Meander 2013-4 oktober-december

Driemaandelijks contactblad van Natuurpunt vzw - regio Meanderland: afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en HamAfgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen

Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1

BC1323

MeanderJaargang 12 nr. 4 • Oktober - November - December 2013

2 | Meander 4 | oktober-december 2013

Contactpersonen afdelingsbesturenAfdeling NetebronnenSecretaris: Jef Sas, 014-31 26 57www.natuurpuntnetebronnen.be

Afdeling Balen-NeteSecretaris: Tom Schildermans, 0473-66 10 99www.natuurpuntbalen-nete.be Afdeling Geel-MeerhoutSecretaris: Louis Pals, 014-58 97 80www.natuurpunt.be/geel-meerhout

Afdeling HamSecretaris: Frans Hoes, 0472-57 75 15www.natuurpuntham.be

JNMContact: Steven Smeetse-mail: [email protected]

Met dank aan onze fotografenZjos Meyvis, Willy Cools, Eddy Vaes, Luc Van de Vyver, Jeanne Ho-remans, Jan De Schepper, Karin Van Gool, Frans Emmerechts, Fons Van Vlerken, Yana Van Nueten, Tom Schildermans, Denis Mertens, Jan Albrecht, Paul Helsen, Jos Ghoos, Dirk Geenen

Coverfoto’s: ©Rik Verborgt 2x, ©Jan Albrecht, ©Fons Van Vlerkenfoto colofon: © Jan Albrecht

Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotografen kunt u contact opnemen met de redactie.

Deadline teksten volgende Meander:Vrijdag 15 november 2013 bij [email protected]

Verschijning: eind december 2013Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld:[email protected].

ColofonNatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt meer dan 80.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Natuurpunt is eige-naar en beheerder van 16.500 hectare natuur, verspreid over ruim 500 terreinen in heel Vlaanderen. Daarnaast wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van natuurstudie en natuur- en milieueducatie.

Lid wordenDoor overschrijving van 24 euro op rekeningBE17 230 00442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’.Als lid ontvangt u automatisch het nationaal contactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie en -be-heer) en Natuur.oriolus (vogelstudie), afzonderlijk elk 8,5 euro, beide extra abonnementen 14,5 euro.

MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en Netebronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabonnement op Meander nemen door overschrij-ving van 8 euro op rekening BE31 001 56350 0055 van Meander.

RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Ver-achtert, Jan De Schepper, Tom Schildermans, Goedele Reyniers, Jan Albrecht.

Contact / v.u.An Gijs, Weidestraat 11, 2490 Balen, tel. 014-32 28 53, mail: [email protected]

Oplage: 2.000 exemplaren

GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio Meander-land zijn welkom op rekening 293-0212075-88 met vermelding van de naam en het nummer van het project dat je wenst te steunen:

7703 - Keiheuvel (Balen)7709 – De Maat (Mol)7067 – Zammelsbroek (Geel)7088 - Neerhelst (Geel)7118 - Griesbroek (Balen)7725 - Buitengoor en Vleminksloop (Mol)7734 - De Vennen (Balen)7736 - Malesbroek (Geel/Meerhout)7739 - Molse Nete (Balen/Mol)7763 - Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)7769 - Breeven (Geel)7779 - Scheppelijke Nete (Mol/Balen)7783 - Zelguis (Geel)7784 - De Bleken (Mol)8810 - De Rammelaars (Ham)8874 - Veldhovenheide (Ham)

Meander 4 | oktober-december 2013 | 3

Factory of fertilization

Over verminderde vruchtbaarheid wordt in onze cultuur nog altijd met gedempte stem gesproken. Hij verpakt die waarheid in de speelse poëzie van zijn ‘Factory of Fertilization’ een stapelplaats van ‘zuurstof recuperatoren’, ‘verstuivers van pastorale lucht’ en ‘stuifmeelverspreiders’. Het lijkt wel of hij de werkbijen die tegenwoordig massaal het noorden verliezen een handje wil toe steken. Wij worden niet vrolijk van dit actueel ecologisch verhaal maar de kunst van Meyvis wordt nooit zwaarmoedig. Nee, zijn machines zijn speels, luch-tig en ze prikkelen lichtjes de erotische verbeelding. Hij maakt subtiel gebruik van bijvoorbeeld een witte lokveer, zuchtende blaasbalgen, kronkelende slan-getjes, lederen dichtingen, speelse slingertjes, een trechter die zich langzaam en geheimzinnig opent en weer sluit. Alles piept en kraakt.Er zit hoop in het fragiele werk van deze kunstenaar, en hoop daar ben ik niet tegen. Het werk bemoedigt en vertedert me. Ik word er stil én goedgezind van. Het doet deugd om te weten dat ook anderen posi-tief bezig zijn met onze natuur, net als jij en ik, ieder op zijn manier. Wanneer je deze Meander terzijde legt, kijk dan even naar meer recent werk op www.zjosmeyvis.be en geniet.

Johan RottieRsVoorzitter NP Ham

Foto’s: stuifmeelverspreider met zwarte ventilator(b),stuifmeelverspreider met witte lokveer(o), ©Zjos Meyvis

Zjos Meyvis is ambachtelijk kunstenaar met - net als jij en ik - een hart voor natuur. Zijn machines uit overschotjes en gevonden materiaal ontstaan uit observatie van onze aarde. ‘Wat met de aarde?’ vraagt hij zich af. ‘Wat met de bodemkwaliteit, de lucht, het water, de biodiversi-teit, de genetische rijkdom? ‘Wat laten we voor de volgende generaties achter?’


Ik ben ooit in mijn jeugd naar een witte kraai in een volière gaan kijken. Dagenlang had men een klapval opgesteld en hadden ze de slimme vogel weten te verschalken. Het was op een gehucht in Lichtaart waar ze oog hadden voor rariteiten. Toen zaten er zelfs twee witte kraaien op een veld. De gevangen kraai werd met allerlei snoepjes gevoerd door een paar broers die de vogel probeerden tam te maken. De vogel werd bij naam genoemd: ‘Witte veder’. De kraai die aan het Netekanaal rondvloog, was precies dezelfde. Niet mooier dan een zwarte, maar als een onbeschreven blad. Bij zo’n dier wordt geen melanine afgezet in de veercellen. Een veranderend gen veroorzaakt een storing waarbij er wel pigment wordt aangemaakt, maar niet doorgegeven. Leu-cisme is geen ziekte, het is een kleurafwijking van zilverachtig wit. Geen echte albino met rode ogen. Ook geen izabel, genoemd naar de okergele kleur van het vuile ondergoed van Isabelle van Castilië.Jonge kraaien met een witte band in de vleugels zie je vaker. Die hebben te veel friet met mayonaise en kroketten gegeten. Te veel zout. Half om half veren duiden meestal op een slechte conditie van de vogel tijdens de veergroei en daarbij is geen sprake van erfelijkheid. Na de eerste rui worden hun halfwitte veren roetzwart. De witte die wij zagen was vliegensvlug. We fietsten haastig de brug over om ze van dichterbij te foto-graferen, maar ze vloog verder tot bij een boerde-rij. Daar konden we ze treffen op het erf. Een oude boer kwam buiten en vertelde dat er al een paar jaren witte kraaien werden geboren op zijn land. Een zwart paar had blijkbaar de witte erfelijkheid in de genen. Vorig jaar hadden ze drie witte, maar ze blij-ven hier niet, zei de oude man. Hij kende alle vogels en hield ze goed in de gaten. Hij had gezien dat de witte kraaien werden aangevallen en verdreven door een hele bende zwarte soortgenoten.Kraaien hebben er moeite mee om een mutant te accepteren als soortgenoot. Het is voorspelbaar dat een mutant minder overlevingskansen heeft. Ze zijn zwakker en overleven meestal niet lang in de natuur. Minder pigment maakt de veren ook breekbaar. Alle

Witte kraaimutanten vertonen sterker afgesleten veren dan hun normale soortgenoten. Echte albino’s sneuvelen soms al op het moment dat ze uitvliegen en zelfstan-dig moeten worden, omdat ze met die rode ogen half of helemaal blind zijn. Zowel eksters als kraaien (alleen deze twee onder de kraaiachtigen) kennen ook een merkwaardige vorm van terechtstelling. Een onverbiddelijk tribu-naal. Al wie vreemd is of indringer, ziek of gehandi-capt, of anders van kleur, wordt collectief afgemaakt. Alle kraaien duiken dan tegelijk op het slachtoffer. Een vorm van terechtstelling om de eigen soort te vrijwaren tegen vreemde invloeden. Wat zich niet normaal voordoet, wordt gewantrouwd. Het is een primitief oergedrag, dat bij de meeste soorten voor-komt. Daar zijn ooit oorlogen voor uitgevochten. ‘Ik denk’ zei de boer, ‘dat kraaien echte schobbejak-ken zijn! Dat zie je al aan hun spelletjes, zoals het pesten van buizerds. Dat is toch een volkomen nut-teloze bezigheid om zichzelf en de groep te verma-ken. Het verjagen van een buizerd is voor kraaien nauwelijks een noodzaak. Ze hebben van een buizerd geen gevaar te duchten en het is geen voedselcon-current’. De oude boer had oog voor wat er zich in zijn velden afspeelde.‘Ze pikken ook gaten in het plastic van de grassilo’s en doen dat niet om er van te eten. Als ze er maar plezier aan kunnen beleven.’ zei hij verontwaardigd. ‘Kraaien behoren tot de slimste vogels,’ zei ik. Tegenwoordig zie je nog alleen zwarte vogels: me-rels, spreeuwen, kauwen, kraaien’ zei hij, ‘maar die witte mag van mij blijven!’. ‘Vroeger’ zei de boer,’ zag je hier maar een enkele kraai, toen krioelde het nog van leeuweriken en pa-trijzen. Het landschap is erg veranderd. Maar ja, ik ben ook niet meer wat geweest is, mijn haren zijn helemaal wit, jaarlijks miljoenen hersencellen verlo-ren en daardoor worden herinneringen ook vager.’ De man had een sterk gevoel voor ironie en zelfspot. ‘Maar ik klaag niet,’ zei de boer, ‘oud zijn is een over-winning. Ouderdom heeft maar één gebrek: je weet niet hoe en waar hij ophoudt’. De drie kraaien waren intussen in de top van een eik gaan zitten. ‘Kijk,’ zei de boer, ‘zwarte kraaien blinken in het zonlicht, maar die met zijn witte hemd heeft geen glans op de veren. Van dat weerkaatst licht zou men nog veel kunnen leren. Onderzoekers hebben nog werk om slim te worden’. De oude man sprak in raadsels. Terwijl doken de kraaien achter een hout-wal en verdwenen uit het zicht. De man lachte en liep weer naar binnen. Ouderdom heeft de wijsheid: de witheid van de zwarte kraai.

achilles cools

Op de weg zaten drie jonge kraaien: twee zwarte en een witte. Ze vlogen op en zweefden het Netekanaal over. Met open vleugels leek de witte wat op een krant die open plooide. Niet smetteloos wit, maar als berkenschors. De drie nestmaatjes landden in een wilg en richtten het woord tot elkaar. Het was de eigen troeproep, een geluid dat werd meegedragen met de wind. Wegens babbelzucht is de kraai zwart gemaakt, maar een enkele keer gebeurt het omge-keerde. Wij hielden deze bleke vogel in de kijker, want een witte kraai zie je niet iedere dag.


Deze film toont pure, woeste natuurpracht zoals je die nooit eerder zag. En toch is De Nieuwe Wildernis gewoon hier gefilmd, in de lage landen, in de Oost-vaardersplassen, een 6.000 hectare groot gebied in Nederland, niet ver van Amsterdam.

De hoofdrolspelers van de natuurprent zijn geen acteurs, maar dieren: extraverte konikpaarden, oogverblindende ijsvogels, parmantige edelherten en een jong vossengezin. Dit zijn de Lage Landen zoals je ze nog nooit zag: in een oogverblindende familiefilm, gegidst door de stem van Johan Heldenbergh (o.a. The Broken Circle Breakdown).

De Film is een productie van EMS Films i.s.m. Kinepolis en Associate Directors. “De eerste bioscoopfilm over natuur in de lage landen”.Vanaf 25 september in de Kinepolis-zalen en op 15 novem-ber in ’t Getouw in Mol.Met de stem van Johan Heldenbergh & titelmuziek van Float Fall.

Een deel van de opbrengst van de ticketverkoop gaat naar een stukje wildernis in Vlaanderen: het Grote Netewoud! Het Grote NeteWoud zal dan ook het decor vormen waarin de Vlaamse pers uitgenodigd wordt om een stukje ‘Nieuwe Wildernis’ in Vlaanderen te komen ontdekken. Een gedroomde promotie opportuniteit voor ons gebied die sa-menvalt met de start van het Life-project Grote NeteWoud (waarover binnenkort meer informatie volgt). Op www.de-nieuwewildernis.be kan je zien wanneer er vertoningen zijn. Nodig iedereen die je kent uit om de film te gaan zien en steun zo het Grote NeteWoud! Flyers en affiches kan je binnenkort afhalen in het Bezoekerscentrum in Meerhout.

MEE HELPEN EN DE FILM ALS EERSTE OP HET GROTE SCHERM ZIEN?De film wordt in elke provincie voorgesteld met een door Natuurpunt georganiseerd evenement. Voor onze regio is dat op 24 september in Kinepolis - Antwerpen of 26 sep-tember in Kinepolis - Hasselt. Het zou geweldig fijn zijn mochten we met een ploegje van het Grote NeteWoud (als rechtstreeks betrokken partij) een handje kunnen gaan toe-steken. Wordt gezocht: parkingwachters, baliemedewerkers, zaalbegeleiders en mensen die opdienen tijdens de receptie. Uiteraard kijk je gratis mee naar de film op groot scherm! Kom je mee? Mailtje naar [email protected].

Natuurpunt presenteert:

DE NIEUWE WILDERNIS

In debioscoop

vanaf 25/09

fotografie RUBEN SMIT geluid HENK MEEUWSEN montage NIELS ROZAproductie EMS FILMS TON OKKERSE uitvoerend producent IGNAS VAN SCHAICK regie MARK VERKERK

Vlaamse versie ASSOCIATE DIRECTORS i.s.m. NATUURPUNT INFO en FILMBOEKINGEN [email protected]

MET DE STEM VAN JOhAN hElDENbERghTITELSONG DOOR FlOAT FAll

‘De Nieuwe Wildernis’ in CC ’t Getouw in MolDe Natuurpunt-afdelingen van de regio Meanderland organiseren in samenwerking met vzw VALK, die haar 40e verjaardag viert, en BC ‘Het Grote Netewoud’ een vertoning van deze prachtige natuurfilm in ’t Getouw in Mol. Waar: CC ’t Getouw, Molenhoekstraat 2, 2400 MolWanneer: Vrijdag 15 november, 20 uur (welkom in de foyer vanaf 19 uur)Programma: 20-20.10 uur: Inleiding20.10–22 uur: Film ‘De Nieuwe Wildernis’ (incl. pauze)22-23.30 uur: Gelegenheid om iets te drinken en na te bespreken in de foyerPrijs: 5 EUR. Tickets: Te verkrijgen de dag zelf vanaf 19 uur aan de ticketbalie van ’t Getouw.

De winst van deze avond gaat naar de natuurgebieden van de regio Meanderland, incl. Hsdeet Grote Netewoud.

Meer info: BC Het Grote Netewoud: Wim Pauels, tel. 014-21 34 50, e-mail: [email protected] Netebronnen: An Dierckx, tel. 0497-88 46 47 of e-mail: [email protected].


Dag van de NatuurVoor duizenden vrijwilligers van Natuurpunt is het het hele jaar door Dag van de Natuur. Voor het beheren van bijna 20.000 ha natuur zijn immers heel wat tijd en handen nodig.Naast het gidsen en cursussen organiseren, wordt er in de natuurgebieden gekapt, ge-maaid, geknot, opgeruimd..., kortom bergen werk verzet. Niet alleen voor het plezier maar ook voor meer en betere natuur. Voor heel wat planten, vlinders, vogels zijn natuur-gebieden een laatste en veilig toevluchtsoord.Je kunt in Meanderland op 2 plaatsen mee-doen en eens snuffelen aan het werk wat door al die natuurpunt vrijwilligers wordt ge-daan. Voor details zie de kadertjes hiernaast.

Dag van de Natuur ‘De Rammelaars’Zondag 17 novemberNatuurpunt Ham heet allen welkom om eens mee te beleven wat natuurbeheer allemaal is. We starten om 9 uur aan Natuur.huis De Rammelaars, Broekstraat z/n Ham. Het natuur.huis ligt langs het kanaal naar Dessel. Volg in Ham tussen de kanalen de bruine bordjes ‘Natuurgebied De Rammelaars’.

Programma: • Welkom• Presentatie ‘Natuurgebieden in Ham en hun

beheer’• Themawandeling• Gezellig mee aanpakken bij diverse nuttige

projecten in De Rammelaars• Koffie en middageten zijn voorzienVoor iedereen, jong en oud, klein en groot.Laarzen, handschoenen en werkkledij meenemenAlle info en aanmelden (niet verplicht): [email protected] Hoes tel: 0472-577515

Dag Van de Natuur‘De Vennen’STIP 16 NOVEMBER 2013 IN FLUO AAN IN JE AGENDA. DAN WORDEN ER IN BALEN, IN HET NATUURGEBIED DE VENNEN BEHEERWERKEN UITGEVOERD EN WE WIL-LEN JOU ER GRAAG BIJ.Iedereen, van jong tot oud, ervaren in het buitenwerk of niet, kan er zichzelf nuttig maken. Er is een klus(je) voor iedereen. Natuurbeheer is natuurbeleving van de bovenste plank in een mooie omgeving. Samen ‘gratis en voor niets’ het beste van jezelf geven voor een betere natuur.Op het programma staat hoofdzakelijk het opruimen van afvalhout en het verwijderen van oude afsluitingen. Het is natuurlijk niet continue noeste arbeid, we voorzien in een hapje en een drankje en voor diegenen die De Vennen nog niet kennen, maken we wel een extra verkenningswandeling.Voorzie laarzen, handschoenen en werkkledij.Waar: natuurgebied De Vennen, via P. Luytendijk naar Achterdijkspad en volg daar de borden.Wanneer: zaterdag 16 november van 9 tot 16 uur.Meer info: Jan Mallants, tel. 014-81 70 09 of Denis Mertens, tel. 014-30 90 65


Kokmeeuwenkolonie Put Mol Rauw

De ringsessie dit jaar vond plaats op 19/06. 35 jonge Kokmeeuwen werden geringd op de eilandjes, waar toch minimum 50 nesten aanwezig waren. Naast grote jongen vonden de ringers nog nesten met uit-kippende eieren en zelfs heel wat nesten met kapot-te eieren! Oorzaak? Schade door hevige onweders of predatie door…?Vorig jaar broedde er één koppel kleine Mantel-meeuw apart op een eilandje dat wel aasde op de nestvlieders uit de Kokmeeuwenkolonie.

Koekoek met Kleine Karekiet

De ‘Roerdompwatchers’ aan de Kattestaart in Retie konden dit voorjaar niet met zekerheid een broed-geval vaststellen van de aanwezige Roerdompen. Ze werden wel getrakteerd op een ander spektakel in de nabijheid van de kijkhut. Een jonge Koekoek die gedurende enkele dagen mooi in beeld kwam, terwijl hij gevoederd werd door zijn pleegouders: een paar-tje Kleine karekiet. Door zijn aanhoudend gebedel kon hij/zij op een bepaald moment zelfs een Ringmus naderbij lokken, maar een hapje kreeg het koekoeks-jong toen niet toegestoken.

Uit ornitholigisch tijdschrift ‘De Wielewaal’: Het broedseizoen 1967 in het noordoosten van de prov. Antwerpen (R. Bosmans, R. Claassens, Fr. Daemen, L. Deckx, J. Van Genechten , V. Van Gorp).

“Kleine karekiet is broedvogel op alle grotere en kleinere vijvers. Op de viskweekvijvers in Postel Wa-teringen werden op 21 zangposten slechts 14 nes-ten gevonden (in die tijd werd er nog naar nesten gezocht n.v.d.r.).2 broedgevallen van deze Kleine karekieten werden daarbij opgevolgd:

1. De eieren worden om de dag gelegd: begin nest-bouw op 21/05, eerste ei op 28/05, 5 eieren in het nest op 01/06, 5 jongen aanwezig op 10/06, leeg nest op 20/06. Geslaagd broedgeval.

2. De eieren werden niet om de dag gelegd: begin nestbouw op 11/06, één koekoeksei op 18/06, op 19/06 ook een ei van de Kleine karekiet, op 24/06 3 eieren, op 28/06 5 eieren + het koe-koeksei. Dit betekent dat op 10 dagen slechts 5 eieren werden gelegd. Het broeden begint slechts vanaf het laatste ei , hierdoor blijft het nest veel meer onbewaakt achter, zodat een Koekoek meer gelegenheid krijgt om een ei te deponeren. De jonge Koekoek die uit dit nest uitvloog, werd 8 weken door beide oudjes ge-voed!”

MeanderlandNatuurberichtenLente - Zomer 2013


MeanderlandNatuurberichtenLente - Zomer 2013

Telling invasieve zomerganzen

Vanuit het INBO en Natuurpunt werd gevraagd om in het weekend van 20 en 21/07 de invasieve soorten zomerganzen te tellen. Verscheidene tellers trokken dat weekend op pad en dat gaf volgende totaalre-sultaten voor deze gebieden: Put Rauw/De Maat (J. Sas), Mol-Rauw Scheppelijke Nete (H. Bijnens), Geel Dekshoevevijver /Sas 7en Retie Grote Kievit (F. Van Hout), Postel Ronde Put, Dessel ’t Goor en Mol Grote Zandput (F. Luyten).

Canadagans: 265 ex. (waaronder 211 ex. op Put Rauw aan ’t Kristallijn);Grauwe Gans: 106 ex. (grootste groep in het weiland aan de Scheppelijke Nete met 65 ex.);Nijlgans: 66 ex. (grootste groepen op Put Rauw met 30 ex. en Mol Grote Zandput 21 ex.).

Vlinderwaarnemingen

Door de mooie zomer kregen we dit jaar nogal wat zuidelijke soorten vlinders op bezoek tot in de tui-nen.De meest getelde vlinder tijdens het telweekend op 03 en 04/08 was trouwens een trekvlinder die gepro-fiteerd had van de warme zuidenwinden: de Gamma-uil. Maar tegen einde juli tekenden er ook heel wat Oranje luzernevlinders present en op 26/07 zat bij cineast Frans Verhoeven zelfs een Keizersmantel op een vlinderstruik in zijn tuin in Mol-Centrum. Hij heeft hem dan ook dadelijk op film vastgelegd als bewijs.

Ecologische werkgroep Meanderland: overzicht 2013 (met ‘whale mouth cloud!)

Onze Ecologische werkgroep heeft deze lente en zomer met vrijwilligers weer actief geïnventariseerd op zaterdagvoormiddagen met excursies in Balen De Vennen (10/05), Geel Wilders (25/05), Mol Den Diel (08/06), Mol Buitengoor (22/06), Balen Gries-broek (06/07), Geel-Bel Torfven (27/07) en Ham De Rammelaars (17/08).Als je de waardevolle en erg leerrijke verslagen van deze excursies wil lezen, neem dan contact op met coördinatoren Marianne Horemans en Paul Wou-ters ([email protected]) zodat je wordt opgenomen in hun mailinglist. Een foto-overzicht van dit jaar kan je trouwens op vrijdag 25/10 komen bewonderen in het Ecocentrum om 19 uur. Je krijgt daar zeker ook nog eens de uitzonderlijke “whale mouth cloud” te zien die hen deed vluchten voor het onweer op 27/07 aan het Torfven in Bel (zie Nieuwsbrief Meanderland van aug. 2013).

Jef sasFoto’s:

Ringen Kokmeeuwen © Willy CoolsKoekoek en Kleine Karekiet © Eddy Vaes


Eerst bezoeken wij de Hadelner en Belumer buiten-dijk. Dit natuurreservaat is een onderdeel van het EU Vogelschutzgebietes “Lower Elbe” gelegen tussen de monding van de Elbe en het Medem Hadelner-kanaal en van groot belang als broeden leefgebied voor steltlopers en watervogels. Hier bewonderen we o.a. Slechtvalk en Lepelaars. Onderweg naar Nord Kehrdingen zien we vele boksende hazen, maar ook Grauwe kiekendief, Grutto’s, Lachstern, Wilde zwaan en Paapje laten zich heel mooi bewonderen. Zee-hondjes liggen op een zandbank in het Elbe-estua-rium. Sommigen onder ons zien in het avondgloren een Velduil mooi poseren op een weidepaal.

Op dag 2 krijgt onze gids iedereen vroeg uit bed voor een wandeling in het natuurgebied Holzerburg. Dit schilderachtig natuurreservaat ligt ten noordoosten van Bad Bederkesa tussen Elbe en Weser. Hier gaan we op zoek naar de Middelste Bonte Specht. Gelokt door de roep van onze gids, vliegt hij tot boven onze hoofden, alsof hij met ons een afspraak had. Na het ontbijt rijden we naar Otterndorf centrum, waar we onze lunchpakketten voor de volgende dagen inkopen. In het park bewonderen we de bo-tanische gele tulp en een kolonie Roeken boven in de bomen.We rijden naar Spiekamp Neufeld aan de monding van de Elbe. Een Zilverplevier en een Ka-noet (zeer mooi in zomerkleed) zitten aan de rand van het water. Vele vogels pronken nu met hun mooi-ste verenkleed. Ergens ten velde zwemmen Rood-halsfuten - baltsend met het nodige lawaai - in de

kijkers. Zo hoog in Duitsland zeer zeldzaam, maar wel heel mooi. In een hut aan Polder Bramel eten we heel vlug onze boterhammen op terwijl we een groep Kraanvogels bewonderen. Het gebied is ongeveer 150 hectare groot, ontstaan in de 19de eeuw door het recht-trekken en indijken van de rivier,de Geeste. Het voormalige natuurlijk overstromingsgebied werd drooggelegd en gecultiveerd. Nu is polder Bramel het hele jaar door overstroomd, met een moeras-zone en veel riet en grasland. Een geliefkoosd habitat voor veel water- en weidevogels.Aan de tweede toren hebben we even tijd om een blik te werpen op een Zeearend. Af en toe vliegt hij eens rond om te kijken of hij een prooi kan bemach-tigen. Een beetje verder zit een Kraanvogel geduldig op haar nest te broeden. Weer een mooi beeld voor een fotoshoot! Het vogelreservaat “Luneplate” is een rustgebied voor ganzen, zwanen en steltlopers (Kleine zwaan, Kolgans, Brandgans, Kluut). Hier zien we Watersnip-pen en Zwarte ruiters. Na het avondmaal rijden de vrouwen terug naar het hotel, terwijl de mannen in een gebied aan de Geeste zonder resultaat op zoek gaan naar de Kwartelkoning.Dag 3: Vandaag staan we voor een mooie uitdaging: een waddentocht van ongeveer 10 km. In juni 2009 kreeg de Waddenzee een plek op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. De invloed van de Wezer en de Elbe is volop voel-baar en zichtbaar. Doordat zoet rivierwater zich in deze gebieden geleidelijk mengt met zeewater ont-staat brak water, waar unieke en dus ook zeldzame planten en dieren voorkomen. We vertrekken om 8 uur vanuit Cuxhaven naar het Duitse Waddeneiland Neuwerk. Eén groep waagt zich aan het wadlopen. 10km door de natte slikken, de anderen nemen de waddenwa-gen.

Zoeken naar de KwartelkoningElbe -Weser: Natuurvierdaagse 2013 De eerste dag, rond 7 uur vertrekken we vanuit Dessel richting Noord-Duitsland, naar het estua-rium van de Elbe waar we onder begeleiding van onze Duitse gids, Stefan Ilje, aan een mooie vier-daagse beginnen.


Natuurreis Hongarije(24/05/2014 – 31/05/2014)

Op verzoek van meerdere deelnemers aan onze vierdaagsen wordt voor volgend jaar gekozen voor één week natuurbeleving einde mei in Farm Lator op de grens van het Nationaal Park Bukk in het noordoosten van Hongarije.Verblijf in volpension in gerestaureerde boerderijen op basis van tweepersoonskamers. Excursies met mini-bus o.l.v. plaatselijke gids(en) in de omringende natuurgebieden inclusief. Naast het huispaartje Keizerarenden komen ook Roodpootvalken, Bijeneters, Scharrelaars en nog veel ander fraais in de kijkers.Niet alleen de vogels, maar ook de andere fauna van de streek zal ruim aan bod komen, zoals amfibieën en reptielen, bijzondere vlinders en andere insecten (o.a. Vliegend Hert). De prachtige flora zal uiteraard ook onze aandacht krijgen.Richtprijs: 750 à 800 EUR all in (inclusief vlucht naar Boedapest). Als je zeker mee wil, schrijf dan nu al in bij secretaris Jef Sas (e-mail: [email protected] of tel. 014-31 26 57). Er kunnen maar max. 16 personen mee! Zorg dat je erbij bent door snel te reageren!

Hier en daar zijn naast de zanderige weg grote, hoge kooien gezet. In geval van vroegtijdige vloed kunnen de gestrande lopers schuilen in deze kooien. Dit is een kleine geruststelling. Het lopen is namelijk niet zonder gevaar: scherpe mosselschelpen en andere voorwerpen liggen verspreid over de weg. De zon schijnt aan een blauwe hemel en er staat een matige, maar koude wind. Een fijn weertje om deze over-tocht te doen. Meeuwen begeleiden ons tijdens deze tocht. Het geeft soms wel een eng gevoel. Het water dat stilaan terug stijgt, kan ons langs links en rechts be-reiken. De weg wordt wel geflankeerd door bosjes hout zodat we zelfs bij mist onze weg nog kunnen terug vinden. Jacky en Marieke (het hondje) staan ons op te wach-ten en nadat we onze voeten hebben gewassen, trekken we naar de andere kant van het eiland. We worden vergezeld door kolonies Visdieven, Grote sterns, Noordse stern, Lachstern, Zwarte Stern en een Wespendief.Elke stern zit gezellig per soort samen, de manne-tjes verleiden de vrouwtjes met een visje of zetten hun mooiste vleugels op. Hier kunnen we uren naar kijken en fotograferen. Na het avondeten rijden we met z’n allen met de waddenwagen terug naar het vasteland. Stefan, onze gids, wil nog even vlug de Kwartelkoning gaan zoeken, maar iedereen wil gaan slapen. Nie-mand gelooft nog in het vinden van deze vogel. Het was een vermoeiende, maar aangename dag Ook zonder Kwartelkoning!In de voormiddag van dag 4 bezoeken we Ahlen-moor. Dit gebied van ongeveer 40 vierkante kilome-ter is het grootste moeras in het district Cuxhaven. Hoewel de oorspronkelijke habitat in de 20ste eeuw door turfwinning, drainage en ontginning zwaar ge-troffen is, zijn er nog een aantal natuurlijke veenres-tanten. Met een treintje rijden we door het gebied, we zien Zomertaling, een Kemphennetje en we kun-nen mooi mekkerende Watersnippen bewonderen.De reis naar huis verloopt vlot, de 4-daagse was weerom een fantastische reis. 138 soorten vogels

hebben we gehoord, gezien en bewonderd - maar helaas ... geen Kwartelkoning. Misschien volgend jaar in Hongarije (24/05/14 – 31/05/14). Je kan nu al in-schrijven als je deze reis zeker niet wel missen. Meer info: zie hieronder!

Jef sasFotografen: Luc Van de Vyver en Jeanne Horemans


Foto’s:Tijgerspin ©Frans Emmerechts

Kaardebol ©Karin Van GoolDennepijlstaart ©Fons Van Vlerken

Blauwborst ©Jan De SchepperBeekoeverlibel ©Yana Van Nueten

Natuurfoto’s in ‘t KristallijnWaar je ook gaat langs onze wegen, je komt nog heel wat schoons tegen!

Tijdens de weekends van 12/13, 19/20 en 26/27 oktober stelt de werkgroep Natuurfotografie van afdeling Netebronnen een 50-tal natuurfoto’s over de plaatselijke fauna en flora tentoon in ’t Kristal-lijn (socio-cultureel initiatief van Sibelco, Blauwe Kei-dreef 3 in Mol)Fotografen Frans Emmerechts, Jef Eykmans, Fred Nevelsteen, Ka-rine Van Gool, Yana Van Nueten, Fons Van Vlerken, Hendrik Verborgt, Andre Leunen, Stef Smet, Patrick Sterckx, Jan De Schepper en Jos Ghoos bevestigden hun deelneming.In dit natuurkader stelt kunstenares Els Lenaerts uit Arendonk en-kele aquarellen - die zij maakte tijdens de talrijke wandelingen in onze regio - tentoon. Haar prentenboek over de zandgroeven van Dessel, Mol en Lommel: “Wit zand klaar water” zal zeker ook uw aandacht trekken.

De tentoonstelling wordt geopend op zaterdag 12 oktober om 15 uur en is telkens te bezichtigen van 14 tot 17 uur.

Meer info:Fons Van Vlerken: tel. 014-31 76 33gsm 0495-65 61 51email: [email protected]


Vrijwilligers in de bres voor de Veldparelmoer-vlinder

Een succesverhaal voor Theo Bollen, een vrijwilliger van onze vlinderwerkgroep die zich inzet om een vlindervriendelijke omgeving te creëren. Hij volgt de vlinders al jarenlang op en zoekt oplossingen wan-neer voortplantingsplaatsen bedreigd worden. Met resultaat: want dit jaar zijn er al meer dan achthon-derd Veldparelmoervlinders waargenomen in die regio. In de helft van de jaren negentig zag de situatie er nochtans een stuk somberder uit. De militaire vlieg-basis in Zutendaal was op dat moment de enige gekende vliegplaats van de soort in Vlaanderen. Dat veranderde in 1996, toen enkele Veldparelmoervlin-ders opgemerkt werden in de Kapelstraat in Balen. Theo Bollen en andere vrijwilligers van de plaatse-lijke vlinderwerkgroep van Natuurpunt namen on-middellijk maatregelen om de nieuwe populatie te beschermen. Ondertussen is de Veldparelmoervlinder al 17 jaar permanent aanwezig in Balen. De oorspronkelijke vindplaats blijkt jaar na jaar het ideale leefgebied voor rupsen en vlinders. Bovendien heeft de vlinder van daaruit de directe omgeving gekoloniseerd en fladdert de soort nu ook over graslandjes in Mol, Dessel en Lommel. Toch is ze nog steeds ‘ernstig be-dreigd’ volgens de Vlaamse Rode Lijst, de lijst met kwetsbare en bedreigde diersoorten. Een knelpunt is dat veel van het leefgebied niet beschermd is. Dit lokale succesverhaal toont aan dat zelfs ernstig bedreigde dagvlinders met gerichte maatregelen opnieuw vooruit kunnen geholpen worden. Dit kan

De Veldparelmoervlinder is een zeer zeldzame, inheemse dagvlinder die op voedselarme graslan-den leeft. Eind mei was hij te bewonderen in de regio Mol-Balen-Dessel-Lommel, waar de grootste populatie van Vlaanderen huist. Volgens het boek Dagvlinders in Vlaanderen, de nieuwe Vlaamse vlin-deratlas, hebben de vlinders zich daar de laatste vijftien jaar verder verspreid.

enkel dankzij de inzet van overheden, natuurvereni-gingen én vrijwilligers. Voor veel soorten blijft een gecoördineerde aanpak jammer genoeg ontbreken. Van de 71 inheemse dagvlindersoorten zijn er al 20 uitgestorven, en zijn 25 andere in mindere of meer-dere mate bedreigd. De nieuwe Rode Lijst, de his-torische én actuele verspreiding en tal van analyses over dagvlinders in Vlaanderen staan besproken in het boek Dagvlinders in Vlaanderen: nieuwe kennis voor betere actie. Het boek is te koop via de Na-tuurpunt-winkel.

WouteR VanReuselNatuurpunt Studie

Herwerkt bericht van Natuurpunt uitgegeven op donderdag 18 juli 2013. Het volledige artikel kan je nalezen op Natuurbericht.be.

Foto: ©Tom Schildermans


Donderdag 4 juni werd door het INBO (Instituut voor Natuur en Bosonderzoek) een onderzoek gedaan naar het visbestand van de Kleine Hoofdgracht in natuurgebied De Vennen.Het was een heel werk om de boot met bijhorend materiaal op de juiste plaats te krijgen. De afvissing gebeurt elektrisch zodat de vissen even verdoofd worden om de soort te bekij-ken en eventueel een exemplaar in een aparte kuip te doen voor nader onderzoek.

De bedoeling was om na te gaan wat het effect is van de werken die in 2011 werden uitgevoerd aan de Kleine Hoofd-gracht op de aanwezige vissoorten. Meer bepaald werd ge-zocht naar enkele meer zeldzame soorten zoals de Beekprik.

Een eerdere afvissing die gebeurde in 2010 (voor de wer-ken) gaf reeds een bemoedigend resultaat. Toen werden 13 soorten geteld waaronder heel wat Beekprik.

De resultaten van het onderzoek kunnen we helaas nog niet meedelen. Het rapport zal waarschijnlijk in het voorjaar van 2014 beschikbaar zijn. We hebben wel gezien dat er op een bepaald moment een redelijk grote snoek in het net lag.

Wordt vervolgd …Jan Mallants

Foto’s: Denis Mertens

Vissen inDe Vennen ok

tobe

r|


Vrijdag 4 oktoberZwerfvuilopruiming in het Buitengoor/Meergoor.

Afspraak: 9 uur aan Ecocentrum De Goren, Postelsesteen-weg 71, 2400 Mol (tot 12 uur). Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, e-mail : [email protected] of gsm: 0496-51 02 79.

Zaterdag 5 oktoberWerkochtend De Rammelaars

Vrijwilligers steken de handen uit de mouwen in natuur-gebied de Rammelaars. Iedereen welkom! Afspraak: 9 uur aan het Natuur.huis De Rammelaars, Ham. Info: [email protected] of www.natuurpuntham.be

Zaterdag 5 oktoberEurobirdwatch op trektelpost

Maatheide Lommel (met projectgroep Levend Zand).Europese simultaantelling van alle overkomende trekvogels vanaf de bouwkeet op Maatheide. Afspraak: vanaf zonsop-gang tot… ? Je bent daar de hele dag welkom als je wat wil bijleren of gewoon wil komen mee genieten van de soms spectaculaire najaarstrek. Resultaten van vorig jaar: zie www.trektellen.nl. Info: Eddy Vaes, gsm: 0497-87 23 04 of Jef Sas, e-mail: [email protected] of tel. 014-31 26 57.

Zondag 6 oktoberHerfstwandeling Breeven – Grote Kievit

Afspraak: 14 uur aan Kerk Geel, Ten Aard. Einde omstreeks 17 uur. Info: Jeannine Simonis, tel 014-59 31 65, e-mail: [email protected].

Zaterdag 12 oktoberNacht van de Duisternis

Natuurpunt Ham i.sm. Cosmodrome organiseert lezing over zonsverduistering, presentatie/info over nachtdieren, avondwandeling, fakkelwandeltochten, broodjes en soep, café. Vanaf 18 uur, Natuur.huis De Rammelaars. info: www.natuurpuntham.be, [email protected], 0472-577515.

okto

ber|

Zaterdag 12 en zondag 13 oktoberTentoonstelling Natuurfotografie in ’t Kristallijn.

Werkgroep natuurfotografie Natuurpunt Netebronnen stelt een 50-tal knappe natuurfoto’s uit de eigen regio tentoon. Ook kan je van de Arendonkse kunstenares, Els Lenaerts, enkele aquarellen en haar prentenboek “Wit zand, klaar wa-ter” komen bewonderen in dit mooie decor. Afspraak: so-cio-cultureel centrum ‘t Kristallijn, Blauwe Keidreef 3, 2400 Mol , telkens van 14 tot 17 uur. Zie ook verderop in dit blad. Info: Fons Van Vlerken, e-mail [email protected] of tel. 014-31 76 33, gsm: 0495-65 61 51.

Zondag 13 oktoberWatervogeltelling op alle Molse zandputten.

Afspraak: 8.30 uur op parking dokterspraktijk (carpooling) aan brug Mol-Donk. Einde op De Maat omstreeks 12 uur. Info: Jef Sas, e-mail: [email protected], tel.: 014-31 26 57 of gsm: 0499-34 62 60.

Zondag 13 oktoberHerfstexcursie in Buitengoor Mol

NP Netebronnen i.s.m. VALK.Afspraak: 14 uur aan Ecocentrum De Goren, Postelsesteen-weg 71, 2400 Mol. Einde omstreeks 16.30 uur. Laarzen mee-brengen! Info: Frans Michiels, tel. 014-31 87 26 of gsm: 0472-56 39 75.

Zondag 13 oktoberValleiwandeling Neerhelst

Afspraak: 14 uur aan Larumsebrugweg aan het kanaal. Einde omstreeks 16.30 uur. Info: Leon Dille, tel 014-59 31 65, e-mail: [email protected].

Zaterdag 19 oktoberWerkgroep Waterleven

Nemen van watermonsters:Afspraak: Vorselaar – Westerlo – Neerhelst (9 – 12 uur). Wateranalyse:Afspraak: Bedrijvenpark Dikberd, Unit 13B, Dikberd 14, He-

Activiteiten Meanderland


Activiteitenkalender

rentals om 13 uur. Info: Jeannine Simonis, tel 014-59 31 65, e-mail: [email protected].


Alle info: zie zaterdag 12 en zondag 13 oktober hierboven en artikel verder in dit blad.

Zondag 20 oktoberHerfstwandeling

Natuurpunt Ham organiseert een Herfstwandeling 14:00aan Natuur.huis De Rammelaars. Thema: Bos, dreven en pad-destoelem. Info: www.natuurpuntham.be, Jo Dox, gsm 0494-42 35 78, e-mail: [email protected].

Zondag 20 oktober:Europese simultaan trektelling

op trektelpost Maatheide Lommel (i.s.m. Levend Zand).Afspraak en alle info: zie hierboven bij zaterdag 5 oktober.

Zondag 20 oktoberLandduinwandeling Geel-Bel

Afspraak: 14 uur aan kerk Geel-Bel. Info: Gaston Dams, gsm: 0479-86 17 01, e-mail: [email protected].

Vrijdag 25 oktoberEcologische Werkgroep Meanderland.

EvaluatievergaderingMarianne en Paul nodigen elke natuurliefhebber uit op deze vergadering met een fotoreportage van de excursies en inventarisaties van de werkgroep in 2013. Ook het werk-jaar 2014 wordt dan al gepland en voorbereid. Afspraak: 19 uur in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol. Einde omstreeks 21.30 uur. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, e-mail: [email protected] of gsm : 0496-51 02 79.


Alle info: zie zaterdag 12 en zondag 13 oktober hierboven en artikel verder in dit blad.

Zaterdag 26 oktoberZwerfvuilopruimactie Zammelsbroek

Info: Koen Thibau, gsm: 0498-12 47 49, e-mail: [email protected].

Zondag 27 oktoberTrage Wegenwandeling Schepenenbroek

Afspraak: 14 uur op de Markt in Meerhout. Info: Jo Dox, gsm: 0494-42 35 78, e-mail: [email protected].

Zondag 27 oktoberHerfstwandeling in het Griesbroek

Afspraak: 14 uur aan taverne de Waterhoek, Olmensebaan 126, Balen. Info: Dirk Geenen, e-mail: [email protected], tel 014-30 38 54.

Tot half novemberTrektellingen op trektelpost Maatheide

Elke morgen vanaf zonsopgang tot … ? Kom gerust een kijkje nemen bij de telploeg om wat op te steken over de vogeltrek in onze regio.

Zaterdag 2 novemberWerkochtend De Rammelaars

Vrijwilligers steken de handen uit de mouwen in natuur-gebied de Rammelaars. Iedereen welkom! Afspraak: 9 uur aan het Natuur.huis De Rammelaars, Ham. Info: [email protected] of www.natuurpuntham.be

Maandag 4 novemberWerkgroep Waterleven

Planning en evaluatie 2014Afspraak: 19.30 uur aan Pastorie St Jozef Olen, Lichtaartse-weg 200. Info: Jeannine Simonis, tel 014-59 31 65, e-mail: [email protected].

Zondag 10 novemberZoek de Klapekster!

Vroege winterexcursie over de Cartierheiin Eersel (NL): Afspraak: 8.30 uur op parking abdij Mol-Postel (carpooling). Einde omstreeks 12 uur op de Cartierheide. Info: Jaak Wij-nants, e-mail: [email protected] of tel. 014-31 33 74.

Donderdag 14 novemberCursus watervogels in de winter

theorieles 1 (lesgever: Koen Leysen).Afspraak: 19.30 uur Ecocentrum De Goren, Postelsesteen-weg 71, Mol. Einde omstreeks 22.30 uur. Info en inschrijving bij secretaris Jef Sas, e-mail: [email protected] of tel. 014-31 26 57, gsm: 0499-34 62 60. Natuurpunt-leden: 20 EUR en niet-leden 40 EUR (= lidgeld incl.) op rek.nr. BE 18 001 1577791 65 van Natuurpunt Netebronnen met vermelding van ‘cursus watervogels’. Het aantal inschrijvingen is be-perkt, dus tijdig reageren a.u.b.!

Vrijdag 15 novemberFilmavond: DE NIEUWE WILDERNIS

t.v.v. Life-project Grote Netewoud.Tickets: 5 EUR te verkrijgen vanaf 19 uur aan de ticketbalie van ’t Getouw, Molenhoekstraat 2, 2400 Mol. Afspraak: 20 uur in CC ’t Getouw Mol (welkom vanaf 19 uur in de foyer). Einde tussen 22 en 23uur. Info: [email protected] of [email protected] . Zie ook artikel in dit blad.

Zaterdag 16 novemberDag van de Natuur in De Vennen

Opruimen van afvalhout en het verwijderen van oude af-sluitingen. Afspraak: 9 uur aan natuurgebied De Vennen, via P. Luytendijk naar Achterdijkspad en volg daar de borden. Breng zeker je laarzen, handschoenen en werkkledij mee. Info: Jan Mallants, tel. 014-81 70 09 of Denis Mertens, tel. 014-30 90 65.

Nov

embe

r |


Activiteitenkalender

Zaterdag 16 novemberDagtocht De Maat en Put Rauw

Vogelwerkgroep Oost-Brabant komt op bezoek in onze re-gio. Afspraak: 9 uur op parking van de Kleppende Klipper voor een bezoek aan De Maat en Put Rauw. 12 uur picknick aan of in taverne Het Jagershof. Je kan daar natuurlijk ook een hapje eten. 13.30 uur parking Sas 4-toren Dessel-Witgoor voor een bezoek aan de Pinken en de Grote Zandput. Info : Jef Sas, e-mail: [email protected], tel. 014-31 26 57 of gsm: 0499-32 62 60.

Zondag 17 novemberDag van de Natuur in De Rammelaars

Maak kennis met natuurbeheer in De Rammelaars met di-verse werkzaamheden, wandeling, presentatie over de Ham-se natuurgebieden en hun beheer. Locatie: Natuur.huis De Rammelaars. Vanaf 9:00 Programma en info: www.natuur-puntham.be, [email protected].

Zondag 17 novemberWatervogeltelling op alle Molse zandputten.

Afspraak: 8.30 uur op parking dokterspraktijk brug Mol-Donk (carpooling). Einde op De Maat omstreeks 12 uur. Info: Jef Sas, e-mail: [email protected], tel. 014-31 26 57 of gsm: 0499-34 62 60.

Maandag 18 novemberWerkgroep Waterleven

Merkwaardige vaststellingen (water-planten-dieren)Afspraak: 19.30 uur aan Pastorie St Jozef Olen, Lichtaartse-weg 200. Info: Jeannine Simonis, tel 014-59 31 65, e-mail: [email protected].


theorieles 2 (Koen Leysen).Afspraak: 19.30 uur in Ecocentrum De Goren, 2400 Mol. Einde: 22.30 uur. Alle info: zie hierboven bij les 1 van 14 no-vember en het artikel in dit blad.

Zaterdag 23 novemberWerkgroep Thalictrum – Evaluatie 2013

Afspraak: 10 uur aan Watermolen 8, Meerhout. Om 10 uur ’s morgens komen we samen om de inventarisaties van 2013 te evalueren eventueel via Synbiosys. Dus iedereen zijn lap-top meebrengen. ‘s Middags wordt er voor broodjes gezorgd om daarna terug aan de slag te gaan. Info: Jeannine Simonis, tel 014-59 31 65, e-mail: [email protected].


theorieles 3 (Koen Leysen).Afspraak: 19.30 uur in Ecocentrum De Goren, 2400 Mol. Einde: 22.30 uur. Alle info: zie hierboven bij les 1 van 14 no-vember en het artikel in dit blad.

Foto:’s: School op natuurbelevenis in De Rammelaars,Roefeldag NP Ham © Jan Albrecht

Dec

embe

r |Zondag 1 december

Cursus watervogels in de winterpraktijkles 1 (Jef Sas).Afspraak: 8.30 uur aan parking Sas 4-toren, Nieuwedijk, 2480 Dessel-Witgoor. Alle info: zie hierboven bij les 1 van 14 november en het artikel in dit blad.

Zaterdag 7 decemberWerkochtend De Rammelaars

Vrijwilligers steken de handen uit de mouwen in natuur-gebied de Rammelaars. Iedereen welkom! Afspraak: 9 uur aan het Natuur.huis De Rammelaars, Ham. Info: [email protected] of www.natuurpuntham.beZondag 8 december

Kerstmarkt Mol met infostand Natuurpunt Netebronnen. Kom proeven van onze specialiteiten!Vrijwilligers die willen meehelpen kunnen hun naam opge-ven bij Jurgen Verreyt. Info: Jurgen Verreyt, e-mail: [email protected], tel. 014-32 37 85 of gsm: 0497-70 63 08.

Zondag 15 decemberWatervogeltelling op alle Molse zandputten

samen met Cursus watervogels in de winter: praktijkles 2 (Jef Sas).Afspraak: 8.30 uur op parking dokterspraktijk (carpooling) aan brug Mol-donk. Einde op De Maat omstreeks 12 uur. Info: Jef Sas, e-mail: [email protected], tel.: 014-31 26 57 of gsm: 0499-34 62 60.

Zondag 5 januariTraditionele nieuwjaarswandeling

naar reservaat de Riebos (Lommel). Op zoek naar ganzen, roofvogels en andere overwinteraars.Afspraak: 8.30 uur op parking Blauwe Kei (Sas 1) Lommel, Einde omstreeks 12 uur. Laarzen meebrengen! Info: Jef Sas, e-mail: [email protected], tel.: 014-31 26 57 of gsm: 0499-34 62 60.

2014

|


Het Geels Broek‘Nog ouder dan het Geels Broek’ was een volksge-zegde dat in veel Kempense dorpen mondgemeen was. Vele deelmoerassen, met benamingen als het Varenbroek, de Boekers, de Kromme Palen, de Zil-lekens, de Donken, de Marinuskuilen, Muikemezegge, de Weidonken, de Worft, de Reepkens, de Kawaert, het Cruysenbroek, de Zegge en nog vele andere, vormden samen een van de bekoorlijkste vogelbio-topen in de Kempen. Het gebied lag in de noordwes-telijke hoek van Geel en was een laagveenmoeras van bijna 500 hectare. Via een netwerk van beken en grachten fungeerde het als overstromingsgebied of winterbedding van de Kleine Nete. Die winterbed-ding varieerde in breedte van 100 meter tot meer dan twee kilometer en was daarmee de breedste alluviale strook in de provincie Antwerpen. Het ge-bied bestond uit natte graslanden, moerasvegetaties, broekbossen en open water. Door zijn aard was het moeilijk toegankelijk en zelfs gevaarlijk omwille van het trilveen dat hier en daar voorkwam. De men-sen bleven er liever weg. Slechts af en toe waagde iemand zich erlangs, ‘als de nood dwong’. In de win-ter kwam het ganse gebied onder water te staan. Bij

harde vorst kon men er schaatsen van in Kasterlee tot in Herentals.In de 19de eeuw was het broek bekend als leve-rancier van in de geneeskunde gebruikte echels of bloedzuigers. Die medicinale bloedzuigers werden in de (volks)geneeskunde gebruikt bij kwaadaardige zweren of gezwellen, in gevallen waar vuil bloed uit wonden moest verwijderd worden. De echelkweke-rij wordt voor het eerst in verband gebracht met de Worfthoeve, de oudste hoeve van Ten Aard. In 1816 zouden zich op dit bedrijf een twintigtal ossen heb-ben bevonden, die in de poelen van de Zegge - de naam van het hart van het Geels Broek - werden gedreven om echels te ‘vangen’: de echels hechtten zich aan de poten van de dieren, zogen zich vol os-senbloed en vielen dan in ‘hozen’, breed openstaan-de laarzen aan de poten van de ossen. In 1864 werd nog een echelkwekerij opgestart aan de rand van de Zegge. Die gebruikte afgedankte paarden, ossen en ezels om de echels te ‘vangen’. De huidige Zeggen-hoeve zou er haar ontstaan aan te danken hebben.Naast het af- en uitdelven van veen en de gewone kleinschalige landbouwactiviteiten die eigen waren

Op 16 juni was de Zegge aan de beurt in de reeks ’60 jaar natuurreservaten in Vlaanderen’. Een opendeurdag met ruim 430 wandelaars die kon-den genieten van een prachtig laagveenlandschap, een rijkdom aan orchideeën en ander fraais, een jagende bruine kiekendief en enkele enthousiaste moerbaggeraars. Een historische terugblik op het reservaat en op de streek waarin het gelegen is.

Een historische terugblikHet Geels Broek en de Zegge


Een historische terugblikHet Geels Broek en de Zegge

Gheel in 1900Over ijzererts, moer, eigenaardige lucht en heidegeurIn de nabijheid der beide Nethen liggen vette weiden en rijke turfgronden.Gedurende deze laatste jaren wordt uit vele dezer weiden ijzerertshoudende aarde opgehaald en naar gieterijen, tot in Duitschland toe, uitgevoerd. Dit levert een dubbel voordeel op.Behalve immers dat de verkoop van het ijzererts geld opbrengt, maakt zijn verwijdering uit den weidegrond dezen aanzienlijk beter.In vele beemden steekt men turf. Soms bereikt de turflaag drie, ja vier meter diepte.Wanneer de eerste turflagen met de spade zijn uitgehaald, schiet de uitgediepte grond onder water en wordt, naar gelang der oppervlakte, kuil of kwacht genoemd. Sommige kwach-ten beslaan een oppervlakte van omstreeks een hectaar. Het moer wordt uit de kuilen gebaggerd, op de omliggende heide of weide als een bruinzwart slijk uitgespreid, en met een roede in langwerpige vierkantjes verdeeld, om daarna in de zon te drogen. Zijn de kluiten genoegzaam gestijfd, dan zet men ze kruisgewijze op in stapels. Zoo worden ze kurkdroog, en de boer bergt ze als brandvoorraad in de schuur.De turf is geenszins te versmaden, of zegt het spreekwoord niet? Gelukkig het land, waar het kind zijn moer verbrandt.Bij jaarlijksche veiling wordt het uithalen van moer verkocht, en zoozeer wordt de turf gewild, dat een hectaar moergrond, bij die achtereenvolgende verkoopingen, van vijftien tot twintig duizend frank opbrengt.De turfassche levert een gezocht mest voor de weiden. Als brandstof zelf is de turf zeer goed. In den open haard geeft zij een gloeiend vuur, zonder evenwel in hooge vlam op te slaan. Doordringend straalt die gloed in ’t rond op het huisgezin, dat bij winteravond gezellig rondom de vuurplaat is geschaard, en – zoo althans oordeelt de huisvader, die met zijn klompen op het haardijzer rust – zulk vuur verwarmt beter den geheelen mensch van onder tot boven dan de nieuwerwetsche kachels, waar het hoofd bij gloeit, terwijl de voeten bevriezen.Vrij algemeen over geheel de Kempen houdt men zich met voorliefde aan ’t voorvaderlijk verwarmingsmiddel met zijn tintelenden gloed en zijn eigenaardige lucht, welke met den dunnen, stil omhoog kronkelenden rook zich door de breede schouw, over gansch den omtrek, als een echt Kempische geur verspreidt en opperbest met den heidegeur samensmelt.

aan elk broek, werd in het Geels Broek tot in 1933 ook ijzererts (limoniet) gewonnen. Het erts werd geëxporteerd en de rechthoekige plassen, ontstaan door het uitdelven, liet men verlanden. Zo kwam het dat in het Geels Broek alle stadia van het verlan-dingsproces, van open water tot elzenbroekbos aan-wezig waren. Dit verklaart de ongewoon grote plan-tenrijkdom waar het broek bij botanici nog steeds om bekend staat.Het gebied is verder bekend wegens de talrijke Geelse ‘ontheemden’ die in september 1944 over het kanaal werden gedreven of er hun toevlucht zochten. Voordien was het tijdens de oorlogsjaren een goede en veel gebruikte verbergplaats voor ge-allieerde piloten en vluchtelingen.


van een volk, ook de natuurlijke landschappen, de ri-vieren en de grond behoren tot het cultuurpatrimo-nium’, was er toch ook duidelijk een andere klok te horen. Zo kort na de Tweede Wereldoorlog had men in het nog steeds industriearme Geel de handen vol met heropbouw, nieuwbouw en werkloosheid. Van-daar allicht deze (begrijpelijke) reactie: ‘De doorsnee Kempenaar voelt weinig voor dit soort blokkeren der terreinen’ En tegenover het argument dat de aankoop het toerisme ten goede zou komen, werd gesteld: ‘Het wekt de indruk dat men in de Kempen niets anders meer ziet dan een museum van oudhe-den, zand en moer en bossen en misschien ook van boeren met blauwe kiel en boerinnen met strokap-sel en trekmuts’.

Red de ZeggeHet nieuwe reservaat zou in de loop van de jaren meermaals af te rekenen krijgen met problemen en bedreigingen. Zonder hier dieper op in te gaan schetsen we toch even de situatie in de beginjaren. Vanaf 1953 begon de KMDA de aangekochte perce-len te beheren. De vorige eigenaar had het gebied laten verruigen tot elzenbroek en gedurende enkele jaren trokken de hoveniers van de dierentuin erop uit om open water te scheppen voor de watervogels en om de toegangswegen naar het gebied te verhar-den. Twee jaar later al, toen de werken voor onge-veer een derde klaar waren, werd het Algemeen Plan van Aanleg ‘Werken van drooglegging – Aanbouw van boerderijen’ van de Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom goedgekeurd. Eerst was er sprake van onteigening van het reservaat, maar dat kon door tussenkomst in hogere regionen – het koninklijk hof – door de KMDA voorkomen worden. Uiteindelijk werd een compromisoplossing gevonden die door beide partijen aanvaard werd. De schikking hield in dat een oppervlakte van 18 hectare ten noorden van de aan te leggen Roerdompstraat zou afgenomen worden van het reservaat, waarvoor in compensatie een gebied van 25 hectare ten zui-den van die straat aan het reservaat zou toegevoegd worden. Het reservaat werd omringd door een dijk en de aanvoer van water geschiedde sindsdien uit het noordelijk deel, enerzijds met behulp van een elektrisch pompstation dat het landbouwgebied ont-waterde en anderzijds met behulp van een klepstuw op de waterloop langsheen de Roerdompstraat. Daarenboven verbond de Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom zich ertoe om een ganse reeks maatregelen te nemen (verbod van jacht op sommige diersoorten, verbod van vogelvangst en van vogelroof, verbod op het loslopen van honden enz…) met het oog op de bescherming van de buurt van het reservaat, opdat het door een veilige gordel omringd zou zijn.In de loop van de jaren was het echter niet alleen kommer en kwel voor de beheerders van de Zegge. Af en toe konden ze ook rekenen op de steun van het grote publiek. Het vermelden waard is de actie

Door een groene bril – aankoop van de ZeggeIn tegenstelling tot andere landen, waar nationale natuurreservaten en –parken werden aangelegd, was er bij de overheid in België in die tijd nog geen aan-dacht voor natuurbescherming. Ook bij de mensen in de Kempen was er geen vraag naar, ‘omdat heel de Kempen één groot natuurgebied was’.Toch waren er in ons land al mensen in natuur ge-interesseerd. Onderweg naar een internationaal or-nithologisch congres in Uppsala (Zweden) vond in 1951 een eerder toevallige ontmoeting plaats tussen architect en ornitholoog J.Jacobs, een van de stich-tende leden van De Wielewaal (in 1933), met W.Van den bergh, toenmalig directeur van de Antwerpse Zoo. Beiden bleken ze vertrouwd met het laagveen-gebied dat zich uitstrekte langs de Kleine Nete op het grondgebied van de gemeenten Lichtaart en Geel. Zij droomden ervan dit voor de toekomst veilig te stellen. Samen beslisten ze toen om De Belgische Vogelreservaten op te richten, een natio-nale, tweetalige vereniging die in 1959 zou worden omgedoopt in Belgische Natuur- en Vogelreservaten. De nieuwe vereniging kreeg al vlug een eerste kans om terrein te verwerven. In de geliefde vallei van de Kleine Nete te Lichtaart was een grondspeculant uit Brussel van plan om een aantal hectaren te verkave-len voor weekendhuisjes. Er werd contact opgeno-men en vrij vlug kwam het tot een overeenkomst: de vereniging kon op zoek naar geld om Snepkensvijver aan te kopen. Overheidssubsidies voor natuur be-stonden nog niet zodat men alles diende te financie-ren met geld van leden of van giften.Van de notaris die de afhandeling van de aankoop in orde bracht, kwam men te weten dat ook in de Zegge een eigenaar 35 hectare zuiver laagveenge-bied te koop wilde aanbieden. Daar de Belgische Vogelreservaten gebonden waren door de aankoop van Snepkensvijver, werd besloten dat het de Ko-ninklijke Maatschappij voor Dierkunde te Antwer-pen (KMDA) zou zijn die zich over de 35 hectare zou ontfermen: directeur W.Van den bergh, die ook de eerste secretaris van De Belgische Vogelreserva-ten was, kon zijn werkgever overtuigen om die stap te zetten. De beheerraad van de KMDA besliste op basis van verslagen van enkele professoren van Bel-gische universiteiten die wezen op het groot belang van de ongerepte gronden voor de hydrobiologie, de ornithologie en de botanica. Het terrein werd aangekocht in 1952, ‘om de ongereptheid van de gronden te doen ontzien, ze tot een natuurreservaat te maken en in dienst te stellen van de wetenschap door er een biologisch station op te richten’. Hier-mee werd de Zegge het eerste natuurreservaat in Vlaanderen.In de regionale pers werd over de aankoop gepole-miseerd. Naast reacties pro, zoals: ‘het ligt in onze rol om dergelijke gebieden te behouden’, en: ‘niet alleen kathedralen en kastelen verdienen de belangstelling


‘Red De Zegge’ in het begin van de jaren zeventig. Er werd geld ingezameld door de verkoop van stickers. De actie kreeg de steun van de werkgroep natuur-bescherming van het Geels Komitee voor Milieube-heer (GeKoMi) en samen met vele anderen gingen ook de Geelse studentenclub Klaverzot en de Sint-Aloysiusscouts tijdens een werkkamp een moeras vrij maken om de watervogels meer ruimte te geven. De actie groeide uit tot een nationale campagne met de steun van de Vlaamse televisie en van het Minis-terie van Nationale Opvoeding. Door die actie kon het reservaat, dat op zichzelf te klein was om onge-schonden te blijven voortbestaan, aan de toenmalige oppervlakte van ongeveer 50 hectare, in 1973 nog ongeveer 46 hectare toevoegen. In 1993 kwam een nauwe samenwerking tot stand met De Wielewaal. De vereniging kocht enkele terreinen rond de Zegge aan en stelde die voor beheer ter beschikking van de KMDA.

Flora en fauna in het reservaatDe naam ‘Segge’ wordt in oude documenten voor het eerst vermeld in 1428. Hij verwijst naar de scherpe, ruige grassoorten met driekantige stengels die er groeiden op zeer vochtige,zure grond, die laaggelegen was en meestal onder water stond.In de jaren veertig en vijftig van de 20ste eeuw was het gebied bij vogelliefhebbers vooral bekend om de tientallen broedparen ‘marottekens’ (van ‘marou-ette’ = porseleinhoen) die er voorkwamen. Ook was het een van de weinige bekende broedplaatsen van de roerdomp in het land. Ortolanen broedden er nog, maar ze werden steeds minder gezien. ‘Vroe-ger’ werden ze er nochtans tamelijk veel gevangen op trek om vetgemest te worden... Het gebied zelf werd toen beschreven als een zeer groot moeras, overgroeid met een uiterst welig plantendek op zeer drassige bodem: ‘Ik weet niet wat al planten, maar zeggengras, kattenstaart, biezen, waterdrieblad, wa-teraardbei, lissen, riet en al wat er van die aard kan groeien, ’t reikt er van aan uw knieën tot over uw schouders. Op de meest buitenliggende stukken, wat zure graasweide. Hier en daar wat elzenstruiken en bosjes, wat wilg en wat gagel. In het midden hier en

daar een dichtgegroeide moerkuil. Een kleine water-loop er middendoor, met enkele grachten die ermee in verbinding staan’.In de jaren zestig bestond het reservaat grotendeels uit houtopslag en liesgras. De voornaamste doelstel-ling was het behoud van de vogelrijkdom die het Geels Broek bij ornithologen zo bekend gemaakt had. Korhoenders, waterrallen en porseleinhoentjes broedden er jaarlijks. De roerdomp was tijdelijk als broedvogel verdwenen maar werd af en toe nog wel waargenomen. Snor, sprinkhaanzanger, blauw-borst, rietzanger,kleine karekiet en rietgors waren jaarlijks talrijk aanwezig… en af en toe werd er in enkele nesten een koekoeksei gevonden. Wulpen en kieviten bleven in de Zegge broeden, grutto’s in de weilanden in de buurt. In juli 1967 bracht voor de eerste maal een scholeksterpaartje haar jongen groot op de nog braakliggende terreinen naast de Zegge. Scholeksters waren toen nog zeldzaam in de streek. Ransuil en klapekster keerden elk jaar als broedvogel naar de Zegge weer en als hoogtepunt werd in 1962 zelfs het nest ontdekt van een velduil. Het reservaat overtrof soms de stoutste verwach-tingen. Het broedgeval van een woudaap in 1964, het regelmatig pleisteren van enkele purperreigers in het najaar en het zeer korte verblijf van een zwarte ooievaar in 1967 leverden daarvan het bewijs. Het reservaat herbergde ook een enorme plantenrijk-dom met het waterlepeltje als meest vermeldens-waard omdat het in ons land waarschijnlijk alleen op de Zegge voorkwam.In 1970 begon het intensieve natuurbeheer met als doel het historisch landschap te herstellen. Door het openen van een biologisch station verkreeg de Zegge de medewerking van professoren en van we-tenschappelijke instellingen, die als zeer positief en opbouwend werd ervaren. In 1973 bestond onge-veer 60% van het reservaat uit elzenbroek. Door uit-gebreide maatregelen zoals het regelen van de wa-terstand, kappen, maaien, plaggen en het openmaken van verlandde moer- en limonietkuilen, herstelde het reservaat zich geleidelijk in zijn vroegere staat. De broedgevallen van de meest typische moerasvogels werden behouden en groeiden nog aan. Daarbij kwa-men er nieuwe van fuut en van tafeleend. In 1975 werd een eerste broedgeval van blauwe reiger geno-


Referenties:1. Anon. 1955. Zijn rechten van natuur en van bevolking verzoenbaar.

Nieuwsblad van Geel. jg.102 nr.51. 1.

2. Anon. 1957. Geelse Zegge opnieuw in de branding. Nieuwsblad van Geel. jg.104 nr.23. 1.

3. Anon. 1978.25 jaar Natuurreservaat ‘De Zegge’. Colloquium Laag-veengebieden. Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde te Antwer-pen.

4. Cools K. 2007. Toponymie van Geel. Boek I en Boek II. Katholie-ke Universiteit Leuven. Faculteit Letteren. Subfaculteit taalkunde. Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor in de taal- en letterkunde: Germaanse Talen. 1373p.

5. Cuypers J. 1951. Het porceleinhoentje. De Wielewaal, Maandschrift voor Natuurwetenschappen. jg. 17 nr.8-9. 236-237.

6. Cuypers J. 1962. ‘De Zegge’ in het voorjaar 1962. Zoo. jg.27. nr.1. 38-39.

7. Dille L. 1995. Het natuurreservaat ‘de Zegge’. Van Nature Uit. Kon-taktblad Geelse Natuurgidsen. jg.14. nr.3. 7.

8. GeKoMi. Jaarverslag 1972-1973. Stadsarchief Geel. Fonds J. Crau-wels.

9. Luyten L. 2003. De echelkwekerij in de Zegge. Nieuwsblad van Geel. jg.150 nr.16. 12.

10. Meesters L. 1994. Groen Geel. Op zoek naar landschappen. Rotary Geel. 2-3.

11. Meesters L en Nieuwborg H. 1994 en 1996. Landschapsecologische bespreking. www.provant.be/binaries.

12. Segers F. 1945. Ortolaan. De Wielewaal, Maandschrift voor Natuur-wetenschappen. jg.11 nr.1-2. 52.

teerd. Later groeide de kolonie aan.In 1989 koos een paar wilde kwakken de Zegge uit om er een nest te maken en twee jongen groot te brengen. Het was het eerste broedgeval van wilde kwakken in de twintigste eeuw in Vlaanderen. In 1992 en 1993 werden, na wetenschappelijk advies, amfibieënpoelen aangelegd met een houtwal aan twee zijden, om een soortenrijke vegetatie te beko-men waarin zeldzame planten en dieren thuishoren. De houtwallen gingen fungeren als toevluchtsoord voor vogels, insecten en kleine zoogdieren en wer-den belangrijk als navigatiebaken voor sommige vlin-ders en vleermuizen.Nu is het reservaat 111 hectare groot en omvat het grosso modo open plassen, trilveen, laagveenmoe-rassen, halfnatuurlijke graslanden en diverse broek-bossen. De grote variatie van goed tot zeer goed ontwikkelde moerasbiotopen zorgt samen met het natuurbeheer voor een zeer rijke flora en fauna. Je vindt er de burcht van een vossenfamilie en sporen van reeën. In 2001 werden er 359 hogere planten-

13. Van Aelten L. 1977. Fauna en Flora. Geel van gisteren tot morgen. Lions Mol-Geel. 233.

14. Van den bergh W. 1957. De strijd om het behoud van ons natuur-reservaat ‘Zegge’ is beslecht. We moesten berusten in een compro-mis. Zoo. jg.22. nr.4. 134-135.

15. Van den bergh W. 1957. De natuurbescherming in het Zeggegebied. Bulletin 1957. Les Réserves Ornithologiques de Belgique – De Bel-gische Vogelreservaten. 44-47.

16. Verbruggen M. 1968. Het natuurreservaat De Zegge. Geel, drie-maandelijks kontaktblad. Gemeentebestuur van Geel. jg.4 nr.1. 30-32.

17. Verbruggen 1978. Het natuurreservaat De Zegge nu. Colloquium Laagveengebieden. Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde te Antwerpen. 72.

18. Verbruggen M. 1989. Eerste broedgeval van een in het wild broe-dend paartje Kwak Nycticorax nycticorax in Vlaanderen in deze eeuw. Oriolus, Vlaams tijdschrift voor ornithologie. jg.55. nr.4. 148-149.

19. Verbruggen M. 1996. De Zegge, nog altijd een zorgenkind. manus-cript. 25p.

20. Verbruggen M. 2001. Schriftelijke mededeling in Landschapsecologi-sche bespreking. www.provant.be/binaries.

21. Verbruggen M. 2002. De Zegge: Natuurlijk!. Brochure ter gelegen-heid van het 50-jarig bestaan van de Zegge. KMDA. Antwerpen.

22. Verbruggen M. 2002. Ringslangen in de Zegge. In: De Zegge: Natuur-lijk. KMDA. Antwerpen. 26-27.

23. www.zooantwerpen/natuurbehoud/zegge.

soorten aangetroffen met zeer zeldzame soorten als waterlepeltje, blonde zegge, drijvende water-weegbree, klimopklokje, heidekartelblad en moe-raswolfsklauw. Verder komen er 36 soorten libellen voor waarvan er 13 kwetsbaar zijn, met uitsterven bedreigd of ernstig met uitsterven bedreigd in Vlaan-deren. Tevens herbergt het gebied een populatie ringslangen – in Vlaanderen elders zo goed als ont-brekend, maar hier in 1968 opnieuw ingevoerd - en 65 broedvogels met als merkwaardigheden dodaars, waterral, ijsvogel, roerdomp, porseleinhoen en wes-pendief. In 2013 broedde er in het riet naast een recent opengemaakte poel een paar bruine kieken-dieven. Dat was van in de beginjaren van het reser-vaat geleden!

fRans eMMeRechtsAlle foto’s: ©Frans Emmerechts


Gewapend met enkele vlindernetten was het soms spannend om toch maar één of andere prooi te bemachtigen. Uiteindelijk vlogen er meer dan ge-noeg exemplaren rond, waarvan sommigen aan een oordeelkundig onderzoek werden onderworpen. Daarbij is het belangrijk om in de groep mensen te hebben met wat kennis van zaken om de meeste vlinders direct te herkennen.

Alhoewel we niet op alles gejaagd hebben - het was ten slotte ook nog een wandeling - hadden we als eindresultaat heel wat soorten, waarvan zeker te vermelden: de Bandheidelibel (die we in de Vennen de laatste jaren regelmatig zien) en de Kleine Parel-moervlinder.

De volledige lijst met waarnemingen vind je terug op www.waarnemingen.be.

Jan Mallants

Vlinders en libellenwandeling de Vennen 4 augustus

Ditmaal een warme zomerdag met een stralende hemel. Ideaal om vlinders en libellen te bekijken tij-dens hun dagelijkse zoektocht naar voedsel, nectar voor de vlinders. Muggen en zowat van alles voor de libellen en waterjuffers.

Foto’s:: Oranje Luzernevlinder

Icarusblauwtje ©Tom Schildermans

Kleine VuurvlinderHoutpantserjuffer

©Frans Emmerechts


De wespendief is een roofvogel wat gelijkend op een buizerd. De wespendief is echter sierlijker en houdt de vleugels geheel vlak tijdens het zweven. En in zijn vlucht zie je drie scherp getekende zwarte banden, de middelste loopt door over de buik van vleugeltop tot vleugeltop. Het is een trekvogel die de helft van zijn leven in Afrika doorbrengt. Hij komt naar onze streken om te broeden.Herman Berghmans is een specialist in vogels en er-kend ringer. Deze krak in het vak had geluk toen hij het nest in De Rammelaars spotte. Een wespendief ontdekken is immers geen sinecure. Hij is amper te horen en nauwelijks te zien. Hij komt pas laat in het voorjaar toe, als de bomen al volop in blad staan. Zelfs tijdens de broedperiode is nauwelijks te vinden waar het dier zich bevindt. Bovendien maakt ook zijn bijzondere jachtstrategie hem vrij onzichtbaar: voor het grootste deel van de dag zit hij op een tak, roer-loos uit te kijken naar wespen. Zijn naam verraadt inderdaad al de voedselvoorkeur van deze bijzondere roofvogel: wespen! En dan niet de volwassen exemplaren, maar de larven. Om ze te vinden doet de wespendief veel moeite. Hij probeert de vlucht van een wesp zo ver mogelijk te volgen, waarna hij opnieuw geduldig gaat posten. Op die manier komt hij stapje voor stapje dichter bij zijn doel: het wespennest. Als hij dat ontdekt, gaat hij aan het werk. Met zijn korte stevige graafpoten, die meer lijken op scharrelpoten van een kip dan op roofvo-gelklauwen, graaft hij het nest uit. Hij is speciaal be-schermd tegen steken van wespen en hommels: hij heeft een dik verenpak, schubben op zijn poten en lange wimperharen die zijn ogen beschermen. Zijn neusgat is smal en spleetvorming en zijn snavelbasis is breed, met korte borstelige veertjes waar geen wesp doorheen kan prikken. Als het nest is uitgegraven, snoept de wespendief een voor een de wespen en larven eruit en ook de raten worden opgegeten. We vonden in De Ramme-laars wespenbroed in het nest bij de twee jongen van de wespendief. Voor de voedselvluchten worden behoorlijke afstanden afgelegd. Vooral de foerage-rende vrouwtjes bestrijken een groot gebied, soms meer dan 10 km rond de nestplaats. Onderzoekers noteerden zelfs een record van 62 km.

WelkomWespendief!Bijzonder bezoek in De RammelaarsAfgelopen zomer broedde er een koppel wespendieven in De Rammelaars. Twee kleine wespendiefjes kwamen er ter wereld in een nest, hoog in de kruin van een zwarte els. Het ringen van de jongen was een hele ervaring.


WelkomWespendief!Bijzonder bezoek in De Rammelaars

De voedselvoorkeur van de wespendief verklaart waarom hij pas eind april of begin mei aankomt op de broedplaatsen. Deze timing is helemaal afgestemd op de ontwikkeling van de wespennesten, die pas begin juli een redelijke omvang krijgen. Vrij snel na aankomst worden twee tot drie eieren gelegd, waarop het vrouwtje en het mannetje zo’n vijf weken broe-den. De jongen verlaten het nest dan na goed zes weken. Zodra de jongen uitvliegen, zoeken ze al heel snel zelfstan-dig voedsel. Waar bij andere roofvogels de ouders de jongen nog lang voeren en ook leren hoe te jagen, is het opsporen van wespennesten en uitgraven van de raten een handigheid die genetisch bepaald is. Zodra er geen wespenlarven meer zijn, ongeveer eind augustus, vertrekken de oude vogels weer net zo stil als ze kwamen. De jonge vogels blijven nog even om aan te sterken en volgen hen één of twee weken later naar het warme insectenrijke Afrika. De meeste brengen daar hun eerste zomers door. De kans is klein maar misschien zien we over drie jaar een van de geringde jongen terug in De Rammelaars.

Johan RottieRsBeheerder NP Ham

Alle foto’s: © Paul Helsen

Natuur.CaféDe RammelaarsHet Natuur.café is elke zon- en feestdag ge-opend van 13:00 tot 18:00 tot 27 oktober.Je kan er terecht voor een flinke wandeling, een frisse pint bio-bier en een gezellig babbeltje.Volg tussen de 2 kanalen in Ham (richting Tes-senderlo) de bruine bordjes met ‘Natuurge-bied De Rammelaars’. Na ongeveer 2 km zie je aan de linkerkant onze houten chalet. Voor meer info: [email protected] 0472 57 75 15

www.natuurpuntham.beV.U. Frans Hoes • 0472 577515 • Bremstraat 5b • 3945 Ham

Zaterdag 12 oktober

nacht der duisternis• Wat als de zon verduistert ?

Lezing door Ruben Verboven van Cosmodrome 19:00

• Wandelingen ‘Dieren in de nacht’ vanaf 20u• ‘Nachtdieren’ Presentatie & Film• Fakkeltochten (fakkels verkrijgbaar in natuur.huis)• Spinnensoep / broodje Rammelaars & drankjes• Info & verkoopstand Natuurpuntartikelen• Kijken naar de sterren met telescopenLocatie: Natuur.huis De Rammelaars, Café open 18:00

Info: [email protected] / 0472 57 75 15 of op onze website.


WIS

T JE

DA

TSo

mm

ige

apen

ver

slaa

fd z

ijn a

an a

lcoh

ol.

Het

ver

bod

op g

loei

lam

pen

slec

ht is

voo

r he

t m

ilieu

.V

rouw

elijk

e do

lfijn

en s

oms

roze

zijn

.PiepersweekendHet is weer zover. Het super toffe fantastische piepweekend. Twee dagen met vrienden de natuur in om allerlei toffe spelletjes te spe-len. En om ons gewoon even te amuseren en te ravotten. Dit jaar gaat het door op de Caernhoeve in Essen. En ook Lage Kempen gaat weer mee. Dus misschien zie je nog wel een paar vriendjes Van Lage Kempen terug. Dus kan ik jou maar 1 goede raad geven en dat is KOMEN DUS!!! Hopelijk tot dan. Meer informatie op de site www.jnm.be/zandland

Weekend Ini’s en GL’s ledenOp 19-20/10 gaan we op een mini-weekend. We trekken samen naar de Vallei van de Zwarte Beek, een zeer mooi natuurgebied in onze buurafdeling Lage Kempen en dit samen met onze collega’s van Lage Kempen. Wat staat er op het programma? We vertrekken op 19/10 ‘s middags in onze eigen afdeling om rond 13u in Koersel te zijn. Hoe we hier juist naartoe gaan, zal wat afhangen van het weer. In de namiddag steken we eerst de handen uit de mouwen om ons nuttig te maken voor al het natuurschoon in de Vallei. ‘s Avonds gaan we op avondexcursie en zetten we een nachtvlinderval. Dit biedt zeker garantie op een gezellige en interessante avond! Slapen doen we in De Kluut, een oude paardenstal omgebouwd tot jeugd-verblijf. Op zondagvoormiddag bewonderen we de vallei nogmaals in daglicht tot we terug naar Zandland vertrekken, zodat iedereen tegen de middag (rond 12u) terug thuis is.Geïnteresseerd om mee te gaan (ja NATUURlijk!!) of vragen: mail naar [email protected]

M Za

ndland

Herfst 2013

Activiteiten okt - dec 201312 Oktober Piepers Beheerwerken Molse Nete19-20 Oktober Inis+gl Miniweekend met avondexcursie De Kluut, Koersel26 Oktober Piepers Waterleven en Vogels Rammelaar, Balen9-10 November Piepers Piepweekend Caernhoeve, Essen16 November Inis+gl Dag van de natuur Molse Nete23 November Piepers Zwerfvuilactie Geel7 December Inis+gl Voorbereiding Kerstfeestje De Bogaard, Geel7 December iedereen Kerstfeestje De Bogaard, Geel

www.jnm.be/zandland ~ [email protected]


Organisatie Natuurpunt afdeling Netebronnen en Natuurpunt Educatie.

Doel: overwinterende watervogels leren herkennen voor iedere natuurliefhebber.

Theorielessen op donderdagen 14, 21 en 28 november door begeleider Koen Leysen.Waar: Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol.Wanneer: van 19.30 tot 22.30 uur (pauze inbegrepen).

Praktijkles 1: Zandputtenexcursie op zondag 1 december met begeleider Jef Sas.Afspraak: 8.30 uur op parking Sas 4-toren, Nieuwedijk, Dessel-Witgoor. Einde omstreeks 11.30 uur.

Praktijkles 2: Deelname aan de watervogeltelling op zondag 15 december met begeleider Jef Sas.Afspraak: 8.30 uur op parking dokterspraktijk brug Mol-Donk (carpool). Einde omstreeks 12 uur op De Maat.

Inschrijven bij secretaris Jef Sas, e-mail: jefsas@

skynet.be, tel. 014-31 26 57 of gsm: 0499-34 62 60. Gelieve bij inschrijving naast uw mailadres ook geboortedatum en –plaats door te geven. Deze gegevens zijn nodig om het leerbewijs aan te maken.

Prijs: Natuurpunt-leden: 20 EUR; niet-leden 40 EUR (na inschrijving wordt u zo automatisch lid van Natuurpunt in 2014) door overschrijving op rek.nr. BE 18 001 1577791 65 van Natuurpunt-Netebronnen o.v.v. cursus watervogels.

Blauwe Reiger, ©Rik VerborgtGrauwe Gans, ©Jos Ghoos

‘Watervogels in de winter’Cursus


OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten

Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.

Op dinsdag 18 juni brachten de kinderen van het derde leerjaar van de lagere school uit Olmen een bezoek aan het Griesbroek met als doel: waterbeest-jes zoeken. Nadat de kinderen eerst een woordje uitleg kregen over hoe ze te werk moesten gaan, werden ze in groepjes verdeeld en konden ze aan de slag. Elk groepje kreeg een schepnet, loeppotjes, een waterbak en natuurlijk een zoekkaart waarmee ze de vangst op naam konden brengen.

Vooral het scheppen van de waterbeestjes valt bij de kin-deren in het begin in de smaak. Nadien hebben ze door dat ook het opzoeken met de zoekkaart leuk is. Vol trots ver-tellen ze wat ze allemaal vinden. Een greep uit hun vangst: duikerwantsen, rugzwemmers, springstaartjes, nimfen van waterjuffers, posthoornslakjes, schaatsenrijders, maar waar de kinderen vooral van onder de indruk waren: de water-schorpioentjes!We verzamelen de vangst altijd in een aquarium zodat we op het einde nog eens kunnen bespreken wat er gevangen is. Dan kunnen de kinderen zelfs zonder zoekkaart de dier-tjes al benoemen.Als afsluiter van een geslaagde dag begon ook nog een brul-kikker op een paar meter afstand te kwaken.Het verwondert me elke keer opnieuw hoe enthousiast kinderen voor de natuur zijn!

DiRk GeenenFoto’s: Dirk Geenen

In het GriesbroekOp zoek naar waterbeestjes

De natuur in met kinderenHeeft u ook zin gekregen om met kinderen een natuurgebied in de buurt te bezoeken onder begeleiding van een gids? We beschikken met Natuurpunt over verschillende themati-sche rugzakken (o.a. vieze beestje, bos, bloemen, …) waarmee we aan de slag kunnen gaan met groepen kinderen (scholen, jeugdbewegingen, verjaardagsfeestjes, ...). Verschillende gidsen volgden speciaal hiervoor ook de cursus ‘De natuur in met kinderen’.Meer info: Dirk Geenene-mail: [email protected]. 014-30 38 54.

OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten

Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.

DB43/391034A3

UW TUIN IS ONZE ZORG

Bewust tuinieren ...

met als resultaat een mooie,duurzame tuin waarin plant,dier en mens zich goed voelen.

TUINONTWERP • TUINAANLEG • TUINONDERHOUD • VERHARDING

Ecologisch tuinadvies

FEESTZAAL

Laat u verrassen door het gezellige comfort van onzefeestzaal ’t Veldt! Ideaal voor familiefeestjes, babyborrels,communies, lentefeesten,... tot 60 personen.

Uw klanten informeren, uw medewerkers bijscholen of klinken op jullie samenwerking in een gezellige en sfeervolle omgeving?

Als tussen winteren lentehet ijs breekt,bloeit in de tuiniets moois open.

Geert De Kockere

Boek dan snel ’t Veldt!- Vlot bereikbaar- Ruime parking- Beamer en flip-over aanwezig- Uitgeruste keuken en moderne toog- Mooie tuin met tuinterras

Neem een kijkje op onze website

www.veldt.beOf neem contact op voor informatie

[email protected]

Asberg 37 - 2470 Retie - T. 0473 28 22 62 - [email protected] - www.groeba.be

Like us on Facebook!

391034A3 - C07 Ed : 136/SKT CMYK 15-02-13 19u15 KLP 1e versch: 21-02-2013 VTW:JOCHEN VAN DER STIGHELEN

Turnhoutsebaan 19 - 2400 Mol - T 014/32 04 28 - F 014/32 36 [email protected] - www.dezwervermol.be

ma 13u - 18u / di-vrij 09u30 - 18u / za 09u30 - 17u

o.a. Jack Wolfskin, Vaude, The North Face, FjallRäven, Marmot, Mammut, Schöffel, ...

5% rechtstreekse korting op vertoon van lidkaart Natuurpunt

mail: [email protected] tel. 0474.888.166

SERVICEF�TSWOON- EN ZORGCENTRUM

www.asresidenties.beINFO 0476/ 60 11 45

[email protected]

Wij staan erop om dé referentie te worden in de zorgwereld, waarbij zorg staat voor empathie, betrokkenheid en een leefwereld die openstaat voor iedereen. Zo gaan we er prat op om iedere bewoner het thuisgevoel te geven met de mogelijkheden om desgewenst te kunnen rekenen op wat meer ondersteuning. Hierbij staan we open voor allerlei wisselwerkingen, zoals een artsenprakijk, een kinderdagverblijf, het open tuin project en een vrijwilligerswerking.

Info over de Alfons Smet Residenties of het Open Tuin Project kan u krijgen door eenvoudige mail [email protected] of door te bellen naar 014 37 88 54.

U kan ons per post bereiken op: Het Kuiltje 11 - 2470 Retie.

EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDENEen hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne

apparatuur en een vernieuwde winkel garandeert de beste service.

Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!

Dag van de natuur 201316 en 17 november 2013

Dag van de natuur.Schud iets uit de boom!

Neem contact op met je lokale afdeling.Tot 16 november in “De Vennen” of17 november in “De Rammelaars”!

Natuurpunt Regio Meanderland:NP Balen-Nete, NP Geel-Meerhout, NP Ham, NP Netebronnen

Meander 2013-4 oktober-december

Documents

Transcript of Meander 2013-4 oktober-december