Meldingsplicht versus beroepsgeheim artsen

FARMADAG GENEESKUNDIGE KRING HEUSDEN-ZOLDER-KOERSEL

14 MEI 2011

MELDINGSPLICHT VERSUS BEROEPSGEHEIM

JURIDISCHE CONTEXT

SARAH VAN HAUTE

PARTOENS VAN HAUTEADVOCATEN

www.medischrecht.eu / www.partoens.com

http://www.medischrecht.eu/

http://www.partoens.com/

1. JURIDISCHE BESCHERMING BEROEPSGEHEIM

• WETTELIJKE BESCHERMING: ARTIKEL 458 STRAFWETBOEK

Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte (of voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro.

PARTOENS VAN HAUTE ADVOCATEN

2


• WETTELIJKE BESCHERMING: ARTIKEL 458 STRAFWETBOEK– Inhoudelijk ruim opgevat:

Bekendmaking van geheimen die de artsen zijn toevertrouwd uit hoofde van hun staat of beroep.


3


• DEONTOLOGISCHE BESCHERMING (Titel II, hoofdstuk V deontologische code)– Inhoudelijk zeer ruim opgevat:• Alles wat de patiënt de arts heeft toevertrouwd of

gezegd.• Alles wat de arts weet of heeft ontdekt ten gevolge van

onderzoeken of van door hem gedane of aangevraagde navorsingen.• Alles wat de arts heeft gezien, gehoord, vernomen,

vastgesteld, ontdekt of opgevangen tijdens of bij gelegenheid van de uitoefening van zijn beroep.


4

2. UITZONDERINGEN: ALGEMEEN

Beroepsgeheim = van openbare orde: Schendingen worden strafrechtelijk en deontologisch gesanctioneerd

Deontologisch kader is strenger dan wettelijk kader: mogelijkheid dat arts strafrechtelijk niet vervolgd wordt maar deontologisch wel.

Uitzonderingen limitatief te interpreteren!

Opgenomen in de wetgeving en in de deontologische code


5

3. MELDINGSRECHT

• In sommige gevallen wordt wettelijk of deontologisch voorzien in een meldingsrecht.

• Geval per geval te bekijken.

• Bij twijfel: voorafgaandelijk advies inwinnen bij de provinciale orde.


6


7

CONCRETE CASUS TOEGELICHT DOOR DR. DAMS

COLLOCATIE

- OPSTELLEN VERSLAG DOOR HUISARTS

4. OMSTANDIG GENEESKUNDIG VERSLAG

• Wettelijke en deontologische uitzondering–Artikel 5 § 2 wet van 26 juni 1990

betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke.

–Artikel 58 G deontologische code


8

4. OMSTANDIG GENEESKUNDIG VERSLAG

• Uitzondering niet onbeperkt– Geneeskundig verslag moet gebaseerd zijn op een eigen

onderzoek van de opsteller.– Arts mag NIET steunen op zijn kennis van de patiënt uit het

verleden of gegevens die hem via derden zijn verstrekt! – Alhoewel wet niet bepaalt dat behandeld arts het verslag

niet kan opstellen, is dit niet aan te raden wegens groter risico op schending beroepsgeheim. Sommige rechtbanken ronduit weigerachtig wanneer attest werd opgesteld door behandelende arts.


9

CONCRETE CASUSSEN TOEGELICHT DOOR DR. DAMS

MISDRIJVEN OP MINDERJARIGEN EN

NOODTOESTAND

- CASUS ONTHAALMOEDER - CASUS VROUW MET BABY

- CASUS VROUW IN ECHTSCHEIDINGPARTOENS VAN HAUTE

ADVOCATEN10

5. MISDRIJVEN OP MINDERJARIGEN

• WETTELIJK VOORZIENE UITZONDERING OP BEROEPSGEHEIM (artikel 458bis SW)

- Enkel voor zeer zware misdrijven zoals bv. moord, doodslag, foltering, opzettelijke slagen en verwondingen.

- De arts dient minderjarig slachtoffer te hebben onderzocht of door hem/haar in vertrouwen te zijn genomen.

- Er dient een ernstig en dreigend gevaar te bestaan voor de psychische of fysieke integriteit van de betrokkene

- de arts is niet bij machte de integriteit van het slachtoffer zelf of met behulp van anderen te beschermen

In dergelijk geval meldingsrecht MAAR GEEN MELDINGSPLICHTPARTOENS VAN HAUTE

ADVOCATEN11


• TEVENS DEONTOLOGISCH VOORZIENE UITZONDERING OP BEROEPSGEHEIM

– Als een arts vermoedt dat een kind wordt mishandeld, seksueel wordt misbruikt of ernstig wordt verwaarloosd dient hij te opteren voor een multidisciplinaire benadering zoals bijvoorbeeld de inschakeling van een voor die problematiek opgerichte specifieke voorziening.

– Indien een arts vaststelt dat een kind in ernstig gevaar verkeert dient hij onmiddellijk het nodige te doen om het kind te beschermen. Indien het gevaar dreigend is en er geen andere middelen zijn om het kind te beschermen, kan de arts de procureur des Konings in kennis stellen van zijn bevindingen.


12


• TEVENS DEONTOLOGISCH VOORZIENE UITZONDERING OP BEROEPSGEHEIM

– De ouders of de voogd van het kind zullen door de arts geïnformeerd worden over zijn bevindingen en de initiatieven die hij wenst te nemen tenzij dit de belangen van het kind kan schaden.

– Alvorens om het even welk initiatief te nemen, dient de arts voorafgaandelijk met het kind te overleggen in de mate dat zijn onderscheidingsvermogen dit toelaat.


13

PARTOENS VAN HAUTE ADVOCATEN 14


• Besluit:– Wettelijk voorzien meldingsrecht, geen

meldingsplicht

– Deontologische regels bevatten een aantal verplichtingen die rusten op de arts → installatie van een (beperkte) meldingsplicht?

6. NOODTOESTAND

• Niet wettelijk erkende – jurisprudentiële constructie• Een schending van het beroepsgeheim is het enige

middel om een ander belangrijker rechtsgoed of rechtsbelang te vrijwaren.

– Recht op leven– Gezondheid van derden– …

• Drie cumulatieve toepassingsvoorwaarden:– Actuele noodzakelijkheid om een ander rechtsgoed te beschermen– Bedreigde rechtsgoed moet hoger of minstens gelijkwaardig belang

hebben– De schending van beroepsgeheim is enige middel om hoger

rechtsgoed te beschermen.PARTOENS VAN HAUTE

ADVOCATEN15

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 1: arts stelt een aandoening vast bij patiënt die hem/haar totaal ongeschikt maakt om in auto te rijden.Advies orde:- Arts dient patiënt omstandig te informeren over

aandoening en feit dat hij niet meer mag autorijden.- Omstandig informeren over de gevolgen wanneer patiënt

wel nog zou autorijden: (weigering tussenkomst verzekering, intrekken rijbewijs, boetes,…)

- Wanneer arts NADIEN vaststelt dat patiënt auto blijft besturen zou hij zich kunnen beroepen op noodtoestand en procureur des konings kunnen verwittigen.


16

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 2: Patiënt is hiv positief en heeft nieuwe partner. Patiënt deelt mee te weigeren zijn hiv status mee te delen aan de nieuwe partner en wil ook geen beschermingsmaatregelen nemen. Algemeen advies orde:- Hiv-seropositiviteit vormt geen uitzonderingscriterium.- Arts dient seropositieve patiënt in te lichten over de maatregelen

noodzakelijk om besmetting van partner te voorkomen.- Indien de patiënt verklaart dat hij weigert deze maatregelen toe

te passen, dient te arts hem erop te wijzen dat hij zijn partner op de hoogte moet brengen van zijn seropositiviteit op straffe van zijn burgerlijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid.


17

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 2: vervolg Algemeen advies orde:- Het is de behoorlijk voorgelichte patiënt die zelf zijn

seropositiviteit dient mee te delen aan zijn partner. De arts moet hem alle hulp voor het concretiseren van deze mededeling voorstellen, waaronder de mededeling in zijn aanwezigheid.

- Enkel in geval van een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat noodtoestand aanvaard zal worden door de tucht- of strafrechter en de gemeenschap.

- Essentieel van een second opinion te vragen.


18

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 2: vervolgNoodtoestand?• Doorbreken van het beroepsgeheim mag niet nadelig zijn voor

verdere behandeling van patiënt en voor de behandelingsmogelijkheden van patiënten die aan dezelfde of gelijkaardige aandoening lijden. De mededeling aan derden kan immers het vertrouwen in de geneeskunde aan het wankelen brengen.

• De arts dient in het medisch dossier van de patiënt zowel de herhaalde pogingen te vermelden als diens volgehouden weigering om de nodige voorzorgen voor de bescherming van de partner te nemen.


19

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 3: Patiënt is slachtoffer. Oudere patiënte vertoont sporen van zware mishandeling, ondervoeding en misbruik. Uit gesprek blijkt dat zoon patiënte zeer zwaar fysiek mishandeld.Noodtoestand volgens orde?: artikel 61 deontologische code• Er dient sprake te zijn van een door ziekte, handicap of leeftijd weerloze

patiënt. • Er dient een vermoeden te zijn van misbruik. • Arts dient, indien de verstandelijke mogelijkheden van de patiënt dit

toelaten, eerst zijn bevindingen met de patiënt bespreken. • De arts zal de patiënt ertoe aansporen zelf de nodige initiatieven te nemen,

zoals onder meer het informeren van zijn naaste verwanten.


20

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 3: Patiënt is slachtoffer. vervolgNoodtoestand volgens orde?: artikel 61 deontologische code VERVOLG• Indien deze bespreking met de patiënt niet mogelijk is, kan de

behandelend arts met een ter zake bevoegde collega overleggen aangaande diagnostiek en benadering van de problematiek.

• Indien de patiënt in ernstig gevaar verkeert en er geen andere middelen zijn om hem te beschermen, kan de arts de procureur des Konings in kennis stellen van zijn bevindingen.

• De arts zal de naaste verwanten in kennis stellen van zijn bevindingen en de initiatieven die hij wenst te nemen om de patiënt te beschermen indien dit de belangen van deze laatste niet schaadt.


21

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 4: Patiënt is slachtoffer. Arts licht politie in dat haar patiënt het slachtoffer is geworden van opzettelijke slagen en verwondingen. Op basis daarvan wordt echtgenoot vervolgd. (Corr. Rechtbank Ieper 16 februari 2004)Noodtoestand volgens rechtbank?• Rechtbank aanvaardt noodtoestand in hoofde van arts.


22

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 5: Patiënt is dader.Noodtoestand?• Klassieke opvatting: arts kan onder geen beding patiënt-daders

aangeven aan de gerechtelijke overheid.

• Ondertussen: genuanceerder in geval noodtoestand kan worden aangetoond (bv. gevaar voor herhaling die ernstige gevolgen kan hebben voor derden). In dergelijk geval meldingsrecht maar geen meldingsplicht.

• Strenge beoordeling: arts dient noodtoestand te bewijzenPARTOENS VAN HAUTE

ADVOCATEN23

6. NOODTOESTAND

Voorbeeld 5: Patiënt is dader. Patiënt-sporter gebruikt dopingproducten (EPO). Arts geeft dit aan aan gerechtelijke overheid. Op deze basis wordt patiënt vervolgd. (Hof van Beroep Luik 25 mei 2009) Noodtoestand?• Rechtbank aanvaardt noodtoestand niet. • Feiten waren de arts reeds twee jaar bekend.• Er is geen sprake van een hoger doel: patiënt neemt product met

volle kennis van zaken met bedoeling wedstrijd te vervalsen.• De vervolging van patiënt werd ONONTVANKELIJK verklaard.


24

CONCRETE CASUS TOEGELICHT DOOR DR. DAMS

GETUIGENIS IN RECHTE

GETUIGENIS DOOR BEHANDELENDE ARTS


25

7. GETUIGENIS IN RECHTE DOOR BEHANDELENDE ARTS

• Afleggen van een mondelinge of schriftelijke verklaring voor een onderzoeksrechter, strafrechter of burgerlijke rechter.

• Arts heeft spreekrecht MAAR OOK zwijgrecht• Wettelijk uitdrukkelijk voorziene uitzondering →Strafrechtelijk NIET gesanctioneerd• Deontologisch dus ook geen sanctie (bv.

Getuigenis schendt beroepsgeheim)? Betwist


26

7. GETUIGENIS IN RECHTEDOOR BEHANDELENDE ARTS

• Algemeen kader orde:

Wordt datgene wat gevraagd wordt te getuigen gedekt door het beroepsgeheim?

NEEN: ARTS LEGT GETUIGENIS AFJA: TWEE OPTIES ZIJN MOGELIJK

1. Arts beroept zich op zwijgrecht. 1. Rechter oordeelt dat dit verantwoord is: arts legt geen getuigenis af2. Rechter oordeelt dat dit niet verantwoord is: arts legt getuigenis af,

anders risico op strafsancties.

2. Arts beslist om getuigenis af te leggen: Strafrechtelijk geen vervolging, maar risico op tuchtrechtelijke vervolging.


27

7. GETUIGENIS IN RECHTE

• Advies orde

ALTIJD beroepen op zwijgrecht en beoordeling overlaten aan rechtbank.

Slechts overgaan tot het afleggen van een getuigenis wanneer rechtbank oordeelt dat weigering onterecht is.

BIJ TWIJFEL: STEEDS ADVIES INWINNEN VAN PROVINCIALE RAAD VAN DE ORDE VOOR GENEESHEREN.


28

8. ARTS DIE GEEN NOODZAKELIJKE VERTROUWENSPERSOON IS

• Beroepsgeheim geldt enkel in hoofde van arts – noodzakelijke vertrouwenspersoon.

• Arts-gerechtsdeskundige– Is aangesteld in het kader van privaatrechtelijke

geschillen of strafzaken.– Is niet onderworpen aan het beroepsgeheim.– Behandelend arts kan niet optreden als

gerechtsdeskundige t.a.v. zijn eigen patiënt.

• Arts-adviserend deskundige in private verzekeringenPARTOENS VAN HAUTE

ADVOCATEN29

9. TOESTEMMING PATIËNT

• Artikel 64 deontologische code:– De verklaring van een zieke waarbij hij zijn geneesheer

ontheft van zijn zwijgplicht, volstaat NIET om de geneesheer van zijn verplichting te ontslaan.

– Dit is enkel het geval wanneer • de toestemming op voorhand is gegeven, • de toestemming vrij wordt gegeven,• de toestemming met kennis van zaken wordt gegeven,

en• degene die toestemt de enige belanghebbende is.


30

10. HULPVERLENINGSPLICHT?

• Algemeen geldende en wettelijk verankerde hulpverleningsplicht.

Artikel 422bis. Strafwetboek: Met gevangenisstraf van acht dagen tot (een jaar) en met geldboete van vijftig euro tot vijfhonderd euro of met een van die straffen alleen wordt gestraft hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan iemand die in groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die toestand hem is beschreven door degenen die zijn hulp inroepen.

• Toch is heersende stelling dat op arts geen meldingsplicht rust.


31


• Wetsvoorstel (28 september 2010) tot uitbreiding van de strafrechtelijke bescherming van bijzonder kwetsbare personen tegen mishandeling en misbehandeling

Bedoeling: De uitzonderingen op het beroepsgeheim uit te breiden. In 2000 werd, door de invoeging van artikel 458bis in het Strafwetboek bij de wet van 28 november 2000, de melding mogelijk gemaakt van bepaalde ernstige feiten gepleegd op minderjarigen, door een versoepeling van het beroepsgeheim.

Voorliggend wetsvoorstel heeft tot doel deze mogelijkheid tot melding uit te breiden tot andere categorieën van personen die omwille van fysieke en/of psychische redenen te kampen hebben met een verminderde zelfredzaamheid, en dus minder weerbaar zijn tegen de in het artikel bedoelde aantastingen van de fysieke en psychische integriteit.

Enkel uitbreiding van het bestaande meldingsrecht, geen invoering van een meldingsplicht.


32


• Wetsvoorstel (6 december 2010) hangende tot wijziging van artikel 458bis van het Strafwetboek, om de bestaande uitzondering op de verplichte inachtneming van het beroepsgeheim uit te breiden tot vertrouwelijke mededelingen van een meerderjarige over feiten waarvan hij het slachtoffer was toen hij minderjarig was, met name om te voorkomen dat seksueel misbruik wordt gepleegd op andere minderjarigen.

In wetsvoorstel nogmaals benadrukt dat het gaat om een recht van de arts, niet om een plicht tot aangifte over te gaan.

Meldingsrecht wanneer drie voorwaarden vervuld zijn:

– Arts heeft het slachtoffer onderzocht of werd door het slachtoffer in vertrouwen genomen, zelfs wanneer het inmiddels de meerderjarigheid heeft bereikt;

– Er bestaat een ernstig en dreigend gevaar voor de psychische of fysieke integriteit van de betrokkene of van een andere minderjarige;

– Arts kan deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen beschermen


33


• In nasleep van misbruik in de kerk voorstel van Renaat Landuyt (SPA) om beroepsgeheim ondergeschikt te maken in geval van seksueel misbruik minderjarigen → pleit voor invoeren meldingsplicht.

• 10 februari 2011: Colloquium Justitie en Welzijn omtrent beroepsgeheim in relatie justitie-welzijn.– Minister De Clercq en Minister Vandeurzen zijn gekant tegen

invoering meldingsplicht maar pleiten voor uitbreiding van het spreekrecht: artikel omtrent spreekrecht bij zware misdrijven tegen minderjarigen zou moeten uitgebreid worden tot zware misdrijven tegen zowel minderjarigen als meerderjarigen.


34

11. BESLUIT

• Beroepsgeheim van openbare orde.

• Wettelijke en deontologische uitzonderingen die arts in bepaalde gevallen een spreekrecht geven

• Een spreekplicht? Evolutie waar te nemen in richting van spreekplicht. Heersende stelling tot op heden ontkent het bestaan van een spreekplicht.


35

PARTOENS VAN HAUTE ADVOCATEN 36

PARTOENS VAN HAUTEADVOCATEN

Bergstraat 9 • 3740 BILZEN • [email protected]• Tel. 0473 95 86 08 / 089 20 88 79 •

• Fax 089 20 54 72 •

www.medischrecht.euwww.partoens.com

mailto:[email protected]

http://www.medischrecht.eu/

http://www.partoens.com/

Meldingsplicht versus beroepsgeheim artsen

Health & Medicine

Transcript of Meldingsplicht versus beroepsgeheim artsen