Risico- en projectmanagement

Veenendaal – 21 mei 2015

Sjoerd Blokpoel, Ingenieursbureau Amsterdam

Huibert van Wijngaarden, Curro+Company

en de Best Value approach

Welkom…

Masterclass

• IntroductieOver RISNET en deze masterclass, door Jan Pieter Eelants

• StellingenPlenair

• Deel 1Organisatorische aspecten op hoofdlijnen, door Huibert van Wijngaarden

• Korte pauze

• Deel 2Risico- en projectmanagement in de uitvoering, door Sjoerd Blokpoel

• AfsluitingNapraten, borrel, uitloop

Programma

Sjoerd BlokpoelGemeente AmsterdamTeamleider / adviseur risicomanagement

Huibert van Wijngaarden Curro+Company,managing partner, co-sultantLid stuurcommissie RISNET

Wie zijn wij?

Wie is in de basis verantwoordelijk voor alle risico’s tijdens de samenwerking in een project?

– De ON, tenzij…

– De OG, tenzij…

Bespreek eens met je buurman/-vrouw

Stelling 1

Het creëren van openheid en transparantie isde eerste stap in het oplossen van risico’s.

Bespreek eens met je buurman/-vrouw

Stelling 2

Opdrachtnemer en opdrachtgever zijn ieder verantwoordelijk voor het signaleren

van hun eigen risico’s.

Bespreek eens met je buurman/-vrouw

Stelling 3

Organisatorische aspectenop hoofdlijnen

samenhang in ontwikkeling van risicomanagement,

projectmanagement en best value approach

Huibert van Wijngaarden, Curro+Company

Deel 1

Deel 1: Volgorde

We bekijken achtereenvolgens:

• Risicomanagement

• Projectmanagement (nauw verbonden met RM)

• Best Value approach (nauw verbonden met PM en RM)

• De samenhang…

Deel 1: Risk Maturity Model

In 2013 een hulpmiddel (model) geformuleerd als richtlijn voor de activiteiten van RISNET:

• waarin iedereen die met RM bezig is zich kan herkennen

• dat RM in een breder kader plaatst

• dat onafhankelijk is van iedere RM-methode

• dat duidelijk maakt hoe RM zich ontwikkelt

• dat het mogelijk maakt om die ontwikkeling te realiseren

Deel 1: RMM opbouw

Deel 1: RMM opbouw

Deel 1: RMM opbouw

Deel 1: RMM opbouw

Kan RM in een andere fase zijn

dan andere disciplines?

Waar staat jouw organisatie?

(meten is weten)

Deel 1: RMM werking

niet/beperkt strakgeorganiseerd georganiseerd

zelf-sturend

zelf-organiserend

Deel 1: RMM werking

Deel 1: RMM werking

Deel 1: RMM werking

Deel 1: RM status

2. Stabilisatiefase 3. Relatiefaserule-based principle-based

Effectiviteit/outside-in

Deel 1: PMM?

niet/beperkt strakgeorganiseerd georganiseerd

zelfsturend(flexibel

georganiseerd)

zelf-organiserend

IPM, Agile, Scrum, Best

Value, …

harkje in het klein…

matchleden?

Deel 1: PMM

match

BV pro-curementen sales

BV project: zelfsturende

teams OG/ON

• RM en PM staan op het kantelpunt van fase 2 naar 3(evenals andere organisatorische, technische, sociale en maatschappelijke ontwikkelingen)

• Best Value project (operationele fase) werkt alleen in fase 3

• Wat is nodig om in fase 3 te opereren?- expertise- functievolwassenheid en rolvastheid- heldere rollen (verantwoordelijkheden en verantwoording)- gezamenlijke doelen en kaders- pro-active en interactieve opstelling- openheid en transparantie (gedragsbepalend)- reflectie- en aanspreekcultuur (vragen stellen)- passend, consistent gedrag (loslaten)

Deel 1: Conclusies

Deel 1: Conclusies

• Ontwikkeling gaat in volgordelijke stadia die cumulatief moeten worden doorlopen, doorleefd en geïnternaliseerd:

– voorwaarts per stadium (te voet)

– terugval per twee stadia (te paard)

• Ontwikkeling van RM/PM is organisatieontwikkeling:

– het gaat hand in hand met andere disciplines, anders

vormt de ontwikkeling van de organisatie de limiet

– verandering insteken vanuit organisatie óf projectomgeving

• Belangrijk: als je extern iets wilt, moet je het intern al kunnen!

M

Later nog vragen

Bel of mail gerust: wijngaarden@curro.nl, 0653 402 359

over het risk maturity model,

RM, PM of Best Value-ontwikkeling?

Deel 1: Tot slot

Risico- en projectmanagement

Deel 2 over 15 minuten

en de Best Value approach

Pauze…

Masterclass

Risicomanagement Gemeente Amsterdam

Praktijkreflectie vanuit Best Value principes

Sjoerd Blokpoel, Gemeente Amsterdam

A. Van Keurslijf naar Maatwerk

B. Verantwoordelijkheid, Transparantie en Eigen risico’s eerst?

C. Praktijk in beeld; welke expert nodig?

Deel 2

Van keurslijf naar maatwerk

MEERJAREN INVESTERINGS PROGRAMMALINK

Voorbeeld maatwerk; vuistregels Gemeente Amsterdam

Geactualiseerd Uniforme vastlegging Eigenaarschap Kwantificering Realistisch plannen en

ramen Top risico's Beheersing

Ontwikkeling Besluitvorming Tegenspraak Rapportage opdrachtgever Rapportage P&C

1. In het project is er altijd een actueel beeld van de (top)risico’s ten opzichte van de geldende

baseline (scope, budget, mijlpalen) van het project. Minimaal 2 keer per jaar wordt dit gevoed

door een risicosessie;

2. Risico’s worden op een uniforme wijze vastgelegd in risicodatabase RIVV

(Risicodatabase IVV);

3. Elke risico heeft een eigenaar in het project (een van de IPM-rolhouders), exogene risico’s

worden voorgelegd aan de AOG maar kennen ook in het project een eigenaar;

4. Risico’s worden gekwantificeerd in kans en gevolg-bij-optreden (in tijd en geld) om de

mogelijkheid een koppeling te leggen met planning en raming en daarmee vooral ook om

risico’s te kunnen prioriteren op impact op tijd en/of geld;

5. Het risicodossier wordt gebruikt voor het opstellen van een realistische raming en planning

(of een prognose daarvan); de verwachtingswaarden dienen als onderbouwing van de

risicobuffer(s) in raming en planning

6. In het project worden top-risico’s aangemerkt, afhankelijk van de focus op de kosten, de

planning of anderszins (als ‘kritische succes factor’ in het project). Deze focus wordt

afgestemd tussen de opdrachtgever, projectmanager en projectteam;

7. Minimaal voor de top-risico’s worden beheersmaatregelen in kaart gebracht, afgewogen

(kosten vs vermindering van risico) en uitgevoerd (onderdeel maken van reguliere

projectactiviteiten, -planning en –sturing);

8. Ontwikkeling van (de beheersing van) top-risico’s worden besproken met de AOG in

voortgangsgesprekken (al dan niet o.b.v. OSF’en) en in projectteamoverleggen;

9. Bij besluitvorming in projecten (PBI-faseovergang, scopewijziging, contracteringsstrategie,

etc) maken risico’s expliciet onderdeel van het besluit;

10. In het project wordt tegenspraak georganiseerd op de risico’s en beheersmaatregelen in de

vorm van bijvoorbeeld challenge-gesprekken of onafhankelijke begeleiding van sessies;

11. Het project rapporteert in de (2-maandelijkse) Opdracht Status Formulieren (OSF’en) aan

de AOG over de ontwikkeling van belangrijkste risico’s, daarbij wordt onderscheid gemaakt in

risico’s op het gebied van Tijd, Geld en (indien relevant en afgesproken met de AOG) andere

aspecten;

12. Het project rapporteert als onderdeel van de P&C-cyclus over haar risico’s op het gebied

van financiën in de 4, 8 en 12-maands rapportage;

Project: ….

Projectbeheerser (PB): ….

Peildatum: ….

Aspect Vuistregel

1 Geactualiseerd

In het project is er altijd een actueel beeld van

de (top)risico’s ten opzichte van de geldende

baseline (scope, budget, mijlpalen) van het

project. Minimaal 2 keer per jaar wordt dit

gevoed door een risicosessie;

Risico's w orden gedurende de looptijd

van het project niet of alleen in het

begin van het project (eenmalig) in

kaart gebracht en/of niet

geactualiseerd.

Bij tijden w ordt gekeken of er grote

w ijzigingen zijn in de risico's of w orden

eventueel nieuw e risico's opgenomen in

de risicolijst.

Op vastgestelde momenten w orden de

risico's geactualiseerd en/of nieuw e

risico's toegevoegd. Er is een actueel

beeld van de (top)risico's t.o.v. van de

baseline (scope, budget mijlpalen).

Actualisatie w ordt onder andere gevoed

door risicosessies.

Op vastgestelde momenten w ordt de voortgang van

beheersmaatregelen gemonitord/geëvalueerd en w orden

de risico's geactualiseerd en/of nieuw e risico's

toegevoegd. Wanneer er tussentijds w ijzigingen van

bestaande risico's zijn dan w orden die geactualiseerd of

nieuw e risico's toegevoegd. Op basis van

plannen/vooruitkijken w ordt dit op belangrijke momenten

maar minimaal tw ee keer per jaar gevoed door een

risicosessie.

2Uniforme

vastlegging

Risico’s worden op een uniforme wijze

vastgelegd in de Risicodatabase Projecten

(RIVV);

Risico's w orden niet apart opgeslagen

maar opgenomen in bijvoorbeeld

projectverslagen.

Risico's w orden opgeslagen in een

aparte risicolijst w elke voor de kenners

terugvindbaar is, maar niet algemeen

toegankelijk is. Nieuw e of aangepaste

risico's w orden opgeslagen in een

nieuw e risicolijst.

Risico's w orden op een uniforme w ijze

vastgelegd in risicodatabase RIVV

(Risicodatabase IVV)

Nieuw e risico's en aanpassingen van risico's of

uitbreidingen van de risico's w orden op een uniforme

w ijze vastgelegd in risicodatabase RIVV (Risicodatabase

IVV). Risico's w orden met de volledige kenmerken (kans

en gevolg-bij-optreden in tijd en geld en meta-informatie)

ingevoerd.

3 Eigenaarschap

Elk risico heeft een eigenaar in het project (een

van de IPM-rolhouders), exogene risico’s worden

voorgelegd aan de AOG maar kennen ook in het

project een eigenaar;

Aan de risico's is geen eigenaar

gekoppeld die verantw oordelijk is voor

het betreffende risico.

Aan elk risico's is een eigenaar

gekoppeld die verantw oordelijk is voor

het betreffende risico.

Aan elk risico's is een eigenaar gekoppeld

die verantw oordelijk is voor het

betreffende risico. De risico's zijn

gekw antif iceerd in endogene en exogene

risico's. Exogene risico's w orden

voorgelegd aan de AOG.

Aan elk risico's is een IPM rolhouder gekoppeld die

verantw oordelijk is voor het betreffende risico. De risico's

zijn gekw antif iceerd in endogene en exogene risico's.

Exogene risico's w orden voorgelegd aan de AOG.

4 Kwantificering

Risico’s worden gekwantificeerd in kans en

gevolg-bij-optreden (in tijd en geld) om de

mogelijkheid een koppeling te leggen met

planning en raming en daarmee vooral ook om

risico’s te kunnen prioriteren op impact op tijd

en/of geld;

Risico's w orden niet geprioriteerd of

gekw antif iceerd.

Risico's w orden gekw antif iceerd in kans

van optreden of w orden onderling

geprioriteerd (urgentie/grootte),

bijvoorbeeld door het verdelen van

punten. De gevolgen bij optreden in tijd

en/of geld w orden niet in kaart gebracht.

Risico's w orden gekw antif iceerd in kans-

en gevolg-bij-optreden (percentages,

euro's, tijdseenheden).

Risico's w orden gekw antif iceerd in kans- en gevolg-bij-

optreden (percentages, euro's, tijdseenheden). In de

prioritering w ordt niet alleen gekeken naar de absolute

grootte van het risico, maar ook naar de urgentie

(w anneer vraagt dit risico aandacht).

5

Realistisch

plannen en

ramen

Het risicodossier wordt gebruikt voor het

opstellen van een realistische raming en

planning (of een prognose daarvan); de

verwachtingswaarden dienen als onderbouwing

van de risicobuffer(s) in raming en planning

Risico informatie w ordt niet gebruikt bij

het opstellen van de raming en/of

planning.

Risico-informatie w ordt kw alitatief

gebruikt om een grotere/kleinere

risicobuffer (in tijd en/of geld) aan te

houden in planning en raming

Risico verw achtingsw aarden w orden

gebruikt om de omvang van de benodigde

risicobuffers te bepalen en het aandeel

niet-onderbouw d onvoorzien te bepalen.

Planningen en ramingen w orden probabilistisch

gemodelleerd en doorgerekend w aarbij risicoinformatie

mee w ordt gemodelleerd.

6 Top risico's

In het project worden top-risico’s aangemerkt,

afhankelijk van de focus op de kosten, de

planning of anderszins (als ‘kritische succes

factor’ in het project). Deze focus wordt

afgestemd tussen de opdrachtgever,

projectmanager en projectteam;

Bij het beoordelen / prioriteren van de

risico's w orden geen top-risico's

geoormerkt.

Bij het beoordelen/prioriteren van de

risico's w orden w el top-risico's

aangemerkt maar onafhankelijk van de

focus op de kosten of planning.

Bij het beoordelen/prioriteren van de

risico's w orden top-risico's aangemerkt,

afhankelijk van de focus op de kosten, de

planning of anderzins (als ‘kritische

succes factor' in het project).

Bij het beoordelen/prioriteren van de risico's w orden de

top-risico's aangemerkt, afhankelijk van de focus op de

kosten, de planning of anderzins (als ‘kritische succes

factor' in het project). Deze focus w ordt altijd afgestemd

tussen de opdrachtgever, projectmanager en projectteam.

7 Beheersing

Minimaal voor de top-risico’s worden

beheersmaatregelen in kaart gebracht,

afgewogen (kosten vs vermindering van risico) en

uitgevoerd (onderdeel maken van reguliere

projectactiviteiten, -planning en –sturing);

Voor de risico's w orden geen

beheersmaatregelen in kaart gebracht.

Beheersing van risico's w ordt gezocht

in algemene aandachtspunten of

verbeterplannen voor de het project

w aarmee de risico's beheerst w orden.

Per top-risico w ordt een

beheersmaatregel in kaart gebracht

w aarbij goed geanalyseerd w ordt w elke

impact de beheersmaatregel heeft op het

top-risico. Als dit rendabel is, w ordt

ingezet op de beheersmaatregel.

De risico's die een aanzienlijke impact op het project

kunnen hebben (meer dan alleen de top-risico's w ordt een

beheersmaatregel in kaart gebracht en een afw eging

gemaakt tussen de kosten van de beheersmaatregel (in

geld, tijd, inzet, etc) en de baten (de vermindering van het

risico op de desbetreffende impact op het doel). Als dit

rendabel is, w ordt ingezet op de beheersmaatregel.

8 Ontwikkeling

Ontwikkeling van (de beheersing van) top-

risico’s worden besproken met de AOG in

voortgangsgesprekken (al dan niet o.b.v.

OSF’en) en in projectteamoverleggen;

Ontw ikkeling van (top-)risico's is niet in

beeld en/of w ordt niet uitgew isseld.

Ontw ikkeling van de top-risico's w orden

kw alitatief en alleen besproken in

projectteamoverleggen.

Ontw ikkeling van (de beheersing van) de

top-risico's w orden besproken met de

AOG in voortgangsgesprekken en in

projectteamoverleggen.

Ontw ikkeling van de top-risico's (de beheersing van)

maken standaard deel uit van de agenda van

projectteamoverleggen en w orden besproken met de

AOG in voortgangsgesprekken (al dan niet o.b.v. OSF'en).

Ad-hoc w ijzigingen in risico's in tussenliggende perioden

w orden, indien relevant/signif icant, afzonderlijk

gerapporteerd.

9 Besluitvorming

Bij besluitvorming in projecten (PBI-

faseovergang, scopewijziging,

contracteringsstrategie, etc) maken risico’s

expliciet onderdeel van het besluit;

Bij besluitvorming in projecten w ordt

risico-informatie niet meegenomen

Bij besluitvorming in projecten (PBI-

faseovergang, scopew ijziging,

contracteringsstrategie, etc) zijn risico's

soms impliciet dan w el expliciet

onderdeel van het besluit.

Bij besluitvorming in projecten (PBI-

faseovergang, scopew ijziging,

contracteringsstrategie, etc) zijn risico's

expliciet onderdeel van het besluit.

Bij besluitvorming in projecten (PBI-faseovergang,

scopew ijziging, contracteringsstrategie, etc) zijn risico's

expliciet onderdeel van het besluit. Bij w ijzigingen in het

risicoprofiel w ordt eerst een risicoanalyse gevraagd voor

de impact daarvan en de mogelijkheden die impact te

beheersen of op te vangen. (rest)risico's w orden expliciet

geaccepteerd.

10 Tegenspraak

In het project wordt tegenspraak georganiseerd

op de risico’s en beheersmaatregelen in de vorm

van bijvoorbeeld challenge-gesprekken of

onafhankelijke begeleiding van sessies;

De risico's, beheersmaatregelen en

verdere w erkw ijze w orden binnen het

project/afdeling uitgevoerd, invulling is

op basis individuele inschatting.

Informatie en activiteiten mbt

risicomanagement w ordt binnen het

team gedeeld en onderling besproken

om feedback te krijgen.

Risico's en beheersmaatregelen w orden

met collega-projectteam(s) besproken,

feedback w ordt meegenomen in het

verdere proces. Er is een vorm van

challenge of onafhankelijke begeleiding

Risico's en beheersmaatregelen w orden op gezette tijden

zow el door collega's als externen (binnen of buiten de

organisatie/gemeente) gechallenged. Deze tegenspraak

w ordt gebruikt om inhoud en proces te verbeteren, en dit

w ordt expliciet vastgelegd op w elke w ijze, ook als

gekozen w ordt geen aanpassingen te doen o.b.v. de

tegenspraak.

11Rapportage

opdrachtgever

Het project rapporteert in de (2-maandelijkse)

Opdracht Status Formulieren (OSF’en) aan

de AOG over de ontwikkeling van belangrijkste

risico’s, daarbij wordt onderscheid gemaakt in

risico’s op het gebied van Tijd, Geld en (indien

relevant en afgesproken met de AOG) andere

aspecten;

Hoogstens w ordt mondeling over

risico's gerapporteerd of informatie

uitgew isseld.

Er w ordt gerapporteerd over de risico's

in een risicorapportage aan de AOG als

daarom gevraagd w ordt.

Het project rapporteert in de (2-

maandelijkse) Opdracht Status

Formulieren (OSF'en) aan de AOG over

de ontw ikkeling van belangrijkste risico's,

daarbij w ordt onderscheid gemaakt in

risico's op het gebied van tijd, geld en

(indien relevant en afgesproken met de

AOG) andere aspecten.

Het project rapporteert in de (2-maandelijkse) Opdracht

Status Formulieren (OSF'en) aan de AOG over de

ontw ikkeling van belangrijkste risico's, daarbij w ordt

onderscheid gemaakt in risico's op het gebied van Tijd,

Geld en (indien relevant en afgesproken met de AOG)

andere aspecten. Ad hoc w ijzigingen in risico's in

tussenliggende perioden w orden, indien

relevant/signif icant, afzonderlijk gerapporteerd aan de

AOG.

12Rapportage

P&C

Het project rapporteert als onderdeel van de

P&C-cyclus over haar risico’s op het gebied van

financiën in de 4, 8 en 12-maands rapportage;

Hoogstens w ordt mondeling over

risico's gerapporteerd of informatie

uitgew isseld.

Het project rapporteert als onderdeel

van de P&C-cyclus ad hoc over haar

risico's op het gebied van f inanciën in de

4, 8 en 12-maands rapportage. Er zijn

risico's specif iek gekenmerkt die in de

P&C-cyclus gerapporteerd (moeten)

w orden.

Het project kenmerkt risico's die als

onderdeel van de P&C cyclus w orden

gerapporteerd. Het project rapporteert als

onderdeel van de P&C-cyclus over haar

risico's op het gebied van f inanciën in de

4, 8 en 12-maands rapportage.

Het project rapporteert als onderdeel van de P&C-cyclus

over haar risico's op het gebied van f inanciën in de 4, 8

en 12-maands rapportage. Ad hoc w ijzigingen in risico's

in tussenliggende perioden w orden, indien

relevant/signif icant, afzonderlijk gerapporteerd aan de

AOG. Naast f inanciële risico's is er oog voor politieke

risico's.

Toelichting / handvat

1. Er wordt geen invulling

aan de vuistregel gegeven

2. Vuistregel eenvoudig toegepast 3. Vuistregels gemiddeld uitgewerkt 4. Vuistregels uitgebreid uitgewerkt

2,0

2,5

3,0

3,5

Cyclisch proces

Risicoadministra-

tie

Verantwoordelijk-

heid

Kwantificeren

Top risico's

Beheersmaat-

regelenCommunicatie

Besluitvorming

Tegenspraak

Rapportage in OSF

Rapportage P&C-cyclus

Ambitie

Score

Van vuistregels naar maatwerk passend bij complexiteit van het project

Verantwoordelijkheid

Transparantie

Eigen risico’s eerst?

Door welke bril kijken we naar een project?

Verantwoordelijkheid

Geactualiseerd Uniforme

vastlegging Eigenaarschap Kwantificering Realistisch

plannen en ramen Top risico's

Beheersing Ontwikkeling Besluitvorming Tegenspraak Rapportage

opdrachtgever Rapportage P&C

Wie wil de projectresultaten? Wie schept de condities? Wie is opdrachtgever / wordt Eigenaar?

Inzet van projectteam als ‘expert’ ,inzet van ‘expert’ binnen projectteam

Sturing op basis van principes?Of verleiding om regels te latensturen?

Transparantie

Geactualiseerd Uniforme

vastlegging Eigenaarschap Kwantificering Realistisch

plannen en ramen Top risico's

Beheersing Ontwikkeling Besluitvorming Tegenspraak Rapportage

opdrachtgever Rapportage P&C

100205

strategisch tactisch opertationeel

KPI A

KPI B

(aantal risico’s in focus)

Focus in plaats van overkill aan informatie Inzet van transparantie in projectbelang (principle, geen rule) Risico benoemen of niet, doet niks met de verantwoordelijkheid

Eigen risico’s eerst?

Geactualiseerd Uniforme

vastlegging Eigenaarschap Kwantificering Realistisch

plannen en ramen Top risico's

Beheersing Ontwikkeling Besluitvorming Tegenspraak Rapportage

opdrachtgever Rapportage P&C

….Risico benoemen of niet, doet niks met de verantwoordelijkheid

Inzicht in risico’s, is waarde voor het project; meedenken met OG/ON helpt in het bereiken van projectdoelen

Samenwerking in risicobeheersing dientwederzijdse belangen!

Praktijk in beeld3 projecten; welke expert heeft de gemeente nodig?

Geen ‘one size fits all’Risicomanagement volgt omvang en complexiteit

Risicoprofiel project in Amsterdam (in €)

Wat kan je vanuit een samenwerkingsvraagstuk “zien” in dit project?

Voorbeeldprofiel Project

Veel kleine projectenRisicomanagement gericht op werkwijze, per project meer ‘ check’

Voorbereiding enprogrammering

Raamcontracten

Standaardiseren

Ingrijpende middelgrote projecten

Unieke groteprojecten

Bij elkaar brengen specifiekekennis en ervaring

Risicomanagement expliciet enintegraal onderdeel van hele organisatie

Risico omvang werk encontracten grote impact op stedelijke financien

Ontwikkeling RISMAN binnen RISNET

Ontwikkeling

RISMAN: Waar staan we nu, waar gaan we heen?

• Niet streven naar allesomvattende methode

• Voorkomen rulebased valkuilen, op zoek naar ruimte voor principlebased risicomanagement

• Denkkader om tot maatwerk te komen

• Inventariseren, uitwerken en ontsluiten van best-practises

Kader(richten)

(verrichten)

KeuzesRisicomanagement-

plan

(inrichten)(verrichten)

(bij)sturen (verrichten)

Pro

ject

fase

n

strategisch tactisch operationeelve

rken

ne

nvo

orb

ere

iden

uit

voer

en

Strategisch Tactisch Operationeel

Organisatie Top Projectorgansiatie Werkteams projectorganisatie

Opdrachtgeven / richting geven, richten, Beslissen,

bijsturen, sturen op bepalende risico's, risico-bereidheid, beheersen door focus op

strategische richting/koers (focus lange termijn)

(waarom?)

Inrichten, Afwegen, varianten maken, keuzes voorleggen, beheersmaatregelen kiezen, risicofocus per fase kiezen, sturen op toprisico's , beheersen door keuzes in richting/varianten. Tegenspraak organiseren op risico's en risicomanagement aanpak. (focus middellange termijn)(wat, wie, wanneer?)

Verrichten; Risico's inventariseren, analyseren, classificeren, opslaan, rapportage-informatie maken, prognoses, koppelen aan ramingen/planningen, eigenaarschap beleggen, beheersen in dagelijks werk. Inrichten en beheer risicodatabase, verslaglegging sessies, visualisatie risico info (focus korte termijn) (hoe?)

Pro

ject

fase

n

strategisch tactisch operationeelve

rken

ne

nvo

orb

ere

iden

uit

voer

en

Laatste vragenronde…

Risico- en projectmanagement

Hartelijk dank voor de aandacht en de interactie!

en de Best Value approach

Afsluiting

Masterclass