VE

BO

VIS

IEm a g a z I n E

28d e c e m b e r 2 0 0 9

uit

ga

ve

va

n v

eb

o b

un

sc

ho

te

n

Voormalige Zuiderzeebodem

stevige basis voor tv-programma

Uitgelicht: de afdeling Verkoop

De samengestelde betonlatei

nader onderzocht

Veenendaal, stad van

(Vebo) Staal

Waar de kanonnen zwijgen,

spreekt de stedelijke vormgeving

stonden in het artikel over ‘Wonen in de

Wolken’ (zie vebo visie 19, op onze web-

site) onze staalproducten centraal, in dit

artikel gaat het om beton. het project

dat door ‘van Kavel tot Kasteel’ drie

maanden lang werd vastgelegd met de

camera’s, betreft ‘Zuiderzee op Zuid’, in

biddinghuizen.

Romeins villadorp

altie bolt, projectleider bij Dura vermeer

bouw hengelo bv, vertelt: “Zuiderzee op

Zuid ligt op de scheiding van land en

water. sterker nog: eens was dit de zee-

bodem. Door inpoldering is het land ver-

overd op de zee. Dit project wordt

geheel buitendijks gebouwd. alleen al

daarom is het uniek; dit wordt vrijwel

nergens meer toegestaan. Maar het 160

recreatieappartementen tellende pro-

ject is ook uniek in andere opzichten. De

vormgeving is uitzonderlijk, met zijn

zeer flauwe dakhellingen en enorme

overstekken. het krijgt wel wat weg van

een Romeins villadorp. Door talloze

hoek- en kilkepers ontstaan steeds weer

wisselende daklijnen.

ook de ligging, gaf ik al aan, is uitzon-

derlijk. Waar nu nog de bouwwegen

lopen, klotst straks het water van het

veluwemeer tegen de appartementen-

blokken aan. elk blok heeft zijn eigen

steigers, vanwaar de mensen in hun

boten kunnen stappen. en wat het pro-

ject voor ons ook uniek maakte, was het

materiaalgebruik. er kwam van alles in

voor: gietbeton met breedplaatvloeren,

metselwerkgevels met aluminium kozij-

Voormalige Zuiderzeebodem stevige basis voor tv-programma

‘Wonen in de Wolken’ en ‘Van Kavel tot Kasteel’ zijn beide reality tv-programma’s. In deze

programma’s worden mensen met de tv-camera gevolgd tijdens het najagen van hun

droomwoonwens. De gesponsorde programma’s hebben voornamelijk tot doel een grote

publiciteit rond het betreffende bouwproject te genereren. nóg een overeenkomst: voor

projecten van beide tv-programma’s leverde Vebo de nodige producten.

Project:

160 luxe recreatieappartementen en -penthouses ‘Zuiderzee op Zuid’, biddinghuizen

opdrachtgever:

Zuiderzee op Zuid b.v.

aannemer:

bouwcombinatie veluwemeer v.o.f. (Dura vermeer bouw hengelo b.v., aannemersbedrijf bramer b.v., bouwbedrijf Roosdom tijhuis b.v.)

architect:

hooft graafland architecten v.o.f., i.s.m. achterbosch architectuur

constructeur:

stoel Partners bouwtechniek b.v., Zwolle

Rayonmanager vebo:

Frank Ruizendaal

Werkvoorbereiders vebo:

Wiebe Mulder, Michiel Meester, Johan den breejen

P R O j E c t > 2 • 3

nen, staal, heel veel hout (o.a. voor hsb-

gevels, galerijen, gevelbekleding en

omtimmeringen van de balkons) en uiter-

aard prefab beton.”

Weinig ruimte

“vebo leverde naast de standaard afdek-

bandjes ook veel maatwerk”, gaat de heer

bolt verder. “Dit ging om flinke gevel-

elementen met een toog erin, kolommen

waarop de houten galerijdragers steunen

en balkonplaten. niet alleen de houten

galerijdragers steunen op de kolommen,

ook de gevelelementen doen dat. Zij vor-

men op hun beurt weer de constructie

waar de eerste galerij (van de tweede

woonlaag) door gedragen wordt. het was

dus zaak om in het prefabbeton de nodige

stabiliteit te krijgen. omdat het hoge,

smalle elementen zijn, was dat een uitda-

ging tijdens de montage. er was geen ruim-

te om ze te schoren en de stijve verbin-

dingspunten lieten weinig mogelijkheid tot

correctie. bovendien moesten de elemen-

ten zo veel mogelijk in één doorlopende lijn

komen te liggen. Door hierover veel met

vebo van gedachten te wisselen, zijn we

uiteindelijk gezamenlijk tot de meest opti-

male vormgeving en constructie gekomen.

het was lastig, maar nu het eenmaal alle-

maal staat, geef ik toe: het is een plaatje.

ook de kolommen waren voor vebo geen

alledaagse klus. het zijn eigenlijk meer

ornamentachtige poeren, uitgevoerd in

titaanwit. Wat de balkonplaten onder-

scheidt, was de grootte. Ze waren echt

enorm, met hun gewicht van 7 tot 9 ton.”

Lopend over de bouwplaats wijs ik naar de

betonnen trapelementen, met houten tre-

den daartussen. De heer bolt vult aan:

“inderdaad, die elementen heeft vebo ook

nog geleverd. Je ziet aan alle producten

dat ze met zorg gemaakt zijn. het is echt

fraai schoonwerk met een nagenoeg egaal

lichtgrijze tint, wat er mede toe bijdraagt

dat het hele project een hoogwaardige uit-

straling krijgt.”

Voormalige Zuiderzeebodem stevige basis voor tv-programma

zuiderzee op zuid Zuiderzee op Zuid is een omvangrijk

project van 160 recreatieappartementen

en -penthouses op een unieke locatie.

het complex straalt luxe uit en wordt

gerealiseerd aan de jachthaven van

biddinghuizen, aan het veluwemeer.

ieder appartement onderscheidt zich in

vorm, indeling en oppervlakte. in elk

appartement is, door het aanbrengen

van naar elkaar toe neigende gebogen

wanden, de vorm van een scheepsboeg

te herkennen. via houten galerijen zijn de

ingangen van de appartementen te berei-

ken, een stijl die doorloopt in de entree.

De appartementen beschikken over een

grote, lichte woonkamer met open keu-

ken, 1 tot 3 slaapkamers (variërend per

woningtype), een flinke studeerkamer,

een inpandige berging en een ruim ter-

ras. er is een ondergrondse parkeergara-

ge van 7000 m2.

U I t g E L I c H t

Uitgelicht: de afdeling Verkoop

4 • 5

in de serie ‘uitgelicht’ staat de schijnwerper

deze keer op vebo’s afdeling verkoop. in een

gesprek met commercieel manager gert van

Drie hebben we het over de verkoopfilosofie

alsook over ook een van vebo’s speerpunten:

logistieke ontzorging.

makkie

“eigenlijk heb ik een makkie”, lacht gert

gekscherend. “ik heb zes van onze grootste

klanten onder mijn hoede, klanten die al een

jarenlange relatie met ons hebben en waar-

mee ik kan lezen en schrijven. Maar de buiten-

dienstjongens, die tegelijk ook de binnen-

dienst vormen, samen met vijf fulltime

binnendienstmedewerkers, hebben voor elk

van hun rayon te maken met honderden aan-

nemers! vaak zijn dat verse contacten die ze

over de streep moeten trekken, waarbij ze

vebo veel meer moeten profileren dan ik dat

hoef te doen. Je moet voor dit vak dan ook

niet alleen commercieel georiënteerd zijn,

je moet ook op technisch vlak je mannetje

staan. We verkopen niet alleen producten,

maar ook kennis, kunde, ervaring en oplos-

singen. onderscheidend in ons verhaal naar

elke potentiële klant is sowieso het feit dat

we alles in eigen huis doen. het maken van

houten en stalen mallen, het maken van

gevelstaalwerk, betontechnologisch onder-

zoek, productontwikkeling en -innovatie,

reken- en tekenwerk, we doen het allemaal

zelf. Wat niet alleen de kwaliteit van onze

producten en hun onderlinge detaillering

ten goede komt, maar waardoor de klant

ook maar één aanspreekpunt heeft.”

Logistieke ontzorging

een absoluut uniek punt is de logistieke ont-

zorging die vebo biedt. “Dit is echt iets waar-

op we ons onderscheiden van andere aan-

bieders in nederland”, gaat gert verder. “We

gaan dit dan ook vanaf nu duidelijker in de

markt roepen: ‘vebo biedt opdrachtgevers

een logistieke ontzorging die geen ander kan

bieden.’ en dat gaat veel verder dan alleen op

tijd leveren. er vallen ook zaken onder als

uitleveren per bouwblok, per bouwlaag,

uitlevering op lastige plaatsen.

Maar misschien nog wel belangrijker: door

afstemmingsverschillen tussen bouwpartijen

op te vangen, kunnen wij voor opdracht-

gevers wezenlijk op faalkosten besparen.

Kern is het rekening houden met het bouw-

tempo. ik noem een voorbeeld. De breed-

plaatvloeren komen conform planning in

week 16, waarna wij in week 17 uitleveren.

nu blijkt dat de vloerenleverancier drie weken

later uitlevert. Dan wil dat niet zeggen dat de

klant drie weken met onze producten op de

bouwplaats in z’n maag zit. bel ons op tijd en

wij zorgen ervoor dat wij weer netjes aan-

sluiten op de bouwtrein, in dit geval op de uit-

levering van de breedplaatvloeren. vebo kan

dus op alle fronten de zorg op de bouwplaats

wegnemen. openstaan voor behoeftes van

klanten om zo de onkosten weer verder naar

beneden te brengen, is vanaf heden nog veel

meer een hot item geworden in onze bedrijfs-

voering.”

Waarmaken wat je kan

een andere kracht van vebo is het kunnen

aanbieden van prefab beton samen met

ondersteunend staalwerk. gert: “De

afstemming van onze producten in beide

productgroepen is optimaal door nauwe

samenwerking van verkoop met de werk-

voorbereidings- en calculatie afdelingen van

beton en staal. Door het nauwe samenwerken

weten we als verkoopteam wat wel en niet

mogelijk is. Waarmaken wat je kan, eerlijk zijn

in wat niet mogelijk is. ons credo is: werk

sámen met je relatie en streef naar een

gemeenschappelijk doel. als dat niet parallel

loopt bij beide partijen, dan hoef je wat ons

betreft niet eens te beginnen. voorbeeld: ik

ontmoette op de bouwbeurs een vaste relatie

die op een bierviltje de prijs schreef van een

opdracht die hij bij ons wilde onderbrengen.

“Daarvoor mogen jullie het maken.” “Dat dacht

ik niet”, was mijn antwoord. Later die dag zijn

we nog even gaan praten over deze situatie en

heb ik de klant duidelijk gemaakt dat we het wel

wilden doen, maar dan zonder alle toegevoeg-

de waarden die hij gewend was. hierop ant-

woordde hij dat dát eigenlijk niet de bedoeling

was. hieruit bleek dat ons doel (optimaal

eindresultaat tegen een reële prijs) en het doel

van de klant (zíjn prijs) niet overeenkwamen.

Met een extra doorrekening brachten we ons

standpunt de dag erna nogmaals onder zijn

aandacht. Dan kom je als bedrijf geloofwaardig

over. Daarom hebben we die klant ook nu nog!”

totaalplaatje in bouwteam

consequent zijn in deze tak van sport is essen-

tieel. Dat heeft ook weer alles met dat credo

te maken. gert: “consequent op tijd, tegen

een reële prijs (dus niet per se de laagste!) je

producten leveren voor een kwalitatief zo hoog

mogelijk eindresultaat. geef altijd op alle fron-

ten een reële voorstelling van zaken, schets je

klant het totaalplaatje. heel belangrijk. Want

sommige klanten zijn geneigd alleen de prijs te

beoordelen. Daarom werken we ook veel in

bouwteam, om met de klant al in het voor-

traject de gehele situatie in kaart te brengen.

het idee bij de klant dat een lage prijs een goeie

deal is, en die denkwijze komt nog steeds vaker

voor dan je zou mogen verwachten, geeft

spanning tussen de inkoopafdeling bij de klant

en onze verkoopafdeling. Wat de klant vaak

niet meeneemt in zijn beoordeling, is onze

verdiscontering van - ik noemde het al - het

totaalplaatje: het complete voortraject, waarin

we alles doorrekenen, details op elkaar afstem-

men enzovoort. een voortraject waarin we

ook nog wel eens (constructie)technische

onmogelijkheden blootleggen. Kijk, waar we

besparingen voor de klant kunnen realiseren,

zullen we dat zeker niet nalaten. Maar koste

wat het kost een lage prijs voorschotelen, dat

doen we dus niet. hoewel we dat verzoek

regelmatig krijgen, zeker gezien de huidige

economische situatie. Maar vebo gaat hierin

alléén mee als duurzaamheid en kwaliteit zijn

gegarandeerd. bij het zoeken naar een lagere

prijs zijn we altijd bereid mee te denken, maar

‘niet tot elke prijs’, om het maar zo te zeggen.”

Knokken

na enig gepeins: “en af en toe heb ik door die

houding wel eens stevige zakelijke conflicten

moeten uitknokken. ik zal een voorbeeld

geven waar ik een van onze langstlopende

relaties aan heb overgehouden. het ging om

het leveren van een fietsbrug van 10 m lang.

De opdracht was 4 segmenten van 2,5 m

binnen drie weken leveren. Dat was op zich al

een uitdaging, maar niet onmogelijk. totdat we

erachter kwamen dat hun opdracht construc-

tief niet haalbaar was. Daarop hebben we een

10 m lange mal moeten maken waarmee de

fietsbrug uit één stuk kon worden gestort.

alleen duurde dat twee dagen langer, waar-

door we twee dagen te laat leverden. Prompt

daarop kregen we een factuur van de klant

voor het schadebedrag van de te late levering.

Die hebben we dezelfde dag nog geaccepteerd,

maar er ook diezelfde dag een factuur van ons

achteraan gestuurd voor exact hetzelfde

bedrag. omschrijving: overwerk en extra ont-

wikkelings- en malkosten. na verdere verduide-

lijking was de zaak gesust, waarna hij opdracht

gaf tot het zeer snel leveren van twee varkens-

ruggen, voor aan weerszijden van de fietsbrug.

twee dagen later had hij ze in huis (ook een

vorm van logistieke ontzorging!). hij belde om

te bedanken voor de snelle levering en vroeg

wat het kostte. niets, zei ik, service. Waarop de

klant zei: “nou snap ik het helemaal niet meer!”

in een gesprek niet veel later bleken we weer

helemaal op één lijn te zitten. We hebben er

een zeer duurzame relatie aan overgehouden.

en het is ook niet zo dat wij per se de wijsheid in

pacht hebben. We willen maar zeggen dat je

vaak eerst naar het begin van het bouwtraject

moet kijken om het eindresultaat te kunnen

zien. Dat is realistischer. Qua prijs, qua kwali-

teit, qua technische haalbaarheid, maar ook in

het kader van de duurzaamheid van je relatie.

ook deze klant zag dat uiteindelijk in. Mooi hè,

hoe dat werkt!”, besluit gert lachend.

In Visie 26 (terug te vinden op onze website) trof u een diepgravender artikel aan

over de stalen latei. nu is het de beurt aan de samengestelde betonlatei om uitgediept

te worden, met name wat betreft twee verschillende testmethoden.

auteur van dit artikel:

dr. ir. a.t. vermeltfoort,

tu eindhoven faculteit bouwkunde.

gesimuleerd lateigedrag

samengestelde lateien worden gemaakt

van voorgespannen betonnen balkjes

met daarop metselwerk. het betonnen

balkje draagt samen met het metselwerk

de belasting. om het gedrag te onder-

zoeken, kunnen laboratoriumproeven of

numerieke computersimulaties worden

uitgevoerd. Met numerieke simulaties

kunnen bepaalde aspecten van het

gedrag beter worden onderzocht, want

eigenschappen en dimensies zijn ‘exact’

vastgelegd en verder zijn er geen

storende praktische invloeden.

bij de uitgevoerde numerieke simulaties

werd de stijfheid van het metselwerk

‘random verdeeld’ over het metselwerk

toegekend, om de variatie van de mate-

riaaleigenschappen in de experimenten

na te bootsen. Daarna werden de gevon-

den schuifspanningen getoetst, waarbij

de sterkte random was verdeeld. De

resultaten van de numerieke simulaties

en de experimenten worden met elkaar

vergeleken.

Experiment en simulatie

bij de proeven die als referentie dienden,

bestonden de proefstukken telkens uit

een vebo prefab betonlatei van 60 mm

dik waarop negen lagen baksteen metsel-

werk in halfsteensverband waren gemet-

seld. Met een lagenmaat van 62,5 mm gaf

dat een totale hoogte van 622,5 mm.

De belasting werd aangebracht met twee

vijzels via twee evenaars, zie figuur 1.

[Figuur 1] proefopstelling.

Figuur 2 toont de geometrie met de vier

verschillende gebieden in het model voor

het metselwerk, de latei en de rolopleg-

gingen. in de proef werden stalen blokken

met draadstangen opgehangen aan de

bovenbalk van het frame. Figuur 3 geeft

een detail van de oplegging op zacht-

board.

materiaaleigenschappen

voor het metselwerk werden Rijswaard

bakstenen en beamix mortel gebruikt.

voor numerieke simulaties moeten eigen-

schappen worden bepaald met kleine

proefstukken die belast worden overeen-

De samengestelde betonlatei nader onderzocht

komstig het metselwerk in de te onder-

zoeken proefstukken. Daarvoor werden

tegelijk met de proefmuren ook proef-

stukken van drie stenen en twee voegen

gemetseld waarmee de schuifsterkte

werd bepaald. gekozen werd voor het

uitvoeren van schuifproeven omdat bij

samengestelde lateien afschuiving

domineert.

het basisidee in dit onderzoek is dat

random sterkte- en stijfheidseigen-

schappen worden toegekend aan het

metselwerk. De eigenschappen van de

latei en de opleggingen werden

constant gehouden. Met een inter-

polatiemethode werd aan de elementen

van het grid in gebiedjes ter grootte

van een steen een randomwaarde

voor e tussen 2000 en

6000 n/mm2 toegekend. Daarmee

werd het stochastische karakter van

het metselwerk nagebootst.

De variatie in kleuren in figuur 4 geeft

een indicatie van de variatie van de toe-

gekende e-waarden.

Simulatieresultaten

omdat afschuiving de overheersende

bezwijkvorm voor dit type proefstukken

is, zie figuur 5, werd eerst de schuifspan-

ningsverdeling over de proefmuur bere-

kend. De schuifspanningsverdeling in de

latei-metselwerkovergang uit de simula-

tie, afgebeeld in figuur 6, maakt duidelijk

dat, zoals verwacht, nabij de oplegging

schuifspanningconcentraties optreden.

in het metselwerk ontstaat een druk-

boog die in zijn aanzet (nabij de opleg-

gingen) via afschuiving krachten over-

draagt aan de roloplegging en aan de

latei (= trekband).

in het metselwerk ontstaat een druk-

boog die hogere spanningen in verticale

(y) richting nabij de opleggingen veroor-

zaakt dan in het midden van de over-

spanning. Door boogwerking wordt min-

der belasting gedragen door het

middendeel van de latei. Dit wordt

bevestigd door scheuren tussen latei en

horizontale lintvoeg. vooral aan de vorm

van de onderrand is te zien dat de latei

[Figuur 2] vier gebieden in het 2D-model: oplegblokken (1 en 4), latei (2) en metselwerk (3). [Figuur 3] oplegging via zachtboard op een stalen blok.

< t E c H n I E K6 • 7

1.0

0.5

0.0

-0.5

0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5

x 109

5.5

5.0

4.5

4.0

3.5

3.0

2.5

562.5detail oplegconditie

q = 100 kN/m2

2800

3

1 2 4

[Figuur 4] verdeling van

de e-waarden tussen 2000

en 6000 n/mm2 over het

metselwerk.

t E c H n I E K 8 • 30

[Figuur 6] absolute waarde van de schuifspanningen op de overgang tussen latei en

metselwerk a) volgens simulatie en b) volgens de aangenomen geconcentreerde belasting

nabij de oplegging.

[Figuur 7] voorbeeld van een vergelijking van

de berekende schuifspanning met de random

toegekende schuifsterkte.

[Figuur 5] vervormde constructie en

afgeschoven stuk metselwerk.

-0,05

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0

sch

uif

span

nin

g

afstand langs latei

b

a

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0

sch

uif

span

nin

g

afstand langs latei

bij de oplegging tegengesteld buigt aan het mid-

den; nog een indicatie dat de constructie via

boogwerking de belasting afdraagt nabij de

oplegging.

De bezwijklast

er werden negen simulaties met telkens andere

verdelingen van de e-waarden uitgevoerd waarna

de schuifspanningen in de lintvoeg tussen latei

en metselwerk werden bepaald en getoetst. in

figuur 7 is als voorbeeld de absolute waarde van

deze schuifspanningen uitgezet tegen de lengte

van de latei. De variatie per simulatie is relatief

klein vergeleken met de maximale waarden.

De sterkte werd geschaald opdat de berekende

schuifspanningscurve aan de schuifsterktecurve

raakt. Zoals verwacht lagen de punten waar de

twee lijnen - sterkteprofiel en schuifspannings-

profiel - elkaar raakten telkens dicht bij de opleg-

gingen.

De uitkomst van de numerieke simulatie staat of

valt echter met de aangenomen schuifsterkte. De

invloed van de oplegdruk speelt hierbij een rol,

want bij een grotere voordruk is de schuifsterkte

ook groter. als met de experimenteel bepaalde

schuifsterkte en de invloed van

normaalspanningen bij de oplegging wordt gere-

kend, komen simulatie- en proefresultaten dicht

bij elkaar.

gemiddeld was de totale bezwijkbelasting in de

experimenten en de simulaties ongeveer 60 kn

bij een overspanning van 2800 mm.

conclusie en vervolg

De gepresenteerde methode is veel belovend voor

de numerieke simulatie van het gedrag van proe-

ven waarbij variatie van eigenschappen wordt ver-

disconteerd.

De schuifspanningsverdeling in het uitwendig sta-

tisch bepaalde model wordt nauwelijks beïnvloed

door variatie van de e-waarden.

De random verdeelde schuifsterkte

beïnvloedt de sterkte aanzienlijk. verder onder-

zoek is nodig naar de invloed van spanningen

loodrecht op de schuif richting.

vervolgonderzoek concentreert zich op a) het

gedetailleerder verklaren van de verschillen tus-

sen experiment en simulatie, b) het effect van het

vrijkomen van energie bij scheurvorming, en c)

de samenwerking van de latei en het metselwerk

na de eerste scheur.

naschrift redactie: in de volgende vebo visie

verschijnt een artikel waarin onze afdeling

Productontwikkeling - Productinnovatie uitlegt hoe vebo

omgaat met deze onderzoeksresultaten in relatie tot de

ce-markering.

c O L U m n > 2 • 9

Zink, zorgend en zachtaardig

Foto

: M. g

raaf

lan

d-v

an e

de, a

mer

sfo

ort

in de wereld van staal en beton gaat het over

kracht, volume en gewicht. Je kunt met deze

materialen bouwen en construeren tot je

ruimtes hebt geïsoleerd om erin te leven,

te werken, te bidden, te bewaren, te leren of te

wonen. Met die materialen leg je infra-

structuur aan voor verkeer en vervoer, voor

vloeistof-, gas- en elektriciteitstransport.

Kortom, het zijn nuttige materialen.

in die wereld vol nuttige toepassingen van

staal en beton tref je vanzelfsprekend nog

veel andere materialen aan. alles hetzelfde is

saai. onze leefomgeving moet afwisselend

zijn. Dus vind je ook hout, plastic, glas en vele

metalen. over een van deze metalen, zink, wil

ik graag eens iets meer vertellen.

metaal

Zink is een zacht metaal, grijs van kleur en

buigzaam. het smelt bij een voor metalen lage

temperatuur van 419 ºc en verdampt al bij

907 ºc. het smelten en opwarmen van zink

kost erg weinig energie. als metaal komt zink

van nature niet in de natuur voor. het metaal

zink dat nu wordt gebruikt, is voor een deel uit

recycling afkomstig, voor een deel uit erts.

Metaalrecycling wordt al lang en veel gedaan,

omdat de eigenschappen van metalen zoals

zink en ijzer door het recycleren niet achter-

uitgaan. De beperking bij het gebruik van

gerecycled zink komt door een gebrek aan

afgedankt zink, zodat bij de huidige vraag nog

altijd een deel uit erts moet komen.

natuur

in de natuur komt de stof zink toch veel voor.

Zink kom je vrijwel overal in de aardkorst en in

de bodem tegen. Ook in waterlopen, zeeën en

oceanen zit deze stof. Levende organismen

gebruiken allemaal zink in hun voeding. veel

van de levensprocessen kunnen niet plaats-

vinden zonder de aanwezigheid van zink.

gebrek aan zink in voedsel (over het algemeen

bevatten vlees en vis meer zink dan groenten

en fruit) is dan ook vaak de oorzaak van ziek-

ten en gebreken bij de bewoners van grote

gebieden in Azië en Afrika. Ook magere oogst-

opbrengsten kunnen door weinig zink in

bodem en mest worden veroorzaakt. uniceF

is met de zinkindustrie in gesprek om bestrij-

dingsprogramma’s van deze zinkdeficiëntie te

kunnen financieren. De zinkindustrie heeft

zich aan dit programma gecommiteerd.

een interessant verschijnsel is de mogelijkheid

van hoger ontwikkelde levensvormen om de

‘zinkvoorraad’ in het lichaam binnen grenzen

te houden. een teveel wordt niet opgenomen

en bij een tijdelijk tekort wordt uit de ‘voor-

raad’ geput. Zink versterkt bij ons het geheu-

gen en het denkvermogen, het heeft er al vóór

onze geboorte en in onze jeugd voor gezorgd

dat we kunnen groeien en helpt moeder na de

zwangerschap goed te herstellen. Zonder

zink zouden smaak en geur slechter worden

waargenomen, en zink helpt bij de afweer van

ziekten. in onderzoek is aangetoond dat ook

een gewone verkoudheid door zink minder

kans heeft.

technisch

in de duizenden jaren dat zink als metaal voor

ons beschikbaar is, zijn veel toepassingen

bedacht. De eerste toepassingen waren nog

als legering. in brons heeft aanvankelijk

meer zink dan tin gezeten. enkele eeuwen

geleden kwam meer zinkmetaal industrieel

beschikbaar. het walsen tot plaat en het gie-

ten in allerlei vorm gebeurde in de 19de

eeuw in Frankrijk in een ‘zinguerie’. er ver-

schenen handboeken voor deze ambachten.

het lage smeltpunt, de makkelijke vervorm-

baarheid en zachtheid werden optimaal

benut. De bekende Parijse daken en veel

ornamenten zijn hier voorbeelden van. Maar

ook bij de ontwikkeling van de techniek

(auto’s, treinen, machines) konden onder-

delen makkelijk precies in de benodigde vorm

van zink worden vervaardigd.

tegenwoordig tref je het metaal zink aan als

bladzink, voor dak- en gevelbedekkingen en

dakgootsystemen. veel meer zink gaat naar

messing, maar het meeste zink wordt gebruikt

voor metallische deklagen, elektrolytisch aan-

gebrachte lagen voor binnentoepassingen en

verfraaiing. Maar veel meer nog (ongeveer de

helft van alle zinkmetaal) wordt gebruikt bij

het thermisch verzinken van staal. Zink

beschermt staal op die manier tegen corrosie

door weer en wind. Zo behoudt staal zijn unie-

ke sterkte voor vele tientallen jaren.

Maar zink beschermt ook beton. Door de

wapening thermisch te verzinken, ontstaat

een nog robuuster en duurzamer bouwpro-

duct, omdat de effecten van corrosie en car-

bonatatie (opneming van koolzuur, ook wel

carbonatie genaamd) vrijwel geen kans meer

krijgen. en zo dankt beton zijn keiharde kwali-

teiten voor een niet onbelangrijk deel aan het

zachtaardige, zorgende zink.

gerard Reimerink,

directeur stichting Doelmatig verzinken,

nieuwegein

Veenendaal, stad van (Vebo) Staal

P R O j E c t 10 • 1 1

In Veenendaal worden in het stadsplan Dragonder Oost twee woontorens gebouwd.

De ene, Sólido, biedt plaats aan 50 appartementen, alle in de koopsector. De tweede

toren, Entrada, herbergt 50 huurappartementen. Deze zijn onderverdeeld in 36 gewone

woningen en 14 zogenaamde aDL-woningen (zie kader) op de onderste vier woonlagen.

“het meest bijzondere in het aanzicht

van de torens - behalve dat ze met hun

40 m hoogte letterlijk niet over het

hoofd zijn te zien - zijn de horizontale

strokengevels die een verloop te zien

geven in de hoogte van de raam- en met-

selwerkstroken. ook op de kopse gevels

komt dit gedeeltelijk terug, zij het min-

der opvallend”, vertelt Rob tolboom,

werkvoor bereider bij heijmans

Woningbouw oost.

Kijken in de spouw

“omdat wij hier vrijwel alles in gietbouw

uitvoeren, heeft vebo hier geen prefab-

beton geleverd”, zegt tolboom, “maar

daar staat des te meer staal tegenover.

De bulk bestond uit geveldragers voor

alle metselwerkgevels van de torens, in

de vier kopgevels worden voornamelijk

stalen lateien toegepast. naast de flinke

hoeveelheden was het meest bijzondere

dat de raamkozijnen flink terugliggen in

de gevels. Daardoor ontstaat een diepe

negge die volledig met metselwerk is

bekleed. Je begrijpt wat er dan gebeurt:

de metselwerkopvang (gevormd door

hetzij geveldragers hetzij lateien) van

het gevelvlak loopt behoorlijk ver vóór

het glasoppervlak van de ramen langs.

Dat zou dus bij alle dagopeningen resul-

teren in een kier van 30 mm aan de

bovenzijde. anders gezegd: de bewoners

zouden bij geopend raam omhoog de

spouw in kunnen kijken. om die spouw

overal af te dichten, heeft vebo elke

metselwerkondersteuning aan de ach-

terzijde voorzien van een aangeboute

spouwafsluiting van 35 mm. Bepaalde

kozijnen hebben aan de bovenzijde een

naar buiten stekend ventilatierooster.

over de lengte van zo’n rooster moest

vebo dan ook zorgen voor een ingekorte

versie van de aangeboute strip, om zo de

ventilatie te kunnen garanderen.

een ander aandachtspunt was dat op

bepaalde hoeken van het gebouw bal-

kons zijn gesitueerd. ook hier zijn de

Project:

2 woontorens (86 appartementen, 14 aDL-woningen) Dragonder oost, veenendaal

opdrachtgever:

Patrimonium Woonstichting, oPus Projecten bv, Latei Projectontwikkeling

aannemer:

heijmans Woningbouw oost, amersfoort

architect:

Poolen architekten, amersfoort

constructeur:

bartels ingenieurs voor bouw & infra

Rayonmanager vebo:

geurt Maters

Werkvoorbereider vebo:

Johan hoogendoorn

Veenendaal, stad van (Vebo) Staal

aangeboute spouwafsluitingen meege-

nomen om inkijk in de spouw uit te slui-

ten. het lastige van deze situatie was dat

het hier om twee verschillende spouw-

breedten ging waar een esthetisch ver-

antwoorde aansluiting uit moest volgen.

ook moest deze spouwafsluiting om de

bovenliggende aansluiting tussen prefab

wand en in het werk gestorte wand heen

gedetailleerd worden. alsof het nog niet

ingewikkeld genoeg was: op andere

plaatsen in de gevel zorgde de doorvoer

van de netstroomstekkers voor de elek-

trische screens voor nogal wat hoofd-

brekens. Met name voor ons, we hebben

alles teruggemaatvoerd van de voeding

van de screens naar de geveldragers.”

Verlengde consoles

“Wat voor ons in de voorbereiding verder

nogal wat gepuzzel veroorzaakte, was het

verloop in hoogtematen van raampartijen

en metselwerkstroken in de gevels”, gaat

tolboom verder. “omdat we de geveldra-

gers per slag op dezelfde doorlopende

hoogte wilden hebben, moesten we de

ankerrails op verschillende hoogten in de

natte wanden storten. Dat vergde nogal

wat voorbereiding. evenals het uitdokte-

ren van de hoekaansluitingen van de

geveldragers. De prefabbeton wandstro-

ken in de voor- en achtergevels sluiten

met een liplas aan op de liplas van de te

gieten wandstroken in de kopgevels. We

zijn met vebo om de tafel gaan zitten hoe

ze de hoekaansluiting van de geveldragers

het best konden uitvoeren. het bleek geen

optie om geveldragers te maken waar een

haakse hoek in zit. Dit vanwege het zet-

tingsverschil tussen de prefabbetondelen

en de in het werk gestorte delen. Daarom

heeft vebo de hoekoplossing gemaakt van

losse rechte geveldragers. echter, de con-

soles van de geveldragers hadden een

vaste, niet al te hoge maat vanwege mon-

tage aan de vloerranden. en die hoogte

kwam nu nét overeen met de naden die de

liplassen met elkaar vormen. elke laatste

console van de betreffende geveldrager is

dus verlengd. Daardoor konden we die

stevig in de kopse kant van de gietwand

boren.”

overstek

aDL-woningen als iemand met een lichamelijke handicap niet

meer thuis verzorgd kan worden maar nog wel

een zo’n normaal mogelijk leven wil leiden, is

een aangepaste woonvorm een goede oplos-

sing. vaak betreft het dan een woning waar

begeleiding of verzorging gegeven kan wor-

den. De combinatie van een aangepaste

woning met 24-uursdienstverlening op afroep

biedt vrijheid om een eigen leven te leiden. in

een aantal gemeenten in nederland zijn pro-

jecten opgezet waar mensen met een lichame-

lijke handicap zelfstandig kunnen wonen en

hulp kunnen krijgen waar zij dat nodig hebben.

Dit wordt wonen met aDL(activiteiten van het

Dagelijks Leven)-assistentie genoemd, ook wel

bekend als aDL-woningen. voorbeelden van

aanpassingen in de woningen zijn verbrede

deurdoorgangen, het ontbreken van drempels,

steunen in het toilet, elektrische deuropeners

en aangepaste keukens.

n I E U W S >

uit onderzoek van usP Marketing

consultancy blijkt dat een overgrote meer-

derheid van de architecten en aannemers

kiest voor beton als bouwmateriaal indien de

brandveiligheid van een woning/gebouw van

belang is. alle belangrijke voorschrijvende

(architecten) en uitvoerende (aannemers

b&u, klusbedrijven, afbouwers en installa-

teurs) partijen uit de bouwkolom is gevraagd

welk materiaal hun voorkeur heeft. De mate-

riaalvoorkeur konden zij telkens voor een

specifiek aspect kenbaar maken. Zo blijkt bij-

voorbeeld 58% van de architecten en aanne-

mers te kiezen voor beton als het gaat om de

brandveiligheid van een woning of gebouw.

Daarnaast geeft een kwart van de architec-

ten en 22% van de aannemers de voorkeur

aan de traditionele bouwmethode met ste-

nen. brandveiligheid komt bij architecten pas

op de laatste plaats binnen de top-5 ‘belang-

rijkste as pecten van een materiaalsoort’.

iets om als architect toch even bij stil te

staan. bron: brandveilig.com. Meer informa-

tie: www.betonbrandtniet.nl.

12 • 13

Brandveilig bouwen? Bouw met beton!

Medio september en oktober was vebo present op de bouw

Relatiedagen in respectievelijk gorinchem en hardenberg.

Deze bouw Relatiedagen zijn vakbeurzen waar ondernemers

in de bouwbranche elkaar in een informele sfeer ontmoeten.

het in een kort tijdsbestek kunnen ontmoeten van kwalitatief

goede bezoekers, waaronder bestaande relaties en architec-

ten, maakt dat deze bouw Relatiedagen ook in tijd van crisis

een ‘place to be’ zijn.

het all-inclusiveconcept speelt in het succes van de bouw

Relatiedagen een grote rol. het geheel zorgt voor een prettige

ambiance waarbinnen iedereen als vip wordt behandeld.

hierdoor wordt het leggen van contacten, het opdoen van

kennis, het uitwisselen van informatie en het doen van zaken

gemakkelijker, plezieriger en effectiever.

nieuw standconcept

speciaal voor deze relatiebeurzen heeft vebo een nieuw

standconcept laten ontwerpen. De stand is speciaal ontwik-

keld voor de wat kleinere beurzen en is in vormtaal, kleurstel-

ling, grafische elementen en materialen gelijk aan de grote

stand op de nationale bouwbeurzen. De diverse standelemen-

ten zijn flexibel, wat betekent dat ze eenvoudig (door print- of

datawissels) de actuele boodschap overbrengen, aangepast

aan de beurs waar vebo zich op dat moment presenteert.

De bezoekersaantallen onderstrepen het belang van deelna-

me aan de bouw Relatiedagen. editie 2009 trok niet minder

dan 9.377 bezoekers naar Gorinchem, voor Hardenberg lag

dit aantal zelfs op maar liefst 22.324. Gezien de goede erva-

ringen en vele positieve reacties van de bezoekers aan de

vebo-stand zullen we zeer waarschijnlijk ook in 2010 weer van

de partij zijn.

Terugblik Bouw Relatiedagen 2009 in Gorinchem en Hardenberg

Vebobeursagenda 201027 t/m 29 januari 2010gevel 2010ahoy Rotterdam

Bron: EIB

6

8

10

12o

kt-0

6

no

v-0

6

dec

-06

jan

-07

feb

-07

mrt

-07

apr-

07

jun

-07

jul-

07

sep

-07

okt

-07

no

v-0

7

dec

-07

jan

-08

feb

-08

mrt

-08

apr-

08

mei

-08

jun

-08

jul-

08

sep

-08

okt

-08

no

v-0

8

dec

-08

jan

-09

feb

-09

mrt

-09

apr-

09

mei

-09

jun

-09

jul-

09

sep

-09

woningbouw utiliteitsbouw

Onderhanden werk in mnd productie

Ontwikkelingen op de bouwmarkt

De berichtgeving over de nederlandse

conjunctuur is niet langer alleen maar

negatief. Men durft echter nog niet te

spreken van het einde van de recessie,

laat staan van een duurzaam herstel.

het producentenvertrouwen is in oktober

toegenomen. vooral over de huidige

orderpositie is men binnen de industrie

positiever dan een maand eerder. De

bezettingsgraad blijft evenwel nog altijd

zeer laag met een niveau van 77,5 pro-

cent. De toename van het vertrouwen

maakt de stemming onder producenten

nog niet positief. het saldo van positieve

en negatieve antwoorden van de produ-

centen bevindt zich met -7,8 procent nog

altijd onder het nulpunt. De producenten

profiteren van de toenemende vraag uit

het buitenland. Deze wordt gevoed door-

dat de voorraden weer aangevuld moe-

ten worden en door stimuleringsmaatre-

gelen van de buitenlandse overheden. Dit

resulteert in een productiedaling die in

juli een stuk minder groot was ten

opzichte van de maanden daarvoor.

terwijl de producenten iets meer

vertrouwen hebben, constateert het

centraal bureau voor de statistiek (cbs)

dat consumenten de laatste maand

negatiever gestemd zijn dan een maand

eerder. Was in september de mening van

de consument over de economische

situatie in de komende 12 maanden nog

overwegend positief, de afgelopen

maand is de stemming weer negatiever

geworden. Deze verslechtering valt samen

met het faillissement van de Dsb-bank en

berichtgeving over de stijgende werkloos-

heid. De slechte stemming onder consu-

menten is ook zichtbaar in de verdere

daling van de consumptie.

binnen de bouwsector heeft men ook te

kampen met een sterke daling van de

omzet. uit de cijfers van de laatste con-

junctuurmeting van het economisch

instituut voor de bouwnijverheid (eib)

blijkt dat volgens bijna een derde van de

aannemers in de burgerlijke en utiliteits-

bouw de voortgang van het onderhanden

werk te lijden heeft onder een gebrek aan

orders. eenzelfde deel verwacht daarom

het personeelsbestand in te moeten

krimpen. Dat is iets minder dan voor de

bouwvak. ondanks de daling van de

omzet weten de aannemers hun order-

portefeuille op peil te houden. Dit is

alleen mogelijk door de inkrimping van

capaciteit. De flexibele schil van de

beschikbare arbeid is weer verder

teruggebracht. het einde hiervan zal

voor veel aannemers in zicht komen.

Wanneer nieuwe orders dan uitblijven,

zullen veel aannemers verdergaande

maatregelen moeten treffen.

De daling van de nieuwe opdrachten bij

architecten zet door en zal zijn effect op

de orderportefeuilles van de aannemers

niet missen.

bron: buildsight b.v.

Vooruitblik Gevel 2010De vakbeurs geveL, de nieuwe naam voor geveLtotaal, wordt in 2010 gehouden van 27

januari t/m 29 januari, in ahoy Rotterdam. geveL profileert zichzelf als hét architecten-

platform van nederland en belooft voor de 2010-editie een “zeer innovatieve beurslay-out

met meerdere spectaculaire en nieuwe exposities”.

Deze kwalitatief hoogstaande beurs voor met name architecten en opdrachtgevers heeft

voor deze editie het thema ‘Wereldarchitectuur’ meegekregen. en als we dan voor een

keertje onze bescheidenheid even mogen laten varen: dit thema is voor vebo beton & staal

meer dan genoeg reden ook present te zijn!

in de vestingbouw is een courtine een wal

die twee bolwerken of bastions met elkaar

verbindt. nadat het gebied van de courtine

in gebruik was als ‘bedrijvenlocatie Den

haan’, is het herontwikkeld ten behoeve

van woningbouw binnen de vesting.

courtine Den haan, zoals het project heet,

is vormgegeven als een langs de wal gele-

gen promenade. De appartementengebou-

wen en kleinschalige eengezinswoningen

zijn afwisselend en rijk aan details vorm-

gegeven, in stijl van de oud-hollandse ves-

tingstad. een op alle fronten passende,

sprekende architectuur, op een plek waar

de kanonnen eens bulderden.

Historie gorkumse vestingwallen

het complex courtine Den haan ligt direct

aan de courtine (de verdedigingswal) op

het deel van de gorkumse binnenstad dat

aan het eind van de 16e eeuw ontstond als

uitbreiding van de oude middeleeuwse

stad en de verdedigingswerken.

gorinchem kreeg rond 1600, tijdens de

tachtigjarige oorlog, stadswallen. op elf

hoeken werden bastions opgericht met

daartussen courtines, muren en beren.

Rond de wallen werden brede grachten

gegraven. Dit nieuwe stelsel bood een

effectievere bescherming tegen het steeds

verder moderniserende wapentuig. De

bouw van het complex benadrukte het

grote belang van gorinchem als vesting in

de (nieuwe) hollandse Waterlinie. De wal-

len zijn in de loop der eeuwen vrijwel in hun

oorspronkelijke staat bewaard gebleven.

vanwege het unieke karakter is het gebied

de laatste jaren op diverse markante pun-

ten gerestaureerd. Daarbij fungeert het

kanon als blijvende herinnering. vanaf het

begin van de 17e tot het eind van de 19e

eeuw hebben kanonnen van dit type op de

vestingwallen gestaan.

Wigvormig

vebo visie spreekt met Frank van echtelt,

werkvoorbereider van ballast nedam

bouw Midden. “Dit project loopt al een

aantal jaren. inmiddels zijn de eerste twee

fases opgeleverd. Wat de derde en laatste

fase betreft zijn we in een afrondende fase,

zogezegd. ik zit nu een half jaar op dit pro-

ject en voor zover ik weet zit er geen stan-

daard prefabbeton van vebo in. toen ik

een paar maanden geleden werd gecon-

fronteerd met een flinke wigvormige bui-

tentrap, ben ik met diverse partijen in

Waar de kanonnen zwijgen, spreekt de stedelijkevormgeving

P R O j E c t > 14 • 15

Hoog boven het water van de Boven merwede lijkt het kanon dreigend de wacht te

houden. Lijkt, want de loop is dichtgegoten. Het staat op de courtine in gorinchem,

dat als onderdeel van de Hollandse Waterlinie ook in de verdedigingslinie van de

Lage Landen was opgenomen.

gesprek gegaan. Daarbij had ik bij vebo

een goed gevoel. De trap in het werk

maken was voor mij geen optie, ik ben

niet zo van in het werk storten. De kwali-

teit is vaak minder en de snelheid ook. en

snelheid was belangrijk, binnen zo’n

twaalf weken moest de trap klaar zijn.

bovendien hou ik ervan om van tevoren

dingen uit te dokteren in plaats van dat

je op de bouwplaats voor verrassingen

komt te staan en moet gaan improvise-

ren. als je dat kunt omzeilen, waarom

dan niet?

vanuit mijn ervaring met vebo weet ik

dat ze niet alleen sterk zijn in standaard

prefabbeton, maar ook in dit soort uitge-

sproken maatwerkklussen. ik heb de trap

van tevoren zelf helemaal geëngineered

en in caD bij vebo aangeleverd. Qua

afmetingen is het nogal een bakbeest

waardoor vebo heeft besloten de trap in

twee delen te maken. op die manier

waren de delen zowel voor hen als voor

ons makkelijker te handelen.”

Hol versus massief

“De losse elementen zijn eigenlijk een

soort u-vorm, hol dus”, gaat de heer van

echtelt verder. “Dat moest ook wel, want

bij elkaar wegen de elementen in deze

vorm al 22 ton. Die u-vorm is ontstaan

door een goede engineering van vebo,

wat flink op materiaal en gewicht

bespaarde. Door de holle vorm heeft

vebo behoorlijk wat wapening moeten

gebruiken om de benodigde constructie-

ve sterkte te krijgen.

toen de twee trapdelen op het werk kwa-

men, was het min of meer een kwestie van

doken aanstorten, hijsogen wegwerken en

klaar. ik zeg min of meer, want de spon-

ning die de verbinding vormt tussen de

delen was niet helemaal goed uitgevoerd.

Maar met wat slijpwerk was dit redelijk

eenvoudig te verhelpen en lagen de delen

mooi strak in één lijn op hun plaats. al met

al wat mij betreft weer een geslaagd voor-

beeld van een prettige samenwerking.”

Waar de kanonnen zwijgen, spreekt de stedelijkevormgeving

Project:

134 appartementen en 39 heren-huizen ‘courtine Den haan’, gorinchem

opdrachtgever:

ballast nedam ontwikkelingsmaatschappij b.v., nieuwegein

aannemer:

ballast nedam bouw Midden, nieuwegein

architect:

scala architecten, Den haag, architectenbureau DeZwartehond, groningen

constructeur:

adviesbureau tielemans bouwconstructies b.v., eindhoven

Rayonmanager vebo:

bernhard venema

Werkvoorbereider vebo:

eric schippers

Postbus 8, 3750 GA Bunschoten

industrieterrein ‘De Kronkels’

Röntgenweg 3, 3752 LJ Bunschoten

Tel. (033) 299 26 00

Fax (033) 299 26 1 0

www.vebo.nl

info@vebo.nl