Maatschappelijk handelen in teamverbandAlleen samen

Prof. dr Barend Middelkoop, LUMC

Prof. dr. Anneke Kramer, LUMC

Dr. Irene Slootweg, LUMC

(Potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder

Voor bijeenkomst mogelijk relevante

relaties met bedrijvenBedrijfsnamen

• Sponsoring of onderzoeksgeld

• Honorarium of andere (financiële)

vergoeding

• Aandeelhouder

• Andere relatie, namelijk …

•

•

•

•

Disclosure belangen spreker

Doelstellingen workshop

• Deelnemers kunnen:

• de recente ontwikkeling op gebied van Maatschappelijk Handelen binnen de eerstelijnsgezondheidzorg verwoorden;

• reflecteren op de kansen en bedreigingen in het ontwikkelen van Maatschappelijk Handelen binnen de eigen beroepspraktijk;

• best-practice uitwisselen en voornemens formuleren hoe meer (interprofessioneel en in gezamenlijkheid) activiteiten op het gebied van gezondheidsbevordering te ontplooien;

13-dec-184Insert > Header & footer

Programma

• Leervragen

• Praktijk en Onderzoek

• Competentie Maatschappelijk handelen

• Eigen praktijk en leerwerkplaats

• Leeropbrengst en evalautie

13-dec-185Insert > Header & footer

Video

• https://www.youtube.com/watch?v=t_eWESXTnic

Kennismaken + leervragen bespreken

• Wie zitten er in de zaal?

• Introduceren van het onderwerp en inventariseren leervragen

Stellingen om leervragen te identificeren

• Als specialist doe ik niet aan preventie

• Ik heb geen idee wat ik aan moet met maatschappelijk handelen, laat staan dat ik mijnaios kan opleiden in die competentie

• Maatschappelijk handelen is voor de huisarts

• Als specialist doe ik alleen aan individuele preventie

• Determinanten van ziekten opsporen, houdt me af van mijn eigenlijke werk

'Sociaal-economische positie, stress engezondheidsverschillen

• Het project “Gezondheidsdialoog in de wijk”

• Stress

• Een gedachtenexperiment

• Armoede en gezondheid

• Conclusie

9

Gezondheidsdialoog in de wijk

10

Aanleiding:

• Hulpverleners in gezondheidscentrum De Rubenshoek in de Haagse Schilderswijk merkten dat het onderdeel ‘volgen van een gezonde leefstijl’ in de aangeboden zorgprogramma’s voor mensen met chronische ziekten onvoldoende aansloeg bij de doelgroep

• Daarom een actie-onderzoek: ‘Gezondheidsdialoog in de wijk’

Uitkomst:

Top-3 gezondheidsproblemen, volgens zowel professionals als bewoners:

− Voeding

− Bewegen

− Stress

Stress: waar doelen de Turkse inwoners op?• Werkloosheid

• Schulden

• Woonproblemen

• Opvoedproblemen

• Relatieproblemen

• Familieproblemen (deels cultureel bepaald)

• Taal- en cultuurproblemen; verlangen naar Turkije

• Last van hangjongeren – of algemener: gebrek aan veiligheid in de wijk

• Last van discriminatie

• Last van negatief imago Schilderswijk

Globale indeling: financiële stress en psychosociale stress

11

SES en cortisolspiegel

12

Gemiddelde cortisolspiegel in het speeksel, vanaf het tijdstip van ontwaken

Hoogte van de spiegels verschilt voor de onderscheiden tertielen van opleiding

(linker grafiek) en van inkomen (rechter grafiek): lagere SES → hoger cortisol

Cohen S et al., Psychosomatic Medicine 2006

Nederlands onderzoek onder kinderen 4-18 jaar: relatie tussen SES en cortisol concentratie in haar

13

Vliegenthart J et al,. Psychoneuroendocrinology 2016

Voorspelbaarheid, controle en cortisol

• Onderzoek onder mensen onethisch

14

Conclusie:

stress leidt tot verhoging cortisol, vooral indien proefdier geen controle heeft

Laboratorium experiment:effect acute blootstelling op cognitie

Steekproef van een mix van rijke en arme mensen

I Vraag: stel dat je je auto moet laten repareren en het kost $ 150; wat zou je doen: gewoon betalen, lening afsluiten, risico van niet-repareren nemen?

Terwijl men hierover denkt: IQ-test

II Vraag: stel dat je je auto moet laten repareren en het kost $ 1.500; wat zou je doen: gewoon betalen, lening afsluiten, risico van niet-repareren nemen?

Terwijl men hierover denkt: IQ-test

• Uitkomst IQ-test bij I: gering gemiddeld verschil tussen arm en rijk

• Uitkomst IQ-test bij II: arm presteert 13 punten lager op de IQ test• Mani A et al., Science 2013

15

Effecten van langdurige blootstelling aan stress / hoge cortisolspiegels -1-

- fat deposition and cholesterol ↑

- metabolism: ‘Metabolic syndrome’, type 2 diabetes

- blood pressure

- cardiovascular disease

- immunity

- mood and anxiety disorders

Mani A et al., Science 2013

16

Effecten van langdurige blootstelling aan stress / hoge cortisolspiegels -2-

Wat betreft cognitieve functies:

• existing theory and data suggest a possibly cumulative long-term impact

• of poverty on cognition

• childhood poverty may hinder brain development and eventually reduce

• adult cognitive capacity

• Mani A et al., Science 2013

Gedachtenexperiment

18

Armoede en de huisarts

• Gezondheidsbevordering via leefstijlbeïnvloeding is tot mislukken gedoemd als stress de gezondheidsvaardigheden blokkeert

• Daarom heeft gezondheidscentrum De Rubenshoek (Schilderswijk) nu:

- als richtlijn dat tijdens het spreekuur wordt gevraagd naar schulden of andere financiële problemen

- een ‘financieel zorgpad’

19

Armoede en voedselzekerheid (1)

• Met voedselzekerheid wordt bedoeld dat iemand fysieke en economische toegang heeft tot voldoende, veilig en voedzaam eten dat voldoet aan de voedingsbehoeften en voedingsvoorkeuren voor een actief en gezond leven

• Iemand die voedselonzeker is kan bijvoorbeeld niet genoeg eten kopen of geen gezonde maaltijd klaarmaken voor zichzelf of andere familieleden vanwege financiële redenen

• Onderzoekers van het Leiden University College schatten dat een kwart van de inwoners van de Haagse achterstandswijken voedselonzeker is; probleem is niet beperkt tot klanten van de voedselbank

20

Armoede en voedselzekerheid (2)

• Saillant detail is nog dat voedselonzekerheid geassocieerd blijkt met een verhoogde kans op obesitas. Mensen hebben wel geld voor ongezond, calorierijk voedsel

• In Nederland bestaat al tientallen jaren consensus dat het beschamend is dat er zulke grote sociaal-economische gezondheidsverschillen zijn

• En toch: op 1 januari 2019 gaat de BTW op voedsel van 6 naar 9 procent

21

Samengevat

• Armoede → voedselonzekerheid → lichamelijke gezondheid ↓

• Armoede → stress → geestelijke en lichamelijke gezondheid ↓

• Gebrek aan controle over eigen situatie → cortisol ↑

• Relatie met SES: opleiding en/of inkomen laag → cortisol ↑

• Stress → gezondheidsvaardigheden ↓

• Transgenerationele aspecten

• Op individueel niveau: mogelijk cruciale rol voor zorgverlenersAbsolute voorwaarde: aandacht voor (oorzaken van) stress

• Op collectief niveau: armoedebestrijding cruciaal

22

Canmeds rol maatschappelijk handelen

De KNMG heeft de concretisering van Maatschappelijk handelen als Canmeds rol voor het opleiden van aios opgedeeld in vier indicatoren. De specialist:

• kent en herkent de determinanten van ziekte,

• bevordert de gezondheid van patiënten en de gemeenschap als geheel,

• handelt volgens de relevante wettelijke bepalingen, en

• treedt adequaat op bij incidenten in de zorg.(3)

Opdracht + plenair nabespreken

Noem voorbeelden van activiteiten op gebied van

maatschappelijk handelen

uit uw eigen beroepspraktijk.

Benoem de noodzakelijke samenwerking

en

wissel uit hoe je daarbij de aios betrekt

Leeropbrengst en evaluatie

• Meer informatie?

• Meedoen onderzoek Health Advocacy?

13-dec-1826 Insert > Header & footer

Prof. Barend Middelkoop B.Middelkoop@lumc.nl

Prof. Anneke Kramer A.W.M.Kramer@lumc.nl

Dr Irene Slootweg: I.A.Slootweg@lumc.nl