Markten: overal thuis? - CVAH...2.2. Checklist 5 2.3. Bepaling economische meerwaarde van de markt 9...

Markten: overal thuis?

Effectstudie naar langdurige marktverplaatsingen

Colofon

Het onderzoek dat ten grondslag ligt aan deze rapportage is in opdracht van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) uitgevoerd. Het onderzoek is begeleid door H. Achterhuis van de CVAH en M. de Graaf van het HBD en verricht door I. Reijmer en R. Esselink van I&O Research BV.

‘Markten: overal thuis?’ is een uitgave van het HBD.

Als sectorinstituut ondersteunt het HBD de gehele detailhandel. Het HBD vervult een functie als kenniscentrum; maakt maatschappelijke ontwikkelingen en overheidsbe-leid helder en hanteerbaar en stimuleert de professionaliteit in de sector.

In het HBD werken samen: MKB-Nederland, Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (CVAH), FNV Bondgenoten en CNV Dienstenbond.

Dit rapport is gratis te downloaden via www.hbd.nl/ambulantehandel. Hier kunt u ook een papieren versie bestellen voor € 7,50 (excl. BTW). Bestellen per telefoon (070) 338 56 66 of per fax (070) 338 57 11 is evenzo mogelijk.

Een overzicht van alle HBD-publicaties is te vinden op de website www.hbd.nl

Hoofdbedrijfschap Detailhandel Nieuwe Parklaan 72 – 74 Postbus 90703 2509 LS Den Haag T 070 338 56 00 F 070 338 57 11 E [email protected] I www.hbd.nl

Aan de totstandkoming van deze publicatie is de grootst mogelijke zorg besteed. Het HBD en I&O Research BV kunnen echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.

Copyright © 2007 Hoofdbedrijfschap Detailhandel Het HBD hecht veel belang aan de verspreiding van kennis over de detailhandel. U mag dan ook gedeelten uit deze publicatie overnemen, mits met bronvermelding. Het integraal reproduceren van de inhoud van deze publicatie is echter alleen toe-gestaan met schriftelijke toestemming van het HBD.

Inhoud

Colofon

Voorwoord I

Conclusies en oplossingsrichtingen II

1. Inleiding 1 1.1. Aanleiding 1 1.2. Doel- en vraagstelling 1 1.3. Aanpak 2 1.4. Leeswijzer 2

2. Handvat voor langdurige marktverplaatsing 5 2.1. Inleiding 5 2.2. Checklist 5 2.3. Bepaling economische meerwaarde van de markt 9

3. Effecten van de marktverplaatsing 11 3.1. Marktverplaatsing en feitelijk bezoekgedrag 11 3.2. Marktverplaatsing en voorgenomen bezoekgedrag 14 3.3. Economische betekenis markt(verplaatsing) 16

4. Marktverplaatsing: in praktijk en perspectief 23 4.1. Inleiding 23 4.2. Marktverplaatsing Almere-Centrum 23 4.3. Marktverplaatsing Hardenberg 26 4.4. Marktverplaatsing Zaandam 30

Bijlagen 35 1. Aanpak van het onderzoek 37 2. Gesprekspartners casestudies 40 3. Marktverplaatsing vanuit consumentenoptiek 41 4. Aandachtspunten marktverplaatsing 48 5. Profiel respondenten markt Almere-Centrum 50 6. Adressenlijst 51

blz.

Markten: overal thuis? Voorwoord

I

Voorwoord

Markten zijn ambulant. Het woordenboek omschrijft ambulant als ‘heen en weer trekkend, zonder vaste plaats’. Dit onderscheidende kenmerk van markten is onze sterkte, maar tegelijkertijd kan het ook tegen ons werken. Markten maken regelma-tig plaats, niet alleen voor korte tijd maar ook voor langere periodes. Zeker wanneer binnensteden een ingrijpende facelift moeten ondergaan, dient de markt verplaatst te worden. Bij een langdurige verplaatsing van de markt wordt geacht dat de markt ook op een tijdelijke locatie ‘thuis’ is. Maar is dit niet veel gevraagd van de markt?

Langdurige marktverplaatsingen hebben vaak gevolgen voor het economisch func-tioneren van een binnenstad. Voorliggend rapport laat zien dat alle betrokken par-tijen - overheid, markt en de overige detailhandel en horeca - er belang bij hebben zich in te spannen om negatieve effecten zo beperkt mogelijk te laten zijn. In het rapport zijn knelpunten en oplossingsrichtingen gesignaleerd en is een bondige checklist opgesteld die als ondersteuning kan dienen bij toekomstige marktverplaat-singen.

Wij als Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel zullen de uitkomsten van dit onderzoek ter hand nemen. Dit betekent onder meer dat de CVAH zich actief zal opstellen bij lokale marktverplaatsingen en betrokken spelers met raad en daad zal bijstaan. Ik verwacht ook dat gemeenten de uitkomsten een plek geven in toekom-stig beleid. Er valt voor iedereen veel te winnen.

Henk Achterhuis landelijk voorzitter CVAH

Markten: overal thuis? Conclusies en oplossingsrichtingen

II

Conclusies en oplossingsrichtingen

Markten zijn ambulant

Gemeenten streven naar optimalisering van de verzorgingsfunctie voor haar inwo-ners, maar ook voor bezoekers van buiten de gemeente. De binnenstad vormt hierin een belangrijk element. Steeds meer gemeenten kiezen voor een integrale revitali-satie van binnensteden waarbij handhaving, en waar mogelijk versterking van de verzorgingsfunctie, nagestreefd wordt. In de meeste gevallen betekent dit dat bin-nensteden op de schop gaan. Marktpleinen vormen vaak een centraal element in de planvorming, omdat marktpleinen in sterke mate bijdragen aan de uitstraling van een binnenstad. Even zo vaak betekent dit dat markten moeten wijken voor de bouwwerkzaamheden. Markten zijn namelijk anders dan winkels geplaatst in de openbare ruimte en zijn ambulant. De noodzaak en het gemak van verplaatsen spreken in het nadeel van de markt; het ambulante karakter van de markt valt van-uit dit perspectief negatief uit voor de markt.

Wat zijn effecten van langdurige marktverplaatsingen en hoe verlopen deze proces-sen? In opdracht van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) heeft I&O Research onderzoek gedaan naar de effecten, knelpunten en oplossingsrichtingen voor wat betreft langdurige marktverplaatsingen. Naast een kwantitatieve analyse gericht op het in beeld brengen van de economische effecten van een marktverplaatsing, is een kwalitatieve analyse uitgevoerd door een drietal lokale situaties uit te lichten en te bestuderen. Het algemene beeld in drie onderzochte marktverplaatsingen is, dat betrokkenen het nut en de noodzaak van verplaatsen inzien. Bruikbaar voor toe-komstige verplaatsingen zijn de knel- en aandachtspunten die zijn gesignaleerd.

Economische betekenis van de markt

Dit onderzoek biedt inzicht in de economische meerwaarde van een markt. De ana-lyse laat zien dat van de totale wekelijkse bestedingen van marktbezoekers onge-veer eenderde op de markt wordt uitgegeven en tweederde in winkels en horeca.

Deze bestedingen bij winkels en horeca door bezoekers die speciaal voor de markt naar de binnenstad komen (marktgeoriënteerde bezoekers), vormen enerzijds de meerwaarde van de markt voor deze andere functies.

Anderzijds is er de meerwaarde van de nabijgelegen winkels voor de markt. Bezoe-kers die voor de winkels en/of horeca naar de binnenstad komen (marktgevoelige bezoekers) én aanvullend ook de markt bezoeken, besteden ook op de markt.

Naast de economische meerwaarde van een markt, is het waardevol om inzicht te hebben in de economische effecten van een marktverplaatsing. Op basis van een geschatte afname van het aantal marktbezoekers is in beeld gebracht wat dit bete-kent voor de omzet van de markt, maar ook voor omliggende winkels en horeca. Geconcludeerd kan worden dat een verplaatsing van de markt die leidt tot minder marktbezoekers, tot gevolg heeft dat omzet weglekt bij markt, winkels en horeca.

Met dit onderzoek is de economische verwevenheid tussen de markt en omliggende winkels en horeca aangetoond. Wanneer een verplaatsing van de markt leidt tot een afnemend druktebeeld en een veranderende interactie tussen markt en winkels en horeca, zal dit leiden tot omzetverschuivingen. Verplaatsing van de markt haalt de complementariteit tussen beide bezoekdoelen weg en daarmee het positieve effect op de omzet in een binnenstad of winkelgebied.


III

Ervaren effecten van marktverplaatsingen

Voor alle gesproken betrokken partijen is het lastig de negatieve effecten van marktverplaatsingen te duiden in termen van omzet. Wel is iedereen het erover eens dat een marktverplaatsing vooral op de markt omzetverlies als gevolg heeft. In de winkelen horecavoorzieningen is dit ook het geval, maar in mindere mate. Hierbij is met name het aantal afgehaakte marktkooplieden een indicator voor het vermin-derde functioneren van de verplaatste markt.

Een verplaatsing van de markt naar een plek buiten het kernwinkelapparaat lijkt vooral non-food marktkramen te treffen. Als gevolg van de uitplaatsing bezoeken minder impulsbezoekers de markt en komen verhoudingsgewijs meer doelgerichte bezoekers naar de markt.

Het effect van de verplaatsing voor de wisselwerking tussen ambulante handel en detailhandel en horeca is sterk afhankelijk van de locatie van de verplaatste markt. De markt mist bij een locatie buiten het kernwinkelapparaat of buiten de passanten-stromen veel winkelbezoekers die aanvullend ook nog een kijkje nemen op de markt. Andersom zullen winkels ook het gemis van de markt voelen. De markt voegt namelijk niet alleen economische meerwaarde toe, maar biedt ook gezelligheid en levendigheid in een centrum.

Opvallend is ook dat als gevolg van een verplaatsing van de markt de verzorgings-functie van een markt kan veranderen. Vanuit distributieplanologisch oogpunt zal bij een verplaatsing van de markt buiten het kernwinkelapparaat een andere marktomvang en samenstelling wenselijk zijn. Om de meerwaarde van de markt voor een centrum te behouden, is het sterk aan te raden de markt een tijdelijke lo-catie binnen het kernwinkelapparaat te geven, waarbij deze aansluit bij bestaande passantenstromen.

Wie?

Voor alle drie markten geldt, dat ruim voor de geplande datum van verplaatsing gestart is met de voorbereiding. Een goed voorbeeld hiervan is Zaandam, waar ruim anderhalf jaar van tevoren een projectgroep is geformeerd. Overleg over verplaat-sing van de markt blijkt vooral plaats te vinden tussen gemeente en lokale verte-genwoordigers van de markt. Vertegenwoordigers van rondom de markt gelegen winkels of horeca worden beperkt of in een laat stadium bij de marktverplaatsing betrokken. Hierbij geldt overigens dat ondernemers een actieve deelname aan de voorbereiding van een marktverplaatsing ook niet altijd als een vereiste zien. Des-ondanks is, gezien de verwevenheid tussen markt en winkels, een betrokkenheid van centrumondernemers wenselijk. Hiermee wordt een breder draagvlak gecreërd voor verplaatsing van de markt, wat ook in het verdere verplaatsingstraject van waarde kan zijn.

Waar?

Het succes van een marktverplaatsing wordt voor een zeer groot deel bepaald door de locatie. Bij de onderzochte verplaatste markten is gebleken dat de locatie veel invloed heeft op het functioneren van de markt. In Almere bleek een deel van de marktkramen zodanig ver naar achteren te zijn geplaatst dat er geen aansluiting meer was bij passantenstromen. In Zaandam was hemelsbreed de afstand tussen kernwinkelapparaat en de verplaatste markt niet groot, maar was er geen zichtbare verbinding meer tussen beide. In Hardenberg is de markt wel net buiten het cen-trum gelegen, maar is door de plaatsing van een parkeerterrein achter de markt wel getracht nieuwe loopstromen te creëren tussen markt en centrum.


IV

Belangrijke aandachtspunten bij de locatiekeuze voor een verplaatste markt zijn:

• Is de markt opgenomen in het bestaande loopcircuit zodat bezoekers geen nieuwe looproutes hoeven te ontwikkelen?

• Is de verplaatste markt zichtbaar vanuit kernwinkelapparaat?

• Zijn er geen fysieke barrières gelegen tussen markt en kernwinkelcentrum?

Wanneer?

Een andere belangrijke variabele die van invloed is op het functioneren van een verplaatste markt is het tijdstip van verplaatsen. In de eerste plaats is de periode van het jaar belangrijk. Zo is er in Hardenberg bewust voor gekozen de markt niet in het toeristische hoogseizoen te verplaatsen. Dit is een drukke periode en financiële con-sequenties zouden dan erg groot zijn. In Zaandam is de markt begin 2005 verplaatst. Bij het moment van verplaatsen zijn goede weersomstandigheden wenselijk. Na een verplaatsing van de markt moeten bezoekers eerst weer de weg van en naar de markt(kramen) vinden. Goed weer nodigt meer uit tot lopen waardoor de gewen-ningsfase korter is.

In Zaandam en Hardenberg zat in de beleving van de marktkooplieden te veel tijd tussen het moment van verplaatsen en de start van bouwwerkzaamheden op de inmiddels verlaten marktlocatie. Dit heeft in beide plaatsen tot onvrede en onrust bij de kooplieden geleid, met name omdat er onduidelijkheid was over de motieven voor deze keuze. Wanneer toch een langere periode nodig is waarbij de oude marktlocatie niet wordt gebruikt, dan is voldoende en open communicatie hierom-trent belangrijk.

Communicatie en overleg

Communicatie is bij alle veranderingstrajecten belangrijk. Communicatie en overleg dragen bij aan het draagvlak voor de verplaatsing en de bekendheid bij consumen-ten met veranderingen. Hiermee speelt communicatie een rol van betekenis in het beperken van de negatieve effecten van langdurige marktverplaatsingen.

Bij de analyse van de drie verplaatste markten zijn diverse aspecten van communica-tie naar voren gekomen die aandacht vragen. Zo geldt voor alle drie cases dat de relatie tussen gemeente en markt(kooplieden), niet in alle fasen van het project goed te noemen was. Hierbij is het opvallend dat de periode voorafgaande aan de verplaatsing van de markt veelal in goed onderling overleg doorlopen wordt. De samenwerking en communicatie tussen beide partijen komt onder spanning te staan wanneer de verplaatsing van de markt een feit is. In deze fase worden marktkoop-lieden namelijk geconfronteerd met de negatieve effecten van de marktverplaat-sing.

De communicatie tussen gemeente en markt komt onder druk te staan wanneer – bij gebrek aan helderheid in de aanspreekpunten of bij gebrek aan resultaat – markt-kooplieden rechtstreeks contact zoeken met bestuurders. Voor de korte termijn le-vert een dergelijke handelswijze mogelijk meer resultaat op, maar voor de langere termijn wordt hiermee wel de relatie tussen betrokken beleidsambtenaren en lokale vertegenwoordigers van de markt ondermijnd. In geen van de drie cases is het we-derzijdse vertrouwen tussen gemeente en markt heel groot.

Bij communicatie is een goede match tussen verzender en ontvanger belangrijk. Naast overleg in projectgroepsverband is het ook belangrijk dat het hoe en waarom van een marktverplaatsing breder toegelicht wordt. In beginsel zijn inspraakavon-den hiervoor geschikt. In de onderzochte casestudies geven vooral lokale marktbe-sturen aan, dat een dergelijke informatieoverdracht geschikt is voor burgers en loka-le ondernemers, maar te weinig is afgestemd op marktkooplieden.


V

Veel vergaderingen en informatiebijeenkomsten vonden naar hun mening plaats op voor marktkooplieden moeilijke tijdstippen, bijvoorbeeld op momenten dat er markt was of later op de avond wanneer marktkooplieden in veel gevallen nog een behoorlijke afstand moesten reizen. Door in een vroeg stadium te overleggen met lokale marktbesturen is het mogelijk op tijd en heldere momenten te communiceren met marktkooplieden. Lokale marktbesturen kunnen een actieve rol vervullen in het betrekken van haar leden bij het verplaatsingsproces (dus niet alleen een actieve houding ná de feitelijke verplaatsing van de markt maar ook een proactieve hou-ding tijdens het voorbereidingstraject).

Belangrijk bij een brede communicatie en voorlichting richting marktkooplieden is, dat het gekozen lokale marktbestuur voldoende gesteund wordt door haar leden. Dit is belangrijk omdat het marktbestuur een intermediaire rol speelt in de commu-nicatie tussen gemeente en de marktkooplieden. In situaties waar onduidelijkheid bestaat over het draagvlak voor het marktbestuur is het wenselijk hier aandacht aan te besteden en te streven naar een breed gedragen vertegenwoordiging.

In de communicatie met de marktkooplieden is het moment en datgene wat ge-communiceerd wordt belangrijk. De betrokkenheid is groter als bijvoorbeeld ook vooruit wordt gekeken naar de periode na verplaatsing. Dit toekomstperspectief laat kansen zien, schetst vaak een verbetering van de lokale marktsituatie (ver-nieuwd marktplein, moderne voorzieningen, et cetera) en draagt hiermee een posi-tieve lading.

Bundeling biedt voortschrijdend inzicht

In één van de cases wordt van het lokale marktbestuur gezegd, dat ze te veel in het proces zelf heeft gedaan, zonder daarbij advies en ondersteuning in te schakelen van deskundigen. Daarnaast is ook diverse malen de behoefte geuit aan een uitwis-seling van ervaringen en expertise, zeker omdat gemeenten doorgaans niet vaak te maken krijgen met langdurige marktverplaatsingen. Dit pleit voor een bundeling van kennis en informatie. Een centraal ‘kenniscentrum’ draagt met kennis en ‘best practices’ bij aan een heldere en projectmatige aanpak van een verplaatsingsproces. Advies over communicatie met kooplieden, andere ondernemers en consumenten draagt bij aan het minimaliseren van negatieve effecten van een verplaatsing en biedt lessen voor de periode na de verplaatsing. Iets waar alle betrokken partijen, lokale overheid, markt en omliggende detailhandel, horeca én consumenten, groot belang bij hebben.

Markten: overal thuis? Inleiding

1

1. Inleiding

1.1. Aanleiding

Warenmarkten voegen kleur, dynamiek en beleving toe aan een (binnen-)stad. Be-zoekers komen speciaal en trouw voor de markt en de interactie met andere pu-blieksgerichte functies (winkels, horeca) is groot. Markten zijn een belangrijk ingre-diënt van het product binnenstad. De mate waarin er wisselwerking (en dus meer-waarde) optreedt tussen publieksfuncties en de markt wordt vooral bepaald door de locatie van de markt.

Het functioneren van de markt is sterk afhankelijk van de locatie. Deze locatie staat in toenemende mate onder druk. Veelal is dit tijdelijk, omdat marktpleinen niet langer exclusief domein zijn van ambulante handel. Evenementen vormen vanuit het perspectief van citymarketing een interessant instrument om steden meer op de kaart te zetten en meer bezoekers te trekken. Hierbij komt het steeds vaker voor dat markten wijken voor concerten, manifestaties en andere evenementen.

Binnensteden zijn voortdurend in ontwikkeling en worden met regelmaat ver-nieuwd om de verzorgingsfunctie van de binnenstad ten opzichte van andere bin-nensteden maar ook ten opzichte van andere – vooral grootschalige – winkellocaties op peil te houden. Bij veel binnenstadsoperaties vormen marktpleinen een centraal element in de planvorming en deze marktpleinen gaan dan veelvuldig op de schop. Een langdurige en soms zelfs definitieve marktverplaatsing vormt hiervan vaak een onderdeel.

Dit rapport presenteert de resultaten van een onderzoek naar de effecten van lang-durige marktverplaatsingen voor het economisch functioneren van een centrum.

1.2. Doel- en vraagstelling

Als doel van dit onderzoek is geformuleerd:

‘Het in kaart brengen van de effecten en knelpunten van langdurige marktverplaat-singen waarmee de meerwaarde van de markt in binnensteden wordt onderbouwd’.

Bij deze doelstelling zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd:

• Wat is de economische betekenis van de markt in de onderzochte plaatsen?

• Hoe is de lokale marktsituatie in relatie tot marktverplaatsing?

• Wat zijn de effecten van een langdurige marktverplaatsing voor consumenten, ondernemers, markt als geheel, overige omliggende publieksfuncties evenals gemeente?

• Welke gemeenschappelijke knelpunten, problemen en oplossingsrichtingen zijn aan de hand van de drie verrichte casestudies te benoemen?


2

1.3. Aanpak

Voor het in beeld brengen van effecten en aandachtspunten van langdurige markt-verplaatsingen is bij de uitvoering van het onderzoek gekozen voor een tweesporen benadering, bestaande uit een kwalitatieve en een kwantitatieve onderzoeksmodu-le. Zo zijn drie casestudies uitgevoerd waarbij door middel van het voeren van ge-sprekken de marktverplaatsing in beeld is gebracht. De keuze voor de drie markten is in overleg met de opdrachtgever gemaakt, waarbij de fase waarin de marktver-plaatsing zich bevindt als uitgangspunt is gehanteerd. Op basis hiervan zijn de markt in Hardenberg (een recent verplaatste markt), de markt in Zaandam (al enige tijd verplaatst) en de markt in Almere-Centrum (na een periode van verplaatsing weer teruggeplaatst) geselecteerd. Daarnaast is veldwerk uitgevoerd onder bezoekers van een recent teruggeplaatste markt. Er is een enquête afgenomen onder bezoekers van de markt in Almere-Centrum. In totaal zijn 150 face-to-face gesprekken gevoerd. Dit aantal is voldoende om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Ook is gebruik gemaakt van kwantitatieve onderzoeksgegevens voortkomend uit andere door I&O Research uitgevoerde marktonderzoeken

1. Naast het in beeld brengen van de in-

vloed van een marktverplaatsing op het bezoekgedrag zijn de enquêteresultaten ook gebruikt om een raming te maken van de bestedingseffecten van een markt-verplaatsing.

Een uitgebreide beschrijving van het onderzoek is opgenomen als bijlage 1.

1.4. Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt de checklist gepresenteerd, samengesteld op basis van de uit-komsten en ervaringen uit onderzoek. Deze checklist dient als leidraad voor ge-meenten, lokale marktbonden en andere spelers bij het verplaatsen van een markt. Welke stappen dienen te worden doorlopen en wanneer moet waarmee rekening gehouden worden en wat zijn ‘do en don’ts’?

Markten worden veelvuldig voor korte of langere tijd verplaatst. Hoe ervaren con-sumenten het verplaatsen van markten? En heeft een verplaatsing van de markt invloed op het bezoekgedrag? In hoofdstuk 3 wordt onder meer antwoord gegeven op deze vragen. In dit hoofdstuk is een analyse opgenomen die inzicht biedt in de economische meerwaarde van de markt.

In hoofdstuk 4 wordt van een drietal markten de verplaatsing van de markt belicht door onder andere terug te blikken op de aanleiding en organisatie ervan en wor-den effecten van de marktverplaatsing besproken.

1 I&O Research, Markt in zicht!, resultaten van landelijk marktonderzoek, in opdracht van de Centrale

Vereniging voor de Ambulante Handel (2004).

I&O Research, Marktzicht 2006, resultaten werknemers- en bezoekersenquête, in opdracht van de

Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (2006).


3

In de bijlagen is uitgebreid de aanpak van het project beschreven, een overzicht weergegeven van de geïnterviewde personen per markt, er is een overzicht opge-nomen van door marktbezoekers genoemde aandachtspunten bij marktverplaatsin-gen en er is een kort profiel geschetst van de marktbezoekers in Almere die hebben meegewerkt aan de enquête.


4

Markten: overal thuis? Handvat voor langdurige marktverplaatsing

5

2. Handvat voor langdurige marktverplaatsing

2.1. Inleiding

Belang van een gestructureerde aanpak

Marktverplaatsingen zijn meestal complexe processen die als gevolg van de uiteen-lopende belangen voor onvrede en roering zorgen. Daarnaast geldt dat gemeenten meestal weinig ervaring hebben met langdurige marktverplaatsingen.

Dit onderzoek naar de effecten van en aandachtspunten bij langdurige marktver-plaatsingen maakt duidelijk dat een tijdige, gestructureerde en integrale aanpak van groot belang is en bepalend is voor het slagen of falen van marktverplaatsingen.

Vanuit dit perspectief is het raadzaam handvaten te bieden voor de organisatie en uitvoering van langdurige marktverplaatsingen. De in dit hoofdstuk opgenomen checklist kan hierbij als hulpmiddel dienen.

Voor iedereen

De checklist is gemeenten, maar ook lokale marktbesturen van dienst bij een markt-verplaatsing, met als doel negatieve effecten voor alle betrokken partijen zoveel mogelijk te beperken. Een verplaatsing is altijd maatwerk waarbij de lokale situatie een belangrijke rol speelt. We nodigen gebruikers van deze checklist graag uit om de lijst aan te vullen en aan te scherpen met eigen ervaringen.

Markt op maat

Voor tips en adviezen voor bijvoorbeeld de inrichting en infrastructuur van de tijde-lijke marktlocatie is het werkboek “De markt op maat” beschikbaar. Ook voor lang-durige verplaatste markten geldt dat de in deze publicatie benoemde aspecten die bepalend zijn voor de kwaliteit van de markt. De hier opgenomen checklist richt zich vooral op de aspecten die in het bijzonder van toepassing zijn op de organisatie en uitvoering van langdurige marktverplaatsingen.

2.2. Checklist

Interactief proces

In de checklist is een lijst van vragen opgenomen. Door deze vragen te stellen, treedt bewustwording op van de vele aspecten die van belang zijn bij langdurige markt-verplaatsingen. Beantwoording van de vragen draagt eraan bij, dat voor veel aspec-ten van een marktverplaatsing een oplossing wordt gezocht die negatieve effecten beperkt en het functioneren van de verplaatste markt versterkt.

De antwoorden op de vragen geven inzicht in de knel- en aandachtspunten ten aan-zien van een marktverplaatsing. Door betrokkenen en belanghebbenden antwoord te laten geven op de vragen en deze vervolgens naast elkaar te leggen, ontstaat direct inzicht in de gemeenschappelijk ervaren knelpunten en op welke punten ver-schil aan inzicht bestaat.


6

Na het doorpraten van de gesignaleerde knelpunten kan er voldoende basis zijn voor vertaling hiervan in een projectplan. Na gereedkomen van het projectplan voor een langdurige marktverplaatsing is het aanbevelenswaardig om nogmaals de checklist te doorlopen om zo te kunnen bepalen of alle aandachtspunten voldoende zijn uitgewerkt in het projectplan. Het projectplan dient vervolgens gehanteerd te worden tijdens de uitvoering en realisatie van de marktverplaatsing.

Kennisdeling

Een belangrijke aanvulling op de checklist kan zijn de kennis en ervaring die be-schikbaar is bij gemeenten die reeds een markt langdurige hebben verplaatst. Ge-meenten kunnen zo ervaringen uitwisselen en aangeven waar bijvoorbeeld extra aandacht aan moet worden besteed of hoe bepaalde onderdelen in het verplaat-singsproces het beste kunnen worden opgepakt.

Checklist langdurige marktverplaatsing

Afwegingskader

� Is een langdurige verplaatsing van de markt noodzakelijk?

� Wat is het doel van de marktverplaatsing?

� Wat is het economische belang van de te verplaatsen markt?

� Wat zijn economische consequenties van een marktverplaatsing?

� Is er bewust en duidelijk gekozen voor een projectmatige, gestructureerde aan-

pak (in plaats van improvisatie of routinematig)?

� Op welke aspecten van de marktverplaatsing is voldoende ervaring en expertise

aanwezig en op welke punten is onvoldoende kennis beschikbaar?

� Welke partij kan hierin dan deskundige ondersteuning bieden?

Algemeen geldende projectmatige voorbereiding

� Wat zijn belanghebbende partijen?

� Welk belang hebben deze partijen bij een verplaatsing van de markt?

� Welke rol/bijdrage dienen deze partijen hebben in het verplaatsingsproces?

� Zijn alle werkzaamheden geïnventariseerd?

� Is een schatting gemaakt van benodigde doorlooptijd, menskracht en budget?

� Zijn er goedkeuring-, vrijgave- en wijzigingsprocedures te doorlopen?

� Is de projectorganisatie helder beschreven: heeft de projectleider de nodige

bevoegdheden en zijn taken van projectgroep duidelijk?

� Zijn risico’s in kaart gebracht (en hoe deze te managen), en wat zijn de relaties

met andere initiatieven/projecten/acties

� Beantwoording van bovenstaande vragen dienen verwerkt te worden in het plan van aanpak


7

Specifieke aandachtspunten bij langdurige marktverplaatsingen

Economische effecten – voor verplaatsing

� Wat is de verzorgingsfunctie van de markt?

� En trekt de markt veel doelgerichte of recreatieve marktbezoekers?

� Zal de verzorgingsfunctie als gevolg van de marktverplaatsing veranderen?

� de verzorgingsfunctie van de markt is van invloed op de bestedingseffecten van een marktverplaatsing

� Wat zijn naar verwachting de omzeteffecten als gevolg van verplaatsing van de

markt?

� En wat kan gedaan worden om deze effecten te minimaliseren?

� het bespreekbaar maken van mogelijke effecten brengt verwachtingen in beeld en kan onvrede na

verplaatsing beperken

� Hoe kan tijdens een periode van verplaatsing combinatiebezoek tussen markt en

winkels en horeca worden gehandhaafd dan wel worden gestimuleerd?

� gezien het belang hiervan is het belangrijk dat beschikbare mogelijkheden worden uitgenut

� Is hierbij een gezamenlijke promotie van markt, winkels en horeca wenselijk?

(bijvoorbeeld gecombineerde aanbiedingen)

� samenwerking kan wederzijdse negatieve bestedingseffecten beperken

Locatie

� In welke mate maakt de markt onderdeel uit van het bestaande loopcircuit?

� opname van de tijdelijke marktlocatie in bestaande loopstromen kan de wisselwerking met

de omgeving in stand houden

� Wat is de zichtbaarheid en bereikbaarheid van de verplaatste markt vanuit

kernwinkelapparaat?

� een zichtbare verbinding tussen markt en nabijgelegen winkels draagt bij aan interactie tussen beide

bezoekdoelen

� En zijn er geen fysieke barrières tussen markt en kernwinkelcentrum?

� barrières zoals bruggen, busbanen en groenstroken hebben overwegend een remmende invloed op

wisselwerking

� Welke maatregelen zijn nodig om de verplaatste markt(kramen) goed vindbaar

te laten zijn?

� een tijdelijke marktlocatie moet goed te vinden zijn en bekend zijn, dit geldt ook voor afzonderlijke

marktkramen


8

(vervolg checklist)

� Zijn er voldoende parkeervoorzieningen (auto en fiets) en is de verplaatste

markt goed bereikbaar voor klanten en marktkooplieden?

� goede parkeer- en stallingmogelijkheden zijn een basisvoorwaarde

Tijdstip

� Welke overwegingen liggen ten grondslag aan de gekozen periode van ver-

plaatsing?

� factoren die hierbij spelen zijn onder meer weersomstandigheden, omzet, bouwwerkzaamheden op of

rondom huidige marktplein, gereed zijn van plein waar markt naartoe verplaatst wordt

� Hoe groot is de overbruggingsperiode tussen het verplaatsen van de markt en de

start van bouwwerkzaamheden op en rondom het marktplein?

� de lengte van deze periode, en zeker zo belangrijk de communicatie hieromtrent, is een belangrijke

factor bij het creëren en behouden van draagvlak bij marktkooplieden

� Is het plein waar de markt tijdelijk naar toe verplaatst wordt volledig gereed

voor de markt? Zijn alle benodigde voorzieningen aanwezig?

� voor het functioneren van een markt is het van groot belang dat de basisinfrastructuur in orde is

Communicatie

� Wie zijn voor welke partijen de aangewezen aanspreekpunten?

� Welke taken en verantwoordelijkheden hebben deze aanspreekpunten?

� Hoe vindt overleg tussen de aanspreekpunten van de verschillende partijen

plaats?

� een integrale, transparante aanpak en communicatiestructuur vormen de smeerolie in het verplaat-

singsproces; is niet alleen van belang voor periode voorafgaand aan verplaatsing maar zeker ook tijdens

periode na verplaatsing

� Op welke wijze wordt de verplaatsing gecommuniceerd richting (potentiële)

marktbezoekers?

� En welke middelen zijn hiervoor beschikbaar?

� niet alleen marktondernemers maar ook -bezoekers dienen tijdig bekend te zijn met de marktverplaat-

sing, ze zijn dan eerder geneigd mee te gaan met de verplaatsing

� Welke acties worden ondernomen om bezoekers in de eerste weken te ‘helpen’?

� naast de aankondiging van de marktverplaatsing kunnen (potentiële) marktbezoekers geprikkeld

worden om ook de verplaatste markt te bezoeken, bijvoorbeeld door gerichte reclameacties


9

(vervolg checklist)

� Voorlichten over de verplaatsing van de markt zal dienen plaats te vinden voor

meerdere doelgroepen. Hoe kunnen deze doelgroepen het beste bereikt wor-

den?

� afstemming van voorlichtingsactiviteiten op alle betrokken partijen draagt bij aan het vertrouwen in de

marktverplaatsing

Economische effecten – na verplaatsing

� Wat zijn de signalen die ondernemers op de markt en in de winkels en horeca

afgeven ten aanzien van de omzetontwikkeling?

� Is er sprake van een negatief omzeteffect? Zo ja, is deze groter of kleiner dan

verwacht?

� Welke maatregelen zijn mogelijk dan wel gewenst om het economisch functio-

neren van de verplaatste markt te verbeteren?

2.3. Bepaling economische meerwaarde van de markt

De economische (meer)waarde van de markt vormt een belangrijk en centraal ele-ment in de aanpak van een langdurige marktverplaatsing. Ook in de checklist wordt meermaals geduid op het belang van het inzicht hebben in de economische beteke-nis van de markt én van de marktverplaatsing.

Met de economische meerwaarde doelen we hier op de bestedingen die marktbe-zoekers aanvullen ook doen in nabijgelegen winkels en horeca maar ook vice versa. Inzicht in de meerwaarde van een markt biedt een handvat voor berekening van effecten op de binnenstedelijke omzet als de markt verdwijnt of wordt verplaatst. Hoe kunnen gemeenten inzicht krijgen in de economische betekenis van de markt? Hiervoor dienen een aantal stappen te worden doorlopen (zie schema 1).

Schema 1 Stappenplan om te komen tot inzicht in economische meerwaarde van de markt.

Consumentenonderzoek Druktebeeld-bepaling

Doelgroepdefiniëring

Integratie: marktbezoekers en consumentenbestedingen

Scenario’s ontwikkeling druktebeeld na marktverplaatsing

Doorrekening met verandering aantal marktbezoekers

Inzicht in economische

meerwaarde markt

Inzicht in economische effecten

marktverplaatsing

Marktbezoek in beeld

Consumentenonderzoek Druktebeeld-bepaling

Doelgroepdefiniëring

Integratie: marktbezoekers en consumentenbestedingen

Scenario’s ontwikkeling druktebeeld na marktverplaatsing

Doorrekening met verandering aantal marktbezoekers

Inzicht in economische

meerwaarde markt

Inzicht in economische effecten

marktverplaatsing

Marktbezoek in beeld


10

Consumentenonderzoek & doelgroepdefiniëring

Allereerst is het belangrijk inzicht te verkrijgen in de marktbezoeker. Consumenten-onderzoek kan bezoekgedrag en –profiel in beeld brengen. Op basis hiervan kunnen de gemiddelde bestedingen per bezoekersdoelgroep worden berekend en kan de relatieve vertegenwoordiging van marktbezoekersdoelgroepen (marktgericht, marktgeoriënteerd, marktgevoelig) worden vastgesteld.

Druktebeeldbepaling

Daarnaast is het belangrijk om het druktebeeld te bepalen. Hoeveel bezoekers trekt de markt naar schatting. Hierbij kan gekozen worden voor een meer nauwkeurige bezoekerstelling (bijvoorbeeld door middel van een cordontelling waarbij alle be-zoekers bij het verlaten van de markt worden geteld), maar ook ervaringscijfers en –beelden van bijvoorbeeld marktkooplieden en/of marktmeesters kunnen een goede basis leveren.

Economische meerwaarde markt

De volgende stap is erop gericht om de economische meerwaarde van de markt in kaart te brengen. Dit gebeurt door de gemiddelde bestedingen per doelgroep en per aankoopkanaal (markt, winkels en horeca) te koppelen aan het geschatte aantal marktbezoekers per doelgroep. Op deze manier krijgen we zicht op de totale door marktbezoekers gedane bestedingen.

Scenario-ontwikkeling

Om de risico’s en consequenties van een marktverplaatsing inzichtelijk te maken, kan vervolgens een aantal scenario’s worden opgesteld waarbij een aantal aanna-mes worden gedaan ten aanzien van verwachte ontwikkelingen in het druktebeeld. Het hierin gemaakte onderscheid kan bijvoorbeeld gekoppeld worden aan de po-tentiële tijdelijke marktlocaties.

Economische effecten marktverplaatsing

Berekening van het economische effect van een marktverplaatsing vindt dan plaats door ingeschatte veranderingen in bezoekersaantallen te confronteren met de door marktbezoekers gedane uitgaven op de markt en in winkels en horeca. Op deze manier ontstaat inzicht in de bandbreedte van economische effecten van een lang-durige marktverplaatsing. Deze uitkomsten kunnen een belangrijke onderlegger vormen bij de keuze voor een marktverplaatsing.

Markten: overal thuis? Effecten van de marktverplaatsing

11

3. Effecten van de marktverplaatsing

In het vorige hoofdstuk is aan de hand van een checklist aangegeven, dat aan ver-plaatsing van een markt een aantal afgewogen beslissingen ten grondslag dienen te liggen. Deze afwegingen zijn belangrijk teneinde de effecten van de marktverplaat-sing zoveel mogelijk te minimaliseren.

In dit hoofdstuk wordt aan de hand van een enquête onder marktbezoekers in Al-mere in beeld gebracht wat de effecten van een (tijdelijke) marktverplaatsing kun-nen zijn. De markt in Almere is niet zozeer een good of bad voorbeeld, maar is ge-kozen op basis van de omvang en situering van de markt, alsmede het stadium waarin de marktverplaatsing zich bevindt (recent teruggeplaatst). Het deelonder-zoek heeft vooral tot doel indicatief aan te tonen in welke mate een verplaatsing effect heeft op bezoek en bestedingen. Hoewel in elke plaats lokale omstandighe-den en keuzes in sterke mate van belang en van invloed zijn, biedt de studie wel een signalering van effecten. In de bijlage is een volledige uitwerking van dit onderzoek opgenomen.

3.1. Marktverplaatsing en feitelijk bezoekgedrag

Overgrote deel heeft ook de verplaatste markt bezocht

Allereerst is het belangrijk in beeld te hebben of marktbezoekers de markt ook ten tijde van de marktverplaatsing hebben bezocht. Op de vraag of men de markt ook heeft bezocht ten tijde van de verplaatsing van de markt antwoordde bijna negen op de tien marktbezoekers (88 procent) bevestigend. Een kleiner deel (12 procent) geeft aan dit niet gedaan te hebben.

Vooral bezoekers die hebben aangegeven speciaal voor de markt naar de binnen-stad van Almere-Centrum te zijn gekomen, geven aan de markt ook ten tijde van de verplaatsing te hebben bezocht. Voor degenen die niet speciaal voor de markt zijn gekomen, geldt dat ongeveer een kwart de verplaatste markt niet heeft bezocht.

Figuur 3.1 Heeft u in de periode dat de markt verplaatst was deze ook bezocht (n=148)?

77%

96%

23%

4%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Niet speciaal voor

markt naar

binnenstad

Speciaal voor markt

naar binnenstad

ja nee


12

Genoemde voorname redenen voor het niet bezoeken van de verplaatste markt zijn enerzijds van praktische aard (woon hier nog maar net, is 1

e keer dat de markt be-

zocht wordt), anderzijds speelt ook duidelijk de situering van de markt hierbij een rol (markt lag niet op de route, ging buiten normale wandelroute, is verder weg gelegen).

Degenen die verplaatste markt bezochten, deden dit veelal frequent

Aan de marktbezoekers die hebben aangegeven ook ten tijde van verplaatsing de markt in Almere-Centrum te hebben bezocht, is gevraagd hoe vaak zij deze markt bezochten.

Figuur 3.2 Bezoekfrequentie verplaatste markt afgezet tegen bezoekfrequentie huidige markt (in procenten; n=149).

3%

3%

11%

4%

46%

33%

1%

2%

11%

8%

45%

33%

0% 25% 50% 75% 100%

doorgaans

nooit

< 1x per maand

1x per maand

1x per 2 weken

1x per week

2 keer per week

verplaatste markt

huidige markt

De verdeling van de bezoekfrequentie komt vrijwel overeen met de gemiddelde huidige bezoekfrequentie. Zo geeft het merendeel aan tenminste één keer per week de verplaatste markt te hebben bezocht (78 procent). Deze percentages ver-schillen dus nauwelijks van die van de huidige marktlocatie nadat de markt weer terugkwam.

Negen procent gaf minder uit op verplaatste markt

De marktbezoekers geven in 90 procent van de gevallen aan dat ze op de verplaats-te markt evenveel besteedden als op de huidige markt. Negen procent geeft aan dat ze er minder uitgaven, 1 procent meer.


13

Figuur 3.3 Besteedde u op de verplaatste markt gemiddeld meer of minder in vergelijking met de huidige markt (n=130)?

1%

90%

9%

0% 25% 50% 75% 100%

meer

evenveel

minder

Als reden(en) voor het uitgeven van minder geld is een aantal ‘negatieve’ redenen genoemd:

• gesplitst;

• kon het niet vinden;

• kwam er minder;

• lag te ver uit elkaar, geen zin om steeds heen en weer te lopen;

• minder gezellig;

• minder kraampjes;

• niet overzichtelijk;

• te ver verspreid, te ver lopen;

• was kleiner, minder aanbod.

Opvallend is dat de marktbezoekers die aangeven minder te besteden op de ver-plaatste markt allemaal bezoekers zijn die aangeven speciaal voor de markt te ko-men.

Ook tijdens verplaatsing veel combinatiebezoek

Veel bezoekers van de verplaatste markt combineren gedurende de marktverplaat-sing een bezoek aan de markt met een bezoek aan nabijgelegen winkels (45 procent altijd en 36 procent soms). Het aandeel dat aangeeft beide bezoekdoelen niet te combineren, is 3 procent hoger dan bij de huidige, niet verplaatste markt. Als reden om dit niet te doen, is vooral gezegd dat men een winkelbezoek niet nodig vond.

Combinatie met horeca op verplaatste markt vaker gemaakt

Bijna vier op de tien bezoekers van de verplaatste markt geeft aan een bezoek aan de tijdelijke markt wel eens met een bezoek aan een horecagelegenheid te hebben gecombineerd. Dit aandeel is groter dan de 26 procent van de marktbezoekers van de huidige markt, dat aangeeft een bezoek aan de markt te combineren met hore-cabezoek.

De locatie van de verplaatste markt speelt hierbij zeker een rol. Aan de Grote Markt zijn veel horecagelegenheden gevestigd waardoor de verplaatste markt voor een belangrijk deel omringd was met horeca, wat meer uitnodigt tot combinatiebezoek.


14

Figuur 3.4 Combineerde u een bezoek aan de markt op de tijdelijke locatie ook met horecabe-zoek in het centrum van Almere (n=131)?

ja, altijd

13%

ja, soms

25%

nee

62%

3.2. Marktverplaatsing en voorgenomen bezoekgedrag

In 2006 heeft de CVAH, gezamenlijk met de FNV, een tour door Nederland gemaakt. Hierbij zijn circa 30 markten aangedaan, wat een goede gelegenheid vormde om parallel hieraan onderzoek te doen. Voor marktbezoekers is een prijsvraag georga-niseerd met een bezoek aan een ‘andere markt’ als prijs. Tijdens dit bezoek hebben de prijswinnaars een vragenlijst ingevuld waarbij onder meer een aantal vragen is gesteld over marktverplaatsingen en de invloed daarvan op marktbezoek. Dit hoofdstuk biedt inzicht in hun ervaring met en mening over marktverplaatsingen

2.

In deze paragraaf wordt een aantal vragen besproken over de invloed van markt-verplaatsingen op het bezoekgedrag van marktbezoekers. Anders dan in paragraaf 3.1 gaat het hier vooral om voorgenomen gedrag en keuzes.

Wijziging marktlocatie en tijdstip van invloed op marktbezoek

De winnaars is gevraagd of men de markt zou blijven bezoeken indien de markt op een andere dag zal plaatsvinden. Een kleine meerderheid van 58 procent van de winnaars zegt de markt te blijven bezoeken. Eén op de zes winnaars geeft te ken-nen de markt dan niet meer te zullen bezoeken.

2 Hoofdstuk afkomstig uit: I&O Research (2006), Marktzicht 2006; Resultaten werknemers- en bezoekers

enquête, i.o.v. CVAH.


15

Figuur 3.5 Als de markt op een andere dag plaatsvindt, blijft u de markt ook op die andere dag bezoeken (n=266)?

58%

15%

27%

ja

nee

weet niet

Een aanpassing in locatie lijkt een iets minder groot probleem te zijn voor de win-naars; als de markt verhuist naar een andere locatie zegt een ruimere meerderheid (64 procent) toch de markt te blijven bezoeken. Eén op de tien winnaars geeft aan de markt niet meer te zullen bezoeken als de markt naar een andere locatie ver-plaatst wordt. Mogelijk speelt hierbij een rol dat een andere locatie makkelijker in het bezoekgedrag is in te passen dan een wijziging van marktdag (bijvoorbeeld vanwege een vaste vrije dag).

Figuur 3.6 Als de markt verhuist naar een andere locatie, blijft u dan de markt ook op die locatie bezoeken (n=263)?

63%10%

26%

ja

nee

weet niet

Vervolgens is aan de winnaars gevraagd of men ook winkels zou bezoeken tijdens een marktbezoek als de locatie van de markt wordt veranderd. Ruim tweederde deel van de winnaars (67 procent) geeft te kennen een bezoek aan de markt – voor zover mogelijk – te combineren met een bezoek aan nabijgelegen winkels.

Kwart bezocht markt op tijdelijke locatie minder vaak

Aan de respondenten die in het verleden of heden te maken hebben gehad met een verplaatsing van de markt is gevraagd of ze de markt op de tijdelijke locatie minder vaak bezoekt/hebben bezocht. Bijna tweederde deel van de respondenten (63 pro-cent) geeft aan dat men de markt op de tijdelijke locatie niet minder vaak bezoekt of bezocht heeft. Echter, ruim een kwart van de respondenten ging/gaat wel minder vaak naar de markt op de tijdelijke locatie.


16

Figuur 3.7 Bezocht/bezoekt u de markt op de tijdelijke locatie minder vaak (n=148)?

0% 25% 50% 75% 100%

ja

nee

weet niet

3.3. Economische betekenis markt(verplaatsing)

In deze paragraaf wordt ingegaan op het bestedingsgedrag van marktbezoekers en op de bestedingen die zij bij de gevestigde detailhandel en horeca doen als gevolg van het feit dat er een markt aanwezig is. Op deze manier ontstaat meer inzicht in de economische meerwaarde van de markt en kunnen consequenties van langdurige marktverplaatsingen worden geraamd. Voor deze analyse is gebruik gemaakt van onderzoeksgegevens voortkomend uit de enquête onder bezoekers van de markt in Almere-Centrum (150 geënquêteerde marktbezoekers). Dit betekent dat de analyse is uitgevoerd op basis van een specifieke, lokale situatie. De in deze paragraaf opge-nomen analyse vormt evenwel een goed voorbeeld van potentiële bestedingseffec-ten van marktverplaatsingen

3. De analyse onderschrijft het belang van het in beeld

brengen, bewust zijn van de mogelijke economische consequenties van langdurige marktverplaatsingen .

Bestedingen per aankoopkanaal

Het uitgavenniveau ligt in winkels hoger dan op de markt waarbij vooral het verschil groot is bij de niet-dagelijkse artikelen. Bezoekers die speciaal voor de markt naar Almere-Centrum zijn gekomen, doen in vergelijking met degenen die niet speciaal voor de markt zijn gekomen meer uitgaven in het dagelijkse segment. Opvallend is dat marktbezoekers die niet speciaal voor de markt gekomen zijn een gemiddeld hoger bedrag besteden aan niet-dagelijkse artikelen op de markt dan marktbezoe-kers die wel speciaal voor de markt gekomen zijn. Waarschijnlijk speelt het meer recreatieve karakter van de bezoektrip hierbij een rol. Er wordt als het ware ook ‘gewinkeld’ op de markt.

3 De opzet van de in deze paragraaf gepresenteerde analyse is mede gebaseerd op de analyse van de

economische betekenis van de markt die is opgenomen in de publicatie: De waarde van de warenmarkt; Het belang van de warenmarkt voor de Nederlandse binnenstad, met daarnaast speciale aandacht voor de gemeente ’s-Hertogenbosch, uitgegeven door het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (1994).


17

Tabel 3.1 Gemiddelde bestedingen van marktbezoekers, per aankoopkanaal.

speciaal voor de markt niet speciaal voor de markt

markt -dagelijks € 17,-- € 15,--

markt – niet-dagelijks € 10,-- € 12,--

winkels – dagelijks € 21,-- € 27,--

winkels – niet-dagelijks € 31,-- € 54,--

horeca € 10,-- € 24,--

NB: afgerond op hele euro.

Doelgroepen

Om de economische meerwaarde van markten in kaart te brengen, is meer inzicht nodig in de marktbezoeker in relatie tot winkelen horecabezoek. Hierbij kunnen drie doelgroepen worden onderscheiden:

• bezoekers die alleen voor de markt naar de binnenstad komen (marktgericht);

• bezoekers waarvoor de markt een aanvullend bezoekdoel is (marktgeoriën-teerd);

• en bezoekers die niet of nauwelijks georiënteerd zijn op de warenmarkt (markt-gevoelig).

Marktgerichte bezoeker Voor bezoekers die speciaal en alleen voor de markt naar de binnenstad komen, geldt dat de aanwezigheid van de markt de keuze voor het winkelgebied bepaald. Bij afwezigheid van de markt is de kans groot dat wordt uitgeweken naar een ander winkelgebied voor een bezoek aan de markt. Aangezien marktbezoek niet gecom-bineerd wordt met andere bezoekdoelen, is er geen sprake van een verlies van be-stedingen voor winkels en horeca. Deze groep is belangrijk voor de markt maar cre-ert geen economische meerwaarde voor winkels en horeca.

Marktgeoriënteerde bezoeker Bezoekers die speciaal voor de markt naar het winkelgebied zijn gekomen, kiezen er veelvuldig voor om dit bezoek te combineren met een bezoek aan winkels en/of horeca. De markt heeft invloed op dag en tijdstip waarop bestedingen worden ge-daan. Ook kan de bezoeker bij afwezigheid van de markt kiezen voor een ander winkelgebied en daarmee ook uitgaven in winkels en horeca elders plegen. Bij ver-plaatsing van de markt kan dit effect hebben op de bestedingen in winkels en hore-ca. Deze groep marktbezoekers creërt meerwaarde voor winkels en horeca.

Marktgevoelige bezoeker De aanwezigheid van de markt heeft geen invloed op het winkelgedrag. De markt bepaalt niet de keuze van het winkelgebied en van de dag waarop inkopen worden gedaan. Ondanks dat niet speciaal voor de markt een winkelgebied bezocht wordt, wordt in aanvulling op winkelen/of horecabezoek wel een bezoek gebracht aan de markt. De nabijheid van winkels en horeca levert hiermee de markt extra omzet op. Bij verplaatsing van de markt kan dit effect hebben op de bestedingen op de markt. Deze groep marktbezoekers creërt meerwaarde voor de markt.


18

Tabel 3.2 Doelgroepen en synergie-effecten markt en detailhandel en horeca.

synergie-effecten invloed op winkelgedrag omvang groep

marktgericht geen meerwaarde bij afwezigheid markt geen

bezoek winkelgebied 11% (n=16)

marktgeoriënteerd meerwaarde voor detailhandel

en horeca

aanwezigheid markt bepaalt

mede winkelbezoek 51% (n=76)

marktgevoelig meerwaarde voor markt geen invloed op winkelgedrag 38% (n=57)

Economische meerwaarde

De economische meerwaarde van een markt wordt duidelijk wanneer de bestedin-gen van de drie onderscheiden groepen marktbezoekers worden beschouwd. Ook hierbij geldt dat de input gevormd wordt door de onderzoeksresultaten van de marktbezoekersenquête in Almere. De omvang van de drie onderscheiden doel-groepen varieert (zie ook tabel 3.2). De resultaten van doelgroepen ‘marktgeoriën-teerd’ en ‘marktgevoelig’ zijn voldoende groot in omvang om uitspraken over te kunnen doen. De doelgroep ‘marktgericht’ is klein van omvang; uitspraken over deze groep zijn dan ook indicatief van aard.

De groep marktgerichte bezoekers is wat betreft het bezoek aan het winkelgebied sterk gericht op de markt. In omvang maakt deze doelgroep 11 procent van de marktbezoekers uit. Samen nemen zij respectievelijk 10 en 11 procent van de op de markt gedane bestedingen aan dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen voor reke-ning.

Ongeveer de helft van de marktbezoekers is aan te wijzen als marktgeoriënteerde bezoeker. Het aandeel in de totale bestedingen op de markt is zeven procentpunten groter (58 procent). Deze groep bezoekers besteedt dus relatief veel op de markt.

De marktgevoelige bezoekers, bezoekers die niet speciaal voor de markt zijn geko-men maar deze toch bezoeken, zijn verantwoordelijk voor ongeveer een derde deel van de op de markt gedane investeringen. De nabijheid van winkels zorgt dus voor een belangrijke aanvulling op de marktbestedingen. Bovendien biedt de nabijheid van de markt ook aanzienlijke extra bestedingsbedragen voor winkels en horeca, blijkend uit de hoge bestedingsaandelen voor de doelgroep ‘marktgeoriënteerd’ bij winkels en horeca.

Tabel 3.3 Doelgroepen naar aandeel in totale bestedingen op markt en in winkels en horeca.

aandeel bestedingen bij:

% omvang

groep

markt dage-

lijks

markt niet

dagelijks

winkels

dagelijks

winkels niet

dagelijks horeca

marktgericht 11% 10% 11% - - -

marktgeoriënteerd 51% 58% 58% 48% 41% 38%

marktgevoelig 38% 32% 31% 51% 59% 62%

totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Ook is een vergelijking te maken tussen het bestedingsbedrag van de drie doelgroe-pen en het type besteding.


19

De marktgeoriënteerde marktbezoeker geeft op de markt relatief veel uit aan dage-lijkse artikelen, terwijl de marktgevoelige marktbezoeker het meest uitgeeft aan niet-dagelijkse artikelen op de markt. Verder wordt door de marktgevoelige bezoe-ker relatief veel uitgegeven in winkels behorende tot de niet-dagelijkse sector.

Tabel 3.4 Gemiddelde besteding per doelgroep naar bestedingstype (in euro’s).

markt dage-

lijks

markt niet

dagelijks

winkels

dagelijks

winkels niet

dagelijks

horeca

marktgericht € 14,-- € 9,-- - - -

marktgeoriënteerd € 17,-- € 10,-- € 21,-- € 31,-- € 10,--

marktgevoelig € 15,-- € 12,-- € 27,-- € 54,-- € 24,--

totaal € 16,-- € 11,-- € 24,-- € 41,-- € 16,--

NB: afgerond op hele euro.

De economische meerwaarde van een markt kan worden bepaald door de gemid-delde bestedingen per marktbezoeker te vermenigvuldigen met het geschatte aan-tal marktbezoekers. In de onderstaande tabel is hiervan een berekening weergege-ven waarbij is uitgegaan van de in tabel 3.4 opgenomen bestedingsbedragen en is gerekend met een wekelijks aantal marktbezoekers van 25.000.

Het voorbeeld maakt duidelijk dat de totale wekelijkse besteding van marktbezoe-kers in totaal ongeveer € 2,5 miljoen bedraagt (zie tabel 3.5). Hiervan wordt een kleine € 700.000 op de markt uitgegeven en € 1,8 miljoen in winkels en horeca. De meerwaarde van de markt voor winkels en horeca blijkt uit de € 800.000 die de groep marktgeoriënteerde bezoekers (bezoekers die speciaal voor de markt naar de binnenstad komen) uitgeeft in winkels en horeca. De meerwaarde van de nabijgele-gen winkels voor de markt blijkt uit € 250.000 die de groep marktgevoelige bezoe-kers (bezoekers die voor de winkels en/of horeca naar de binnenstad komen, maar aanvullend ook de markt bezoeken) op de markt spenderen.

Tabel 3.5 Gemiddelde besteding per doelgroep naar bestedingstype (in euro’s).

markt dage-

lijks

markt niet

dagelijks

winkels dage-

lijks

winkels niet

dagelijks

horeca totaal

marktgericht € 39.000,-- € 24.000,-- - - - € 63.000,--

marktgeoriënteerd € 222.000,-- € 129.000,-- € 268.000,-- € 389.000,-- € 130.000,-- € 1.138.000,--

marktgevoelig € 142.000,-- € 118.000,-- € 257.000,-- € 508.000,-- € 223.000,-- € 1.248.000,--

totaal € 403.000,-- € 271.000,-- € 524.000,-- € 897.000,-- € 353.000,-- € 2.448.000,--

NB: afgerond op duizendtallen.

Economische effecten van een marktverplaatsing

Naast een schatting van de economische meerwaarde van een markt is het van waarde inzicht te hebben in de economische effecten van een marktverplaatsing. Dit doen we ook nu aan de hand van een rekenvoorbeeld.

Een markt die wekelijks 25.000 bezoekers trekt, wordt verplaatst. De oriëntatie op de markt wijzigt als gevolg van de marktverplaatsing. Stel er komen hierdoor tien procent minder bezoekers op de markt. Wat betekent dit dan voor de omzet?


20

Tien procent minder bezoekers zal dan in totaal een absolute afname betekenen van 2.500 marktbezoekers. In dit rekenvoorbeeld is uitgegaan van een evenredige verdeling van deze afname over de verschillende doelgroepen. Aangezien ongeveer de helft van de marktbezoekers als ‘marktgeoriënteerd’ te beschouwen is, zal als gevolg van de marktverplaatsing vooral het aantal marktbezoekers, behorende tot deze groep afnemen (zie tabel 3.6). In de praktijk zou het kunnen zijn dat marktge-richte bezoekers iets meer aan de markt gebonden zijn en in relatief grotere mate meeverhuizen met de markt.

Tabel 3.6 Ontwikkeling aantal bezoekers op weekbasis per doelgroep.

% omvang groep na verplaatsing

marktgericht 11% -300

marktgeoriënteerd 51% -1.300

marktgevoelig 38% -1.000

totaal 100% -2.500

NB: afgerond op honderdtallen.

Vervolgens kan op basis van de gemiddelde besteding per doelgroep het totale ne-gatieve bestedingseffect naar bestedingstype worden geraamd. Uitgaande van 10 procent minder bezoekers zal dit voor de markt per week een kleine € 70.000 aan omzetverlies betekenen (zie tabel 3.7). Daarnaast zal ruim € 75.000 minder besteed worden in winkels en horeca doordat marktgeoriënteerde bezoekers nu naar een ander winkelgebied gaan. In totaal betekent dit dat zo’n € 140.000-150.000 aan omzet weglekt als gevolg van een verplaatsing van de markt.

Tabel 3.7 Raming omzetverlies bij 10 procent minder marktbezoekers, per doelgroep.

markt dage-

lijks

markt niet

dagelijks

winkels dage-

lijks

winkels niet

dagelijks

horeca

marktgericht € 3.900,-- € 2.400,-- - - -

marktgeoriënteerd € 22.200,-- € 12.900,-- € 26.800,-- € 38.900,-- € 13.000,--

marktgevoelig € 14.200,-- € 11.800,-- - - -

totaal € 40.300,-- € 27.000,-- € 26.800,-- € 38.900,-- € 13.000,--

NB: afgerond op honderdtallen.

Bij dit rekenvoorbeeld is geen rekening gehouden met veranderende bestedingen en met wijzigingen in de bezoekfrequentie. Wanneer een deel van de marktbezoe-kers minder uitgeeft op de markt en een deel de markt (ook) minder vaak bezoekt dan zal de omzetderving verder toenemen. Ook kan als gevolg van een verplaatsing van de markt, dit nieuwe bezoekers aantrekken, wat het omzetverlies enigszins kan neutraliseren.

Conclusie

De analyse in dit hoofdstuk toont de economische verwevenheid tussen de markt en omliggende winkels en horeca aan. De markt heeft een meerwaarde voor de win-kels en horeca en andersom hebben de winkels en horeca ook een economische meerwaarde voor de markt.


21

Wanneer een verplaatsing van de markt leidt tot een afnemend druktebeeld en een veranderende interactie tussen markt en winkels en horeca, zal dit leiden tot aan-zienlijke omzetverschuivingen. Verplaatsing van de markt haalt de complementari-teit tussen beide bezoekdoelen weg en daarmee de economische meerwaarde voor een winkelgebied of binnenstad.


22

Markten: overal thuis? Marktverplaatsing: in praktijk en perspectief

23

4. Marktverplaatsing: in praktijk en perspectief

4.1. Inleiding

In het vorige hoofdstuk is uitgebreid aandacht besteed aan vertoond, dan wel voor-genomen bezoekgedrag, in relatie tot een langdurige verplaatsing van de markt. Naast een analyse van marktverplaatsingen vanuit consumentenperspectief is voor het in beeld brengen van effecten, knelpunten en oplossingsrichtingen belangrijk, dat marktverplaatsingen ook meer evaluerend worden beschouwd. Op deze manier kan meer worden ingezoomd op het verplaatsingsproces en de ervaren aandachts-punten en effecten met betrekking tot markt die langdurig verplaatst zijn (ge-weest).

Om hier beter inzicht in te verkrijgen, is een drietal markten geselecteerd die als casestudie hebben gediend. Met behulp van gesprekken met betrokkenen is per case een analyse van de verplaatsing van de markt uitgevoerd

4. Alle drie markten

hebben te maken (gehad) met een langdurige verplaatsing van de markt als gevolg van werkzaamheden in de binnenstad. Zo is de markt in Almere-Centrum na periode van verplaatsing vrij recentelijk weer teruggeplaatst. De markt in Zaandam is reeds enige tijd verplaatst en de markt in Hardenberg is recentelijk verplaatst.

Allereerst wordt beknopt ingegaan op de geselecteerde markten. Er wordt een beeld geschetst van de aanleiding voor verplaatsing van de markt, het verplaat-singsproces en de effecten van de marktverplaatsing. Na bespreking van de drie cases wordt een algeheel beeld geschetst (rode draad) van gemeenschappelijke en onderscheidende effecten, knelpunten en oplossingsrichtingen.

4.2. Marktverplaatsing Almere-Centrum

Aanleiding

Groei van Almere Het inwonertal van Almere is de afgelopen jaren fors toegenomen. De ontwikkeling van het voorzieningenaanbod heeft de groei van de bevolking niet kunnen bijbe-nen. De gemeente Almere heeft er voor gekozen een inhaalslag te maken, waarbij uitbreiding van het winkelaanbod een belangrijke opgave vormt. Het Stadshart is vanaf 2003 dan het decor geweest van bouwwerkzaamheden die volgens planning in 2007 afgerond dienen te zijn. Met de bouw van het nieuwe deel van het Stads-hart wordt in deze periode circa 55.000 vierkante meter verkoopvloeroppervlakte toegevoegd aan het hoofdwinkelcentrum in Almere-Centrum

5. Vanwege de ingrij-

pende verbouwingsoperatie in het Stadshart diende de markt in de periode 2004-2006 gedeeltelijk uit te wijken naar een andere locatie.

4 In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de gesprekspartners die medewerking hebben verleend aan het onderzoek.

5 Bron: Gemeente Almere (2004), Detailhandel in Almere; Ruimte en diversiteit in winkelgebieden.


24

Tabel 4.1 Enkele kenmerken markt in Almere-Centrum.

markt

dag woensdag - zaterdag

locatie Stadshuisplein

tijdstip 9.00-16.00 uur

aantal kooplieden +- 70-75

branchering

- food 31% - 29%

- textiel 30% - 31%

- flora/fauna 8% - 10%

- overig non-food 31% - 33%

Bron: Gemeente Almere.

Verplaatsing gevolg van werkzaamheden De markt in Almere kent een historie ten aanzien van verplaatsingen. Zo was vroe-ger de markt gesitueerd op de Grote Markt en deze moest hier wijken vanwege de ontwikkeling van een horecacluster. Vervolgens is de markt – in eerste instantie tij-delijk – verplaatst naar het Stadhuisplein, om vervolgens weer plaats te maken voor de bouwwerkzaamheden in het Stadshart.

De markt is vanaf 2004 tot medio 2006 verplaatst geweest. De markt vond deels plaats op het Stadhuisplein en deels op de Grote Markt. De weekmarkt in het Stads-hart van Almere-Centrum is nu in zijn geheel weer terug naar het Stadhuisplein. De markt zal hier een jaar blijven staan, om vervolgens weer plaats te maken voor een herinrichting van het Stadhuisplein. De gehele markt zal voor een klein half jaar worden verspreid over het Stadhuisplein en de omliggende straten. Volgens plan-ning zal eind 2007 de markt definitief zijn plaats innemen op het Stadhuisplein en de Wandellaan. De markt in Almere is dus veel in beweging.

Organisatie en proces

Gemeentelijke reorganisatie Ook veel beweging is er aan de organisatorische kant. Zo was het uitvoerende deel ten aanzien van de warenmarkt in het verleden het domein van de Dienst Stadsbe-heer. Sinds dit jaar behoort de markt echter tot het takenpakket van de Dienst VTH (Vergunning, Toezicht en Handhaving). De dienst is ontstaan vanuit een reorganisa-tie die in 2004 in gang is gezet om de taken van VTH, die tot dan toe versnipperd waren over verschillende afdelingen, te bundelen. De marktmeesters vallen sinds-dien ook onder de Dienst VTH. Het beheer van het (openbare) gebied en daarmee ook de (begeleiding van de) verplaatsing van de markt behoort echter toe aan de Dienst Stadscentrum.

Deze gemeentelijke ontwikkelingen zijn van invloed geweest op het proces rondom de verplaatsing van de markt. Zo heeft de overgang van Marktbeheer naar de Dienst VTH volgens betrokkenen geleid tot achterstanden voor wat betreft administratie en expertise. Het marktbestuur ervaart het beleid ook als (te) versnipperd, waarbij er volgens hen sprake is van onvolledige afstemming wat leidt tot fouten in de com-municatie. De Dienst VTH heeft dit aandachtspunt opgepikt en zal bij de komende marktverplaatsing een projectleider aanstellen die dit proces gaat begeleiden.


25

Werkzaamheden rondom de markt op het Stadhuis-plein in Almere.

Communicatie Hoewel de procesbegeleiding rondom de marktverplaatsing een open karakter ken-de, zijn er verschillende meningen over de wijze waarop de communicatie rondom de verplaatsing van de markt is verlopen. Zo wordt vanuit gemeenteoptiek aange-geven dat iedereen een rol heeft in het traject en er geen sterke signalen van on-vrede zijn ontvangen. Hier staat tegenover dat meerdere geïnterviewden vooral de communicatie richting marktkooplieden juist als onvoldoende open en gericht be-schouwen. Ter illustratie wordt verwezen naar het feit dat veel vergaderingen om-trent de verplaatsing gepland waren op tijdstippen dat er markt was, maar dat daar-bij wel gezegd werd dat de aanwezigheid van vertegenwoordigers van de markt-kooplieden ook in het belang van de markt was. Vanuit de markt wordt bovendien aangegeven dat van alles wat beloofd is, er te weinig is terechtgekomen. Maar ook een andere gesprekspartner geeft aan ontevreden te zijn over de gemeentelijke communicatie inzake het verplaatsingsproces. Ongeacht de ‘waarheid’ geven de verschillende meningen wel weer dat het vertrouwen tussen gemeentelijke diensten en de markt in dit verband niet groot is.

Naast de communicatie tussen gemeente en markt is ook de onderlinge communica-tie binnen de markt een belangrijk facet in een marktverplaatsingstraject. Zo is een belangrijk, vanuit gemeenteperspectief genoemd element hierbij, dat vertegen-woordigers van de marktkooplieden ook de zekerheid hebben dat ze zeggenschap hebben, maar ook terug communiceren richting hun achterban (mandaat & draag-vlak). Dit kan onrust wegnemen en vertrouwen wekken richting andere partijen.

De ondernemersvereniging is voorts van mening dat deze als partij niet betrokken is geweest bij de verplaatsing van de markt. Er heeft naar hun inzicht nauwelijks in-formatieoverdracht plaatsgevonden en er zijn geen uitnodigingen ontvangen om mee te denken. Dit wordt echter niet als problematisch ontvangen. ‘Dit zou anders zijn wanneer de markt bijvoorbeeld naar de Buitenring was verplaatst’. De locatie van de verplaatste markt is in dit opzicht bepalend geweest voor de betrokkenheid en opstelling van omliggend gevestigde ondernemers.

Effecten

Locatie verplaatste markt Een deel van de markt moest verplaatst worden in verband met de werkzaamheden in het Stadshart. Bij de opsplitsing van de markt is destijds in overleg bepaald welke producten zich het beste leenden voor verplaatsing naar de Grote Markt.


26

Het uit elkaar halen van de markt wordt als betaald leergeld ervaren. Zowel markt-kooplieden als beleidsambtenaren zijn van mening dat deze opsplitsing heeft bijge-dragen aan omzetderving, ook voor marktkooplieden die op het Stadhuisplein kon-den blijven staan. ‘Door de onvolledigheid was de markt toch minder aantrekkelijk en moesten vaste bezoekers nog meer zoeken naar hun kraam’. Hierbij geldt ook dat marktkramen op de Grote Markt te ver naar achteren geplaatst zijn waardoor de aansluiting met het winkelcircuit op dat moment ontbreekt.

Omzetontwikkeling De gemeente Almere heeft geen directe signalen ontvangen die duiden op een drastische afname van de omzet ten tijde van de verplaatsing. Andere betrokkenen geven wel aan dat marktkooplieden als gevolg van de marktverplaatsing lagere omzetten hebben gehaald. Hoewel kwantificering van het omzetverlies moeilijk is, wordt wel aangegeven dat een aantal ondernemers is afgehaakt vanwege de ver-plaatsing. Hierbij wordt in de ogen van de markt door de gemeente te vaak een verwijzing gemaakt naar ondernemerskwaliteit en –risico.

In dit verband is ook het verschil in perceptie ten aanzien van promotie richting be-zoekers opvallend. Zo is de gemeente van mening dat hier vanuit de markt vrij wei-nig aan is gedaan. ‘Zal ook wel een teken zijn dat het omzetverlies meevalt, anders was hier wel meer aan gedaan’. Dit terwijl marktvertegenwoordigers aangeven dat er juist veel communicatie-uitingen zijn geweest, onder meer advertenties en bor-den met pijlen.

De verplaatsing van de markt heeft minder negatieve effecten gehad voor winkels en horeca. Winkeliers zijn verder vooral tevreden over het feit dat de markt in het Stadshart geplaatst is. ‘Om de markt te bezoeken moesten bezoekers toch eerst langs winkels’. De wisselwerking tussen de op de Grote Markt gevestigde marktkra-men en omliggende horeca wordt als beperkt ingeschat. De geringe complementari-teit wordt hierbij als voorname reden opgegeven: ‘de markt is een echte koopmarkt, terwijl de horeca toch vooral een avondfunctie heeft’.

4.3. Marktverplaatsing Hardenberg

Aanleiding

‘Maandagmorgenmarkt’ De markt die op maandagmorgen in het centrum van Hardenberg gehouden wordt, is volgens alle betrokkenen een begrip in de regio. De markt mag zich verheugen op een grote regionale belangstelling tot zelfs ver over onze provincie- en landgrenzen. Uit een door de gemeente uitgevoerde analyse van de herkomst van marktbezoe-kers bleek dat er bezoekers komen uit bijna geheel Nederland en uit het aangren-zende Duitsland.

Tabel 4.2 Enkele kenmerken markt in Hardenberg.

markt

dag maandag

locatie (voor verplaatsing) Marktplein



Bron: Gemeente Hardenberg.

Metamorfose centrum Hardenberg


27

De kern Hardenberg vervult een streekfunctie voor Noordoost Overijssel op het ge-bied van wonen, winkelen en werken, maar ook op het gebied van toerisme en voorzieningen. Om de bereikbaarheid en de leefbaarheid van het centrum van Har-denberg en de centrumfunctie voor de toekomst te waarborgen en te versterken, is het Masterplan Centrum Hardenberg opgesteld. Het Masterplan presenteert een herontwikkeling van het centrum van Hardenberg en een kwalitatieve upgrade van de winkelfunctie waarbij onder meer ruimte is gereserveerd voor (her)ontwikkeling en uitbreiding van het winkelaanbod.

November 2006 is de bouw van het binnenstadsproject ‘De Markt’ officieel van start gegaan. Zij transformeert een vrijgekomen gebied bij het marktplein tot het nieuwe stadsplein van Hardenberg met 8.000 m² winkels en 900 m² voorzieningen, 113 koop- en huurappartementen en 178 parkeerplaatsen. Het is de bedoeling dat in het voorjaar van 2008 de nieuwe winkels hun deuren openen.

In verband met de werkzaamheden in het centrum van Hardenberg is de markt eind augustus 2006 verplaatst van het Marktplein naar het Oostplein tussen de Bramer-straat en de Marslaan.

Toekomstbeeld Als de herinrichtingswerkzaamheden zijn afgerond, zal de markt weer terugkeren naar het Marktplein. Het nieuwe marktplein zal echter wel kleiner zijn dan het hui-dige plein. Om de markt weer terug te kunnen plaatsen, zal de markt deels in uit-loopstraten dienen te worden geplaatst, zo is de verwachting. De marktkooplieden willen zelf liever een markt zonder uitlopers. De marktcommissie heeft dan ook hier-tegen bezwaar aangetekend. Maar dit heeft volgens de marktcommissie niet het gewenste resultaat opgeleverd.

Sfeerimpressie uit Masterplan: Tussen de nieuwe bebouwing wordt een nieuwe markt gerealiseerd. Dit wordt een prettig verblijfsgebied met verschillende in elkaar overlopende pleinen waar ook de reguliere weekmarkt gehouden kan wor-den. Bij de bebouwing is rekening gehouden met het vrijhouden van zichtlijnen. Doordat de nieuwe Markt omsloten wordt door hogere gebouwen, ontstaat een pleinachtige en gezellige sfeer. Dit maakt de nieuwe Markt uitermate geschikt als prettig verblijfsgebied, om bijvoorbeeld op een mooie zomeravond gezellig op een terras te zitten.

Toekomstige markt in Hardenberg


28


Voor verplaatsing veel samenspraak en tevredenheid Voorafgaand aan de verplaatsing van de markt is er veel overleg geweest tussen betrokken partijen. De samenwerking en communicatie tussen gemeente en markt wordt overwegend als positief ervaren. De markt is ook betrokken bij de planvor-ming en inrichting van de nieuwe markt, om zo ook meer draagkracht te creëren voor de nieuwe plannen en de verplaatsing van de markt. De gemeente Hardenberg heeft hiermee bewust gekozen voor een aanpak die een langere tijdshorizon heeft dan de periode van verplaatsing.

Marktkooplieden zien de noodzaak van de marktverplaatsing, als onderdeel van de integrale planvorming, in, wat heeft bijgedragen aan de acceptatie. Wel is er ver-schil in inzicht in de mate waarin de markt zich actief heeft opgesteld bij het ver-plaatsingsproces. Zo wordt vanuit gemeente optiek aangegeven, dat ook meer ver-zet verwacht was, waarbij vergaderingen vaker konden worden bijgewoond of be-ter worden voorbereid. ‘De markt had zich meer kunnen bemoeien met de verplaat-sing van de markt’. Vanuit marktoptiek is daarentegen aangegeven dat veel van de vergaderingen overdag hebben plaatsgevonden, op momenten dat de marktkoop-lieden (elders) op de markt staan waardoor het bijwonen van vergaderingen ook is bemoeilijkt.

Maar de tijdige en goede informatievoorziening richting marktkooplieden heeft ook rust gecreërd onder marktkooplieden. Daarnaast is een belangrijke, door de markt-kooplieden gestelde voorwaarde, snel ingewilligd. Zo is ervoor gezorgd dat er in de directe nabijheid van de tijdelijke marktlocatie voldoende parkeerplaatsen beschik-baar zijn door de aanleg van een nieuw parkeerterrein achter de tijdelijke markt. Hierdoor wordt weer een ‘loop’ gecreërd richting het centrum van Hardenberg; be-zoekers die er hun auto parkeren, passeren eerst de markt alvorens in het centrum te komen.

Een ander aspect waarbij de gemeente voldaan heeft aan de wens van de markt-commissie is de periode van verplaatsing. De markt wilde òf voor de zomer òf pas na de zomer verplaatst worden in verband met het grote aantal bezoekers van de markt in de zomer (veel toeristische-recreatieve marktbezoekers). De gemeente is hiermee akkoord gegaan en heeft destijds besloten de markt na de zomerperiode te verplaatsen. Verder heeft de markt van de gemeente een communicatiebudget ont-vangen om zo de verplaatsing van de markt aan te kondigen en te communiceren naar bezoekers van de markt.

Kenmerkend voor de marktverplaatsing in Hardenberg is verder dat de marktkoop-lieden op de verplaatste markt zelf de marktindeling konden vormgeven. Dit voor-stel van de gemeente is door de markt ter hand genomen. Doorgaans wordt het plaatsen van marktkramen gebaseerd op het anciënniteitbeginsel. In eerste instantie waren de reacties van de marktkooplieden positief maar nu de loopstromen op de markt zijn uitgekristalliseerd, neemt de kritiek op de indeling toe.

Vanuit de kant van de in het centrum gevestigde ondernemers heerst eveneens te-vredenheid over de wijze waarop de verplaatsing van de markt is aangepakt. De verplaatsing is volgens de ondernemersvereniging goed voorbereid en goed ge-communiceerd, zowel richting ondernemers als richting inwoners. De ondernemers-vereniging heeft tijdens vooroverleg haar visie kunnen geven. Hierbij is onder meer aangegeven dat het belangrijk is dat de markt compact blijft. Daarnaast heeft de ondernemersvereniging zich uitgesproken voor het aanleggen van een tijdelijk par-keerterrein achter de markt. Hoewel de ondernemersvereniging betrokken is ge-weest bij het verplaatsingsproces is er verder geen sprake van samenwerking tussen de markt(kooplieden) en de in het centrum gevestigde ondernemers, ook niet ten aanzien van bijvoorbeeld reclame en promotie richting winkelend publiek.


29

Juist nu beide bezoekdoelen in ruimtelijk opzicht van elkaar gescheiden zijn, zou samenwerking interessant kunnen zijn om zo de interactie toch zo groot mogelijk te laten zijn.

Na verplaatsing meer onvrede Naast enig gemor over de indeling van de markt zijn er na de daadwerkelijke ver-plaatsing van de markt meer punten die bijdragen aan een groeiende ontevreden-heid onder marktkooplieden.

Zo zijn zorgen geuit over de fysieke staat van de tijdelijke marktlocatie. Het asfalt is volgens hen te hard om de kramen goed te kunnen verankeren en bij veel regen loopt het water niet weg. Ook is de geluidsinstallatie nog steeds niet verplaatst van de oude naar de tijdelijke marktlocatie. ‘Wanneer de tijdelijke marktlocatie bij de verplaatsing in orde is, mopperen de marktkooplieden hier ook niet over’.

Ook het feit dat de markt augustus 2006 al verplaatst is terwijl de werkzaamheden op het marktplein pas begin februari 2007 zullen starten, leidt tot onvrede onder de marktkooplieden. ‘De markt is een half jaar voortijdig verplaatst maar het markt-plein is al die tijd ongebruikt gebleven’. Een goede planning en communicatie bij eventuele vertraging is van groot belang en wordt zowel vanuit markt- als gemeen-teperspectief als aandachtspunt genoemd voor toekomstige marktverplaatsingen.

Het blijkt dat de communicatie tussen gemeente en de markt na de verplaatsing van de markt nu stroever verloopt. Er is niet alleen minder contact maar ook de wijze van communiceren verandert. Zo heeft de marktcommissie een formele brief ge-stuurd richting college van B&W waarin deze gevraagd wordt een reactie te geven op een aantal benoemde aandachtspunten. Een verstarring van de samenwerking dreigt.

Effecten

Pijn lijden om mooi te worden Ingezien wordt dat voor een markt met toekomstwaarde (een markt met moderne uitstraling, een goede ondergrond en passende infrastructurele voorzieningen) tij-delijk ‘pijn’ moet worden geleden.

Ondanks dat ook marktkooplieden de noodzaak van de verplaatsing inzien, is het voor hen wel frustrerend dat de oude locatie er nog een half jaar lang ongewijzigd bij heeft gelegen. Te meer omdat de marktkooplieden op de tijdelijke marktlocatie wel te kampen hebben met omzetverlies, zo zijn alle betrokken partijen van me-ning.

Het beeld bestaat dat vooralsnog met name non-food kramen slechter draaien. Hoe groot het omzetverlies is, is voor de gesprekspartners moeilijk in te schatten. Wel is al een marktkoopman afgehaakt en verwacht wordt dat meerdere zullen gaan af-haken. ‘Voor kooplieden is één marktverplaatsing vaak nog niet problematisch, maar sommige kooplieden hebben op meerdere markten te maken met verplaatsin-gen. Dan worden de problemen toch groter’.

Effecten op wisselwerking nog niet in zicht De locatie van de verplaatste markt wordt overwegend als goed beschouwd. Er is voldoende ruimte, de markt ligt dicht bij het stadscentrum en bij het plein waar voor de verplaatsing de markt gehuisvest was. Wel is er het besef dat twee bezoekmotie-ven (winkelen en marktbezoek) ruimtelijk meer van elkaar gescheiden zijn. Over de invloed van de marktverplaatsing op de wisselwerking tussen markt en winkels zijn de meningen verdeeld. Zo wordt enerzijds verwacht dat winkels en horeca nabij het marktplein niet slechter draaien vanwege de beschikbaarheid van parkeerplaatsen die niet langer worden bezet door de markt. Dit is evenwel een tijdelijke baat, ge-zien de bouwwerkzaamheden die binnenkort zullen starten op het plein. Anderzijds wordt gesteld dat beide nu wel bezoekersgroepen missen.


30

Maar of het omzetverlies voor de markt groter is dan voor de nabij het marktplein gelegen detailhandel en horeca? Ook hierover zijn de meningen verschillend. Moge-lijk zijn deze verschillende zienswijzen te verklaren doordat de markt ten tijde van dit onderzoek nog maar een korte periode verplaatst is en de effecten hiervan nog niet zijn uitgekristalliseerd.

4.4. Marktverplaatsing Zaandam

Aanleiding

Plan Inverdan Het centrum van Zaandam wordt de komende jaren ingrijpend opgeknapt. De plan-vorming is integraal van opzet, met als belangrijkste uitgangspunten het bieden van een levendig, aantrekkelijk en sociaal veilig woon-, verblijfs- en winkelgebied en versterking van de sociale en economische structuur door toevoeging van nieuwe kantoren, voorzieningen, onderwijsinstellingen en woningen. Om de winkelstruc-tuur van het centrum van Zaandam te verbeteren, zijn forse ruimtelijke ingrepen nodig. Naar schatting zal zeker zo´n 5.000 m

2 winkelruimte worden vervangen en

10.000 m2 extra winkelruimte worden toegevoegd. De uitvoering van het zogeheten

masterplan Inverdan vindt gefaseerd plaats en bestrijkt in totaal een planperiode van ongeveer zeven jaar. Vanaf 2003 is Inverdan in ontwikkeling. De verwachting is dat na 2008 de bouw van een aantal projecten nog zal doorlopen.

Marktverplaatsing Vanwege de werkzaamheden voor de uitvoering van Inverdan en het (tijdelijk) Ver-keerscirculatieplan Zaandam-Centrum is de markt in Zaandam begin 2005 verplaatst van de Rozengracht naar de Burcht. Verplaatsing van de markt is dan noodzakelijk omdat de Rozengracht onderdeel gaat uitmaken van het tijdelijke verkeerscircula-tieplan die de parkeergarages in en rond het centrum bereikbaar dient te houden, ook tijdens de bouwwerkzaamheden. Daarnaast geldt dat de Hogendijk afgesloten wordt voor gemotoriseerd verkeer, waardoor het centrum op dat moment alleen nog via de Rozengracht te bereiken is. De Rozengracht vormt zo een in belang toe-genomen verkeersader in het centrum. De markt is voor een periode van vijf jaar verplaatst, waarbij het de bedoeling is de markt daarna weer definitief terug te plaatsen naar de Rozengracht.

Tabel 4.3 Enkele kenmerken markt in Zaandam.

markt

dag donderdag – zaterdag

locatie (voor verplaatsing) Rozengracht



Bron: Gemeente Zaandam.

Voor de verplaatsing van de markt is de markt in Zaandam volgens marktkooplieden één van de beste markten en functioneert erg goed. ‘Marktkooplieden konden le-ven van de markt op donderdag en zaterdag in Zaandam’.


31


Voorkeur voor de Burcht In 2003 zijn reeds de eerste verkennende gesprekken over de marktverplaatsing gevoerd. De speciaal samengestelde werkgroep, waarin beleidsambtenaren, markt-meester en de markt zelf vertegenwoordigd zijn, heeft in totaal zeven locaties be-schouwd. Unaniem is toen besloten dat de Burcht het beste alternatief is. De ge-meente heeft al in 2003 aangegeven dat volgens de planning de markt begin 2005 zou worden verplaatst. Zodoende hebben alle partijen ruimschoots de tijd gehad om de verplaatsing van de markt voor te bereiden.

De gemeente is toen een publiciteitscampagne gestart die de marktverplaatsing ook bij bezoekers bekend moet maken. Er zijn flyers verspreid, advertenties geplaatst en spandoeken opgehangen. Ook de markt zelf is hierbij ingeschakeld. Zo zijn affiches gemaakt die marktkooplieden in of aan de kraam konden hangen. De markt zou hier ook allerlei acties aan koppelen maar dit is volgens de gemeente maar weinig gebeurd.

Communicatie De keuze voor de Burcht is gesteund door het marktbestuur. Volgens de gemeente is dit wel vooral het standpunt geweest van het bestuur waarbij weinig ruimte gelaten is voor discussie met en het inlichten van de marktkooplieden (achterban). Er zijn veel wisselingen geweest in de bestuurssamenstelling waardoor aanspreekpunten ook vaak zijn veranderd en het voor de gemeente niet altijd duidelijk is geweest wie gedurende het verplaatsingstraject het aanspreekpunt vormde voor beleidsmede-werkers en -uitvoerders.

Er bestaat tussen marktbestuur en gemeente ook een verschil in perceptie ten aan-zien van de wijze van communiceren. Bij het marktbestuur is de indruk dat beleids-ambtenaren de markt negeren. Terwijl vanuit gemeente optiek juist het beeld be-staat dat de markt (te) vaak portefeuillehouders van gemeentelijk bestuur opzoekt als aanspreekpunt waarbij dan aan betrokken beleidsambtenaren voorbij wordt gegaan.

Naast de communicatie met het marktbestuur is er ook een breder opgezette voor-lichting geweest over de verplaatsing van de markt. Deze is niet specifiek afgestemd op marktkooplieden maar meer op burgers. Inspraakavonden waren in principe wel toegankelijk voor marktkooplieden maar voor ondernemers die van verder weg komen en elders op markten staan, is het bijwonen ervan als lastig ervaren. Juist dan is een goede voorlichting van het marktbestuur richting haar leden van belang.

De ondernemersvereniging die in het centrum gevestigde ondernemers vertegen-woordigt, heeft geen standpunt over de verplaatsing van de markt geformuleerd. Dit is hen ook niet gevraagd. ‘Misschien omdat gedacht werd dat deze hier geen belang bij had’.

Eind 2005 is in Zaandam de Stichting Binnenstadsmanagement opgericht waarin diverse partijen zijn vertegenwoordigd, zoals vastgoedeigenaren, grootwinkelbe-drijf, detailhandel, horeca en ambulante handel. Deze stichting had goed kunnen fungeren als gesprekspartner bij het verplaatsen van de markt; veel belanghebben-den worden zo bereikt waardoor integrale bespreking ervan mogelijk is.


32

Huidige verplaatste markt in Zaandam

Veel onrust na verplaatsing Voorjaar 2005 is de markt, met instemming van alle betrokken partijen, verplaatst naar de Burcht. Hoewel veel gedaan is om het plein op de Burcht geschikt te maken voor het houden van de markt, blijkt al gauw dat er nadelen kleven aan de gekozen tijdelijke marktlocatie. Zo blijkt als gevolg van een verrekening dat het plein te klein is, waardoor er - aanvankelijk - sprake is van ruimtetekort. Daarnaast hebben markt-kooplieden last van de wind die er vrij spel heeft. De gemeente heeft naar aanlei-ding hiervan een onderzoek laten uitvoeren naar de windomstandigheden en op basis hiervan onder meer stormhaken geplaatst en de opstelling van de markt be-paald. Maar als gevolg van een lage marktbezetting en daardoor ook veel lege plaatsen, veroorzaakt de wind echter nog altijd veel last op de tijdelijke marktloca-tie.

Na de verplaatsing van de markt is niet direct begonnen met de bouwwerkzaamhe-den. Dit heeft tot veel onvrede onder de marktkooplieden geleid. In eerste instantie blijkt dat op de Rozengracht ruimte gereserveerd is voor een tijdelijke vestiging van de Albert Heijn (het pand waar de supermarkt voordien gevestigd is, is gesloopt). Uiteindelijk heeft de supermarkt hier van af gezien. De markt moest dus mede wij-ken voor het grootwinkelbedrijf, zo is het beeld dat er heerst bij de marktkooplie-den. De planning ten aanzien van de bouwwerkzaamheden in het centrum is bo-vendien ook vertraagd. Dit geeft de marktkooplieden sterk het gevoel dat ze zeker nog een periode op de oorspronkelijke locatie op de Rozengracht hadden kunnen blijven staan. De gemeente heeft het marktbestuur wel geïnformeerd over waarom permanente terugplaatsing dan niet meer mogelijk is.

De markt is nog wel twee keer tijdelijk teruggeplaatst naar de Rozengracht, in ver-band met een kermis op de Burcht (september 2005 en 2006). Deze tijdelijke terug-keer heeft zowel bij bezoekers als marktkooplieden verwachtingen gewekt. In 2005 heeft het marktbestuur zelf ook een korte enquête gehouden onder bezoekers van de markt over de wenselijkheid van een terugkeer van de markt naar de Rozen-gracht. Uit de enquête blijkt dat veel bezoekers voorstander zijn van terugplaatsing. Maar de gemeente geeft in reactie hierop aan dat met name vanuit verkeerstech-nisch oogpunt een permanente terugkeer niet mogelijk is. De markt heeft hierover duidelijk een ander standpunt: ‘Verzet was er niet voor de verplaatsing, het verzet kwam juist na de verplaatsing’.

Verplaatsing continu gespreksonderwerp Nu, twee jaar na verplaatsing van de markt naar de Burcht, is de marktverplaatsing nog steeds een veelbesproken onderwerp in Zaandam.


33

De markt heeft haar ongenoegen over de gehele gang van zaken rondom de ver-plaatsing van de markt een overlijdensadvertentie laten plaatsen in een lokale krant. Deze advertentie kondigt dan het ‘overlijden’ van de marktondernemers aan.

Vervolgens heeft een politieke partij het initiatief genomen om een advies samen te stellen over de markt. Het verschenen advies wordt echter te beperkt, eenzijdig be-oordeeld en een bredere beschouwing is gewenst. Inmiddels is er weer een nieuwe uitwerking verschenen waarin ook aandacht is voor onder meer veiligheid en be-reikbaarheid (brandweer en politie).

Op basis hiervan geeft de gemeenteraad aan een terugplaatsing niet te zien zitten. Maar wanneer het centrum verkeersluw wordt gemaakt, dan behoort een terug-plaatsing eventueel wel tot de mogelijkheden, zo oordeelt de gemeenteraad. Dit betekent de start van een nieuw vraagstuk: hoe snel kan het centrum autoluw ge-maakt worden (want dit kan dan weer betekenen dat een terugkeer mogelijk wordt)?

Er is zo een politieke situatie ontstaan waarbij steeds meer partijen betrokken zijn geraakt. De complexiteit van het marktvraagstuk is steeds groter geworden. De ver-plaatsing van de markt heeft ook een andere lading gekregen en blijft een lopend vraagstuk. Nu dient uiterlijk 1 april 2007 duidelijk te zijn of terugplaatsing alsnog tot de mogelijkheden behoort. Het marktbestuur is echter sceptisch: ‘Tegen die tijd zul-len de bouwwerkzaamheden wel gestart zijn zodat terugplaatsing dan niet eens meer mogelijk is’.

Besluit terugplaatsing markt uitgesteld Ook tijdens de bouw van Inverdan moet het centrum van Zaandam een prettige plek blijven. Daar hoort een markt bij en misschien ook wel een autoluw centrum. Het centrum van Zaandam zou volgens het oorspronkelijke Masterplan Inverdan autoluw worden in 2010. De gemeenteraad wil nu graag weten of dat ook eerder kan en zo ja, of de markt dan kan worden teruggeplaatst van de Burcht naar haar oude stekkie. De raad wil hierover vóór 1 april 2007 worden geïnformeerd. Tot die tijd zal de markt gewoon op de Burcht blijven.

Bron: Inverdan Nieuws, oktober 2006

Effecten

Door de verplaatsing van de markt naar de Burcht zijn een bezoek aan het centrum van Zaandam en een bezoek aan de markt in Zaandam, twee gescheiden bezoek-doelen geworden. Hoewel de tijdelijke marktlocatie van alle alternatieven het dichtst bij het centrum ligt, is de ligging van de Burcht zodanig dat de interactie tussen het kernwinkelapparaat en de markt beperkt is. Doordat de markt op de Burcht nu duidelijk buiten het centrum is gesitueerd, liggen kernwinkelapparaat en markt buiten elkaars gezichtsveld. Daarnaast geldt dat voor een bezoek aan de markt vanuit het centrum eerst de Zaan dient te worden overgestoken; deze vormt zo een fysieke barrière.

Ten opzichte van de oude situatie mist de verplaatste markt veel omzet. Er treedt ook een zichzelf versterkend negatief effect op. Marktkooplieden blijven eerder weg nu de markt minder goed loopt, zeker wanneer de weersomstandigheden ma-tig tot slecht zijn. Hiermee wordt de markt ook minder aantrekkelijk om te bezoe-ken, enzovoort. Het aantal marktondernemers dat gestopt is op de markt in Zaan-dam is vrij fors, hetgeen een duidelijke indicatie vormt voor het economisch functio-neren van de huidige markt. Schattingen over de afname van de omzet variëren van 30 tot meer dan 50 procent.

Markthandelaren geven aan dat er ook een ander publiek naar de markt komt. De indruk bestaat dat impulsbezoekers nauwelijks meer komen, en er vooral doelge-richte bezoekers naar de verplaatste markt komen. Dit is ook de reden dat food het nog redelijk goed doet op de markt, aangezien non-food ook op de markt een ho-ger ‘snuffelgehalte’ heeft.


34

De veranderende publiekssamenstelling heeft daarnaast ook te maken met het feit dat er meer bezoekers die in het aangrenzende Zaandam-Zuid wonen naar de markt komen. De verzorgingsfunctie lijkt te zijn veranderd van kernverzorgende naar meer buurtverzorgende markt.

De mate waarin in het centrum gevestigde ondernemers het vertrek van de markt voelen in de omzet verschilt per ondernemer. Zo zullen sommige ondernemers die rondom de markt gevestigd zijn wel lagere omzetcijfers halen, terwijl andere juist te spreken zijn over de verplaatsing (onder andere omdat er geen marktkramen meer voor de winkel staan). Niet alle winkeliers worden geconfronteerd met omzetder-ving maar missen wel de reuring, het levendige, gezellige van de markt.

Tekenend voor de situatie in Zaandam zijn de volgende woorden: ‘ik ben tevreden over de marktverplaatsing; het plein is mooi, de voorzieningen zijn goed, er is vol-doende ruimte, er is parkeerruimte, het enige wat ontbreekt is publiek’.

Markten: overal thuis? Bijlagen

35

Bijlagen


36


37

Aanpak van het onderzoek

Voor het in beeld brengen van effecten en aandachtspunten van langdurige markt-verplaatsingen is bij de uitvoering van het onderzoek gekozen voor een twee sporen benadering, bestaande uit een kwalitatieve en een kwantitatieve onderzoeksmodu-le. Zo zijn drie casestudies uitgevoerd, waarbij door middel van het voeren van ge-sprekken de marktverplaatsing in beeld is gebracht. Daarnaast is veldwerk uitge-voerd onder bezoekers van een recent teruggeplaatste markt en is gebruik gemaakt van kwantitatieve onderzoeksgegevens voortkomend uit andere door I&O Research uitgevoerde marktonderzoeken

6.

Drie casestudies

Het eerste deel van de casestudies biedt een beschrijving van de lokale marktsitua-tie, waarbij diverse kenmerken van de markt worden gepresenteerd. Vervolgens is dieper ingegaan op de marktverplaatsing waarbij het proces rond de marktverplaat-sing wordt gereconstrueerd en geëvalueerd.

De keuze voor de drie markten is in overleg met de opdrachtgever gemaakt, waarbij de volgende uitgangspunten zijn gehanteerd:

• een markt die sinds een aantal weken op een nieuwe (tijdelijke) locatie staat;

• een markt die sinds een aantal maanden op een nieuwe (tijdelijke) locatie staat;

• een markt die verplaatst is geweest en weer is teruggekeerd op de ‘oude’ loca-tie.

Op basis van de bovenstaande uitgangspunten zijn de markt in Hardenberg (een recent verplaatste markt), de markt in Zaandam (al enige tijd verplaatst) en de markt in Almere-Centrum (na een periode van verplaatsing weer teruggeplaatst) geselec-teerd.

Per case is een globaal beeld geschetst van de lokale marktsituatie. Hierbij gaat het onder meer om de marktsituering, -omvang en branchering. Gebruik wordt gemaakt van landelijke beschikbare informatie. Ook is informatie verzameld bij de drie ge-meenten. Bij de analyse van de lokale marktsituatie is tevens aandacht besteed aan de marktverplaatsing, waarbij onder meer de aanleiding voor verplaatsing van de markt en planvorming aan de orde komen.

Voor het in beeld brengen van effecten en aandachtspunten van langdurige markt-verplaatsingen is per markt een aantal gesprekken gevoerd met diverse belangheb-benden. Voor de evaluatie zijn vertegenwoordigers van de volgende onderzoeks-groepen geïnterviewd:

• lokale overheid: beleidsmedewerkers, -adviseurs, marktmeesters die bij de marktverplaatsing betrokken zijn;

• participanten en betrokken belangenverenigingen: lokale marktvereniging, on-dernemers- of winkeliersverenigingen.

6 I&O Research, Markt in zicht!, resultaten van landelijk marktonderzoek, in opdracht van de Centrale

Vereniging voor de Ambulante Handel (2004).

I&O Research, Marktzicht 2006, resultaten werknemers- en bezoekersenquête, in opdracht van de Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (2006).


38

De evaluatie maakt inzichtelijk hoe betrokkenen het proces van de verplaatsing van de markt hebben ervaren. In de gesprekken is onder meer aandacht besteed aan:

1. de economische betekenis van de markt (verzorgingsfunctie, wisselwerking met andere functies);

2. de infrastructurele aanpassingen die plaatsvinden of hebben plaatsgevonden op of rond het marktterrein;

3. de marktverplaatsing (hoe uitgevoerd, verlopen); 4. ingeschatte effecten van marktverplaatsing (voor consumenten, ondernemers, markt als geheel, overige omliggende horeca en detailhandel, gemeente);

5. knelpunten, verbeterpunten en aanbevelingen.

In totaal zijn per markt vier gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van partij-en die betrokken waren bij de marktverplaatsing. De betrokkenen zijn in overleg met de opdrachtgever en eventueel de geselecteerde gemeenten geselecteerd. Een ervaren onderzoeker heeft deze gesprekken gevoerd. Conform de privacywetgeving zijn de namen en (soms) functies van respondenten niet in de rapportage vermeld.

Meten economische meerwaarde

We weten al veel van de marktbezoeker. Alle gegevens over zo’n 30 markten in Nederland die we in opdracht van CVAH in 2004 hebben verzameld en in 2006 heb-ben verzameld onder prijswinnaars van een geheel verzorgd marktbezoek, zijn voor zover van toepassing gebruikt voor dit onderzoek. Met name de cijfermatige onder-bouwing van de synergie tussen winkels en markt kan hiermee in kaart gebracht worden.

Daarnaast is nog een extra stap gezet. Om de economische meerwaarde van mark-ten in kaart te brengen, is meer inzicht nodig in de samenstelling en omvang van binnenstadsbezoekers in relatie tot het marktbezoek. Hierbij zijn drie doelgroepen te onderscheiden:

• bezoekers die alleen voor de markt naar de binnenstad komen (marktgericht);

• bezoekers waarvoor de markt een aanvullend bezoekdoel is (marktgeoriën-teerd);

• en bezoekers die niet of nauwelijks georiënteerd zijn op de warenmarkt (markt-gevoelig).

De bestedingen van deze drie groepen bieden een handvat voor het berekenen van effecten op de binnenstedelijke omzet als de markt verdwijnt of verplaatst wordt. Om deze effecten te meten is een face-to-face enquête afgenomen onder bezoekers van de markt in Almere. In de bezoekersenquête is een aantal vragen voorgelegd over bezoekgedrag en is een aantal vragen gesteld over de verplaatsing van de markt en daaraan gekoppeld de marktoriëntatie.

Schema 1 Onderdelen van de vragenlijst.

bezoekgedrag persoonskenmerken

bezoekmotieven

bestedingen

combinatiebezoek

marktverplaatsing

marktlocatie

oordeel marktverplaatsing

verandering in marktoriëntatie


39

Rapportage

De rapportage kent een kwalitatief deel (casestudies) en een kwantitatief deel (en-quêtering). Het kwalitatieve deel is er sterk op gericht inzichtelijk te maken wat effecten zijn van marktverplaatsingen en gemeenschappelijke knelpunten, proble-men en oplossingsrichtingen in beeld te brengen. Door een kwantitatieve compo-nent aan het onderzoek toe te voegen, ontstaat inzicht in de economische betekenis van de markt. Het biedt een handvat voor het berekenen van effecten op de bin-nenstedelijke omzet als de markt verdwijnt, of verplaatst. De uitkomsten van beide onderzoeksonderdelen zijn vervolgens integraal geanalyseerd op basis waarvan con-clusies en aanbevelingen zijn geformuleerd ten aanzien van langdurige verplaatsin-gen van markten.


40

1. Gesprekspartners casestudies

Markt Almere-Centrum:

• Dhr. G. Kuijlenburg - PADT Openbare ruimte, projectleider openba - re ruimte Stadshart

• Dhr. D. Janssen - CVAH - afdeling Flevoland, marktkoopman

• Mevr. J. Sondern - Gemeente Almere, beleidsmedewerker detail - handel

• Dhr. M. Stap - Ondernemersvereniging Stadshart Almere, horecaondernemer

Markt Zaandam:

• Dhr. R. Buijvoets - Gemeente Zaandam, wijkmanager

• Dhr. R. Mulder - Ondernemersvereniging City Center, horecaondernemer

• Mevr. A. Nicolás Gnodde - Gemeente Zaanstad, procesmanager Inverdan

• Dhr. A. Ros - CVAH - afdeling Zaanstad, oud-marktkoopman

• Dhr. H. Visscher - Gemeente Zaanstad, marktmeester

Markt Hardenberg:

• Dhr. M. Hassani - CVAH – afdeling Almelo, marktkoopman

• Dhr. J. Dunnewind - Gemeente Hardenberg, beleidsmedewerker afdeling Ruimte & Economie

• Dhr. H. du Mez - Handelsvereniging Hardenberg, winkelier

• Dhr. J. Zweers - Gemeente Hardenberg, marktmeester


41

2. Marktverplaatsing vanuit consumentenoptiek

Inleiding

Eén van de steden waar de markt tijdelijk is verplaatst, is Almere-Centrum. De markt is voor een groot deel verplaatst geweest van het Stadhuisplein naar de nabijgele-gen Grote Markt. Via een face-to-face enquête onder bezoekers van de markt is een beeld geschetst van de effecten van deze marktverplaatsing: zowel monetair als affectief (gevoelsmatig). Gaan mensen even vaak naar de tijdelijke marktlocatie als de vaste locatie? En wat is de invloed van de marktverplaatsing op het bezoek aan de binnenstad? Uiteraard wordt ook de tevredenheid van de marktbezoekers over (aspecten van) zowel de tijdelijke als de vaste markt in kaart gebracht.

Marktbezoek in combinatie met andere activiteiten

In deze paragraaf wordt het effect van een markt in de binnenstad onderzocht. Hoe vaak gaan mensen naar de markt? Combineren consumenten een bezoek aan de markt met een bezoek aan andere winkels in de binnenstad van Almere-Centrum? En wat zijn de gemiddelde bestedingen in de binnenstad en op de markt?

Veel bezoekers komen vaak op de markt De markt in Almere-Centrum vindt op woensdag en op zaterdag plaats. Het over-grote deel van de marktbezoekers is frequent bezoeker: 46 procent tenminste een keer per week, 33 procent zelfs twee keer per week (figuur 1). Een op de tien be-zoekers (11 procent) komt één keer per maand. Slechts 3 procent van de responden-ten komt normaal niet op een markt.

Figuur 1 Hoe vaak doet u gemiddeld inkopen op de markt (n=149)?

3%

3%

11%

4%

46%

33%

0% 25% 50% 75% 100%

doorgaans nooit

< 1x per maand

1x per maand

1x per 2 weken

1x per week

2 keer per week

Marktbezoekers kopen vooral dagelijkse producten op de markt Marktbezoekers besteden gemiddeld 16 euro per bezoek aan dagelijkse artikelen (groenten, fruit, brood) op de markt. Aan niet-dagelijkse artikelen (onder meer bloemen, kleding en schoenen) wordt gemiddeld bijna 11 euro besteed.


42

Voor de bestedingen in het dagelijkse segment weet het merendeel van de markt-bezoekers een bedrag te noemen waarvan tweederde deel van de bezoekers aan-geeft gemiddeld 15 euro of minder op de markt te besteden aan dagelijkse artike-len. Voor niet-dagelijkse artikelen geldt dat een groot deel van de marktbezoekers geen gemiddelde bestedingen noemt. Daarnaast geeft iets meer dan 10 procent concreet aan, niets uit te geven aan niet-dagelijkse aankopen op de markt.

Figuur 2 Hoeveel besteedt u gemiddeld per bezoek aan de markt (dagelijks n=149; niet-dagelijks n=149)?

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

0 euro

< 5 euro

6-10 euro

11-15 euro

16-20 euro

21-25 euro

26-30 euro

>31 euro

w.n./g.a.

dagelijkse artikelen

niet-dagelijkse artikelen

Tweederde deel komt speciaal voor de markt Natuurlijk is aan de respondenten gevraagd of zij speciaal voor de markt naar de binnenstad van Almere-Centrum kwamen. Zes op de tien (62 procent) gaf aan dat dit het geval was (figuur 3).

Figuur 3 Komt u speciaal voor de markt naar de binnenstad (n=149)?

ja

62%

nee

38%

Mensen die niet speciaal voor de markt komen, gaan winkelen Aan bezoekers van de markt die niet speciaal voor de markt zijn gekomen, is ge-vraagd wat dan wel hun voornaamste bezoekreden was (figuur 4).


43

Bijna zes op de tien bezoekers (58 procent) geeft aan dat dit het bezoek van één of meerdere winkels was. Verder vormt voor 17 procent horeca het belangrijkste be-zoekdoel. Bij ‘andere redenen’ is onder meer een bezoek aan de bibliotheek ge-noemd.

Figuur 4 Wat is wel uw belangrijkste reden om naar de binnenstad van Almere-Centrum te komen (n=59)?

10%

2%

5%

8%

17%

58%

0% 25% 50% 75% 100%

anders

zakelijk bezoek

werkt er

woont in buurt

horecabezoek

winkelbezoek

Marktbezoek vaak gecombineerd met bezoek aan winkels Een grote meerderheid van de marktbezoekers combineert een bezoek aan de markt met winkelbezoek. Gemiddeld geeft bijna de helft (48 procent) aan dit altijd te doen, 36 procent doet dit soms. De ligging van de markt ten opzichte van de winkels is hierbij natuurlijk belangijk; de markt in Almere-Centrum - zowel de verplaatste als teruggeplaatste markt - is ook ingebed in het kernwinkelapparaat. Een kleiner deel van de mensen (16 procent) komt blijkbaar alleen voor de markt naar de binnenstad van Almere-Centrum.

Figuur 5 Combineert u een bezoek aan de markt ook met winkelbezoek in het centrum van Almere (n=149)?

61%

39%

37%

36%

2%

25%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Niet speciaal voor

markt naar

binnenstad

Speciaal voor markt

naar binnenstad

ja, altijd ja, soms nee

Van doelgerichte marktbezoekers - degenen die speciaal voor de markt naar de binnenstad zijn gekomen, geeft driekwart aan ook winkels te bezoeken (zie figuur 5).


44

Hoewel dit aandeel lager is dan degenen die aangeven niet speciaal voor de markt te zijn gekomen, geeft dit toch blijk van de sterke wisselwerking die bestaat tussen markt en winkels.

Uit een in 2006 gehouden enquête onder bezoekers van diverse markten in Nederland komt een overeenkomstig beeld naar voren

7. Zo geeft 47 procent aan

marktbezoek altijd te combineren met winkelbezoek terwijl nog eens 42 procent beide bezoekdoelen soms combineert.

Mensen besteden meer in winkels Aan de marktbezoekers die hebben aangegeven een bezoek aan de markt ook te combineren met winkelbezoek, is gevraagd wat men daar dan gemiddeld besteedt (figuur 6). Voor dagelijkse artikelen is dit gemiddeld ongeveer 24 euro. Voor niet-dagelijkse artikelen ligt het gemiddelde bedrag met 41 euro een stuk hoger. Relatief veel marktbezoekers geven trouwens geen bestedingsbedrag ten aanzien van win-kelbezoek. Dit geldt vooral voor niet-dagelijkse winkelaankopen.

Figuur 6 Hoeveel besteedt u gemiddeld in winkels (dagelijks n=125; niet-dagelijks n=125)?

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

0 euro

10 euro en lager

11-20 euro

21-40 euro

41 euro en hoger

w.n./g.a.

dagelijkse artikelen

niet-dagelijkse artikelen

Ook hier geldt dat de in 2006 gehouden enquête onder bezoekers van diverse markten in Nederland een vergelijkbaar beeld toont. Uit dit onderzoek blijkt namelijk dat men gemiddeld aan een winkelbezoek, dat is gekoppeld aan een marktbezoek, 25 euro aan dagelijkse boodschappen en 38 euro aan niet-dagelijkse boodschappen besteedt.

Marktbezoek minder vaak gecombineerd met horeca Ongeveer een kwart van de marktbezoekers gaat of denkt erover om een café of restaurant te gaan bezoeken. Het grootste deel (72 procent) geeft aan dit niet van plan te zijn. Aan de mensen die deze vraag met ‘ja’ beantwoordden, is gevraagd hoeveel geld zij daar dachten te gaan besteden. Gemiddeld lag dit bedrag op onge-veer 16 euro.

7 I&O Research (2006), Marktzicht 2006; Resultaten werknemers- en bezoekersenquête, in overleg met

CVAH.


45

Als voornaamste reden(en) om marktbezoek niet met een bezoek aan café of res-taurant te combineren, geven meerdere mensen aan dat men hier geen behoefte aan heeft of dat men hiervoor geen tijd heeft. Ook de prijzen van de horeca (te duur) zijn meerdere malen als reden genoemd.

Tevredenheid over de markten

In de laatste paragraaf van dit hoofdstuk worden de tijdelijke markt en de huidige markt met elkaar vergeleken. Zijn er verschillen in tevredenheid over bijvoorbeeld de looppaden, de sfeer en natuurlijk de locatie?

Huidige markt: veel tevredenheid over kooplieden en locatie De marktbezoekers zijn het meest tevreden over de marktkooplieden. Maar liefst 96 procent is (zeer) te spreken over de standhouders. Ook de locatie van de markt stemt veel marktbezoekers tot tevredenheid; het aandeel marktbezoekers dat zegt hierover zeer tevreden te zijn, is het grootst van alle acht aspecten.

Minder bezoekers van de markt zijn tevreden over de breedte van de looppaden: 57 procent is hier tevreden over. Weinig tevredenheid is er ook ten aanzien van aanvul-lende voorzieningen zoals bankjes en toiletten. Dit is echter een aspect dat voor veel markten in Nederland geldt. Marktbezoekers zijn hier overwegend zeer beperkt over te spreken.

Mensen minder tevreden over locatie tijdelijke markt Dezelfde vragen zijn ook gesteld over de tijdelijke marktlocatie. Ook hier geldt dat de marktkooplieden het hoogst gewaardeerd zijn, 94 procent van de bezoekers was (zeer) tevreden over hen (figuur 7). Als tweede kwam bij de tijdelijke markt de varia-tie in het productaanbod, met een tevredenheid van 74 procent. Netheid/hygiëne deed het op de tijdelijke locatie iets slechter met 68 procent (tegenover 81 procent op de weer teruggeplaatste markt).

Figuur 7 Aandeel marktbezoekers dat (zeer) tevreden is over diverse aspecten.

31%

80%

57%

93%

72%

81%

85%

96%

18%

45%

46%

52%

59%

68%

74%

94%

0% 25% 50% 75% 100%

aanvullende voorzieningen

indeling van de markt

breedte looppaden

locatie van de markt

sfeer/gezelligheid

netheid/hygiëne

variatie in het productaanbod

marktkooplieden

verplaatste markt

huidige markt

De meest opvallende verschillen zijn waarneembaar bij de locatie en indeling van de markt: iets meer dan de helft (52 procent) van de bezoekers van de tijdelijke markt is hier (zeer) tevreden over, bij de teruggeplaatste markt is dat 93 procent. Bij de inde-ling van de markt is het verschil tussen de verplaatste markt en de huidige markt 35 procentpunten in het voordeel van de huidige markt.


46

De aanvullende voorzieningen doen het ook op de tijdelijke locatie het slechtst (60 procent is hier (zeer) ontevreden over), terwijl op de teruggeplaatste markt het me-rendeel een neutraal oordeel heeft. De breedte van de looppaden wordt op de hui-dige locatie hoger gewaardeerd (57 procent (zeer) tevreden, ten opzichte van 46 procent op de tijdelijke).

Verplaatsing van de markt heeft bij eenderde invloed op oordeel Tweederde (67 procent) van de mensen vindt dat de verplaatsing van de markt hun oordeel over de markt niet beïnvloed heeft. Daarnaast heeft 17 procent hierdoor een (zeer) positief oordeel gekregen en 16 procent van de marktbezoekers een (zeer) negatief oordeel. Tot degenen die aangeven dat de verplaatsing het markt-beeld negatief heeft beïnvloed, behoren vooral bezoekers die speciaal voor de markt naar de binnenstad zijn gekomen.

Figuur 8 Heeft de verplaatsing van de markt in Almere uw oordeel over de markt in Almere positief of negatief beïnvloed (n=147)?

17%

68%

16%

0% 25% 50% 75% 100%

(zeer) positief

neutraal

(zeer) negatief

Marktbezoekers unaniem over beste locatie voor een markt Op de vraag: wat vindt u de beste locatie voor een markt antwoordde vrijwel ieder-een (98 procent) dat dit centraal in de binnenstad moest zijn. Twee procent vindt dat een markt beter aan de rand van de stad of in een woonwijk gelegen kan zijn.

Ook uit de enquête onder marktbezoekers komt een sterke voorkeur voor de bin-nenstad naar voren; 84 procent vindt namelijk dat de markt bij voorkeur gevestigd dient te zijn in de binnenstad/centrum

8.

Communicatie over verplaatsing van de markt

Negen op de tien mensen wist dat de markt verplaatst werd Het overgrote deel van de marktbezoekers (87 procent) wist dat de markt tijdelijk verplaatst zou worden. Slechts 13 procent zei dit eerst niet te hebben geweten. Hierbij geldt dat 91 procent van de bezoekers die speciaal voor de markt naar de binnenstad van Almere-Centrum is gekomen, wist van de marktverplaatsing. Bij de overige bezoekers wist 79 procent dat de markt verplaatst ging worden.

De meeste mensen noemen ook de Grote Markt als tijdelijke locatie. Andere aan-duidingen zijn ‘achter het politiebureau’, ‘Stadhuisplein’ en ‘een ander plein’ Een aantal mensen wist de tijdelijke locatie van de markt toch niet te duiden.

8 I&O Research (2006), Marktzicht 2006; Resultaten werknemers- en bezoekersenquête, in overleg met

CVAH.


47

Figuur 9 Wist u naar welke locatie de markt tijdelijk verplaatst werd (n=149)?

ja

87%

nee

13%

In de enquête die onderdeel uitmaakte van de marktkaravaan 2006 is ook aan marktbezoekers gevraagd of ze bij een verplaatsing van de markt op de hoogte waren/zijn van de nieuwe tijdelijke locatie van de markt. Driekwart geeft hierbij aan te weten naar welke locatie de markt was/is verplaatst

9.

Bezoekers: ‘communiceer een verplaatsing van de markt!’ In een open vraag konden de marktbezoekers aangeven wat volgens hen de belang-rijkste aandachtspunten zijn bij de verplaatsing van een markt. Het grootste deel antwoordde, in variaties, dat een verplaatsing ‘duidelijk moet worden aangegeven’. Duidelijkheid in de communicatie wordt door marktbezoekers op waarde geschat (waar, waarom, wanneer). Het bij elkaar houden van de markt is ook door diverse bezoekers van de markt genoemd. Zij geven hierbij aan het van belang te vinden dat een markt bij een verplaatsing niet versnippert. Dit geldt voor de markt als ge-heel maar ook voor marktkramen afzonderlijk. De markt en ook de marktkramen dienen goed vindbaar te zijn.

Ook een goede bereikbaarheid van en parkeergelegenheid bij de tijdelijke marktlo-catie zijn meerdere keren genoemd. Verder is ook een aantal aspecten ten aanzien van de invulling van de markt als aandachtspunt benoemd zoals de breedte van de looppaden, de mate van egaal zijn van de ondergrond en de aanwezigheid van voorzieningen.

In bijlage 4 is een volledig overzicht opgenomen van de door marktbezoekers ge-noemde aandachtspunten bij een langdurige verplaatsing van de markt.

9 I&O Research (2006), Marktzicht 2006; Resultaten werknemers- en bezoekersenquête, i.o.v. CVAH.


48

3. Aandachtspunten marktverplaatsing

Door marktbezoekers genoemde aandachtspunten marktverplaatsing • 1 plek aanhouden

• Aantal kramen behouden, continuïteit

• Aantrekkelijk maken

• Advertenties

• Alles bij elkaar houden (2x)

• Alles bij elkaar houden, niet opsplitsen

• Alles nog aanwezig

• Bankjes voor ouderen

• Bekend maken waarheen

• Bereikbaar (2x)

• Bereikbaarheid openbaar vervoer

• Berichtgeving over verplaatsing

• Beter aangeven, moeilijk stalletjes te vinden

• Bijeenhouden, niet te ver uit centrum

• Breder en egaler (voor rolstoelers)

• Bredere paden

• Communicatie met consument

• Dat alles nog aanwezig is

• Dat het een eenheid blijft

• Dat het een geheel blijft, in de binnenstad

• Dat het overzichtelijk blijft

• Dat het vermeld wordt

• Dat je gewoon alles kunt halen

• De indeling, niet meer zover uit elkaar

• De markt verspreiden over meerdere plekken

• Dichtbij de oude markt

• Dichtbij het winkelcentrum houden

• Dichtbij oude plek

• Duidelijk aangeven

• Duidelijk aangeven wat waar is te vinden

• Duidelijke locaties

• Duidelijker afkondigen

• Eerdere inlichtingen, marktkoopmannen horen een zelfde soort plek te krijgen

• Geen

• Geen, was goed zo

• Gezelligheid

• Gezelligheid moet blijven

• Goed bereikbaar, beloopbaar, toegankelijk voor minder validen

• Goed de locaties duidelijk maken

• Goed te bereiken (straal 500 meter)

• Goede berichtgeving over locaties van kraampjes

• Goede parkeergelegenheid, goedkoop

• Het moet op 1 locatie blijven, en niet opgedeeld worden

• Hou alles bij elkaar, met kraampjes opdelen

• Hou de structuur gelijk

• Hou de structuur in stand

• IJzeren zijn gevaarlijk / glad

• In de buurt van de oude

• Klanten moeten op de hoogte zijn

• Kramen zelfde volgorde

• Locaties duidelijk

• Locaties van kraampjes

• Looppaden moeten breder

• Maakt niet veel uit, loopt alleen over markt als het op de route is

• Mag niet te ver uit elkaar liggen, vooral voor mensen die slecht ter been zijn

• Makkelijk toegankelijk

• Makkelijk wandelen

• Markt als één geheel houden, niet splitsen

• Meer borden, parkeergelegenheid

• Meer info naar het publiek, plus meer argumentatie


49

• Meer ruimte

• Meer sfeer, draaiorgel

• Meer toiletten en bankjes

• Min mogelijk veranderingen

• Moet gezellig blijven, iets knusser, weet niet precies hoe

• Moet in de buurt blijven

• Niet van toepassing

• Niet opdelen, 1 geheel houden

• Niet steeds zelfde

• Niet te vaak

• Niet versnipperd

• Om de marktkooplui denken, en hun laten beslissen

• Openbare toiletten, hygiënisch

• Overzicht

• Overzicht bewaren, goed locaties aangeven

• Paden breder

• Paden breder, meer variatie

• Paden breed genoeg houden

• Parkeergelegenheid, bereikbaarheid

• Parkeervoorzieningen

• Pinapparaat

• Probeer het dichter bij elkaar te houden

• Promotie

• Ruimte van looppaden

• Sfeer

• Structuur behouden en bankjes en toiletten plaatsen

• Te rommelig

• Tijdig doorgeven

• Vakkundige marktmeester

• Variatie in artikelen (plantenboer)

• Vaste plekken behouden, in toekomst uitbreiden

• Veel reclame voor maken

• Vloer egaal

• Waren niet verdeeld/versnipperd

• Weer wat meer ruimte tussen de kraampjes

• Weet niet

• Wel nabij winkels

• Zo dicht mogelijk bij centrum

• Zorg voor meer voorzieningen, vooral afvalbakken


50

4. Profiel respondenten markt Almere-Centrum

Tabel 1 Vervoer naar de markt.

vervoersmiddel %

te voet 12%

fiets 31%

auto 33%

bus 17%

trein 3%

overig 3%

Tabel 2 Persoonskenmerken respondenten.

%

geslacht

man 32%

vrouw 68%

leeftijd

jonger dan 20 jaar 0%

20 t/m 34 jaar 11%

35 t/m 44 jaar 20%

45 t/m 54 jaar 29%

55 t/m 64 jaar 18%

65 jaar en ouder 22%

herkomst

Almere 93%

elders 7%


51

5. Adressenlijst

Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) Nieuwe Parklaan 72-74 Postbus 90703, 2509 LS Den Haag T 070 338 56 00 F 070 338 57 11 E [email protected] I www.hbd.nl Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (CVAH) Stevinweg 2 Postbus 47, 3890 AA Zeewolde T 036 540 99 45 F 036 540 97 19 E [email protected] I www.cvah.nl FNV Bondgenoten Varrolaan 100 Postbus 9208, 3506 GE Utrecht T 030 273 82 22 F 030 273 82 25 E [email protected] I www.fnvbondgenoten.nl CNV Dienstenbond Polarisavenue 175 Postbus 3135, 2130 KC Hoofddorp T 023 565 10 52 F 023 565 01 50 E [email protected] I www.cnvdienstenbond.nl

Nieuwe Parklaan 72 - 74

Postbus 90703

2509 LS Den Haag

T 070 338 56 00

F 070 338 57 11

E [email protected]

I www.hbd.nl

Markten: overal thuis? - CVAH...2.2. Checklist 5 2.3. Bepaling economische meerwaarde van de markt 9...

Documents

Transcript of Markten: overal thuis? - CVAH...2.2. Checklist 5 2.3. Bepaling economische meerwaarde van de markt 9...