AWW : een last of een zegen · ANTI-WITWASWETGEVING – Procedures klantenonderzoek uitwerken •...
Transcript of AWW : een last of een zegen · ANTI-WITWASWETGEVING – Procedures klantenonderzoek uitwerken •...
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
AWW : een last of een zegen ?
Frank Haemers - Juridische dienst BIBF
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
WITWASSEN BESTRIJDEN
• Repressief luik Preventief luik
Art 505 Strafwetboek Wet 11 januari 1993
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
ANTIWITWASWETGEVING
• FAG: Financiële ActieGroep (mondiaal)
• Richtlijn (EU)
• Wet (BE)
• Reglement- Norm (Instituten)
• Toelichtingsnota-Omzendbrief
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
PREVENTIEKNOW YOUR CUSTOMER
WIE IS MIJN CLIENT EN KLOPT DIT WEL ?
identificatie verificatieEN WAT DOET DE CLIENT ?
Risicoanalyse
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
• Wet van 11 januari 1993 : wijziging door :– Richtlijn 2005/60 →Wet van 18 januari 2010
• Hernummering Wet• Technische aanpassingen• Uitbreiding taak Instituten• Uitbreiding regels inzake identificatie&verificatie naar niet-
financiële beroepen
• Regels inzake interne organisatie/opleiding personeel : ook voor de niet-financiële beroepen
• Aanpassing meldingsplicht aan beroepsgeheim» Geen meldingsplicht bij bepaling rechtspositie cliënt
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
• Wet van 11 januari 1993 : artikel 38• Opdracht Instituten : uitwerken in reglement
van hoofdstuk II van de Wet :� Identificatie-verificatie : cliënten-lasthebbers-uiteindelijke
begunstigden �Voortdurende waakzaamheid� Interne organisatie : witwasverantwoordelijke/opleiding
personeel�Controle op naleving door Instituut�NIET : meldingsplicht CFI
• Gemeenschappelijk drie Instituten
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
• Reglement / Norm– Definities +
toepassingsgebied– Algemene beginselen– Identificatie – verificatie
• Cliënt – lasthebber –uiteindelijke begunstigde
– Beroep doen op een derde– Gegevensbewaring– Cliëntacceptatiebeleid –
klantenonderzoek– Witwasverantwoordelijke– Personeel– Waar ? www.bibf.be
• Toelichtingsnota/ Omzendbrief– Het klantenonderzoek
• Normaal• Vereenvoudigd• Verscherpt
– Risicogeoriënteerde aanpak– Kantoororganisatie
• Witwasverantwoordelijke• Personeel
– Formulieren & Schema’s– Waar ? www.bibf.be
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
• Beslissingsbomen : Waar ? Stand BIBFWaar ? Stand BIBFWaar ? Stand BIBFWaar ? Stand BIBF
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
• FORMULIEREN EN SCHEMA’S : ook op www.bibf.be
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
WIE MOET DIT TOEPASSEN ?
Beroepsbeoefenaar : NP&RP
– bedrijfsrevisoren IBR – externe accountants en externe
belastingconsulenten IAB
– erkende boekhouders en de erkende boekhouders-fiscalisten BIBF• ! Stagiairs niet in de wet vermeld !
� Art. 3,3°en 4°Wet � Art. 2 Reglement
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
IDENTIFICATIE-VERIFICATIE
– IDENTIFICATIE � Resultaatsverbintenis = altijd verplicht
Geen identificatie = geen zakenrelatie
– VERIFICATIE� cliënt / lasthebber : resultaatsverbintenis
Geen verificatie = geen zakenrelatie
� Uiteindelijke begunstigde : inspanningsverbintenisverificatie in functie van risicogevoeligheid
�Art. 7 & 8 Wet�4.1 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
WIE ?• CLIENT : NP/RP• LASTHEBBER : NP/RP
• Personen die optreden in naam/voor rekening van cliënt• Kan intern of extern zijn
• UBO : is altijd fysieke persoon� Controleert cliënt [Wetboek vennootschappen]
� > 25% aandelen/vermogen bezitten/controleren� Persoon ten voordele van wie de zakenrelatie wordt
aangegaan
����Art. 7 §2 & art. 8 Wet ����Art. 12 & 13-16 Reglement����4.3.1. Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
WAT & HOE?• CLIENT & LASTHEBBERS
– NP : naam, voornaam, geboorteplaats- & datum[In de mate van het mogelijke ook het adres]
– RP : benaming, zetel, bestuurders, vertegenwoordigingsbevoegdheid– NP & RP : voorwerp aard zakenrelatie
• NP� Face to face : E-id /paspoort� Op afstand : E-id / certificaat klasse 3� Andere bewijskrachtige stukken : indien geen risico
• RP� Statuten : coördinatie� Publicatie benoeming B.S. /NBB
Door wie ? beroepsbeoefenaar of derde zaakaanbrenger (= bank/notaris/confrater doch steeds zelf ook verifiëren)
����Art. 7 §1, 8 & 10 Wet ����Art. 3, 6, 7 & 18 Reglement ����4.2, 4.3 en 4.7 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
WAT & HOE ?• UITEINDELIJKE BEGUNSTIGDEN
• WAT ?�Verplicht : Naam + voornaam� Indien mogelijk : geboorteplaats-&datum, adres
• Door wie ?� Informatie afkomstig van cliënt !
� “verklaring uiteindelijke begunstigde”
� Cliënt NV : art 515bis W. Venn :meldingsplicht > 25% aandelen
• Taak beroepsbeoefenaar : controle van deze informatie : geloofwaardigheid : bv Companyweb / jaarrekeningen
�Art. 8 Wet �Art .13-16 Reglement �4.3 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
WANNEER ?
– Altijd vóór aanvang zakenrelatie : • Contract : al dan niet geschreven• ter uitvoering waarvan gedurende een bepaalde of
onbepaalde termijn verschillende opeenvolgende prestaties en/of verrichtingen uitgevoerd worden.
– Altijd vóór occassionele verrichting > 10.000 €– Altijd bij vermoeden van witwassen– Altijd bij twijfel juistheid bestaande gegevens– Actualiseren in functie van risico
�Art. 7 §1 Wet �Art. 3 – 5 Reglement �4.2.2. Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
UITZONDERING
Zakenrelatie kan soms starten voordat klantenonderzoek volledig is afgerond
• Optie moet voorzien worden in interneprocedureregels
• Onmiddellijke start is noodzakelijk & bovendien� Klant met laag witwasrisico
� Verificatie zo snel mogelijk
� Verhoogde waakzaamheid
����Art. 3 Reglement����4.2 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
Vereenvoudigd klantenonderzoek
Vrijstelling verplichtingen : voorzien door wetgever
1.Kredietinstelling of financiële instelling in België of EU of Noorwegen, Liechtenstein of Ijsland
2.Vennootschap die genoteerd is op een beurs in België of EU of Noorwegen, Liechtenstein of Ijsland
3.Uiteindelijke begunstigde van een gezamenlijke rekening van notarissen en andere onafhankelijke juridische beroepsbeoefenaars
4.Belgische publieke overheidsinstantie : federaal, regionaal … maar ook De Post, de beroepsinstituten …
Registratie voorwaarden volstaat : geen verificatie
MAAR ! : niet wanneer vermoeden van witwassen/twijfels : gewone regels toepassen
����Art. 11 Wet
�4.4 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
Verscherpt klantenonderzoekVerhoogde waakzaamheid : opgelegd door
wetgever1. Identificatie op afstand : o.a. bijkomende controle
identiteitsgegevens : bv later face to face doen2. Politiek Prominente Personen (PEP)
� Personen (+ directe familieleden) die in het buitenland verblijven� Prominente publieke functie zoals : staatshoofden, ministers,
leden van de hoogste rechtbanken, ambassadeurs …� Vermogensonderzoek – voortdurende verscherpte aandacht
����Art. 12 Wet ����Art. 24 Reglement����4.5 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
KLANTENONDERZOEK BESTAAND CLIËNTEEL
• OVERGANGSREGELING
• Cliënten natuurlijke personen : Er is een overgangsperiode die loopt tot 5 februari 2015, voor de bijwerking van de identificatiegegevens inzake de geboortedatum en -plaats van natuurlijke personen die op 05 februari 2010 (= datum van inwerkingtreding van de wet van 18 januari 2010) cliënt waren.
• Uiteindelijke begunstigden : de overgangsperiode voor de bijwerking van identificatiegegevens inzake de voornaam en naam van de uiteindelijke begunstigden van die bestaande cliënten eindigt op 5 februari 2012. Voor de geboortedatum en-plaats blijft het evenwel 05 februari 2015.
����Art. 44 Wet ����4.3.1.3. Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
RISICOGEORIËNTEERDE AANPAKRODE DRAAD AWW
• Evalueren & opvolgen cliënteel– Bij aanvang, bij bepaalde
gebeurtenissen, actualisatie
• Cliënten onderverdelen in functie van risico = risicoanalyse
GeografischGeografisch De cliDe cliëëntnt De dienstverrichtingDe dienstverrichting
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
RISICOGEORIËNTEERDE AANPAK• Risico verbonden aan cliënt: o.a.
– Onduidelijkheid eigendomsstructuur– Zeer frequente wijzigingen in de structuur– Nodeloze complexiteit– Wanverhouding tussen structuur en resultaat– Sectoren :
• Geografisch risico : cliënt afkomstig uit landen regio’s onderworpen aan sancties … Lijst op www.ctif-cfi.be
• Risico’s verbonden aan de dienstverlening– Ongebruikelijke transacties– Discrepantie tussen goederenstromen en
geldstromen – ….
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
RISICOGEORIËNTEERDE AANPAK
• OPVOLGEN VERRICHTINGEN– CRITERIA OPMAKEN : opnemen in interne procedure– Opsporen atypische verrichtingen
» Economische grondslag» Legitimiteit » Interne schriftelijke verslaggeving !
• NA MELDING CFI– Verhoogde waakzaamheid aanhouden
� Hoofdstuk 8-10 Reglement � Hoofdstuk 5 Toelichtingsnota � Op www.ctif-cfi.be
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
KANTOORORGANISATIE
• KANTOORGANISATIE AFSTEMMEN OP ANTI-WITWASWETGEVING– Procedures klantenonderzoek uitwerken
• Bij een nieuwe cliënt = acceptatiebeleid
• Tijdens de zakenrelatie = opvolgingsbeleid�Art.12 & art.14 Wet �Hoofdstuk 8 Reglement�6.1-6.2 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
KANTOORORGANISATIE• Interne coördinator anti-witwaswetgeving aanstellen:
“compliance officer” – “verantwoordelijke voor toepassing van de wet”
• Wanneer aanstellen ?– Verplicht : 10 beroepsbeoefenaars (ongeacht instituut) die samenwerken – In andere situaties : optioneel
• Taken• Interne procedures (klantenonderzoek, acceptatiebeleid, risicoanalyse …)• Opleiding personeel• Communicatie met CFI /Instituut …• Verslagen maken• Rapporteren aan beroepsbeoefenaar
• Wie ? : moet aan anti-witwaswetgeving onderworpen economische beroepsbeoefenaar zijn
����Art. 18 Wet ����Art. 28 Reglement����6.3 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
KANTOORORGANISATIE• SELECTIE & OPLEIDING PERSONEEL
• Selectie: betrouwbaarheid
• Opleiding en sensibilisering gericht op :– kennis te verwerven en kritische reflex te ontwikkelen om atypische
verrichtingen of feiten vast te stellen;– de nodige kennis van de procedures te verwerven om op passende wijze te
reageren wanneer zij met dergelijke verrichtingen of feiten worden geconfronteerd
• Door wie ?– beroepsbeoefenaar / verantwoordelijke voor toepassing van de wet
����Art.17 Wet ����Art. 29 Reglement����6.5 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
KANTOORORGANISATIEGEGEVENSBEWARING
– Kopie = Papier / digitaal– Identicatie-verificatie– Verrichtingen– verslagen
– OP BASIS VAN REFERENTIE• = referentie bewaren i.p.v. kopie• stukken direct beschikbaar & niet veranderlijk • Vb : ondernemingsnummer/e-idnr/ N.N.• Vereist interne procedure
– MINSTENS 5 J NA EINDE ZAKENRELATIE����Art. 13, 15 en art. 38 Wet ����Art. 21 Reglement����6.4 Toelichtingsnota
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
KANTOORORGANISATIE
– Elk kantoor moet interne procedures / organisatie uitschrijven
�Art.16 Wet�Gemeenschappelijk model is in voorbereiding ! Uit de inleiding:
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
TOEZICHT & CONTROLE DOOR INSTITUTEN
• Instituten : wettelijke controleopdracht• Hoe ?:
– BIBF :verslagen van beroepsbeoefenaar• Model verslag • Verplicht in te vullen (Extranet)• Indien geen verslag = rappel / controle ter plaatse
• Wanuitvoering door beroepsbeoefenaar– ! Instituut kan boetes (min.250 €) opleggen !
�Voor schatkist (niet voor Instituut)
– ! Tuchtprocedure !
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
MELDINGSPLICHT• Art 7-8 Wet
– Onmogelijkheid identificatie kan vermoeden van witwassen zijn
• Art 26-27-28 Wet– WITWASSEN VAN GELD
• Witwassen of gebruik maken van • Ernstige misdaadvormen
– Limitatieve lijst in de wet van 1993 < strafwet
– FINANCIERING VAN TERRORISME• Daders /organisaties• Daden
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
MELDINGSPLICHT – ART 26• Vaststelling of vermoeden
– vaststelling / poging tot– Geen misdaadanalyse vereist
• Is taak van CFI
– Minste vermoeden volstaat• Zekerheid is niet vereist – beoordeling door CFI
• Individuele verplichting– Geen vrijstelling indien reeds melding
• Melding door beroepsbeoefenaar / verantwoordelijke
• !Niet door personeelslid !
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
MELDINGSPLICHT- ART 26-BEROEPSGEHEIM• Bepalen van rechtspositie :
– Toelichtingsnota CFI :
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
MELDINGSPLICHT ART 27
• RISICOLANDEN- & GEBIEDEN– Bijzondere meldingsplicht : verrichting, feiten
• In afwachting van KB : enkel verhogde waakzaamheid
– Lijst wordt regelmatig bijgewerkt • www.ctif-cfi.be en www van de instituten
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
MELDINGSPLICHT ART 28
• Ernstige en georganiseerde fiscale fraude– Ernstig
– Georganiseerd
• KB INDICATOREN– Hulpmiddel– Niet absoluut
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
IN DE PRAKTIJK• BRON : “Nationale antwoorden op de verplichtingen van de FAG:
Witwastypologieën in België”, J.-C. Delepierre (voorzitter CFI). Belgisch-Luxemburgse studiedag IBR. BE- IRE-LU (18 november 2011)
• Hoe komen economische beroepsbeoefenaars terecht in witwascircuits ?
• Ze maken gebruik van specifieke deskundigheid van de beoefenaars van deze beroepen:– Introductie bij financiële instellingen.
– Opzetten van vennootschapsstructuren.– Ze zetten juridische en financiële constructies op.
– Ze beheren vennootschappen. – Ze worden gebruikt om verrichtingen ivm witwassen of financiering van
terrorisme geloofwaardig te maken.
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
IN DE PRAKTIJK• Beoefenaars van cijferberoepen beschikken over gegevens van hun cliënten of verzamelen deze gegevens bij
het uitoefen van hun beroepsactiviteit (boekhouding, controle van rekeningen, belastingconsulenten) die erop kunnen wijzen dat een cliënt een illegale activiteit uitvoert en geld witwast.
Voortdurende waakzaamheid, risicogeoriënteerde aanpak
Casus 1• Geld uit drughandel wordt in het bedrijfskapitaal ingebracht• Een accountant stelt in de boekhouding van een vennootschap vast dat de
zaakvoerder kapitaal inbrengt en meldt dit aan de CFI.• Er was geen verklaring voor deze inbreng. De boekhouder twijfelde aan de
herkomst van het geld dat de zaakvoerder inbracht.• De zaakvoerder voegde dit geld vervolgens toe aan het bedrijfskapitaal
met een kapitaalsverhoging.• Onderzoek van de CFI• De zaakvoerder was gekend voor drughandel.• Het inbrengen van geld in bedrijfskapitaal vindt plaats in het derde
witwasstadium (investering).
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
IN DE PRAKTIJKCasus 2 Vereffening van een vennootschap kort na de oprichting• Een buitenlander richtte in België een vennootschap op die enkele
maanden later werd vereffend. Deze buitenlander deed een beroep op een revisorenvennootschap om het vereffeningsverslag op te stellen.
• Bij de vereffening had de vennootschap een schuldvordering op een buitenlandse leverancier. De vennootschap zou een voorschot betaald hebben maar de goederen nooit hebben ontvangen.
• De vennootschap verkocht deze schuldvordering door aan een andere buitenlandse vennootschap voor een veel lager bedrag waardoor in de boekhouding een uitzonderlijk verlies opgetekend werd voor het verschil.
• De zaakvoerder haalde op die manier de vennootschap leeg en deed zo de opbrengst teniet die in enkele maanden tijd werd opgebouwd.
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
IN DE PRAKTIJK• Casus 2 Onderzoek van de CFI
• De vennootschap werd door de belastingdienst gecontroleerd en verdacht van (btw-)fraude. Ze zou een schakel vormen in een frauduleus netwerk.
• Op korte tijd werd een grote omzet behaald (vele binnenkomende en uitgaande financiële verrichtingen op de rekening), vlak voor de vereffening viel dit stil.
• Zulke verrichtingen zijn kenmerkend voor dit soort van fraude.• Op basis van de vermoedens van de revisoren onderzocht de CFI de
rekeningen van de vennootschap en stelden ze de verrichtingen samen die verband hielden met btw-fraude en witwassen.
• Met de boeking die de zaakvoerder uitvoerde bij de vereffening van de vennootschap (voorschot aan een buitenlandse leverancier voor goederen die niet geleverd werden, verkoop van de schuldvordering met waardevermindering) kon de opbrengst van deze fraude worden witgewassen.
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
IN DE PRAKTIJKCasus 3 Splitsing van vennootschappen – Ondoorzichtige
constructie – offshorecentra• Een beleggingsonderneming in een offshorecentrum verplaatste
de maatschappelijke zetel naar België en werd omgevormd tot een NV naar Belgisch recht.
• Kort erna werd deze vennootschap ontbonden en verschillende nieuwe vennootschappen opgericht die de activiteiten van de eerste vennootschap overnamen.
• De tussenkomt van een accountant was vereist.• De rekening van de eerste vennootschap werd gecrediteerd door
overschrijvingen van buitenlandse vennootschappen.• Het geld werd vervolgens overgeschreven naar de
vennootschappen die onlangs werden opgericht.• Ook de nieuwe vennootschappen ontvingen geld van
buitenlandse vennootschappen.• Een deel werd op termijn belegd, een ander deel werd naar het
buitenland overgeschreven naar de voormalige aandeelhouders van de eerste vennootschap (beleggingsonderneming).
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
IN DE PRAKTIJK• CASUS 3 Onderzoek van de CFI
• De bestuurders van de beleggingsonderneming kwamen reeds voor in een dossier dat de CFI doormeldde omwille van ernstig en georganiseerde fiscale fraude.
• Deze werkwijzen zijn kenmerkend voor het witwassen van geld voortkomend uit ernstige en georganiseerde fiscale fraude en verhogen de ondoorzichtigheid van een financiële constructie:
– Een buitenlandse vennootschap (offshore) wordt omgevormd tot een vennootschap naar Belgisch recht
– De vennootschap naar Belgisch recht wordt in verschillende andere vennootschappen opgesplitst.
– Het geld dat een eerste vennootschap ontvangt wordt verdeeld onder de nieuwe vennootschappen
– Omvang van de verrichtingen– Internationaal karakter van de verrichtingen– Rekeningen in België worden als doorsluisrekening gebruikt. – Er worden juridische constructies in offshorecentra gebruikt.– Er wordt (zonder hun medeweten om) een beroep gedaan op juridische adviseurs en
belastingconsulenten.– Er is geen economische verantwoording voor deze verrichtingen.
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
Meldingsplicht & zwijgplicht
• Melden aan CFI doch niet aan de cliënt/derden (verbod op tipping-off)
• Uitzonderingen– Mededeling aan controleorgaan zoals
BIBF/IAB/IBR– Repressieve doeleinden
• Melding CFI betekent niet dat medewerking aan gerechtelijk onderzoek niet meer mogelijk is
– Tussen meldingsplichtigen• In eenzelfde entiteit• Betreffende eenzelfde cliënt/verrichting
����Art. 30 Wet
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
BESCHERMING VAN DE MELDER
• Immuniteit : melding ter goede trouw = nooit fout
• Anonimiteit : beroepsgeheim in hoofde van CFI : geen informatie meedelen over melders
• Noch aan parket noch aan rechtbank
����Art. 30,32 & 36 Wet
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
! NIEUW IN DE AWW !• Programmawet I 29-03-2012
• Voor de beroepsbeoefenaars is vooral de wijziging van
artikel 21 AWW van dagelijks praktisch belang en dit om
twee reden :
a. verlaging drempel verbod op kasbetalingen naar ten hoogste 10 % en maximaal 5.000 € (vanaf 2014 3.000 €) EN vooral de uitbreiding van het toepassingsgebied van dit verbod naar dienstverleners (en dus niet meer alleen handelaars).
b. b. het invoegen van een kennisgevingsplicht ter zake een overtreding van de regels inzake kasbetaling. In beginsel voor iedereen doch de Koning moet nog de juiste lijst bepalen.
AANGEPASTE TEKST VAN DE WET OP WWW.BIBF.BE
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
www• www.bibf.be
• www.ctif-cfi.be
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
Verdere lectuur
Praktijkboek• Bevat veel voorbeelden
• JAARVERSLAGEN CFIStatistieken + concrete gevallen + trends www.ctif-cfi.be
ICC GHENT | GENT
24.04.2012
Verdere lectuur
• Pacioli 301
• Pacioli 328