Biologie – H11 / H12 SamenvattingPARAGRAAF 11.1

Fotosynthese:C02 + Water –(licht) Glucose Zuurstof

Verbranding:Zuurstof + Glucose –(energie) C02 + Water

Producenten: (Planten, Bomen) Haalt energie uit licht en voeding stoffen van reducenten

Consumenten: (Dieren, Mensen) Halen energie uit planten/vlees, producenten

Afvaleters: (Insecten) Halen energie uit doden dieren

Reducenten: (Schimmels, Bacteriën) Halen energie uit resten van wat de afvaleter achterlaten en stoppen de voedingstoffen weer in de grond.

Broedzorg = weinig kinderen, voeden de kinderen op

Zelfzorg = reptielen, veel eieren (zonder schaal), voeden zichzelf op

PARAGRAAF 11.3

Planteneters: platte tanden, lang darmkanaal

Vleeseters: scherpe tanden, kort darmkanaal

Alleseter: scherpe en botte tanden, matig darmkanaal

Vlees cellen hebben een minder harde celwand dan cellen van planten, daardoor is het moeilijker om een plant te verteren. Hierdoor hebben planten eters platte tanden om de cel stuk te maken. Vleeseters hebben schermere tanden om het vlees in stukken te snijden.

Voedselketen regels:

1. Begin altijd met een plant2. Blad Rups (dit betekent de rups eet het blad)

Om een dier boven aan de te voedselketen er veel planten nodig onderaan de voedingsketen. Om een klein beestje te voeden zijn veel algen nodig en om een vis te voeden zijn er veel kleine beestjes nodig.

Het voedsel dat een dier opeet word deels gebruik voor verbranding om energie te maken. Dat deel van voedingstoffen voor niet door gegeven aan het volgende dier in de voedselketen.

PARAGRAAF 11.4

Vissen hebben een enkele, gesloten bloedsomloop, mensen een dubbele gesloten bloedloop. Bij insecten lopen de stoffen vrij door het lichaam. Een open bloedsomloop.

Een vis heeft kieuwen. De kieuwholtes kunnen worden afgesloten door de kieuwdeksel. In een kieuwholte zitten meestal 4 kieuwen. Elke kieuw bestaat uit een kieuwboog met daaraan kieuwplaatjes. Die plaatjes bestaan uit geel lamellen, dat zijn nog dunnere plaatjes met veel haarvaatjes.

Een vis ademt zo:

1. De vis opent zijn bek en water stroomt naar binnen, de kieuwen zijn dicht.

2. Het water word via de kieuwen naar buiten geperst, de mond is dicht.

Doordat het water wat langs de kieuwen zuurstofrijk en koolstofdioxide arm is, nemen de haarvaatjes het zuurstof op in het bloed en stoppen ze de koolstofdioxide in het water.

Insecten hebben geen longen maar in het lichaam zitten kleine vertakte buizen met lucht: tracheeën, en aan de zijkant van het lijf zitten kleine gaatjes: stigma. De zuurstof stroomt via de stigma door de tracheeën en kan zo bij elke cel komen. Het achterlijf word groter en kleiner. Als het achterlijf kleiner wordt de koolstofdioxide naar buiten geperst, en als het groter word stroomt er lucht naar binnen.

Bij mensen met astma word de bronchus geïrriteerd en zwelt hij op. Een naam voor alle longziektes bij elkaar heet COPD.

PARAGRAAF 11.5

Zoogdieren die in het water leven hebben een dikke laag vet, dat isoleert. Als de haren van een warm bloedig dier omhoog staan is de laag stilstaande lucht groter, en isoleert dus, en als het warmer is gaan de haartjes omlaag.

Als mensen het warm krijgen worden ze rood omdat de bloedvaten groter worden want dan kan het bloed makkelijker afkoelen. Je zweet omdat het hete water uit je lichaam dan kan verdampen op je huid. Daardoor koel je af.

In de winter hebben dieren weinig eten. Dus sommige dieren doen een winterslaap of een winterrust. Een eekhoorn verzameld in de zomer eten en gaat slapen in de winter. De eekhoorn laat zijn temperatuur zakken. Hij word af en toe weer wakker en laat zijn temperatuur weer zakken om te eten en gaat daarna weer slapen. Hij doet dus aan een winterrust. Bij een winterslaap slaapt het dier de hele winter.

Een kleiner dier kan makkelijker warmte verliezen omdat hij een kleine inhoud heeft met een relatief groot oppervlakte. Een groot dier heeft een grotere inhoud, maar in vergelijking minder oppervlakte. Ook zit het hard bij een klein dier dan dichter bij de buitenkant, dus koelt hij sneller af.

PARAGRAAF 12.1

Dingen die echt nodig hebt om te overleven zijn primaire levensbehoeftes: eten, drinken, zuurstof. En secundaire levensbehoeftes zijn alles eromheen zoals een mobieltje. Als je veel nadenkt over de natuur ben je milieu-bewust.

Luchtvervuiling ontstaat door het verbranden van allerlei stoffen maar vooral van fossiele brandstoffen. Daardoor smelt landijs en stijgt de zeespiegel. Er komen bij die verbranding koolstofdioxide, stikstofoxiden en zwaveldioxide vrij.

Zwaveldioxide is schadelijk voor je gezondheid en maken regen, sneeuw en mist zuur. Ze maken bladeren van planten kapot en verzuren de grond. Daardoor gaan de planten dood en kunnen ze niet meer aan fotosynthese doen.

PARAGRAAF 12.2

Een monocultuur is een boer die maar één soort gewas verbouwd. Akkerbouwers verbouwen gewassen en veehouders houden dieren voor vlees. Een gemengd bedrijf houd vee en verbouwd gewassen.

Intensieve veeteelt is veeteelt waarbij je zoveel mogelijk dieren in een zo klein mogelijke ruimte propt. Dat heet ook wel bio-industrie. Mest zorgt ervoor dat er extra mineralen in de grond komen te zitten, waardoor de plant sneller groeit. Meestal is dat poep van dieren maar het kan ook chemisch zijn. Veehouders geven de dieren krachtvoer, voer met extra mineralen. Het dier groeit dan sneller.

Plagen zijn allerlei dingen die planten betasten. Om die plagen te bestrijden gebruiken boeren giftige stoffen om ze dood te maken. Als het vee de gewassen dan weer eet, kunnen ze ziek worden. Daarom zit in het voedsel vaak antibiotica. Soms gebruiken boeren ook insecten om andere kleine beestjes op te eten. Dat is natuurvriendelijker.

Vroeger waren er 2 gewasbeschermimgsmiddelen niet selectief, het middel vermoord niet alleen de plaag maar ook andere organismes, en biologisch niet afbreekbaar:

Supergewassen of supervee zijn gunstige planten en dieren die met een ander gunstig plant of dier gekruist zijn. Bijvoorbeeld een grote tomatenplant met een snelgroeiende tomatenplant. Je krijg dan een snelgroeiende tomatenplant met grote tomaten.

Als je te veel mest gebruikt dan komen er heelveel mineralen in de grond. Daardoor kan een hele rivier vol met algen, de sloot raakt dan vol en de algen halen al het zuurstof uit de sloot en daardoor gaan de planten dood. Dit heet waterbloei.

PARAGRAAF 12.5

Recyclen is het voorwerp stuk maken en er iets nieuws van maken en hergebruiken is bijvoorbeeld een 2e hands auto, iets nogmaals gebruiken.

Andere voorwerpen worden verbrand. Het ijzer word dat gesorteerd en de rest van het afval word verbrand. De rook word gezuiverd van stof, roet en andere giftige stoffen door een filter. De warmte word gebruikt om elektriciteit te maken en het as word gebruikt voor nieuwe wegen.

Je kan afval ook storten op een vuilnisbelt.

Een energielabel laat zien hoeveel iets verbruikt. Als je duurzame energie gebruikt maak je gebruik van dingen in de natuur die nooit opraken. Zoals wind of water. Biobrandstoffen zijn brandstoffen die van de suikers en oliën van planten worden.

Om de C02 uitstoot te verminderen gebruiken fabrieken filters en slaan het koolstofdioxide op, gebruiken auto’s katalysators die ervoor zorgen dat de schadelijke uitlaatgassen worden verbrand in minder schadelijke uitlaatgassen en gebruiken alle nieuwe auto’s een roetfilter die de roetdeeltjes tegenhouden.