneringslechts1à2%vandemeldingendoornotarissenwordtvolgensdestatistiekenvandeCFIdoorverwezennaarhetparket.

70

103.OokNederlandkrijgtgoedepuntenvandeFAG.Belgiëkreegrecenteenpositieve

evaluatievandeFAG.217MaarookNederlanddoethetvolgensdeFAGgoed.Inhet

recentsterapportisdeFAGpositiefoverNederland.218Degrootstetekortkomingtotnog

toewashetnietapartstrafbaarstellenvanterrorismefinancieringendatissinds2013

weggewerkt.OokNederlandiseengoedeleerlingvolgensdeFAG.

1.7.ConclusieNederland

104.Meerduidelijkheid,minderverregaandeobjectievemeldingsplicht.Watwe

besluitendkunnenmeenemenoverdemeldingsplichtvandeNederlandsenotarisisdatde

wetgevingbeduidendeenvoudigerenduidelijkerisdandeBelgische.Hetgeheelvan

normenwordtbovendiengoedgecoördineerdopdewebsitevandeFIUwaarnaastde

basiswetgevingookdeindicatoreneneenaantalcasesvermeldworden.Enditper

beroepsgroep.Waardoordezewebsiteeenzeereenvoudigeengebruiksvriendelijketoolis

voorelkeberoepsgroepdieonderdebepalingenvandeWwftvalt.

NaarstructuurenduidelijkheiddoenonzeNoorderburenhetonsinziensbeter,hetgeen

zeerbelangrijkisvoorderechtszekerheid.Ookhetfeitdathetwitwassenvangelden

afkomstiguitelkevormvanfraudegemeldmoetworden,zonderonderscheidtussenzware

enminderzwaregevallen,vermijdtveelrechtsonzekerheidendiscussiezoalswijdiekennen

metbetrekkingtothetbegrip“ernstigefiscalefraude”.

WaarBelgiëhetvolgensonsdanwelbeterdoetdanNederlandisophetvlakvande

objectievemeldingsplicht.HetisinBelgiëveelmoeilijkeromnogmetcashgeldtebetalen,

enindestrijdtegenwitwassenenterrorismefinancieringlijktditeenergbelangrijk

instrumenttezijn.AlbewijsthetgoederapportvanFAGoverNederlanddateen

“nultolerantie”quacashbetalingen,geenmustisomgoedtescoren.

217Ziesupra218Voorhetvolledigerapportzie:http://www.fatf-gafi.org/media/fatf/documents/reports/mer/FUR-Netherlands-2014.pdf

71

2.DemeldingsplichtvandeFransenotaris

2.1.Algemeenrechtskader

105.De“Codemonétaireetfinancier”alsgrondslagvandeverplichtingenvandeFranse

notaris.InhetFransrechtwordenhetcliëntenonderzoekendemeldingsplichtvande

notarisopgenomeninde“Codemonétairetfinancier”219.Eenapartecodexdieallerlei

financiëleregelsgroepeert,dieweinbepaaldematemetBelgisceWetboekEconomisch

Rechtkunnenvergelijken,alisdeFranseCodemonétaireetfinancierrepressieverdanhet

BelgischeWER.

106.BelangrijkeinvloedvanhetEuropeserecht.NetzoalsinBelgiëenNederlandisdeze

wetgevinghetresultaatvandeomzettingvandeEuropeseWitwasrichtlijnen,diegeleidelijk

aanenvaaklaattijdig,inhetFranserechtomgezetwerden.220Wemerkeneengelijkaardige

evolutieop,waarbijeerstenkelfinanciëleinstellingenenenkelmetbetrekkingtotgelden

afkomstiguitdrugshandelverplichtingenopgelegdwerden.Inlaterestadiawerdhet

toepassingsgebiedvandebepalinguitdeCodemonétaireetfinancieruitgebreid,zowel

naarhetsoortbasismisdrijvenalsnaarhetaantalsectorendieonderworpenwerdenaan

dezebepalingen.221

Sindseenordonnantievan2004,diesindsdienenkelemalengewijzigdwerd,vallende

Fransenotarissen,enbepaaldeanderejuridischeberoepen,ookonderdetoepassingvande

zesdetitelvandezeCodex.222

219Codemonétaireetfinancier,https://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?cidTexte=LEGITEXT000006072026,hiernakortweg“C.mon.Fin.”.220A.MET-DOMESTICI,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblanchimentd’argentdansl’Unioneuropéenne”,RDUE2015,p.221(hiernaA.MET-DOMESTICI,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblachimentd’argentdansl’Unioneuropéenne)221ZiesupraenvoordealgemeneinternationaleevolutieenvoordespecifiekeevolutieinFrankrijkzieo.a.J.SPREUTELS,“Lerôledudispositifanti-blanchimentdanslaluttecontrelefinancementduterrorisme”,RDUE2015,p.232e.v.(hiernaJ.SPREUTELS,“Lerôledudispositifanti-blanchimentdanslaluttecontrelefinancementduterrorisme”);J.RIFFAULT,“Leblanchimentdecapitauxendroitcomparé”,RSC1999,p.232e.v.222T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,JCP.N.2014,n°7,p.1096(hierna:222T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”);A.MET-DOMESTICI,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblanchimentd’argentdansl’Unioneuropéenne”,p.221;J.SPREUTELS,“Lerôledudispositifanti-blanchimentdanslaluttecontrelefinancementduterrorisme”,p.233e.v.

72

2.2.BeknoptebesprekingvandemeldingsplichtvandeFransenotaris

107.Art.L.561-3totL.561-35C.mon.fin.Vandaagdedagwordtdemeldingsplichtvande

FransenotarisbeheerstdoordebepalingenindeartikelenL.561-3totL.561-35vande

Codemonétaireetfinancier,waarbijdemeldingsplichtspecifiekinart.L.561-15C.mon.fin.

beschrevenstaat.

Art.L.561-15C.mon.fin.bepaalt:

“I.Lespersonnesmentionnéesàl’articleL.561-2sonttenues,danslesconditionsfixésparle

présentchapitre,dedéclarerauservicementionnéàl’articleL.561-23lessommesinscrites

dansleurslivresoulesopérationsportantsurlessommesdontellessavent,soupçonnentou

ontdebonnesraisonsdesoupçonnerqu’ellesproviennentd’uneinfractionpassibled’une

peineprivativedelibertésupérieureàunanouparticipentaufinancementduterrorisme.

II.Pardérogationlespersonnesmentionnéssàl’articleL.561-2déclarentauservice

mentionnéàl’art.L.561-23lessommesouopérationsdontellessavent,soupçonnentouont

debonnesraisonsdesoupçonnerqu’ellesproviennentd’unefraudefiscale,lorsqu’ilya

présenced’aumoinsuncritèredéfinipardécret.”

108.AnalysevandemeldingsplichtvandeFransenotaris.DeFransenotarissenvallen

ondertoepassingvandezebepalingomdatzeexplicietinart.L.561-2C.mon.fin.vermeld

wordenalseeninstellingdieonderdetoepassingvanTitelVIvandezeCodexvallen.

Wanneereennotaris,bijhetopstellenvaneenakteenzelfsbijhetlouterebijstaanvaneen

cliëntlosvanhetfeitoferaldannieteenakteopgesteldwordt,vaststeltdater

vermogensbestanddelengebruiktwordenwaarvanhijweetofvermoedtdatzeafkomstig

zijnuiteenmisdrijfdatstrafbaarwordtgesteldmeteencelstrafvanmeerdan1jaar,

terrorismefinancieringofuitfiscalefraude,danmoethijdezeverrichtingmeldenaande

“Cellulefrançaisedeluttecontreleblanchimentdecapitauxetlefinancementde

terrorisme”.223

109.Hetvermoedenofdefeitelijkekennisvandenotarisalsbasisvooreenmelding.De

Fransewettekstisduidelijk:hetishetvermoedenofdefeitelijkekennisvandenotarisdie

223Cellulefrançaisedeluttecontreleblanchimentdecapitauxetlefinancementdeterrorisme.Hiernakortweg“Tracfin”.Zievoormeerinformatie:http://www.economie.gouv.fr/tracfin/accueil-tracfin

73

aandebasisligtvaneenmelding.HetFransesysteemisdusgeensysteemvan

automatischeofobjectievemelding,maareensysteemwaardenotarisgevalpergevalzijn

vermoedendienttevolgen.224

Hetisevidentdatwanneereennotariseffectiefweetdatgeldwitgewassenwordt,hijdit

dienttemelden.Maarindemeestesituatieszullencliëntenmetdezeinformatieniette

kooplopen.Vandaardatindepraktijkdemeestemeldingengebaseerdzullenzijnopeen

vermoedenvaneenFransenotaris.EnhetwezeduidelijkdatditvermoedeninFrankrijk

volstaat.225DitstaatletterlijkzoindeFransewettekst.226

110.Vanafwanneeriserdansprakevaneenvermoeden?NadeanalysevanhetBelgische

enNederlandsesysteemvalthetonsopdathetFransesysteemveelmeerbelanghechtaan

eensubjectiefcriterium,metnamehetvermoedenvandenotaris,danaanallerlei

objectieveindicatoren.Tochishetbelangrijkaanteduidendatditvermoedeneen

objectievebasismoethebben.227

Wettelijkwordenenkelindicatorenvoorzienomtekunnenbepalenoferaldannietsprake

kanzijnvanvermogensbestanddelenafkomstiguitfinanciëlefraude.228Voordeandere

basismisdrijvenwaaruitdevermogensbestanddelenafkomstigkunnenzijn,metname

terrorismefinancieringofmisdrijvenwaareengevangenisstrafvantenminstenéénjaarop

staat,voorzietdeFransewetgeverzelfgeenindicatoren.

Indiegevallenmoetmen“aucasparcas”analyserenofer,inhoofdevaneennormaal

voorzichtigenotaris,eenvermoedenvanillegaleherkomstmoetbestaaninhoofdevande

notaris.CassinenNicoulaudstellendatditmeermoetzijndaneenlouterbuikgevoel.229

Watzedaarmeebedoelenisdathetvermoedenvandenotarisgebaseerdmoetzijnop

objectievecriteria.Bijvoorbeeldhetfeitdatdebetaaldesomvoordeovernamevaneen

224T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1100e.v.225T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1101226Art.L.561-15C.mon.fin.227A.MET-DOMESTICI,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblanchimentd’argentdansl’Unioneuropéenne”,p.223228Ziehiervoor:Décretdu16juillet2009prispourl’applicationdel’articleL.561-15.II.ducodemonétaireetfinancier,JORP18juillet2009,p.11978,art.2;hiernakortweg“Decreetvan2009”.229T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1100e.v.

74

vennootschapuitzonderlijklaagisofdatdeverkoopprijsvaneenhuisuitzonderlijkhoogis.

Ditzijnobjectieveindicatiesdaterietsaandehandkanzijn.

ZonderdestellingvanCassinenNicoullaudtewillenontkrachtenmoetenwewelopmerken

dathetFransesysteem,invergelijkingmetNederlandenBelgië,tochmeerberoepdoetop

het“buikgevoel”vandenotaris.Watnietnoodzakelijknegatiefdienttezijn.

111.Objectieveindicatorenvoorvermogensbestanddelendiemogelijksafkomstigzijnuit

fiscalefraude.DeCodemonétaireetfinanciermaakteenduidelijkonderscheidtussen

transactiesmetvermogensbestanddelenafkomstiguitfiscalefraudeen

vermogensbestanddelenafkomstiguitmisdrijvenwaareenstrafvantenminste1jaar

opsluitingopstaat.Enkelvoorvermogensbestanddelendiemogelijkuitfiscalefraude

afkomstigzijnbestaanerdecretaleindicatoren.Inart.2vanhetdecreetvan16juli2009

worden16mogelijkeindicatorenopgenomen.Dezezijnzeergelijkaardigaandeindicatoren

dieweterugvindeninBelgiëvoordeernstigefiscalefraude.230Zovindeneronderandere

volgendeindicatorenterug:

- hetgebruikenvanvennootschapsconstructies(“sociétésécran”)

- hetverkopenvanhuizenaaneenmanifesttelageoftehogeprijs

- hetontbrekenvaneenbewijsvandeoorsprongvandegelden

- hetgebruikvanbuitenlandserekeningdoorinwonersuitFrankrijk

- maarook:elkeverrichtingdieinfunctievandegewoonlijkeverrichtingenvande

cliëntongewoonlijkis

- ...

Vanzodraéénvandeindicatorenaanwezigiskanersprakezijnvangeldenafkomstiguit

fraudeendientdenotarisopzijnhoedetezijn.231

112.Vrijstellingvanmeldingbijhetbepalenvanderechtspositievandecliënt.Art.L.561-

3,III.C.mon.fin.voorziet,netalsinNederlandenBelgië,eenvrijstellingopde

meldingsplichtwanneereennotarisadviesgeeftaancliëntomdiensrechtpositiete

230Zieinfra:ditzijneigenlijkdeindicatorenvoorhetvroegerebegripernstigefiscalefraudealdannietgeorganiseerddiegewoonletterlijkovergenomenwerden.231S.LAVRIC,“Blanchimentlesobligationsdevigilanceetdedéclarationprécisées”,D.2009,p.2030;T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1100e.v.

75

bepalen.Hetclichévoorbeeldwaarbijeenerfgenaameengrotesomcashgeldaantreftin

hethuisvandeerflaterenaandenotarisvraagtwathijhierdientmeetedoen,geeftookin

Frankrijkgeenaanleidingtoteenmelding.Indiendiecliëntechterverdergaatenbijde

notarisaandringtomactiefmeetewerkenaanhetwitwassenvandiegelden,danmoetde

notarisuiteraardzijnambtweigerenenditmeldenaanTracfin.232

113.MeldenbijTracfin.NetzoalsinBelgiëenNederlanddientdenotarisdeverdachte

transactievoorafgaandtemeldenbijeennationaalorgaandatalsfilteroptreedtussende

melderenhetOpenbaarMinisterie.Tracfinkandenotarisdanvragenomdehandelingniet

uittevoerenofkantoestaandatdenotarisdetransactieuitvoert.233HetisTracfindat

beslistofeenmeldingdoorverwezenwordtnaarhetOpenbaarMinisterieende

doorvermeldingbevrijdtnetalsinBelgiëenNederlanddemeldervanelkeaansprakelijkheid

opvoorwaardedathijgeenmededelingdoetvandegedanemeldingaandecliënt.Ookin

Frankrijkgeldtdatmeninallestiltedienttemelden.234

TracfinbeschiktwelovermeermachtdandeBelgischeCFIofdeNederlandseFIUomdatzij

zelf,enzondertussenkomstvanhetparket,kunnenovergaantothetinbeslagnemenvan

deverdachtevermogensbestanddelen.235

114.Sanctiesvoordenotaris.NetzoalsinBelgiëenNederlandmoetmeneenonderscheid

gaanmakentussendesituatiewaarbijdenotarisveroordeeldzouwordenvoorhetzelf

meewerkenaanhetwitwassenofhetfinancierenvanterrorismeendegevallenwaarbijhij

“gewoon”nalaattemeldenofdathijdegedanemeldingmeedeeltaandecliënt.236

WanneerdeFransenotarisnalaattemeldeninsituatiesdathijdithadmoetendoenmaakt

meneenonderscheidalnaargelangofdenotaristergoedertrouwhandeldeofniet:

- handeldehijtergoedertrouwdanriskeerthijenkeleentuchstraf,

232Zieo.a.A.MET-DOMESTICI,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblanchimentd’argentdansl’Unioneuropéenne”.,p.224;T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1100e.v.233Art.L561-25C.mon.fin.234Art.L561-25enart.561-26C.mon.fin.235Art.L.562-2C.mon.fin.;J.RIFFAULT,“Leblanchimentdecapitauxendroitcomparé”,RSC1999,p.234236Hetzogenaamdetippingoffverbod

76

- handeldehijterkwadertrouw,danishijmedeplichtigaanhetwitwassenenriskeert

hijeensanctiediekanoplopentot5jaargevangenisstrafeneenboetetot375.000

euro.237

Alsmenomwillevanandereredenendanhetlouterenietmeldenkanaannemendatde

notariszelfdeelnamaandewitwasoperatiedanriskeerthijopnieuwtot5jaar

gevangenisstrafeneenboetetot375.000euro.238

WanneerdenotaristenslotteovergegaanistotmeldingbijTracfin,maarditalsnogaande

cliëntverteltkanhijeenboetetot22.500eurooplopen.239Naastdezestraffenkanhij

uiteraardooknogeentuchtsanctiekrijgenvoordeanderegevallendandesituatiewaarin

hijtergoedertrouwnalieteentransactietemelden.240

2.3.Explicieteuitzonderingophetberoepsgeheim

115.WeinigverschilmetdeBelgischesituatie.Wezullennietdieperingaanopdefiguur

vanhetberoepsgeheimvandeFransenotarisopzich,omdatdiezeergelijkaardigisaande

uitvoerigbesprokenBelgischesituatie.241NetzoalsinBelgiëgaatmenervanuitdatde

Fransenotarishetnalevenvandewetaleersteplichtmoetvooropstellen.De

meldingsplichtvoorzienindeCodemonétaireetfinanciervormeneenexplicietewettelijke

uitzonderingophetberoepsgeheim.242Alsmentemakenheeftmeteentransactiedie

binnenhetvermoedenvanart.L.561-15C.mon.fin.valt,danmoetdenotarisverplicht

meldenenmaghijzichbijgevolgnietberoepenopzijnberoepsgeheimombepaalde

informatieachtertehouden.Demeldinggebeurtechterwelopstukkenennietter

plaatse.243

237Art.324-1vandefranseCodepénal,hierna“C.pén.”238Art.324-1C.pén.239Art.L.574-1C.mon.fin.240S.LAVRIC,“Blanchimentlesobligationsdevigilanceetdedéclarationprécisées”,D.2009,p.2030;T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1100e.v;241Ziesupra242M.FEFERMAN,“Confidentialitéetpréventioncontreleblanchimentdecapitaux.Normesetbonnespratiquespourassurerlerespectdesdonnéespersonellesdesclients,seprémunircontrelerisquedesanctionetgarantirlasécuritédesprofessionelsdel’immobilier.”,AJDI2011,p.39e.v.(hierna242M.FEFERMAN,“Confidentialitéetpréventioncontreleblanchimentdecapitaux.Normesetbonnespratiquespourassurerlerespectdesdonnéespersonellesdesclients,seprémunircontrelerisquedesanctionetgarantirlasécuritédesprofessionelsdel’immobilier.”)243Art.L.561-26C.mon.fin.;T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1103

77

WemerkenopdatBelgiëenFrankrijkhetberoepsgeheimendezewettelijkeuitzondering

quasiidentiekstructureren.EnkelinNederlandzienweviadefiguurvanhet

verschoningsrechteenandereaanpakomtoteengelijkaardigeoplossingtekomen.

2.4.Geenobjectievemeldingsplicht

116.GeenplafondsenobjectievemeldingsplichtinFrankrijk.DeFransenotarismoetniet

zoalsdeNederlandseenBelgischenotarissowiesoovergaantotmeldingvantransacties

waarbijeendeelvandeprijsincashgeldbetaaldwordt.ErwordeninFrankrijkgeen

plafondsgehanteerd.Hetzouuiteraardwelkunnendatsommigecontantebetalingenbij

eennormaalvoorzichtigeFransenotarisbepaaldevermoedenscreërenwaardoorhijop

grondvanzijnsubjectievemeldingsplichtuitart.L.561-15C.mon.fin.alsnogovergaattot

eenmelding.Maarditmoetmenonderscheidenvaneenechteobjectievemeldingsplicht

zoalsinBelgiëeninNederland.244

117.IsditdanweleencorrecteomzettingvandeWitwasrichtlijnen?Inhetkaderde

Europeseharmonisatievalthetopdatertussendedriebestudeerdelidstatengrote

verschillenbestaanmetbetrekkingtotdezezogenaamdeobjectievemeldingsplicht.In

Belgiëmoethetbetalenvan1eurocashgeldbijdeverkoopvaneenonroerendgoedin

principegemeldwordenbijdeCFI.Hetzelfdegeldtalshetrekeningnummerwaarlangsmen

deverkoopprijsgaatbetalenzouontbrekenindecompromis.InNederlandgeeftmende

notarisietsmeermarge.Daarmoetennotarissenalletransactieswaarzemeeincontact

komenwaarineenbedraghogerdan15.000euroincashbetaaldwordt,gemeldworden

aandeFIU.

InFrankrijkspelendezebedragen,voordemeldingsplicht,opzichgeenrol.Maarkandit

wel?

Art.34vandeVierdeWitwasrichtlijnvoorzietenkeldat“alleverdachtetransactiesgemeld

moetenworden”.245DeFransewetvoldoetdusweldegelijkaandevereistenvande

Witwasrichtlijn.NederlandenBelgiëhebbenerbewustvoorgekozenomeenstapverderte

gaan.NederlandheefthetbedragwaarbovenmenbinnendeEuropeseUnieinprincipe

244Ziesupra245Art.34,1VierdeWitwasrichtlijn

78

geencontantebetalingenmagontvangen,metname15.000euro,alsbasisgenomenenin

Belgiëismenvoordeverkoopvanonroerendegoederennogverdergegaan.Maardatwas

dusgeenEuropeseverplichting.

118.IsditeenminderefficiënteomzettingvandeWitwasrichtlijnen?DeFAGheeft

Frankrijkinzijnrapportvan2011zekernietopdevingersgetiktomdathetgeenobjectieve

meldingsplichtvoorzienheeft.246HetiszekercorrectdatBelgië,doorhetinvoerenvande

nultolerantievoorcontantebetalingenvandeverkoopprijsvaneenonroerendgoed,heel

vergaatindeimplementatieendatdeFAGditaanmoedigt.247

Zoalshiervoorreedsgezegdheeftditvoordepraktijk,volgensons,eenafschrikkende

werkingdienietonderschatmagworden.Maartegelijkertijdresulteertditookwelinenorm

veelmeldingen.Datismooivoordestijgingvandestatistieken,maarmenmoetzich

afvragenofditdewerklastvandeCFInietnodeloosheeftdoenstijgen?Ineenlandals

Belgiëmeteen1.164talnotariatenisditnoghaalbaar.248MaarineenlandalsFrankrijkmet

met5.906notariatenriskeertmenbijdeinvoeringvaneenobjectievemeldingsplicht

Tracfintebegravenondermeldingen.EnalswecijfersuitBelgiëanalyserenmerkenweop

datdemeldingenalsgevolgvandeobjectievemeldingsplichtmeestalgeenaanleiding

geventoteendoorverwijzing.Demeestevandiegevallenzijnnamelijkadministratieve

foutenengeenechtegevallenvanwitwassenofterrorismefinanciering.

2.5.OokdeFransenotarismagzelfmaximaal3.000euroincashontvangenen

deFransmanmagmaar1.000euroincashmeerbetalen

119.Aanpassingenindemanierwaaropcliëntendenotarisbetalensinds2013.Sinds13

april2013moetenallebetalingenvanauthentiekeaktenbijdenotarisdiemeerdan10.000

eurobedragenverplichtperoverschrijvinggebeuren.249Sinds1januari2015isdatbedrag

nogverderverlaagdnaar3.000euro.250Menkannietontsnappenaandetoepassingvan

246Zieo.a.p.507e.v.en659e.v.vanhetrapportvandeFAGoverFrankrijkvan2011:http://www.fatf-gafi.org/media/fatf/documents/reports/mer/MER%20France%20ful.pdf247Ziesupra248Ditwashetactuelecijfereind2014.Bron:www.notaris.be249X.,“Virementsbancairesobligatoires:lafindeschequeschezlesnotaires”,NotairesParisIledeFrance,www.notaires.paris-idf.fr250X.,“Levirementbancaireobligatoiredansleétudesdenotairesau-delàde3.000euros”,NotairesParisIledeFrance,www.notaires.paris-idf.fr

79

dezebepalingdooreenbetalingtegaanopsplitsen.Alsmenbijvoorbeeld5.000euromoet

betalenbijdeFransenotarisismenverplichtomhetgehelebedragoverteschrijven.251

Menmagnietzeggendatmenintweekeerzalbetalenentweekeer2.500euroincash

betalen.Ookhetgebruikvaneenchequebijdenotaris,watinFrankrijknogsteedseen

aanvaardbetaalmiddelis,issinds2013uitgesloten.

Bovendiengeldt,sinds1september2015,ingevolgeeenanderdecreeteenalgemeen

verbodvoorinwonersuitFrankrijkomdemeestevanhunschuldenvanmeerdan1.000

euronogcontanttevereffenen.252

120.Watwilditnuconcreetzeggen?UithetbovenstaandevolgtdateenFransenotaris

geencontantebetalingenvanmeerdan3.000euromeermagontvangenendateenFranse

burgerschuldenvanmeerdan1.000euro,bijvoorbeeldtenaanzienvaneennotaris,niet

meercontantmagbetalen.Ditzijnnormenomfraudeenwitwassenvangeldentegente

gaan,maarletopdithoudtgeenobjectievemeldingsplichtinvoordeFransenotaris.

Uiteraardkanhetaandringenommetcontantgeldtebetalenweleen“trigger”zijnombij

denotariseenvermoedenvanillegaleherkomstentedoenontstaan.Zekeralsdecliënt

geenbewijsvandeoorsprongvandegeldenzoukunnenvoorleggen.253

2.6.Andereondersteunendeindicatoren

121.Indicatorendiewijzenopfiscalefraude.Dezeindicatorenwordenzoalsgezegdinhet

Decreetvan2009opgesomd254.Dezeindicatorenbesprekenweookinhetvolgendepunt

overdefiscalefraudeietsuitvoeriger.

122.Andereindicatoren.Buitendeindicatorenvoorgeldenafkomstiguitfraudevoorziet

deFransewetgevernietinwettelijkeindicatoren.Omtewetenofdegeldennualdanniet

afkomstigkunnenzijnvanmisdrijvendiestrafbaarzijnmeteengevangenisstrafvanten

251Décretdu20mars2013relatifauxpaiementseffectuésoureçusparunnotairepourlecomptedespartiesàunactereçuenlaformeauthentiqueetdonnantlieuàpublicitéfoncière,JORF22mars2013p.448252Décretdu24juin2015pourl’applicationdel’articleL.112-6ducodemonétaireetfinancierrelatifàl’interdictiondupaiementenespècesdecertainescréances,JORF27juin2015,p.10881253Zieart.2vanhetDecreetvan2009254Ziesupra

80

minsteéénjaarofterrorismefinanciering,moetdenotarisvoornamelijkzijnbuikgevoel

volgen.

Insommigegevallenkanhetergduidelijkzijn.Mendenktuiteraardaan

vermogensbestanddelendieafkomstigkunnenzijnuitdedrugshandel,mensensmokkel,

illegalewapenhandel...Maarindepraktijkzalhetvaakmoeilijkerzijnomeffectiefte

achterhalenofgeldennualdannietillegaalbekomenzijnindezinvanart.L.561-2C.mon.

fin.

Omdatdewetgeverditnietzelfgeregeldheeft,hebbenzowelTracfinalshetParijse

notariaateenaantallouterindicatieveparameteresopgesomddieeenvermoedenvan

illegaleherkomstkunnenenmoetenopwekken.255Dezeindicatorenspelenhunrolinde

praktijk,maarhebbeninprincipegeenwettelijkewaarde.

123.Verschilmetanderelanden.IndemeesteandereEuropeselandenheeftdewetgever

welzelfindicatorenopgesteld.DitishetgevalinNederlandeninBelgiëenvolgensDargent

ookinDuitsland,OostenrijkenSpanje.256

WatonshierbijopvaltisdatdeFransenotaris,ondanksdeafwezigheidvanwettelijke

indicatoren,erinslaagtomditrisicozelfgoedinteschatten,watonspersoonlijkdevraag

doetstellenofdergelijkewettelijkeindicatorenwelzobelangrijkzijn?Zoalswezageninde

Nederlandserechtspraaklijkendievooralhandigomachterafeennotarisaansprakelijkte

kunnenstellenopgrondvaneenobjectieveregel.Maarvooreennormaalvoorzichtige

notariszalhetbuikgevoelwaarschijnlijkdeterminerenderzijndandeindicatoren.

2.7.Verrichtingenmetvermogensbestanddelenafkomstiguitfiscalefraude

dienenookgemeldteworden.

124.16indicatorenomtebepalenofvermogensbestanddelenafkomstigzijnvanfiscale

fraude.SindshetDecreetvan2009ishetzodatdeCodemonétairetfinancieraangepast

werdendatdeFransenotarisnuooktransactieswaarvanhijvermoeddatzegebeurenmet

vermogensbestanddelendieafkomstigzijnvanfiscalefraude,moetmelden.257In

vergelijkingmetBelgiëwordthierbijgeenonderscheidgemaakttussenernstigeengewone

255ZieL.DARGENT,“Luttecontreleblanchiment”,D.2008,p.2710alsook:www.notaires.paris-idf.fr256ZieL.DARGENT,“Luttecontreleblanchiment”,D.2008,p.2710257Art.L.561-2,II.C.mon.fin.

81

fraude.Erwordtgewerktmeteenlijstvanindicatoren.Enerkanpassprakezijnvangelden

afkomstiguitfraudealstenminsteéénvandevoorzieneindicatorenaanwezigis.258

Anderzijdskanmenookzeggendatersprakekanzijnvangeldenafkomstiguitfraudevan

zodraeréénindicatoraanwezigis.Hiervoorgrijptmenwelterugnaarindicatoren.

125.Evaluatie.DeFranseoplossinglijktonspersoonlijkeendegelijkeoplossingvanhet

probleem.DeNederlandsesituatieisnogduidelijker.Daarwordthelemaalgeen

onderscheidgemaakt,inFrankrijkhanteertmen16decretalecriteria,deenealernstiger

dandeandere.Zozijnhetgebruikenvaneenvennootschapscircuitofvanvalse

identiteitsgegevensindicatorendieinBelgiëeerderopernstigefraudezoudenwijzen.

Terwijldeindicatordatersprakekanzijnvaneen“ongewoneoperatievooreencliënt”een

echte“catchall”is,waardoorzogoedalselkefraudegemeldkanworden.259.Gezien

sommigeindicatorenergruimzijn,bestaathetrisicodatmeninFrankrijkvrijsnelin

gevallenbelandtwaarbijgeldenmogelijkafkomstigzijnuitfraude.

DeFransesituatiebiedtonsinzienswelmeerrechtszekerheiddandeBelgischeopdit

punt.260AlheeftookMet-Domesticizozijnbedenkingenbijdeverruimingvanhet

toepassingsgebiedtotgeldenafkomstiguitfraude.Zekerdoorbepaaldeergruime

indicatorenoptenemeninhetDecreetvan2009vreesthijdatelkeverdachtesituatie

gemeldriskeertteworden,waardoorTracfinbedolvenriskeerttewordenonder

meldingen.261IetswaarmeninFrankrijkvoorbeduchtismaartotnutoeblijkendecijfers

dittegentespreken.262

258A.MET-DOMESTICI,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblanchimentd’argentdansl’Unioneuropéenne”,p.224;T.CASSIN&B.NICOULAUD,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégalesdesnotairespourluttercontreleblanchiment”,p.1100e.v.259Art.2Decreetvan2009260Ziesupra261A.MET-DOMESTICI,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblanchimentd’argentdansl’Unioneuropéenne”,p.224262Zieinfra

82

2.8.Vergelijkingvanhetaantalmeldingen

126.BeduidendmindermeldingendaninBelgië.Totslotwillenwekorthetaantal

meldingeninFrankrijkeninBelgiëoplijsten.

België Frankrijk

2012 -587meldingen

-van224verschillende

notarissen

-waarvan14doorverwezen

werdennaarhetO.M.

-995meldingen

2013 -967meldingen

-van312verschillende

notarissen

-waarvan7doorverwezen

werdennaarhetO.M.

-970meldingen

2014 -1373meldingen

-van376verschillende

notarissen

-waarvan11doorverwezen

werdennaarhetO.M.

-1040meldingen

-van527verschillende

notarissen

BijhetbekijkenvandezegegevensishetbelangrijkniettevergetendaterinBelgië1.164

notariatenactiefzijntegen5.906notariateninFrankrijk.Erzijndusmeerdanvijfkeermeer

notariateninFrankrijkentochzietmendaterinabsolutecijfersmeermeldingenwarenin

2014inBelgiëdaninFrankrijk.TochkreegFrankrijkin2011,voorwatbetreftde

meldingsplichtvandenotarissengoedepuntenvandeFAG263.

127.Hetnotariaatisveruitdebesteleerlingvandeklas.Alswedegroep“niet-financiële

beroepenmeteenmeldingsplicht”bekijkendanzienwedatookinFrankrijkdenotarissen

263VerslagvandeFAGvan2011:Rapportd’évaluationmutuelle.Luttecontreleblanchimentdecapitauxetlefinancementdeterrorisme.France2011.”,http://www.fatf-gafi.org/media/fatf/documents/reports/mer/MER%20France%20ful.pdf

83

diegenenzijndieovergaantothetmeestemeldingen.Vankortbijgevolgddoorde

kansspelensector,maardatisopzicheenveelgroteresectordanhetFransenotariaat.

Figuur3.Aandeelmeldingenindecategorienietfinanciëleberoepen.BronFAG2011.

128.Geenobjectievemeldingsplicht,tochveelmeldingenalsgevolgvancontante

betalingen.InhetjaarrapportvanTracfinstaatduidelijkbeschrevendatdemeeste

meldingenafkomstiguithetnotariaattemakenhebbenmettransactieswaarbijmenmet

eengrotesomcashgeldwilbetalenen/ofdatmendeoorsprongvandegeldennietkan

aantonen.264IndergelijkegevallenmeldenFransenotarissenblijkbaarheelconsequent.

Vaakgaathetomeenadministratievevergetelheidomdatmengeendocumentheeft

verkregenvandebankomtebewijzenwaardegeldenvandaankwamen.Maarsomsstoot

menblijkbaartochopernstigewitwasoperaties.265

129.Efficiëntoptredentegencontantebetalingvanuiteenanderehoek.Uitdeanalyses

vanTracfinendeFAGblijktduidelijkdatvooraldecontantebetalingeneengrootgevaar

blijvenvormenvoorwitwassenenzekerookterrorismefinanciering.Zoalsgezegdvoorziet

deFransewetnietineenobjectievemeldingsplicht.MaarnumeninFrankrijksinds1

264Rapportannueld’activitéTracfin2014p.19e.v.:http://www.economie.gouv.fr/files/tracfin_2014.pdf265Rapportannueld’activitéTracfin2014p.22en75:http://www.economie.gouv.fr/files/tracfin_2014.pdf

84

september2015,alsnatuurlijkpersooninwoneruitFrankrijk,schuldenvanmeerdan1.000

euronietmeercontantmagbetalen,lijktdeFransewetgeverhierinopeenanderemanier

zeerverregaandoptetreden.266

2.9.BesluitFrankrijk

130.Iserwelzo’ngrootverschilmetdeBelgischesituatie?Alswedeafwezigheidvande

objectievemeldingsplichtevenbuitenbeschouwinglaten,omdatditdaaranders

opgevangenwordt,danlijktdemeldingsplichtvandeFransenotarissterkopdievande

Belgischenotaris.Inbeidegevallenmoeteennotarisopbasisvanzijnvermoeden,

aangevulddooreenaantalindicatorenovergaantoteenmeldingbijeencentrale

“waakhond”.InBelgiëvindtmendieindicatorenteruginwetgevingenineendeontologisch

reglement.InFrankrijkvindtmendieterugintalvan“indicatievelijsten”,vanTracfin,van

instellingenbinnenhetnotariaat...Maaropzichkomenmeestaldezelfdeindicatorenterug,

envertrouwtmeninbeidelanden,enormveelopdeintuïtievandenotaris.Ookin

Nederlandspeeltditeengroterol.

HetvoordeelvandieeenvoudigeFranseaanpakisdatdesituatieersimpelis.Alsdenotaris

eenvermoedenheeftdaterietsaandehandismoethijovergaantoteenmelding.Voorde

restmoethijnietextraoplettenenlettenopdeaanwezigheidvaneenrekeningnummerin

eenverkoopakteetc.Denotarishandeltrelatiefvrij,maarmoetbijvermoedenvan

witwassenmelden.

Hetgrotenadeelvandezevrijeregelingisweldatingevallenwaarbijeennotariseventueel

aansprakelijkgesteldzouwordenerweinigobjectieveindicatorenzijnomhetgedragvande

notarisinkwestietetoetsen.Watookinhetnadeelvaneennotariszoukunnenspelen.

131.Geenobjectievemeldingsplicht,weleenalgemenedrempelvan1.000eurovoor

contantebetalingendoordeinwonersuitFrankrijk.Deessentieishieroveralgezegd.267

Afsluitendhebbenwehiernogtweebedenkingenbij.Eerstenvooraldenkenwedatdeze

maatregeldemogelijkheidheeftomzeerefficiënttezijnindestrijdtegenwitwassenen

terrorismefinanciering.WatweechterbetreurenisdatmennietinwonersvanFrankrijkwel

266Rapport“Tendancesetanalysesdesrisques2014”,p.12e.v.http://www.economie.gouv.fr/files/tracfin_rapport_analyse2014.pdf267Ziesupra

85

nogtoestaatomtot15.000euroincashtebetalen.Uiteraardkandetoeristischesectorhier

vangenieten.Maarzonderveralgemendtewillenzijn,lijktdezemaatregelinhetkadervan

hetbestrijdenvanterrorismefinancieringenwitwasoperatiesietwatmisplaatst.

86

D.BESLUIT132.Algemeenbesluit.Demeldingsplichtvandenotarisiséénvandevelewapensinde

internationalestrijdtegenhetwitwassenvankapitalenenhetfinancierenvanterrorisme.

HetisdanookeenmateriewaarenormveelinternationaleenEuropesenormende

nationalewetgevingbeïnvloeden.Tochmerkenwe,opheteindevanditwerk,datereen

aantalessentiëleverschillenbestaantussendedriebestudeerdelanden.

DeidealeregelingzouerinbestaanomdebesteelementenuitNederland,Belgiëen

Frankrijksamentevoegen.Alsweditbijwijzevandenkoefeningzoudendoendanmoeten

wevanNederlandvooraldetransparantie,duidelijkheideneenvoudvandewetgeving

weerhouden.Dieduidelijkewetgevingincombinatiemeteenaantalgoedetools,zoalsde

erggebruiksvriendelijkeenduidelijkewebsitevanFIU-Nederlanddieperberoepsgroepeen

duidelijkoverzichtvandemeldplichtenweergeeft,zorgenvooreengroterechtszekerheid.

Belgiëlooptinhoudelijkzekernietachterop,maarkannaarduidelijkheidentransparantie

tochnogietsvanNederlandopsteken.

UitFrankrijkenuitBelgiëkunnenwedegedachtemeenemendathoemindermencontant

kanbetalen,hoeminderkanscriminelen,terroristenenfraudeurshebbenomhungelden

illegaalaantewendenofteruglegaaltemaken.Watnujuisthetgoedeevenwichtenhet

bestemaximalebedragislatenweinhetmidden.Maarhoelagerdatbedragis,hoe

moeilijkerhetwordtomgeldwittewassen.

Frankrijkbewijstdanookweerdatzelfzonderplafondsenobjectievemeldingsplichtheel

watmogelijkis.Hetresponsabiliseertdenotaris,dieopbasisvanzijneigenvermoedens

gevalpergevalmoetnagaanofhijmoetmeldenofniet.Enookditlijkttewerken.

Afsluitendwillenwebeklemtonendathetnotariaatindezematerieindedriebestudeerde

landeneenvoortrekkersrolheeft.Inelkeenvandebesprokenelandenkomendemeeste

meldingenvandenotaris.Invergelijkingmetandereactorenuitdezelfdesectoren,

bijvoorbeelddevastgoedmakelaarsishetverschilschrijnend.Wataantoontdatnotarissen

internationaaleen“déclic”gemaakthebbendatzijnietlangeraandezijlijnmogenstaanin

ditverhaal,maareenactieverolmoetenspeleninhetbestrijdenvanterrorismefinanciering

enwitwasoperaties.Hopelijkwordthunvoorbeeldgevolgd.

87

BIBLIOGRAFIE

BELGIË

Rechtsleer

• BIENFAIT,B.,“LarévisiondesrecommandationsduGAFI–Perspectivessur

l'évolutionfuturedesrèglesdepréventiondublanchimentetdufinancementdu

terrorisme,T.Verz.2012,dossiernr.18,p.127-153

• BLOCKX,F.,“Hetberoepsgeheimvandenotarisvanuitstrafrechtelijkoogpunt”,

Not.Fisc.M.,2015/2,p.52-65

• CORNELIS,L.,enVERSTRAETEN,R.,“Magernogwitwordengewassen?”,TBH1992,

p.176-221

• COVELIERS,D.,“Opheffingvanhetfiscaalbankgeheimofhetverhaalvandeijsberg

diesteedssnellersmelt”,FiscalePraktijkstudies,2014,40,p.1-83

• DAMAIS,A.,“FinancialActionTaskForce(FATF)/Grouped’ActionFinancière(GAFI)”,

inC.BALESTRA(ed.),Destrijdtegenhetwitwassenvangeldenenfinancieringvanhet

terrorisme:derevisorendeCFI,Brugge,DieKeure,2005,263p.

• DEMEULENAER,S.,“Defiscaleregularisatie‘revisited’.Overregulariserentussen15

julien31december2013.”,AJT2013,afl.10,p.5-17

• DEVLOO,R.,“Demeldingsplichtbijfraudenadewetvan10augustus1998”,RW

1998-99,p.1195-1206

• DEVOS,S.,“Hetberoepsgeheimendegetuigenisinrechtevandenotaris”,T.Not.

2015,afl.6,p.417-420

• FERNANDEZ-BERTIER,M.enLECOCQ,A.,“EvaluationdelaBelgiqueparleGAFI

[Grouped'ActionFinancière]:positionnementdusecteurfinancierbelge”,Bank

Fin.R.2015,afl.4,p.285-289

• FERNANDEZ-BERTIER,M.enLECOCQ,A.,“LaBelgiquefaceàlaluttecontrele

blanchimentdecapitauxetlefinancementduterrorisme:4erapportd'évaluation

mutuelleparleGAFI”,Rev.dr.pén.2015,afl.7-8,p.755-778

• GOYVAERTS,G.,“Enkeleaandachtspunteninzakedeanno2010gewijzigde

preventievewitwaswetendeimpacthiervanvoorhetnotariaat”,Notariaat2010,

afl.18,p.1-7

88

• GOYVAERTS,G.,enVERACHTERTG.,“Preventiefluikvandeantiwitwaswetgeving”,

inA.TIBERGHIEN(ed.)Tiberghienhandboekvoorfiscaalrecht,2015-2016,p.2075-

2090

• GOYVAERTS,G.,MOSER,K.,VERACHTERT,G.,enVERWEE,C.,“Fiscaleregularisatie”,

inA.TIBERGHIEN(ed.)Tiberghienhandboekvoorfiscaalrecht,2015-2016,p.2057-

2071

• HELSEN,P.,“Destrafbaredeelnemingvandenotarisaaneenmisdrijf”,Not.Fisc.M.

2004,afl.2,p.46-51

• HENDLEY,N.,AlCapone,FiveRiversChapmanry,Neustadt,2010,144p.

• LAMBERT,P.,Secretprofessionel,Bruylant,Brussel,2005,369p.

• LEMMERLING,A.,“Hoeveelcontantgeldmagdenotarisanno2012nog

aanvaarden?”,Notariaat2012nr.19,p.1-5

• LECOCQ,A.,“Lafraudefiscalegrave”,Dr.Pén.entr.2015,afl.3,p.262-263,noot

onderGrondwettelijkHof26maart2015

• MAUS,M.,“Vermogens-ensuccessieplanningmetzwarteengrijzevermogens.De

positievandenotaris.”,inJ.BAEL(ed.),RechtskroniekvoorhetNotariaat,DieKeure,

2013,deel22,p.178-198

• MAUS,M.,Defiscalecontrole,Brugge,DieKeure,2005,858p.

• MAUS,M.,“Defiscusendediscretie-engeheimhoudingsplichtvandenotaris”,

Not.Fisc.M.2008,afl.10,p.353-354

• MEERT,C.,“Hetnotariaatendewitwaswetgeving”,Notariaat2004,afl.9,p.1-12

• RAEYMAKERS,J.,“Ernstigefiscalefraude”,NJW2015,afl.321,p.322-323,noot

onderGrondwettelijkHof5februari2015

• ROCHTUS,J.,“Degevolgenvoordeantiwitwaswetvoorhetnotariaatende

advocatuur”,CahiersAntwerpenBrusselGent,2013,p.4-69

• ROCHTUS,J.,“DenotarisendemeldingsplichtinhetkadervandedeWitwaswet”,

Not.Fisc.M.2014/8,p.203-218

• ROXBURGH,E.,AlCaponevs.EliotNess.OppositeSidesoftheLaw.,GarethStevens

Publishing,Milwaukee,2015,48p.

• SPEECKE,J.,Fiscaalstraf-enstrafprocesrecht,Mechelen,Kluwer,2015,220p.

89

• STESSENS,G.,“Meldingsplichtinzakewitwassen”inX.,Strafrechtenstrafvordering.

Artikelsgewijzecommentaarmetoverzichtvanrechtspraakenrechtsleer,p.1-86,

beschikbaarviawww.jura.be

• STESSENS,G.“DeomzettingvandederdewitwasrichtlijninhetBelgischrecht:de

wetvan18januari2010”,RW2011-12,nr.13,p.590-606

• STESSENS,G.,Witwasreglementering.Atrikelsgewijzebespreking.,Mechelen,Kluwer

2011,270p.

• STESSENS,G.,“DevierdeEuropeseWitwasrichtlijn:welkeimpactvoorBelgië”,

Fiscoloog2015,afl.1441,p.4-6

• SPRIET,B.,“PreventieveenrepressieveWitwaswetgeving,medevoordenotaris”,in

L.WEYTSenC.CASTELEIN(eds.),Notariëlenieuwigheden2004-2005,Leuven,

UniversitairePers,2005,270p.

• VANHULLE,H.enBORGERS,C.,“Ishetbegrip‘ernstigefiscalefraude’

ongrondwettelijk?”,Fiscoloog2013,afl.1349,p.1-4

• VANSINAY,T.,“Schietnietopdepianist.Enkelebedenkingenovernotariële

aansprakelijkheidenmogelijkelacunesininformatieverschaffingomtrent

onroerendegoederen.”,TBBR2003,p.684-703

• VANSTEENE,J.,“Notarisisverplichtomvastgoedmakelaaraantegevenbijanti-

witwascel”,Vastgoedinfo2011,afl.17,p.1-2

• VERHULST,I.,“Ernstigefiscalefraude.Duidelijkeenonduidelijkbegrip!Watnu?”,

VIP2015,afl.2,p.4-9

• VERSTRAETEN,R.,“Denieuwefiscalefraude,eenernstigediscussiealdanniet

georganiseerd”,inJ.ROZIE(ed.),Narijpberaad-liberamicorumMichelRozie,

Antwerpen,Intersentia,2014,p.545-563

• WEYTS,L.,“Denotariswet”,inReeksNotarieelRecht,Mechelen,Kluwer,2012,359

p.

90

Wetgevingenreglementering

• Wetvan11januari1993totvoorkomingvanhetgebruikvanhetfinancieelstelsel

voorhetwitwassenvangeldendefinancieringvanterrorisme”,BS9februari1993

• Wetvan12januari2004totwijzigingvandewetvan11januari1993totvoorkoming

vanhetgebruikvanhetfinancieelstelselvoorhetwitwassenvangeld,dewetvan22

maart1993ophetstatuutenhettoezichtopdekredietinstellingen,endewetvan6

april1995inzakehetstatuutvanenhettoezichtopdebeleggingsondernemingen,

debemiddelaarsendebeleggingsadviseurs,BS23januari2004

• Wetvan18januari2010totwijzigingvandewetvan11januari1993totvoorkoming

vanhetgebruikvanhetfinancieelstelselvoorhetwitwassenvangeld,BS26januari

2010

• Wetvan15juli2013houdendedringendedringendebepalingeninzake

fraudebestrijding,BS19juli2013

• ReglementvandeNationaleKamervanNotarissenvandato26april2011inzakehet

witwassenvangeldendefinancieringvanterrorisme,www.notaris.be

Officiëlerapportenenanderedocumenten

• EvaluatievanBelgiëdoordeFAGvan2015:“Anti-moneylaunderingandcounter-

terroristfinancingmeasures–Belgium.Mutualevaluationrepport,April2015”,

www.ctfi-cfi.be

• JaarverslagvanhetCFIvan2014:www.ctfi-cfi.be

Rechtspraak

• GrondwettelijkHof5februari2015,nr.13/2015,NJW2015,afl.321,p.312-316

• GrondwettelijkHof26maart2015,nr.41/2015,Dr.Pén.entr.2015,afl.3,p.255

• Cass.20februari1905,Pas.1905,141,concl.PGJANSSENS,Pand.Pér.1905,nr.965

91

• Cass.14oktober2003,T.Strafr;2004,afl.2,p.129

• Brussel30mei2002,TBBR2003p.720

• Rb.Gent21februari2012,T.Not.2015,afl.6,p.410

NEDERLAND

Rechtsleer

• BLOKLAND,P.,Wetophetnotarisambt,Lelystad,KoninklijkeVermande,2001,347p.

• DEHAAS,P.,“Belastingsfraudeis(geen)witwassen,Weekbladfiscaalrecht,6790,27

november2008,p.1336-1352

• DROK,M.enMOKVELD,M.,“Wwft:sanctiesvoordeadviseur”,Loonzaken2011,n°3,

p.12-13

• FIBBE,R.A.,“Witwassenmaaktdewasvuildiedaarombuitenmoetworden

gehangen”,Ondernemingsrecht2009,p.70-81

• C.A.KRAAN,“Geheimhoudingsplichtenverschoningsrechtvandenotaris”,inMeer

spreken,minderzwijgen?Overgeheimhouding,informatieplichten

verschoningsrechtvandenotaris,o.c.,p.79-138

• MELIS,J.C.H.,enWAAIJER,B.C.M.,DeNotariswet,Kluwer,Deventer2003,511p.

• QUANT,L.H.A.J.M.,“Advocaatenethiek”,Advocatenblad1995,p.17-29

• VANLEIJEN,J.H.M.,“Hetverschoningsrechtversusdeopsporing”,inC.HECKVINCK

&N.J.M.SJERPS(eds.)Meerspreken,minderzwijgen?Overgeheimhouding,

informatieplichtenverschoningsrechtvandenotaris,SduUitgevers2007,DenHaag,

p.149-172

• VANMENS,K.L.H.,&BOUALLOUCH,M.,“DeWetMOT:meldplichtvoorvrije

beroepsoefenaren”,O&F2002,nr.52,p.77-87

• SWAEGERMAN,B.,“Verschoningsrechtenzelfreguleringsplicht”,NJB,2011,p.411-

414

• X.,“LeidraadWwft(WetWitwassenenFinancieringvanTerrorisme)”,NJB2013,afl.

30,p.2121-2143

92

Wetgeving

• Wettervoorkomingvanwitwassenenfinancierenvanterrorismevan15juli2008,

houdendesamenvoegingvandeWetIdentificatiebijDienstverleningendeWet

MeldingOngebruikelijkeTransacties,Stb.2008,303

Officiëlerapportenenanderedocumenten

• RapportvandeFAGoverNederland:“2ndFollow-upErpport.MutualEvaluationof

theNetherlands.February2014.”,http://www.fatf-

gafi.org/media/fatf/documents/reports/mer/FUR-Netherlands-2014.pdf

• JaaroverzichtvandeFIU-Nederland2014:www.fiu-nederland.nl

• Brochurecliëntenonderzoekenmeldingsplicht.www.notaris.nl

Reschtspraak

• HofAmsterdam25juli1996,WPNR1996,nr.6235

• HofAmsterdam,27februari2015,nr.633,bronNJFS2015/109:www.njfs.jure.nl

• RechtbankDenHaag,21oktober2013,13969,bronNJFS2014/6:www.njfs.jure.nl

FRANKRIJK

Rechtsleer

• CASSIN,T.,&NICOULAUD,B.,“Cadrelégislatifetréglementaireetobligationslégales

desnotairespourluttercontreleblanchiment”,JCP.N.2014,n°7,p.1096-1097

• DARGENT,L.,“Luttecontreleblanchiment”,D.2008,p.2710-2711

• FEFERMAN,M.,“Confidentialitéetpréventioncontreleblanchimentdecapitaux.

Normesetbonnespratiquespourassurerlerespectdesdonnéespersonnellesdes

clients,seprémunircontrelerisquedesanctionetgarantirlasécuritédes

professionelsdel’immobilier”,AJDI2011,p.37-46

• LAVRIC,S.,“Blanchiment:lesobligationsdevigilenceetdedécalrationprécisées”,D.

2009,p.2030-2031

• MET-DOMESTICI,A.,“Lecadrejuridiquedelaluttecontreleblanchimentd’argent

dansl’Unioneuropéene”,RDUE2015,p.217-230

93

• NPAGA,T.,“L’harmonisationdessanctionspénalesdanslecadredelaluttecontre

leblanchimentdecapiteaux:quandl’Unioneuropéennefaitdu“sur-place”,RDUE

2014,p.370-378

• RIFFAULT,J.,“Leblanchimentdecapitauxendroitcomparé”,RSC1999,p.231-240

• SPREUTELS,J.,“Lerôledudispositifanti-blanchimentdanslaluttecontrele

blanchimentetlefinancementduterrorisme”,RDUE2015,p.231-238

Wetgeving

• CodeMonétaireetfinancier

• Décretdu16juillet2009prispourl’applicationdel’articleL.561-15.II.ducode

monétaireetfinancier,JORP18juillet2009,p.11978

• Décretn°2013-232du20mars2013relatifauxpaimentséffectuésoureçusparun

notairepourlecomptedespartiesàunactereçuenlaformeauthentiqueet

donnantlieuàpublicitéfoncière,JORF22mars2013,p.4898

• Décretdu24juin2015pourl’applicationdel’articleL.112-6ducodemonétaireet

financierrelatifàl’interdictiondupaiementenespècesdecertainescréances,JORF

27juin2015,p.10881

Officiëlerapportenenanderedocumenten

• Levirementbancaireobligatoiredanslesétudesnotarialesau-delàde3.000euros:

www.notaires.paris-idf.fr

• Virementsbancairesobligatoires:lafindeschequeschezlesnotaires:

www.notaires.paris-idf.fr

• RapportvandeFAGoverFrankrijkvan2011:“Rapportd’évaluationmutuelle.Lutte

contreleblanchimentdecapiteauxetlefinancementdeterrorisme.France2011.”,

http://www.fatf-

gafi.org/media/fatf/documents/reports/mer/MER%20France%20ful.pdf

Rechtspraak

• Orléans25mei1939,DH1939,p.397

94

INTERNATIONAAL:

• EersteWitwasrichtlijn:RichtL.Raad91/308/EEG,10juni1991,totvoorkomingvanhet

gebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeld,Pb.L.28juni1991,afl.

166,p.77-83

• TweedeWitwasrichtlijn:RichtL.EPenRaad2001/97/EG,4december2001,tot

wijzigingvanderichtlijn91/308/EEGvandeRaadtotvoorkomingvanhetgebruik

vanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeld,Pb.L.28december2001,afl.

344,p.76-82

• DerdeWitwasrichtlijn:RichtL.EPenRaad2004/60/EG,26oktober2005tot

voorkomingvanhetgebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeld

endefinancieringvanterrorisme,Pb.L.,25november2005,afl.309,p.15-36

• VierdeWitwasrichtlijn:RichtL.EPenRaad2015/849/EG20mei2015inzakede

voorkomingvanhetgebruikvanhetfinanciëlestelselvoorhetwitwassenvangeldof

terrorismefinanciering,Pb.L.,5juni2015,afl.141,p.73-81