il De handschriften van de lrsad al-Qa;id

In d i t hoofds tuk geef i k eers t een overz ich t van a l le mi j bekendehandschriften van Ibn al-Akfánï's encyclopedie Iri-ad al-Qdsid il-a Asndal-Maqdsid. Dit z i jn er op di t moment 66. Ongetwi j feld zul len in denabije toekomst meer handschriften van deze tekst bekend worden. Deafge lopen ja ren is da t ook he t geva l geweest . In mi jn a r t i ke l ' Ibnal-Akfànï'r van 1982 stelde ik het aantal handschriften nog op ongeveerveertig. Aan dit overzicht voeg ik een chronologische lijst van gedateerdehandschriften toe. Daarna wijd ik aandacht aan de vier gedrukte editiesvan de lriàd al-Qa;id en bezie in hoeverre zij waarde hebben voor detekstkritiek. Vervolgens geef ik een uitvoerige beschrijving van de zevenhandschriften waarop ik mijn editie, de eerste kritische, heb gebaseerd.Deze beschrijvingen worden gevolgd door een verantwoording over demethode die ik gevolgd heb bi j het edi teren. Het hoofdstuk wordtbesloten met een aantal i l lustrat ies van bladzi jden ui t de gebruiktehandschriften.

Overzicht van de handschriften

Gez ien de s i t ua t i e waa r i n de A rab i sche b ib l i og ra f i e op d i t momen tverkeert kan onderstaande li jst slechts zeer incompleet zijn. In maar eenenkel geval kon worden vastgeste ld dat twee handschr i f ten in d i recteverwantschap met e lkaar verbonden z i jn . Tal loze handschr i f ten z i jnonge tw i j f e l d ve r l o ren gegaan , waa rdoo r even zove le schake l s envertakkingen in de overlevering van de tekst van de Iriàd al-Qàsid onsonbekend moeten b l i jven. Ik heb voornamel i jk door middel van deb e s t a a n d e , g e d r u k t e , c a t a l o g i v a n A r a b i s c h e h a n d s c h r i f t e n n a a rexemplaren van de Iríàd al-Q-a;id gezocht. Sommige handschriften hebik persoonli jk onderzocht, andere heb ik bestudeerd door middel van eenmic ro f i lm . Sommige handsch r i f t en b leken i nm idde l s onv indbaa r o fverloren bij de instell ingen waar zij bewaard werden. Tot weer andereheb ik geen toegang kunnen kri jgen. Als een microfi lm van een van deh i e r o n d e r g e n o e m d e h a n d s c h r i f t e n i n h e t b e z i t v a n d e L e i d s e

I E/2 Supplement, dln l-3, p. 381

l l 0 DE HANDSCHRIFTEN VAN l )11 / / { , ( , 4 / ) Á t ( )Á , \ t t )

I J l r r vc rs i t e i t sb ib l i o theek i s , i s da t s t cc t l s ua Í r l { c f ' , c vcn t t t t ' l hc t nummer

w u ; t r o t t d e r d e m i c r o f i l m i n d e b i b l i o L l t t r c k r s g c Í c l l t s t r c o r d . V o o rl r r l r l r o g r a f i s c h e g e g e v e n s v a n d e h a n d s c h r i l l t ' n t u t l r l o g i t . i j d e l e z e rv( ' rw( : rcn naar de b ib l iograf ieën van A.J.W. l l tust t t : t t t cr r I i . Sczgin, env r t o r ( 1 0 g e g e v e n s v a n r e c e n t e l i j k g c p u b l i c e t : Í ( l ( ' ( l t t a l o g i n a a r d e

brbl rograf ie in d i t boek. De handschr i f tcn wort l t : r r l r r t ' ro t t t lcr vcrmeld in

rrf Írrbt:t ische volgorde van de plaats waar z.i j worrlctt be wltitrt l.

A N K A R A :I ) i l ve Ta r i h -Co [ ra f ya Fak i i l t es i , co l l ec t i c I s rna i l Sa ib I , n r . 688 ; f f .

l -96; 813/1469; copi is t Ab[ Bakr b. Y[suf ; gcdccl tc l i . ik in fotocopie

SCZ lCn .

BITIROET:- al-Óámi'a al-Amrïkiyya, al-Yizàna al-Ma'l lf iyya, nr. 1103. Vgl. A.-M.

rlc St. Élie, in zijn editie van de Nukab al-Daka'ir (Cairo 1939), p. l l2;

catalogus Y.Q. {urï (1985), p. 2, nr. 3; copiist 'Abd

al-l layy b. Mahm[d,

Qustantrniyy a 10O6/1591-8; niet gezien.T}OLOGNA:- Biblioteca Univcrsitaria, collectie Marsigli, nr. 3406 (l); vgl. catalogusV. Rosen, p. 106, nr. 457; ff. 3b-67b; 1008/1599; gccopiccrd van al-SafadI'sgcautoriseerde copie van 137/1336, te Aqhisár (Prusac in Bosnië); copiistIbráhïm al-Aqhisárï; f i lm A 269; handschrift A van deze editie.CAIRO:- Dár al-Kutub al-Misriyya, nr. 129 mafámi' M; vgl. Fihris VI (1933), p.

ItiO; ff. 61a-87a; gezien in 1973-4: film A 584.- Dàr al-Kutub al-Misriyya, nr. ma'álim Taym[r 80, aldaar bewaard in

microfi lm met nummer 11444: 54 blz.; 1167/1754: microfi lm gezien in

Ca i ro i n 1973 -4 . Yg l . Qd ' ima I , p . 101 : 64 f f . en daa r geda tee rd

rroT/1695-6.- Dár al-Kutub al-Misriyya, nr. 456 ma'árif

'ámma; vgl. Fihris VI (1933),

p. t80; 62 ff .: 898/1492-3; was niet beschikbaar in 1973-4, en evcnmin in

1978. Is intussen mogeli jk van een nieuwe signatuur voorzien: Maktabát266, vgl. Q-a'ima I, p. l0l; niet. gezien.- Dàr a l -Kutub a l -Misr iyya, nr . 386 ma'ár i f

'ámma; vgl . F ihr is VI (1933),

p. l t t0 ; 5t t f f . ; 1297/ l Í119-80; n ic t bcschikbaar in 1913-4, cn cvcnmin in

197U. I s i n tusscn n rogc l i j k van ccn n i cuwc s igna tuu r v t x r r z i cn : Mak tabà t

26t i , vg l . Qt t inut I , p . l0 l : n ic t gcz icn.- I ) i l r a l - K u t u l l a l M i s r i y y r t , r r r . 1 2 t i r r r a ' : t r i Í

' i l t t t t t t a ; v g l . l i i l r r i s V l ( l 9 l l ) ,

p . l t i ( l ; . 1 ( ) l í . , r r r e t bcsc l r r kb :u r r r r r l ( ) ' / 1 . 1 , cn ( ' v cnn r r t r r r l ( ) ' / l { . l s r r r ogc l r l k

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL_QÁSID 111

nu van een nieuwe signatuur voorzien: Maktabàt 267, vgl. Qá'ima I, p.101; niet gezien.- Dár al-Kutub al-Misriyya, nr.26 mafámr' M; vgl. Fihris VI (1933), p.180; ff. 33a-68a; gezien in 1973-4; film A 585.- Dàr al-Kutub al-Misriyya, nr. 9 ma[ámï' (t02); vgl. Fihris VI (1933), p.180; ff. 556a-573a; 1272/1856: film A 598.- D à r a l - K u t u b a l - M i s r i y y a , m a b á h i 1 I s l á m i y y a T a l ' a r 3 6 9 ; n i e tbeschikbaar in l9l3-4, evenmin in 1978 en waarschijnli jk als verloren tebeschouwen.- Dár al-Kutub al-Misriyya,

'Aqà'id Taym[r l0l; Qà'ima I, p. l0l; 50 ff.;

l l54/l l 4l-2: niet gezien.- Dár al-Kutub al-Misriyya, al-Zakiyya 204: Qà'ima I, p. l0l; l l0 pp.; nietgezien.- Dár a l -Kutub a l -Misr iyya, Ma'ár i f 'ámma Tal 'a t 2-5t l ; Qá' ima I , p . l0 l ;109 f f . ; n i e t gez i cn ; moge l i j k i s d i t handsch r i f t doo r omnummer ingidentiek aan het hiervoor genoemde handschrift mabàhi1 Islámiyya Tal'at369.- al-Maktaba al-Azhariyya, nr. Óawharl 42104: vgl. Fihris VI (1950), p.179; 16 f f . 994/1586; copi is t Ahmad b. Ismá' ï l a l -Husaynï at -Saf l ' l ;lacuncus handschrift; f i lm A 689 (2).- al-Maktaba al-Azhariyya, nr. al-Saqqá' 2885ó; vgl. Fihris VI (1950), p.r79:36 ff.: f i lm A 689 (l).

CAMBRIDGE:- University Library, Or. 1254 (8); vgl. Arberry, Second SupplementaryHand-list, p. 21, nr. t26 6): ff. lb-32a; l l lg/1107-8; copiisr N[r al-Dïnal-Miqdádi al-Qudsï; gezien in 1983; film A 366.- University Library, Or. 1428 (t0); vgl. Arberry, Second SupplementaryHand-list, p. 36, nr. 220 (a); ff. l-66b; 149/1348 te Damascus; gezien in1983; film A 365; handschrift B van deze editie.DAMASCUS:- Dár al-Kutub al-7áhiriyya, nr. 5487

'ámm; vgl. catalogus Falsafa enz.,door 'Abd

al-HamÏd al-Hasan (1970), p. 219; 64 fÍ.: t2j6/1860l' een versievan dc bcwerking, getiteld al-Durr al-Nazim; fi lm A 498.I )TJBL IN :- Clhcster Bcatty Library, nr. 4517: vgl. Arberry, Handlist VI, p. 7; 48 ff.;l0ttt)/16711; gczicn in l9tl5; f i lm A 317.l : 1 . I :S ( IORIA t , :' Rca l l l i b l i o t cca dc [ : l Esco r i a l , n r . 697 (ó ) ; vg l . ca ra logus Dc rcnbou rg I ,

; r1r . .1() l .1 ; Í Í . 226 252: nragr ib i hunr l ; 946, /151() ; r : t :n cxc( : r l ) r van dc tckst ,

tr2 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE rRsAr) At. QÁSu)

vgl. M.J. Hermosil la Llisteri in al-Qantarc I (l()t lO). ?{t\ 275; gczien in1986; film A 847.- Real Bib l io teca de El Escor ia l , nr .949; vg l . cata logus l ) t : r t rnbourg &Renaud I I / 3 , pp . 8 l -2 ; f f . l - 74 ; maSr ib í hand ; g t : r ' op i t : t : r d van eenhandschrift gedateerd Cairo 741/1340 dat de i ldza van dt: autcur bcvatte;gezien in 1986; f i lm A 312; handschrift C van dczc cdiric.GOTHA:- Forschungsbibliothek, Arab. 233; vgl. catalogus Pcrrsch III l1, pp. 208-9,nr. 163;30 ff.; gekocht door U.J. Seetzcn in Cairo in l l l0tl; copiist M. b. M.b. Mahm[d al-Óawharï at-Safi ' l ; f i tm A 335.HYDERABAD (Deccan):- Salar Jang Museum, M.U.5;58 f f . ; l l0 t l / ló96: vg l . H. Daibcr , in : MME I(1986), p. 33, nr. 76; nier gezien.ISTANBUL:- S i i l eyman iye K i i t t phanes i , Ba fda t l r Vchb i E f cnd i , n r . 75 l ( 1 ) : 47 f f . :nasta'l iq schrift; 25 Muharram 1055/1645; copiist Musrafà b.

'Abd al-Ganï,

bekend als Aq Qadàzáda (?); gezicn in lgttó.- Sii leymaniyc Kiit i iphanesi, Carullah, nr. 1640; 54 ff.; 2 Sa'bàn ll29/l7llt c Qus tan t ín i yya ; cop i i s t M . b . Wa l r a l -D ïn b . M . , bckend a l s Qará(wá[a al-Anqarawï; gczicn in l9tt6.- Sii leymaniye Ktti iphancsi, Carullah, nr. 2089 (3); ff. 95b-l3lb; copiisr'Abdal làh

b. 'A l ï b . Abr a l -Hasan b.

'A l ï a l -Badïwï b.

'A l r b . Qád[s

al-Subramallisï al-Sáfi'ï; van voor 1142/1729-3}; gezien in 1986.- Sii lcymaniye Kiit i iphanesi, Esat Efcndi, nr. l l39 (3); vgl. Defter, p. 68; ff.39a-ll0b; nask, met t.rekken van diwáni-schrifq p[ al-Qa'da 1025/1616,naar een voorbeeld gedateerd I Sawwàl 873/1469, dat was gecopieerddoor Abd Bakr b. Y[suf b. M. al-Sàfi ' í; dir exemplar is kenneli jk het hsAnkara, Saib I, nr. 688; gezien in 1986.- Sii lcymaniye Kiit i iphanesi, Esat Efendi, nr. 1322 (6); vgl. Defter, p. 78;f Í ' . l0 la-159b; incompleet , e indigt b i j I r iad a l -Qàsid J4l : van vóór 8Óumàdà I 1060/1650, maar niet veel ouder; gezien in 1986.- Sii lcymaniye Kiit i iphanesi, Esat Efendi, nr. 1480 (tZ); vgl. Defter, pp. 87,326: R. $eqcn, Nawadir I, p. 34; ff. l66a-179a; 9e/l5e eeuw (?); cursiefschr i l ' t ; gcz icn in l9 t tó.- Si i fcynraniyc Ki i t i iphancsi , Halct Efcndi , nr .796/6: vg l . Dcf tcr , p . í r5; f f .94lt 122. Salar l l20l170Íl; gcz.icn in l9tt6.

S r r l c y r n a n i y c K i i t u p h a n c s i , R c i s Í l k 0 t t a b , n r . 4 4 0 , I ) c Í t e r , p . ) ( ) ; l ? . l l . :v l t t t v t t t i r ( ) 61 /15 .5 l - 4 ; gcz i cn rn l 9 t l 6 . D i t i s hc t l l r r r r l s t l r r r l l r l u t r l oo rl l r r r t l c l l t t i t t r n ( ) A l , S l l , l 6 ( ) ) l h r r s r c v c l i j k : r l n g c r l t r r r l * o t r l l r r r c l ' À { r r

l ,

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSAD AL_QÁSID l l3

440.- Siileymaniye Kiiti iphanesi, Trrnovah, nr. t859 (2); ff. ' l la l23b: 12 Rabï'II 1049/1639; copiist 'Abd al-Qádir al-Siddïql,; gezien in 1986.JERUZALEM:- Dár al-Katib, zonder nummer; vgl. Fu'ád Sayyid, catalogus microfilmsIV, pp. 79-80, met een lacune; "188/1386 te Damascus; in de tweedegeneratie verwant met een door de auteur van i!àza voorzien exemplaar;hu id ige verb l i j fp laa ts van he t handschr i f t i s onbckend; f i lm A 881;handschrift D van deze editie.KASTAMONU:- Genel Ki taphk, nr . 2501; vg l .l le/l1e ceuw; niet gezicn.

aI-KÀZIMIYYA:

R. $cs;cn, Nawadir I (1975), p.34, ï f . 47;

- Privé-collectie dr $usayn 'Ali Mahf[2, nr. 134; vgl. M M M A 6 (1960),

3O; z ie ook Záhida lbráhïm, cata logus Microf i lms Baghdad (1970), p.4; t t .48: 1144/1732; afkomstig uit Perzië; film A 412.LEIDEN:- Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Or. 958 (a2); vgl. Voorhocvc, Handlist(1980), p. 136; f f .97a-243b;954/1548-9; een vcrs ie van dc bewerk ingal-Durr al-Nszími copiist Ahmad Walï al-Hunaydï al-Málikr al-A5'arïal-Sá'idï; gezien.- Bib l io theek der Ri jksunivers i te i t , Or . 7125; vg l . Voorhoeve, Handl is t( 1 9 8 0 ) , p . 1 3 6 ; f o t o c o p i e v a n h e t h a n d s c h r i f t V y ' e n c n , N . F . 4 ( z i e

hieronder); 47 ff .: een versie van de bewerking al-Durr al-Nazïm: gezien.- Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Or. 8301 (f); vgl. Voorhocve, Handlist(1980), p. 136; fragment van de tekst, gecopieerd door C. van Arendonkvan het handschr i f t Le iden Or. 958 Q2), met col la t ioncr ing met hetVy'eense handschrift N.F.4; ff. l-16; gezien.LEIPZIG:- Universitàtsbibliothek der Karl-Marx-Universitàt, nr. 2l; vgl. catalogusVol lers, p. l ;79 f f . f i lm A 513.LENINGRAD:- Openbare Saltykov-Shchedrin Bibliotheek, nr.12l: vgl. de Indices vanSalcmann & Ro,pen, p. 26; collectie lantáwi, nr. 29; ff. 63; niet gedateerd,maar vcrvaardigd tussen 1348 en 1395-6 door een copiist van de auteur;fi lm A 331; handschrift E van de editie.I -ONDEN:- I l r i t ish L ibrary, Or. 5565 C; vgl . R. Got thc i l , in JQR, N.S. 23 (1932-3) ,

1 r1 r . l ( r 1 - vv . ; Ju ( l ( : o A rah i sch í ' r agn rcn t ; í f . l - l ; 1114 /146 \ , co l l i i s t Sa ' rd h .

tl4 D E H A N D S C H R I F T E N V A N I ) I : I R j Á I I . ' 1 1 ( ) , ' 1 . \ I I )

Dáw[d a l -Yaman ï ; een ve rs ie van t l c b t 'w t ' r I r r r l i , r / l ) u r r t t l -Naz lm :afkomst ig u i t de Cairo Genizah; gcz icn in l ( ) . / lJ . l r l r r r À ( r . l ( r

MARRAKECH:- ( i z à n a t I b n Y I s u f , n r . 6 0 0 ; v g l . a l - S a t l r t ; I ] t ' l ' : r r : r t r i , l i i l r r i s M a k t u t à t( i zána t I bn Y [su f b i -Mar rákuS (Mar rakcch l ( ) f i l ) , p . ] ( r ( g t : cn nade regcgcvens bcschikbaar).MEDINA:- M a k t a b a t ' Á r i f H i k m e t . M i c r o f i l m v a n r l r t h : r n r l s c h r r l r l a n w c z i g i nMckka , Umm a l -Qurà Un ive rs i t c i l . , Ma rkaz i r l I t : r l r r : r l

' l l r r r r wa - Ihyá '

a l -Turá! a l - Is làmï nr . 240/9, vg l . l i js t (ongr : l r r rb l r t t 'c r r l ryposcr ipt ) , nr . l2 l ;t f . 4 9 : C a i r o , S a f a r l 2 l 8 l 1 8 0 3 , g c c o p i c c r ( l t l o o r A h r n t r l a l - S u ' a y b ïa l -Ahmadí van een handschr i f t van 1039/1629 1O; l r l r r r A 1521.MILAAN:- B ib l i o t cca Ambros iana , n r . D 261 (2 ) ; vg l ca t r r l og r r s a l Munag f i d , p .33 ;ca t ,a logus Ló fg rcn & T ra in i I I ( l 9 t l l ) , r r r . 521 I l ; Í r agn rcn t : t f . 15 -34 ;1226/ l Í l l l , gccopiccrd van ccn handschr i l r g t : r lar t : t : rd 962/1555: a l 'komst igui t Jcmcn: f i lm A 310.PARIJS:- B ib l i o thèquc Na t i ona l c , A rabc 23 j l ; vg l . ca ra logus Dc S lanc , p .409 ; 65Í'Í ' .; van voor l l9/1377-8 gr' t i t ' ,n in 1973; l ' i lrn A 25t1, handschrifr F vandczc cdi t ic .- B ib l io thèquc Nat ionalc, Arabc 2332; vgl . cata logus Dc Slanc, p. 4091' 77ÍÍ.; gckocht tc Cairo in 1612 door Vanslcben (1635-1679); f i lm A 293.- I l ibl iothèque Nationalc, Arabe 2333; vgl. caralogus De Slane, p. 409; ff.l-43: 1023/1614; copiisr 'Abd

al-Rahmàn al-Murawwal (?) at-Safi ' i ; f i lm A2() l.- l t ih l io thèquc Nat ionalc, Arabe 3442 (5) : vg l . cara logus De Slane, p.600;l ragrncrr t ; Í ' f . Í t lb-85a; f i lm A 314.

í ico lc dcs langucs Or icnta lcs v ivantes, nr .589 ( l ) ; f f . la-50b; basis vanrlt: t:drtic door Mahm[d Ab[ al-Nasr, Cairo 1318/1900: fi lm A 708.

l : x co l l cc t i c C . Schó fc r ; vg l . Pc r t sch , ca ta logus Go tha I I I / 1 , p .209 ;hurr l rgt : v t : rb l i1 Í 'p laats onbckcnd, cn dus n iet gcz ien.I ' R l N ( ' l : ' l ' ( ) N :

t l r r r vc rs i t y l . i h ra ry , n r . 1129 B ; vg l . ca ta logus H i t t i c . a . , p . 354 ; t t . 34 ;f . ) / \ / f l { \ ( ) ; r 'op i is t Sa' r l 'Aht la l lah

a l -Gamrawi ; f i lm A 261 .l l r r r v t ' r s r l y l . i b ra ry , r r . l l 29 C ; vg l . ca ta logus H i t t i c . a . , p . l 5 ' 1 : 1 ' 1 .44 :

( r t rX l l \ í í 1 , ( ' oJ )u \ t I bn l l r r r r r b . 'A l i :

Í i l l l A 2 t12 .l l t t t v c t r r l y l . r b r l r r y , Y : r h u r l l r c o l l t : r ' t i c , n r . 5 5 l ; v g l . i l r t u l o ; i r r s M a t ' h

l l ' , 1 I l , p 4 , t u I l ; 5 / l l ; l l r ' , / l . l t ' c t ' r r w ( ' l ) : l r l r r r A ( ) 0 . ' . l r , r r r r l r r l r l r l l ( i v l r r r

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSAD AL-QÀ$ID ll-5

deze editie.RABAT:- Al-Kizána al-'Ámma, nr. D 489; vgl. catalogus Lévi-Provengal, p. 270,

nr. 538/vi; pp.155-226; magribï hand; begin ontbreekt; film A 109 Q).- Al-Kizána al-'Ámma, nr. D t325: vgl.catalogus Allouche & Regragui II,

p. 60, nr. t920; 44 ff.; magribí hand;1294/1877; film A 710.- A l -K i zána a l -Hasan i yya ( i n he t Kon ink l i j k Pa le i s ) , n r . 7 l 74 : vg l .

catalogus M. al- 'Arabi al-Kattàbï, deel 4 (Rabat 1405/1985), pp.124-5, nr.

251; magribl hand, 44 ff . Mogeli jk een tweede-generatie copie van hct

exemplaar van al-Safadï (vgl. hs. Bologna); Ít lm A 1522.

RAMPUR:- Kutubkána-y i Riyásat , nr . fann- i mutafarr iq 4; vg l . F ihr is t (1902), p.

695:126 pp.; niet gezien.

SALÉ:- Al-Kiz.ána al- ' i lmiyya al-Subayhiyya, nr. 223/l: vgl. catalogus M. Há[[ï(1985), p. 585, nr. 1265: 24 ïf .: magribï hand; nict gczicn.- Al - ( izána a l - ' i lmiyya a l -Subayhiyya, nr . 517/1; vg l . cata logus M. Hággï(1985), p. 586, nr. 1266: 2O ff .: magribï hand; 12'19/1862-3; copiist Ahmad

b. M. b. Ahmad b. al-Tayyib wa-al-'Uluww (?); nict gczien.

TARIM:- Maktabat Át f af, nr. 5; vgl. al-Haba5Ï, Fihrist Q974), p. 15; ff. 82a-94a;fi lm A 583.- Maktabat al-Ahqáf l i-al-Makt[tàt, al-Ribàt 139; vgl. M M M A 27 (1983),

p. 703; 63 ff.; 29 Safar 1158/1745; copiist Sa'id b. 'Alr

al-Qayrawánï; eenversie van de bewerking al-Durr al-Nazimi film A 997.TASHKENT:- Institut Vostokevedeniia, nr. 1458/ii i ; vgl. catalogus Scmenov III, p. 66,nr. 1950; ff . 52a-79a; 838/1434; copiist M. Nàsir al-Din b.

'Abd al-Haqq

al-Sàfi'ï al-Qudsï; film A 525.TEHERAN:- Parlemcntsbibliotheek, nr. 2737 (1), vgt. catalogus X/3, pp. t1024; tf.

l-16: 995/1587; niet gezien.

TUNIS:- Bibliothèque.,,Nationale, nr. 9212; 20 ff.; magribï schrift; 7 p[ al-Hi[[a1242/1827; cx-collectie amïr Kayr al-Din; gezien in 1987.

WENEN:- ( ) s t c r r c i ch i schc Na t i ona lb ib l i o thck , N .F .4 ; vg l . ca ta logus F l Í gc l I , p . f l ,

nr .2 ' , 4J í Í ' . , ccn vors i ( : van dr : bcwcrk i l tg . u l - [ )urr o l -Nazln\ gcz i t :n t lor l rr r r r r l r l c l v u n t l t : l o t o t ' o 1 l i c r t t l . t : r r l c n ( t l l l , ( ) r T l l l ) .

l l 6 DE HANDSCHRIFTEN VAN DF- tR . \A r ) t t t Q . ' 1 . \ t r )

- O s t e r r e i c h i s c h e N a t i o n a l b i b l i o t h e k , M i x t , l O l . ) ; v g l . c a t a l o g u sl . ocbcns te in (1970 ) , pp . 160 -1 , n r .232 l ' , i nco r r rp l t ' c t , l . l . ) l l . . l l 48 /1736 :copi is t Hamdàn b. Y[suf b.

'A l í b .

'Ammár; í ' i l r r r A ]o. l

Chronologisch overzicht van de gedateerdt httntl:thrrf!t 'n vun Ibn

al-Akf ànï's lr5àd al-Qasirl

t latum van af- plaats van datumschrijvcn afschri jven cxemplar

s ignu t r r r r r ( vc rko r t )

l iscor ia l 9 ,19( 'a r r r br i r lgc

or . l42t t (10)

I -c l t ing rad

Par i js 2331

JcruzalcmTashkentLondcnAnkara

Cairo, Dàr al-Kutub456 ma'árif 'àmma

Escorial 697Lciden, Or. 958 (a2)

Istanbul, Reisii lki ittab

Princeton ll29 CCairo, Azhar, Óawh.Teheran

BeiroetBolognaParijs 2333Istanbul , Esat l l39 (3)

Is tanbul , Trrnoval rI s tanbu l , I l u f r l l r t I r

V c h b r l : l t ' r r r l rI s t l r n b r r l , l ' . s u t I l l . ) ( ( r )

l ' ; t t t 1 r , ! l l , r

na 741/1340 Magrib149/1348 Damascus

tuss. 74911348cn 198/1395-6v66r 179/

1311-8188/1386 Damascus838/14341714/1463 Cairo (?)873/1469898/r492-3

946/1539954/1548-9v6ór 961/

r 553-49(rt3l1560994/t586995/t587l(X)6/l-597-Ít Istanbull (X)t t l | .sg9 Aqhisárt02f/ t6t4t025/t616to19/t6\9lO55/ l (r45

v o o r l ( X í ) , / l ( r 5 0

v t x l l ( r ' l . )

741/1340

737/1336

873/1469

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL-QÀSID 17

datum van af-schrijven

1089/1678rroS/1696rrr9/r707-8

tr20/r108rr29/r1r7v66r ll42/

r72t-30n44/n32rr48/r736rr54/r74r-2

lt58/r7451167 /r754

r2r8/1803vóór 18081226/r8tr1242/1827r272/1856

r275/1859r276/18601279/1862-3r294/r8771297/1879-80

plaats vanafschrijven

Istanbul

Perzië (?)

Cairo

JemenMagrib

MagribMagrib

datumexemplar

1039/1629-30

962/1555

signatuur (verkort)

Dubl inHyderabad

CambridgeOr. 1254 (8)

Istanbul, Halct Ef.Istanbul, Carul. 1640Istanbul, Carullah

208e (3)KázimiyyaWcncn, Mixt. l0l2Cairo, Dàr al-Kutub,

'Aqà'id Taymur l0l

Tarïm, al-AhqàfCairo, Dàr al-Kutub,

ma'álim Taymur 80MedinaGothaMi laanTunis

Cairo, Dár al-Kutub,9 magàmï ' (102)

Princeton ll29 BDamascus

Salê 5r7/IRabat D 1325Cairo, Dár al-Kutub,

386 ma'àrif 'àmma

n8 DE HANDSCHRIFTEN VAN I )1 , t nSa t t A t . ( )A . \ t t )

De gedrukte edities vsn de Ir3àd en hun wtutrdr vtxtr t l( tekstkrit iek.

Er bestaan v ier eerdere edi t ies van dc I r l id u l ( ) , i , r l r / r . ( ic t 'n van dcze is

betrouwbaar en voor geen van deze is do<lr r l t : bczorgcrs tckstkr i t isch

werk verricht. De handschrifteli jke basis van dr: r:t:rstc dric van deze is

w a a r s c h i j n l i j k s m a l e n g e e n d e r z c v c n d o o r r n i j v o o r m i j n e d i t i egeb ru i k te handsch r i f t en l i j k t daa r toc t c bcho r r : n ; dc v i c rdc cd i t i e i s

uitsluitend gebascerd op de eerste en de dcrdr: crl it ic.

De eerste editie van de Iriad al-Qàsid is bczrlrgd d<xrr A. Sprcnger en is

samen me t z i j n ed i t i e van he t K i t àb I . l udud u l -Nohw van 'Abda l l áh

al-Fàkihï opgenomen in het boek dat de volgcndc titcl draagt:

Two Works on Arabic Bibliography. Editcd by A. Sprcngcr. Bibliotheca

Indica. A Collection of Oriental Works. Calcutta ltt49. lDccl 5 in de seriel

99 pp.Dc tckst van de Iriàd al-Qasid beslaat hicrin pp. 14-99. In hct exemplaarvan deze ed i t i e i n de Le idse Un ive rs i t c i t sb ib l i o thcek2 i s ecn l i j s t j egcplakt met varianten van het Vy'ecnsc handschrift N.F. 4, vcrvaardigd

door C. van Arendonk (1881-1946), die, bli jkcns zijn notit ies in het Leidse

handsch r i f t O r .830 l f en dc aanwcz ighc id van de fo tocop ie van he t

Weense handschrift N.F. 4 in Lcidcn3, kcnneli jk plannen voor een editie

heeft gchad.

Over de handschrifteli jkc basis van deze editie worden door Sprengergcen mededelingen gedaan. Het is mij niet gelukt om een handschrift tev inden dat aan deze cdi t ic ten grondslag gelegen kan hebben. Er is

bijvoorbeeld geen handschrift van de Iríàd al-Q-asid in de bibliotheekvan de Asiatic Society of Bengal te Calcutta, maar ook de handschriften

d ie i k ge raadp leegd heb l i j ken n ie t de bas i s t e z i j n gewees t van

Sprengers editie. Het handschrift Rabat, Hasaniyya 7174, vertoont tal van

lczingcn, die ook in Sprengers editie voorkomen. Waarschijnli jk is hier

sprakc van cen gemeenschappeli jk exemplar, direct of indirect. Sprengers

cd i t cu rsa rbe id kan n ie t i nd rukwekkend genoemd worden . He t boek

wcmclt van de minder geslaagde lezingen. Het heeft er veel van weg dat

l l ) c c r l i t i c d i c ' A l ï S á m ï a l - N a S S á r z e g t r c h c b b c n(al Nai i i r l t )7 t t , p . 32) is waarschi jn l i jk nooi t gcpubl ic t : t : rd .

f Nrurrrnt:r V tl4(r:-5.| ( i r ' r cg rs t r c r : r t l a l s l r u r r r l sch r i Í t ( ) r . 1125^

v e r v a u r t l i g t l

I Z r c W i t ku r r r l ( ) l ' l / h

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÀSID l l9

Sprenger een handschrift van wel zeer middelmatige kwalitcit ecnvoudignaar een zet ter i j heef t gebracht en naar de u i tgavc n ic t mcer heef tomgekeken , waa rb i j i k e r dan nog van u i t ga da t h i j n i e t meerde rehandschriften gecontamineerd heeft. Dit zou kunnen verklarcn waarom nugeen handschrift aan te wijzen valt dat als kopij voor dc Calcutta cditicheef t gediend. Kopi j werd immers mcesta l na het vo l tooicn van dc drukweggegooidl. Dit gaat echter niet zo ver dat Sprengers tckst onbruikbaarword t , maar a l s he t e r op aankomt i s deze t cks t n i c t be t rouwbaar .Sprengers edi t ie heef t in ieder gcval de verd ienste dat z i j voor hct ccrstin wijde kring, in Oost cn Vy'cst, dc aandacht op de lriàd al-Q-asid hccttgevest igd. Meer waardc dan ccn wi l lckcur ig jong handschr i f t heef t dezcedi t ie echter n iet . Hierondcr volqcn cnkclc voorbccldcn van var ianLcn in

de editie Sprenger:

p. 14,

p. 15,

editie Sprcngcr

r . 3 . ; , t : - - - . l l

r . 1 6 9 L

r. l8 Jil

ó l &

ËsrU*ijl

ói+:^Jl

J{J

dlUlr

.t rai-ll

r,J JaJ

4JJ+J

4.jlJ,

.+ e-,

mijn cdi t ic :

( , J l > : " ' l l

| i . 8

rlrj l0

6l l0

L.ri:1 12

$*ï 15

ólilJl 19

Jr& 19

ó1*L+ 19

r . i l l 1 9

J.:i3 2l

('{d 25

* r . 1 9

r . 4

r . 8

r. 12

r. 12

* r . l 2

r. 13

r. 15

r. l8

r. l8

* r . 2 0f'-rJ,

erirl

25

27

r20 DE HANDSCHRIFTI :N VAN l )1 . / / ? , ( . 4 / ) A t QÁ , \ ' u )

edi t ic Sprcngt : r

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSAD AL_QÀSID t2r

De plaatsen van Sprenger die ik voorzien heb van een asterisk hebben

een pendant in mijn krit isch apparaat. Van de veertig varianten die hier

b i j wi jze van voorbeeld z i jn opgenomen en d ie z i jn verkregen door

collationering met de tekst van Iridd 1-106 hebben er zeven een pendant

i n he t appa raa t , waa rb i j nog opva l t da t he t dan mecs ta l gaa t om

varianten die ook voorkomen in de handschriften F en G van mijn editie.

De tweede editie is bezorgd door Mahmid Ab[ al-Nasr. Dc tekst op het

titelblad luidt:

Kitàb Iriqd al-Qàsid i lá Asnït al-Maq-asid. Ta'Iíf al-l. lakím al-Fàdil

Awhad 'As r i h i

wa -Fa r ïd Dah r i h i Muhammad b . I b ràh ïm b . SA ' i d

al -Ansdrï 'a f

à At lah 'anhum

hi -Mannih i wa-Karumihi Àmín- Iubi 'a

bi-Mafta'at al-Mawsït'át bi-Bàb al-Sar|a bi-Misr. Sanat l318 II - 1900

M. rO4 pp.Di t i s een v r i j ze ldzaam d rukwerk . I k hcb hc t cxcmp laa r van de

bib l io theck van de School of Or ienta l and Afr ican Studies in Londcn

geb ru i k t . De ed i t eu r wo rd t n ie t op he t t i t e l b l ad vc rmc ld , maar h i j

ondertekent de Tqnbïh tegenover het t itelblad. Daarin verklaart hij dat

h i j toeval l ig een exemplaar van de I r íàd at -Qasid in de École des

Langues Orientales te Parijs (Madrasat al-Lu[at al-Sarqiyya bi-Bdrïs)

a a n t r o f e n d i t g e c o p i e e r d h e e f t . D i t i s h o o g s t w a a r s c h i j n l i j k h e t

handschrift dat nu in de bibliotheek van de École is gcregistreerd onder

nr .589. Het is een verzamelhandschr i f t , waar in de l r iad a l -Qàsid a ls

eerste tekst wordt gegeven (ff. la-50b). Het is ongedateerd, maar vri j

recent, te oordelen naar het schrift en sommige eigcnaarsnotit ies bij deze

en de andere teksten; het dateer t waarschi jn l i jk u i t dc acht t iende of

negentiende eeuw. Vy'at de editeur van deze tweede editie niet kon weten(hoewel hij er door een bezoek aan de Bibliothèque Nationale wel achter

had kunnen komen) was dat het handschrift van de Écolc nauw verwant

is met het handschrift F dat eveneens in Parijs wordt bewaard. Over het

geheel genomen is het handschrift van de École heel bruikbaar en biedt

een vri j nauwkeurige weergave van de tekst die ook in het handschrift F

wordt gegeven. De werkwijze van de editeur kon daarom ook eenvoudig

bli jven: hij heeft zijn model gecopieerd en heeft in enkele gevallen waar

dc tckst hem onduideli jk voorkwam deze naar beste weten veranderd.

Sommigc k lc ine verschi l len tussen het handschr i f t École nr . 589 en de

cttit ic Cairo 1900 kunncn ook z.i jn vcroorzaakt door foutcn van dc 7.clter.

I : nkc l c vgo rbcc ldcn van passagcs waar dc cd i t i c Ca i ro 1900 van hc t

gchruik tc hurrdschr i í ' t ( í r t .o lc r te s 1. . ( ) . , r r r . 5 l l ( ) ) a t 'wi .1kt vo lgt :n h ic : rondcr :

p. 16,

p . l l ,

p. 18,

r . 2

* r . 6

r . 9

r . 9

r. 13

* r . 1 6

r. 17

r. l7

r . 6

r. 15

r. 18

r . 2 O

r . 2

r . 6

r . 8

r. 12

r. 15

r. 18

r. l8

* r . 1 9

r . 2 0

r . 2

r . 3

r . 3

* r . 5

r. 7

Jsy

)l*'f

lacunc

t f " ' ( '

órJl

ut-il

Cl; r j

lacunc

elijl

Jllacunc

: l : l l - l l

. . l l - I I

- t

fst{

o-llJl

lacune

i r< -Jl

ót{

i l .f. l-

il{itl u.iil

iÍilrJl

' t^J-{

Jt!l

,tJ.Jl

!r+r

; ,hiJl

r i l r [ r c ( l t l r c :

J t t y

)l+'f

ól+ .x.r y 'LrJl : .- .

/rJl ^ t '<'

; )l-ïl

,t-:l

1t- -Ul - ' ' : l

etÀijl

ï1

riai

: L l l ^ l l

JrJr-Í

fsu

rl-.3J1

: ^ < - J l

:^<-Jt{

t Jt i -L-r

!.r!l.ritllili.rJl

CrÀ"tl

JUI

,;.ël

tg.r

ÈlJl

30

39

42

43

47

50

5l

51-52

65

t 5

t6

78

82

85

87

9l

94

96

96

97

97

r00

r0r

t0 l

l 0 l

t{)4

p. 19,

122 DE HANDSCHRIFTEN VAN I ) I

mijn ed. handschrift École nr. 5U9

tR, \ , 'v , , 'v

ii 'r- 1l 5,'1

J.r. ig p \ , l l

^ i ^ p . 5 , 1 . 1

JLS p. \ .1í ,

&t p. (r,()

::tlojl . t.-<* p. (r,l(r

p. 1,2

p. t t , le

p. (),1(r

(),,1.\ / / )

c r l r t i c 1900

t2 f. lb,l7

1 9 f . 2 a , 7

19 f .2a ,18

2 0 f . 2 a , 9

32 f .2b ,2

43 t .2b ,9

6 l f .3a ,4

82 f .3b , r2

96 f. 4a,12

.i-i

r-+afd!

efi.rr

J--t{n

tr.s

ea-t- -. ' .<f /rJl

:-GtfoJl

l c " ^ i

J-ii

: l i - , .

I k dcnk da t d i c a fw i j k i ngcn i n bovcns raandc I i j s t van dc cd i t i c Ca i roI t ) 00 d i c co r r csponde rcn mcr m i j n cd i t i c 19 ( cc rs t c ) , 43 cn 96 doo rM a h m I d A b I a l - N a s r n a a r c i g c n g o c d d u n k c n z i j n a a n g e b r a c h t . D covc r i gcn a fw i j k i ngcn z i j n wc l l i ch t vc roo rzaak t doo r t ocdocn van de7.cllcÍ. Dc waarde van dc cditic van 1900 voor dc tckstkrit ick is. evenalsdic van Sprenger, n ic t vcc l mccr dan d ie van ccn vr i j recent handschr i f t .I)<lor dc cigenmachtige tocvocgingen van de editeur ncemt deze waardenog a[ .

I)c rlcrdc uitgave is gedrukt in Beiroer in1322/1904. De edirie is, bli jkenshct col<rphon op p. 139 bezorgd door Muhammad Salim al-Àmidï at-\ahïràr-a l - l lukàr ï . Hct boek is get i te ld:I r , iàd a l -Qàsid i là Asnà u l -Maqdsid l i -a l -Sayf t a l - Imàm al - 'At ldmaSum,r ul-Dín Muhammqd b. Ibrdhïm b. Sq'id al-Ans-arí al-Sinparï.148blz. I)atum cn plaats van publicatie staan in het colophon op blz,139.( )oL t l cz . c cd i t i c i s ccn zc ldzaam d rukwerk . I k heb he t excmp laa rgcr i r r t f l r lccgd dat wordt bcwaard in de b ib l io theek van de a l -Az.har

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÀSID t23

Universiteit te Cairol. Op het omslag en het t itelblad staat na de titel en

de auteur een kort resumé van de inhoud en de bedoeling van het boek,

dat waarschijnli jk van de editeur afkomstig is. Dit resumé wordt gevolgd

door een noririe van Táhir b. sálih al-ëazá'irr (1268/1851-1338/1919)2

waaruit men zou kunnen opmaken dat iayk Táhir al-Óazà'iri de editie

heef t verzorgd3, ware het n iet dat het co lophon duidel i jk een andere

naam noemt: 'Muhammad Sal ïm al -ÀmidÏ s l - iahír à i -a l -Bukár l ' . Deze

t e k s t a a n h e t b e g i n v a n h e t b o e k , d i e n i e t a n d e r s d a n o m

reclamedoeleinden - hoewel het hier niet een taqríz l i jkt te betreffen en

de naam van de ed i t eu r c r i n on tb reek t - op oms lag en t i t e l b l ad

afgedrukt kan zijn luidt als volgt:

Cï- ir. ,$S ;h c.il, Jt : u*Lsal.,+r tJ.ïtl {ii, c}l*Jl Ct- Ol JrtL JriJ

,siíl iF . rJJ.'":Jl el1;l-t L.-.L. t{+li eillt e't*;+tt Étl .'irall UL-;Jl oi-r

L C.a J+ ótS.Jl 1.rl-1 :r'-':t1 *r gg; r' q*-; ól :"ll, i'r!./11 ,,L"Fllr

e+)J ;Jl fíJt ; d3í itil.r'' C' tÈ : l'r:- tl, ï hr^ tl la r-"': ;t o'; ,riií'l

ê$ll ítJl- Jí J,ttJt', t'l: hJ c+rJl i;9" g'r-Jl ijg1' óJtri ':lJi gi

Zowel omslag, t itelblad als colophon vermelden als degene die de uitgave

bekostigd heeft As'ad Bey Haydar, een notabele uit het district Baalbek.

Op p. 144 vermeldt de editeur dat toen het grootste deel van de editie al

van de pers was hij de hand wist te leggen op een goed handschrift van

de I riàd al-Qásid dat was afgeschreven door Muhammad al-JantáwI,

me1 wie wel de voor laatste e igenaar van het handschr i f t E zal z i jn

b e d o e l d . D e e d i t e u r v a n d e e d i t i e B e i r o e t h e e f t d i t h a n d s c h r i f t

I Vgl. de gedrukte catalogus van de Azhar-bibliotheek, deel 6, p. 180. Het

boeknummer van dit exemplaar is: 57584, Hasanayn BáSà 3561. Een film

hiervan is in de U.B. Leiden: A 689 (3); onder dankzegging aan dr. J.J.G.

Jansen, die bij het verkrijgen van dit materiaal bemiddeld heeft. Ik heb

ook een exemplaar van deze editie in de sii leymaniye bibliotheek in

Istanbul gezien: Celal Ókten, nr. 710.

2 Dc organisator van de 7àhir iyya b ib l io theek in Damascus en de

[ . á l i d i y y a b i b l i o t h c e k i n J e r u z a l e m . I n d i e k w a l i t e i t k a n h i j v e e l

handsch r i f t cn van dc I r i àd a l -Qas id gez ien hebben . Vy 'aa r dczc nu

z r ru r t cn kunncn z i j n wcc t i k n i c t . Yg l . GAL S I I , 777 - Í t , d i c d i t van Sa rk rs

l()213. pp. 6ll l l-691 hccí't.I [ ) c r c co t t c l us i t : w t t r t l t t l t x r r Sa rk ï s l t ) 2 t i . p ' 1 í r ^1 gc t rok l c t t .

t24 DE HANDSCHRIFTEN VAN I ) l l IR, \At) AL ( )^ , \ i l )

gccol la t ioneerd met z i jn druk en op gronr l r luurv i tn ( ' ( ' l t l i js t van ru imvicr b ladzi jden met verbeter ingen aan hct b<x 'k tot .gcvot 'g t l . t l i t dcze l i js tmct errata b l i jk t n iet zonder mecr dat hct n i t . r rw gcvorrr l t :n handschr i f tccn d i rect afschr i f t van het handschr i f t E is , r r r : r i r r hct ts wcl van beterekwal i te i t dan het handschr i f t dat voor hct gr(x) ls l ( ' r lc t ' l vun dczc cdi t ieis gebruikt. In de tekst van de IrÍàd al-Qá.sirl, orrr t 'crr crrkt:l voorbceld tenocmcn, mist het handschr i f t F in l l4 hct woorr l t t l qut l t tmà' . Dc cdi t ieBci roet . 1904 mist d i t woord ook (b lz . 12, r . l0) , rnurr r t l t : l i is r mct errata(p. Á4, r . l0) voegt het a lsnog toe. Welkc dc hanr ls t l r r r l rc l i jkc basis vandczc edi t ie is , is n iet goed te reconstruercn, orr r r l t r t t l t : cr l i tc :ur zwi jg l overhc t handsch r i f t da t h i j aanvanke l i j k hcc Í ' t g r : b ru i k r cn waa rop he tgrootste deel van z i jn edi t ie is gebascerd. Waar dt :zc c:d i tcur a l cvenzcerovcr zwi jg t is dat h i j de edi t ie Cairo 1900 ook b i . j dc hand hccf t gchad.Het bewi js h iervoor wordt geleverd doordar h i . l in dc tckst van I r iàdal-Qàsid 43 dezelfde variant geeft die dc ctl ir ic van 1900 ondcrscheiddevan hct handschrift École nr. 589 (zie hct l i jstjc mct ccn aantal van dezevar ianten h ierboven). Deze var iant is ccn improvisat ic van Mahmid Ab[a l -Nas r , en de ed i t eu r van dc cd i t i c Bc i roc t hec f t deze kenne l i j kaantrekkel i jk genoeg gevondcn om ovcr Lc ncmcn. Ui t d i t a l les b l i jk t datdc editie Beiroet 1904 ecn contaminatic is van: 1. êê,n o[ meer in eersteins tan t i e geb ru i k te handsch r i f r cn , 2 . een handsch r i f t i n de hand vanMuhammad al-Tantàwi, en -?. dc editie Cairo 1900. Meer waarde dan eenmodern, gecontaminecrd, handschrift kan men deze editie dan ook niettockennen. Voorts bli jkt nog dat deze editie het slachtoffer van censuur -

zclf opgelegd of afgedwongen is niet duideli jk - geworden is. Mcn isgcncigd zich af te vragen wat de actualiteit van de lriad al-Qàsid in1904 in Beiroet geweest. kan zijn, maar voor de volgende vier passageshcbben de editeur enlof de drukker, al dan niet op bcvel van hogerhand,hel zckcrc voor hct onzekere genomen:

I riád 421 (ed. Beiroet, p. 56) *-i+ 1l.r e.iU 6l Ll...t| Á-r- ïl . . .

I ríàd 446 (ed. Beiroet, p. 59) ij-Jt -ilL:' tit tt-il -J. 6j.;iJt ór++rrJ . . .

IrÍàd 446 (cd. Beiroet, p. 59) ,/Fl .1.i Lt-lJ;Lïl6,c rlijt t1j.;s1. . .

I r Íàd 459 (cd. Bci roct , p .6 l ) yp) c t : t - i l t - : . .J | 6 tL l . . . l l J1; ; i , * . - r : r . . .

. ^ ( - t

I ) r : t : d i t i c g c c í ' t i n p l a a t s v a n c l k v a n d c z c p a s s a g c s c c r r t l t s ( . r c ( : ls t i p l t p c l l i i n t j c . l l c t i s h c g r i j p c l i j k d a t d c c d i r c u r c n / o l t l c d r u l l c r c rwc r Íu l { voo r voc l r l cn o Í l r vanw( .1 {c r l cz t : l r ascn i l r t l t . hc r r h i l r y l n l v In

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÁSID r25

enkele Islamitische secten uit de eerste eeuwen van dc Islam, geciteerd in

een veer t iende-eeuws boek, in de gevangenis tc bc landcn. Het is eenil lustratie van de repressie die aan de eind van dc rcgcringsperiode van

de Osmaanse sultan 'Abd

al-Hamïd II werd uitgeocfcnd.Er is in de b ib l iograf ische l i teratuur soms nog sprakc van een edi t ie

Beiroet 1914, maar ik denk dat het h ier een zct fout voor 1904 betref t ,

omdat. ik zo'n editie nog nooit in werkeli jkheid bcn tcgcngckomcnr.

Dc vierde editie is bezorgd door Dr. 'Abd al-Lati l ' M. al- 'Abd. Het boek

is getiteld:

I r íàd a l -Qasid i la Asn-a a l -Maqàsid. ' l 'a ' l í f a l - ln [ tm M. b. Ibrahïm b.Sà' id a l -Ansàrï a l -Akf ánï a l -Sin iàr t (o l -mutuwuf f o sanat 749 I I . -

1 3 4 8 M . ) T a q d í m w a - T a h q t q D r . ' A b d a l - l . u t t l M . a l - ' A b d . ( C a i r o

1398/1918, a l -Maktaba a l -Anglo a l -Misr iyya, 170 pp.)2

Aan deze ed i t i e l i ggen twcc voo rboc ldcn t cn g ronds lag , name l i j k de

h i c r voo r a l behande ldc cd i t i c Bc i roc t 1904 cn , vo lgcnsT .eggen van de

cdi teur , een 'oude s lccndruk ' . Van dczc

's tccndruk ' gccf t a l - 'Abd gccn

enkelc bibliografische informatic, bchalvc dc signatuur in de bibliotheekvan de Univcrs i tc i t van Cairo (Nr. ló000). Dc in lc id ing op deze edi t ie

beva t een pa ra f rasc van de b iog ra f i eën van Ibn a l -Ak fán ï doo r I bn

Hagar en a l -Sawkánï .Bi j co l la t ic b l i jk t b i j het onderzochte decl QrSaa u l -Qusid l -75) , datzonder uitzondering alle varianten van dc

'stccndruk' gcli jk zijn aan dev a r i a n t c n d i e d o o r d e e d i t i e v a n S p r c n g c r ( C a l c u t t a 1 8 4 9 ) g e g e v e n

worden. Bijgaande li jst i l lustreeÍt dit. Twee conclusies zijn mogeli jk: 1.

a l - 'Abd heef t de edi t ie Sprenger gebruik t , en deze tcn onrechte a ls'steendruk'

aangeduid (de Calcutta editie is met loden letter in boekdrukgeproduceerd) , of 2. er is ooi t , op basis van de edi t ie Sprenger, een

steendruk van de IrÍad al-Qàsid vervaardigd, en die steendruk is dan

weer door al- 'Abd gebruikt. Aangezien zo'n steendruk, of zelfs maar eenpreciese bibliografische verwijzing ernaar, mij nog nooit onder ogen isgckomen, acht ik de eerste mogelijkheid de meest waarschijnlijke.Bcide voorbeelden waarop al- 'Abd zijn editie baseert zijn hiermee dus

bckcnd, en deze recente edi t ie kan daarmee geël imineerd worden a ls

I I bn a l -Ak Íán ï 1939 , p . l 14 .

2 [ i c r r co l l i c van r l t r z t : t : r l i t i t : w t : r r l l r r i . j r l oo r l l r o í . t l r . l l u r r s I ) a i h t ' r t c r

l r t ' s t l i l l L r r rg gcs t c l r l , w l t l r r v t x r r r l i i l r k .

t26 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL_QÁ,SID

tckstgetuige, temeer nog omdat. al- 'Abd naar cigcn gocddunkcn afwijktvan z i jn voorbeelden, zoals b l i jk t u i t z i jn opmcrk ing op p. 14, noot 1, enoveral u i t z i jn kr i t isch apparaat , waar d i r bc idc s ig la bcvar cn de tekstdus van al- 'Abd's eigen makeli j is.

IriM editie

6

8

r0t4

l5

l9

l9

19

p . 2 , r 2

p . 3 , 2

p. 3,6

p. 3,15

p. 4,3

p. 4,9

p. 4,10

p. 4,ll

Beiroet1904

.*Jl

Ur

Êlr:

+J^J

ój*l

óli:-ll

JJ&

l l ' . ^ r : l l

Jt.s J+ït-i. i

t

{:16J- J&J

Érjl )+

dtrl l : t--

ól+ óJJ

ÊLll.,,' , ' " ( J

t f - l -

;)'t-ïl

óÉYrl

Js

stccndrukln appar.

gL

.;r t-

JÍo+i:

u*ijl

óiJc.Jl

J.J

.lf-i-ll

^ i ^

tr.s.:. i i l

lfLf

e:.ór^J

-:dl +*-( : t ' ' < )

gelijk aaned. 1849

p. 14,13

p. 14,16

p. 14,18

p. 15,6

p. 15,8

p. r5,r2

p. r5,r2

p. 15,13

p. 15,14

'Atxl

p - l l

p. l l

p . t 2

p . l 2

p . t 2

p . 1 3

p. 13

p. 13

p. 1320 p. 5,2

40 p. 6,7

42-43 p.6,

l0-ll

p. 14

p. 15

47 p . ó ,15

.1ll gr. 7,1

49 g r 7 ,1

p. 15

p. 15

p. 1.5

óJrJl

iÈY,l

Jír

p. 16,6

p. 16,9

p . 1 6 , 1 3

; t . l ( r , I I

p l í r , l \

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL-QÁ$ID t21

Iriàd editie

5 0 p . 7 ,

3-4

5l p. 1,

4*5

51 p.1, r r

62 p. 7,18

65 p .8 ,2

13 p. 8,16

14 p. 9,1

Beiroet 'Abd

1904

olsr p. 15

6l*iïl

6t-;l

Ê.L liU p. 15

Jt-

. . . uL - i l

L tilg*

1.131 ta:^ p. ló

t{+ll

6rg; p. 16

eÀijt p. 16

d l p . l ]

{ . i l p . l 7

steendruk gelijk aanin appar. ed. 1849

,rl.Í1 p. 16,16

6t-;Yl

ut*il

ÊL l iU p.16,17

Jl-

t- UIHÊ

rar l^ p. 16,21

s.Fr

t.g;ll

.;É:; P.17"4

eliJl p.17,6

1'r p. 17,15

I p. 17,16

De handschriften waarop deze editie is gebaseerd

De tekst van de Iriad al-Qasid is overgeleverd in talri jke handschriften,zoals b l i jk t u i t de h iervoor gegeven l i js t van a l le door mi j to t dusveropgespoorde handschr i f ten. Er bestaat , voor zover mi j bekend, geen

autograaf van de auteur, noch voor een handschrift van de lríàd, nochvoor enige andere tekst door Ibn a l -Akfáni . Het is over igens goed

mogcli jk dat deze bij de voortgang van de Arabische bibliografie eens tevoo rsch i j n za l komen . Evenmin bes taan e r handsch r i f t en me t . eeni!àza-notitie (&.w.2. een machtiging afgegeven door de auteur om de tekstvcrdcr ovcr te leveren) , of enige andere not i t ie in de hand van Ibn

al -Akfànï . Dc contcmporaine ber ichten van a l -Safadï brengen ons noghct d ichtst b i j Ibn a l -Akfànï . Ui t dc voorafgaandc l i js t van handschr i f tcnv a n r l c I r Í u d h l i . i k t t l a t t w c c h a n d s c h r i f t c n z i j n g c c o p i c c r d v a nl ru r r r l sc l r r i Í 1cn t l i c r l c l xàz r r v : rn r l c au l t : r r r r l r ocg t : r r : hc t h l r n r l sch r i Í - t r r i t hc t

128 DE HANDSCHRIF ï ' t 1N VAN I ) I : /Á , (A / ) A I ( )A . \ I I )

Escor iaal (met . een copie van ccn i i ,àzt t g t : t t l r tccr t l ' r r r r r t r lc ls t t : ( lccadc 'van

Rabï ' I I 741/1340) en het handschr i Í t u i t lk r lognrr ( rnt ' t t ' t ' r r copic van eeni ! àza aan a l -Sa fad í , geda tee rd 12 Ranra t l u r r ' 1 . \ ( ) / l l . ) ( ) ) l ) u r r i s c r nog eenhandschr i f t dat is gecopieerd van ccn harr t ls thrr l r , ( l : t r wccr gr :c<lp iccrd isvan een handschr i f t dat de i ! , -aza van dc aut t ' r r r r l r rx 'g . l rc t handschr i f t u i tJe ruza lem. Daa r wo rd t ech te r de t cks t van r l t ' r , ( r r . ' r r n r t ' l gcc i t cc rd enevenmin word t e r een da tum voo r gc )n (x ) r r r r l . I ) t ' r c r l r r c handsch r i f t enhebben b i j na deze l f de waa rde a l s do< l r r l t r u r r t t ' r r r / c l Í g ( : au to r i see rde

stukken. De over ige v ier handschr i f tcn waar() Í ) r l t ' t ' r l r t r t : rs gcbasccrd z i jng e k o z e n v a n w e g e h u n o u d e r d o m : h c t h a r r i l s r ' h r r l t u i t ( ' a r n b r i d g e i sgecop iee rd i n he t j aa r van dc dood van d t : au t ( ' r r r ( 1 49 / l 34 t l ) . He thandschr i f t u i t Leningrad is gecopiccrd door r l t r s t ' r ' r t r tar is o l copi is t vande au teu r , maar na d iens dood , zoa l s b l i . yk t u i t l r t : t g i ' 51u1L van detqrhím. Het handschr i f t u i t Par i js is gccopiccrd i r r o í voor ' lJ9/1377-8, enhet handschr i f t u i t de Yahuda col lcct ic in [ ' r inccton. zou. tc oordelennaar het schr i f t , in de 8e/ l4e ccuw vcrvaardigd kunncn z. i jn . Dc over igehandsch r i f t en hebben n i c t dc rgc l i j k c b i l zondc rc kcnmcrkcn en z i j nevcnmin in de 8ell4e eeuw vcrvaanligd.Deze zcven handschriftcn zijn dc basis van dczc cditie. Hun selcctie voorwat betreft hun vcrwantschap mct hct autcurscxcmplaar van de IrÍdd isg e s c h i e d o p g r o n d v a n d c s c c u n d a i r e c r i t c r i a d i e h i e r b o v e n z i j naangegeven . Een pog ing to t . sc l cc t i c op g rond van p r ima i re c r i t e r i a ,namelijk door cen ondcrzock van alle varianten in alle handschriften (of

minstens door een procfcollatic van een kortere passage), gevolgd doorh c t o p s t e l l e n v a n c c n s c h e m a v a n v e r w a n t s c h a p , e e n s t e m m a , i svruchteloos geblcvcn door het verwarrend grote aantal handschriften vande I r í ad . S lech ts i n éen geva l kon op g rond van ve rge l i j k i ng vanvar ianten worden vastgeste ld dat twee handschr i f ten een eerstegraadsvc rwan tschap hadden , namc l i j k he t handsch r i f t Pa r i j s 2331 en he thandsch r i f t . P r i nce ton l l 29 C . De gegevens u i t he t co lophon vanhandschrift Istanbul Esat Efendi l l39 (3) maken het waarschijnli jk dat dithandschrift een direct afschrift is van het handschrift Ankara Ismail SaibI, nr. 6Í18. Het was onmogeli jk om meer nadere verwantschappen vast testcllcn. Tevccl verbindingen in de overlevering van de tekst ontbrekcn opd i t momcn Í , ondanks hc t g ro te aan ta l handsch r i f t en da t behoudcn i sgcblcvcn. Hondcrdcn cn honderdcn handschr i f ten van de I r Íàd m<lctcn int l r : l < rop t f c r t i j d t . i j n vc rvaa rd igd , wa t op z i ch ccn bcw i j s voo r r l cp o l l r r l a r i t c i l . v a n d c t c k s t i s . D c r u i m z c s t i g h a n r l s c h r r l l c r r v a r r d t :l r . í i l d r t i k h t : h w ( : l ( : n t c l < ra l i s t : r r : n vonncn c r :n vo l s t r c \ t w r l l c l c r r r rg t :

DE HANDSCHRTFTEN VAN DE IRsÀD AL-?ÀSID r29

greep uit dit geheel. In theoretisch opzicht is deze situatie onbevredigend,

aangezien zij geen andere praktische oplossing biedt dan het maken van

een select ie op grond van secundaire cr i ter ia , dus op grond van de

h i e r v o o r g e n o e m d e u i t e r l i j k e , h i s t o r i s c h e , k e n m c r k e n . M e t d e

aanwezigheid van twee handschriften die direct zijn afgcschreven van een

exemplar met. de i!,dza van de auteur (Bologna en hct Escoriaal), en nog

een handsch r i f t da t i n de tweede gene ra t . i e op ccn gcau to r i see rd

exemplaar teruggaat (Jeruzalem), en voorts door dc aanwezigheid van

vier handschriften die door hun ouderdom dicht bij hct autcursexemplaar

moeten staan, zijn er voldoende garanties voor ccn sl.cvigc basis voor

deze edi t ie . De dr ie handschr i f ten d ic ecn geautor isccrd cxcmplaar a ls

m o d e l h e b b e n b i e d e n v e r s c h i l l c n d e o n d c r l i n g c a f w i j k i n g e n . M i j n

pogingen om dat probleem op te losscn vcrmcld ik bij dc vcrantwoording

van de methode van de editie. Hicr volgt ccrst ccn bcschrijving van de

z e v e n h a n d s c h r i f t e n w a a r o p d e e d i t i e i s g c b a s c c r d . I k h e b d e z e

handschriften de volgende sigla toegedacht, cn wcl in dc volgorde van

hun voorkomen in de lijst van alle bekende handschriften van de lridd:

A. Bologna, Bibl. Univ., Coll. Marsigli, nr. 3406 (l).

B. Cambridge, Univ. Libr. Or. 1428 00).C. El Escorial, nr. 949.D. Jeruzalem, Dár al-Katib, zonder nummer.

E. Leningrad, Saltykov-Shchedrin Bibl., nr. 721.

F. Parijs, Bibl. Nat., Arab. 2331.

G. Princeton, Univ. Libr., Yahuda coll., nr. 551.

Beschrijving van de gebruikte handschriften

>)A<<

Bologna, B ib l io teca Un ivers i ta r ia , co l lec t ie Mars ig l i , n r . 3406 ( l ) .

Beschreven door V. Rosen, Remarques . . ., 106-7, nr.457. Microfilmaanwezig in Universiteitsbibliotheek Leiden: A 269.

Handschrift op.papier; 133 ff.; 200 x ll5 mm.Hct is een verzamelhandschrift dat drie teksten van Ibn al-Akfáni bevat,voorts twee korte fragmenten en ongeveer tweederde van een boek dataan al-Gazzálï wordt toegeschreven. De drie teksten van Ibn al-AkfánÏzi jn in hct bi jzondcr van belang. Hoewcl zi j werden gccopicerd tusscnRa[ab 100]/1599 cn Muharram l00tt /1599, wat vr i j laat is, was hun modcl

I l 0 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÀ$ID

( :cn handschr i f t dat was gecopieerd door $aláh a l -Dïn Kal ï l b . Aybakal .Saí'adr (gest.764/1363), waarop de i!àza van de auteur, dat wil zeggent l c mach t . i g i ng om de teks t ve rde r ove r t e l eve ren , voo rkomt . Da taf-Safadï ipàzàt van Ibn al-Akfánr had verkregen is ook uit al-Safadï'scigcn mcdedeling bekendr. Uit een notit ie op f.3a bli jkt dat al-Safadï detckst van de lriàd al-Qdsid bij de auteur gelezen heeft in éen enkeler.itt ing in Cairo op 12 Ramadán'129 (maandag l0 juli 1329). Al-Safadïhccft zijn exemplaar van de lrÍad al-Qà;ld pas in de eerste decade vanÓumádà | 137/1336 vervaardigd. Kenneli jk heeft hij toen weer een zitringmct de auteur gehad. Dat hij de lriad al-Qdsid meerdere malen heeftgc lczcn b i j de auteur zcgt h i j ook: 'awdan'a l -q bud' in2. De tekst van deI r i àd a l -Qas id i n he t Bo logncse handsch r i f t i s a fgesch reven doo rIb ráh rm a l -Aqh i sà r ï i n 1008 /1599 , i n de ves t i ng Aqh i sà r (P rusac i nBosnië), zoals bti jkt uit het colophon op f. 67b. De collectie Marsigli isook in dcze streek verworuen.3 De andere teksten van Ibn al-Akfání indit vcrzamelhandschritt zi jn door een aantal personen afgeschreven diea l l cn dc naam a l -Aqh i sá r ï d ragen : Ká f ï a l -Aqh i sá r ï ( f . 7 l a ) , f l asanal-Aqhisárï (f. 90b) en Muhammad b. Ahmad al-Aqhisárí (f. l0la), maarhÈn aÍ'schrijfwerk vond plaats in Istanbul, eerder in 1599. Daarna moetal-Safadï's handschrift, samen met de reeds gemaakte afschriften, met deAqhisár I 's meegereisd z i jn naar Aqhisár , waar de tekst van de I r iàdal-Qàsid wcrd afgcschreven. De hierboven genoemde Káfr al-Aqhisárï enHasan al-Aqhisárí zijn vermocdeli jk éen en dezelfde persoon, namelijkKaÍ' i Hasan Efcndï al-Aqhisárï, dic leefde van 951/1544 tot 1025/16164.Van dc ove r i ge teks Í . en i n d i t ve rzame lhandsch r i f t wo rden geenafschrijvcrs genoemd. De handen van de copiisten van die teksten l i jkentc vcrschil lcn van die van de Aqhisárí's.Ibráhïm al -Aqhisár ï , de copi is t van de I r íàd, moet z ich ervan bewustzijn gcwccst dat hij een belangrijke schakel in de overlevering van deI r Íàd voor z ich had, en h i j heef t nauwkeur ig a l le not i t ies van a l -Safadígccopiccrd cn als zodanig aangegeven, inclusief twee opmerkingen van de

I Al -Safadi 1949, l l , 26. Ygl . ook debiograf ischc nol . i t ics van a l -Safadï inv a n I b n a l - A k f à n r .2 A ' yàn , Í . l l t t b .I VF I r l c ca ta logus van Ros r :n , p . l l .. l ( ; , ' l l . ( ; l l , . 1 .1 l . Z rc l l l l r i kov r i ' l ( ) í r l , pp .

door mij uitgegeven cn vcrtaaldchct hoofdstuk ovcr lcvcn cn wcrk

l ( ) . 1 1 . c r r I ' c t r ; r t r ' \ l t l \ t )

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE TRSÀD AL-QÀ$ID l3r

auteur die al-$afadi uit zi jn mond had opgetekend (ff. 2lb, 33a)1. In de

marges van de tekst komen verschillende collatie-notities voor:

1. Notit ies voorzien van Cr voor collatie met het model, op ff. 4a, lZa,

l4b,31a (b is) ,43a,55b en 66a.

2. Notit ies voorzien van è voor collatie met een ander handschrift, op ff.

a6a (?),6la en 64a.-J. Notit ies, luidende i!t i-.-.:t, of soms i:.^'.. r lt l ir.-.rlr , z' i jn te zien op

f f . 5a, 7a, 9b, l0a, lZa, l3a, l5a, l ' la ,19a,20a,20b,22a,23a,24a,28a,3 la,

3 lb, 33a, 34a,35a,31a,38a,38b, 40b, 4 la, 42a, 43a, 45a cn 46a. Het e ind

van het voorkomen van dezc not i t ics val t samcn mct hct bcgin van de

onbeschreven b ladzi jden ( f f . 47a-52b) d ic dc copi is t dc aanduid ing cÉLH

g;- heeft gegeven, om aan l.c gcvcn dat cr gccn lacunc in dc tekst is.

4. De notit ie 6! is te zien op ff. 5a, lb,9a,l5b cn 2la.

5. Verwijzingen naar al-SafadÏ's cxemplaar: f. 4b: 6.riJl loi ó+lo ; tÏ.9a,

lOa hebben not i t ies d ie z i jn ondertekend mct 6; . r i - ; t f .24b,36b hcbben

notit ies die eindigen met de woorden 1;riJl :;-": | j Í. Deze twcc

notit ies zijn gesigneerd met gjLí , met wie wcl Káfï Hasan al-AqhisárÏ

zal z i jn bedoeld, de copi is t d ie wordt genocmd op f f . 7 la en 90b.

Kenneli jk had hij al-Safadl's exemplaar en hct afschri[t crvan, dat door

Ibràhïm al -Aqhisàr ï was vervaardigd, tesamen tot z i jn bcschikk ing en

heeft hij de twee nog eens vergeleken. KáfÏ is de copiist van de eerste

twee titelpagina's, zoals bli jkt uit het opschrift op f. 7la.

De kwaliteit en de voorgeschiedenis van hct model makcn, samen met het

gewetensvolle redactionele werk van de beide Aqhisári 's, hct Bolognese

h a n d s c h r i f t t o t e e n b e l a n g r i j k e e n b e t r o u w b a r e s c h a k e l i n d e

overlevering van de lríàd al-Qasid.

Het verzamelhandschrift bevat de volgende teksten:

f. la. Titelpagina en inhoudsopgave: I .rJl .r-Uttl ut-i.;l etÍ dJl lÉr b.i

,/ / tt-:'.ilt *,i;9tÍ1 !++lqll i#ê J-i. / rO*ttt:J": stíi3 rát:^ll s:-l

r^t- ót C*.lrrl / ,.1a .r.-..,.1gJ1 ÍJ-.-i e-i'rJt tt ïl / ótiin 6'. 9l9ll Jli'-l

/ i"pétt *l L .;lalill ó#JtrJl p eUS, I C:.!i, -.r 'rl- / s;.rt-iïl

I Ucidc (naar aanlc id ing van rcsp. I r íád a l -Qà.s id 345 cn 488) aan hct

ht :g in voorz. icn van dc not i t ic : . i : ^ l l ? t U i * jL ' cn aan hct c ind

rcs l ) . t t l ( : t 6 l , i .J l t - : - ! Lr - ra1 l i . Í l t :n r l : dJ l i l l 6 l iJ l L : -J lL<^

^ i ' ^ - r l

il2 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSAD AL-QÁSID

I)an volgt een notit ie van waqf door Jay( sulaymán Efendï al-wà'iz, dierxrk op vcrschillende plaatsen in het boek te zien is.ÍÍ. lh-2b. Fragment van een ongeïdentif iceerd werk over traditionariërs.l.1a. Qirà'a-notit ie door Kali l b. Aybak al-Safadr, gecopieerd in Aqhisàrrn 1007/1598-9 door de copi is t van a l -safadï 's autograaf not i t ie . Decopiist, Ibráhïm al-Aqhisárï, schreef er in het Turks boven:

"rY1l 4Jo; / fr:S .l.r13.rf- s-tjr.l L!:6.ti-;,gJl gy- / atfifl 6.r -iia

/ - iJ l r6+or i rJr . t .J j t i r l lL . . - i l / r . . r .^ l ; t r9 l Í .1^r-1 l ; r lg / .3 . r j - . . - . . . . .Dc tckst van al-safadT's qird'a-notitie en van de i!àza van Ibn al-Akfànïluidt als volgt (f. ls); r-t:'ll rri-l .rJl .r-líl .lti.ll+ fr-r.Jl sr.:<rl tir ol;

c.Ll / óli:^ll óit^ll '!ii$ll L)lJl rt-Jl É*.r.Jl rii ^ ,L r.2-l ..Jl dj 6. I

/ irgJl 6b1 6utll 6a .rr-rr &l.rp *rt 6gJl u-J iËrlit:rJl i+., #t.rtl

:" J-yl I i,t-'-.'t ir.r-ll ,J"b. g, r+lr+ &l ê:.1 61t-;ïl r.t- ót C=r.lllc+u É i-J1à.Jl / i9tít1 r.3l ̂ -1.-J ra..tc1 e,ó i.id Êlár.ll 6t :r; ,Á. itj.Jr+ jf+f L 6+^+ ,a,jt-flf / .++ J-ït .'t^..^ - J,.r, .r- .n, t *,i :r...:ll rf,.

I e,ltt

fr+ll alrll;.J. Oílr r r i.r'.- ': g$Jt É1 riJ

frJrJlJS6JLl* tr.rr r Gl.-J-tJS X+

I t^t'-^t.r.-./ {a!.J. tal-.J& t.r,.t-.6.riJl&1.+.Of .:lgl .f r}a,li'.r..:<,I tlt ^ 15.1t-itl J.t- ót C*.lll ór r.-r..-.':<1 ,:llj gX,r-

Hicrboven door de copiist in het Turks: .l.rpll- ÍJ-l.:.l .:li.i-.

Op f. 3a staan ook nog enkele regels Perzische poëzie, en een gebed inhct Arabisch.

l . f f . 3b-67b. De tekst van de lr íàd. De colophons van al-Safadï enIbráhim al-Aqhisári op f. 67b luiden: Cr Jrït ..trlt sj .L èt1'iJt OtSr .. .

.y,iill ..:lJ rt':< t i-J,-.Jl :>tuilt-1 .J.r+d, O13'Ëf e ij- JJtl 13Jt^È-iJfl ;t-3 ::--.1 ,rl Jl fr- CL € C:41 !J .,i4 tz- 6)1 . -J Jl p.rl;l gÉll

tt. 47it 52b zijn .nbc:schrcvcn, maar .,.r.,ï.;';.i.frffi iff"i

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÁ$ID 133

aanduiding daarvan heeft de copiist er de woorden ggc- ,r\-- opgeschreven.ff. 68a-70b bevat een fragment van een ongeïdentificeerd biografischwerk, misschien afkomstig ui t dezelfde tekst als het f ragment op f f .

lb-2b, en waarvan het vervolg in de marge van f.7la staat geschreven.

2. ff. 7la-90b: Gunyat al-Labïb 'inda Gaybat al-Tabïb, ook door Ibn

al-Akfánï, gecopieerd door KáfÏ al-Aqhisárï in 1007/1599 van een

exemplar dat de ildza van de auteuÍ aan al-$afadï bevatte, en dat dooral-Safadï in 737/1336 was afgeschreven.

f . 7la. Titelpagina: tJ"--i L)trJl pt-ïl at l " ^

"r / -++l^tl il:.è Jis rr:Cll :r::

/ 4.1r :y| r.ct- ó{ C*,.|r+l / .rg.rJl .1l'r1 *-ULtl 6a .r.- Àl.ra' *'l / ,.rgJl

Hier voegt de copiist aan toe:6..riJl el*l ,r rbli L.'^': ir. lr"":r^.fJiSi

/ !Ë,:S e{- ij- iJÊïl c.tt-+ 6. .àr ÍJ-r{l Cc.rq Ë.r!l / ' l*rÁJl 'L!

Jt ig{-- .J1rI . ; / t l r l - ' i : - ^ l l ts g1Édl ' i : ^ l l ,J. i l -Jr^ l l r3t^-t ' -J

/ 6.rt -:11gitS ,*lill ul, s+31 I 61t-iïl &t- ó{ e*.lr+l 6a .r--. .,Í5

/ i+!.Lrh,-l.1 -iJl5 er- Zi-J I ï/+J.Jl 3.;1 f'l / <r.lt+Jl r i^ I i ^

Het colophon (f. 50b) luidc ó* c.ittJl cJr f ll .tl ,Jl *rijl r.r1- c..: . . .

ÉJtr: &l t^t^-.1 . ir ^ll ,/. iró.Jl grri-rl .Fr' i;"':.ir tr":::^ ctJt' -il l

Jtó.tl [.J.4 iáiÈilo-rf 1lr1-iJl16a- ii-J .:lrt,^ t1ót+r.i, .'1.i, Èli t'

3. ff. 9la-lOla: Kitdb Nukab al-Dakà'ir fi Ahwàt at-ëawàhir, eveneensdoor Ibn al-Akfáni, gecopieerd door Muhammad b. Ahmad al-Aqhisárïin 1007/1599 van een exemplar dat de i!-aza van de auteur aan al-$afadï

droeg, en da t door a l -$a fad Ï in 737/1336 was a fgeschreven. Een

titelpagina met inhoudsopgave staat op f. 9la. Het colophon (f. lOla) luidt:

b * 'J-titl gÉrfi{ ;.r!l .+ÉJl rhsl g;ri-Jl cl*l O+ .bli i+': ó. r':r':<

. i r . ^r t B eFrl l . Àr. ̂ r l , / . SJr i^Jl ut^-r--J o$sr e+:, .- .ÉJl6.r l r ;

*lijl Ul, ,.f:Jl6;l-iJl .rrt- 1.1,1 È.ltl óJ "L-:. ..,.'iSJ .:tJi g+-.. df! t+J.

.iJf, e+- il-J ÊlÀ'^ll ótr.r. Él f ,r:Vt t^l'.^ [i4 rí.lt -lïl .rr-rl 64 .rr,'.

It ] ". 'rr '" ' :,

4 . t t . l 0 l b - 1 0 5 a : t : r a g m c n t v a n c c n h o c k m c t t l c t i t c l a l - A * l a q

t34 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL-QÀSID

al-Mustaf awiyya l in het handschr i f t : !F--+ l t l f í 'Utum

al -Hikmaal-'Amaliyya, door een zekere al-Kidr al-Mawsilï, alrhans dat kan min ofmccr uit. een notitie of f. l0lb worden geconcludeerd. Er is geen colophon.

5. ff. l05b-132b: Sirr al- 'Àlamayn wa-Kaif mà fï al-Dàrayn. Hier isgccn auteur genoemd, maar het betreft een aan al-Gazzàlí toegeschrevenwerk van populair-magische en -medische inhoud. Op f. l32b breekt detckst abrupt af in het midden van de twint igste maqàla (van de der t ig) ,ovcreenkomend met de teksr in de editie Cairo 1327/1909, p. 76, regel 13,waar deze tekst overigens in de negentiende maqàla staat.f. l33a bevat nog enkele regels Perzische poëzie.

>rB<<

Cambr idge , Un i ve rs i r y L ib ra ry , O r . 1428 ( tO ) . He t handsch r i f t i sbcschrcven door A.J. Arberry in zijn Second Supplementary Hand-list, p.36, nr. 220 (a). Microfi lm aanwezig in universiteitsbibliotheek Leiden: A365.

Handschrift op papier van verschil lende kleuren; 105 ff.; 245 x 175 mm.Dil. verzamelhandschrift bevat dezclfde drie teksten van Ibn al-Akfánïdic ook in handschrift A staan. Bli jkens het colophon is het handschriftop 20 Óumádá I 749/1348 in Damascus afgeschreven ( f . 66b) . Herhandschrift is door éen copiist geschreven, met uitzondering misschienvan dc t i t e l pag ina ' s . He t . handsch r i f t komt u i t he t bez i t van R .A .Nicholson (1868-1945).

Ilct vcrzamelhandschrift bevat de volgende teksten:

l. tt.2a-66b: de tekst van de lrÍàd al-Q'asid. De titelpagina draagt devolgcndc tckst:

ó{ .r.À. Jld .tl Jl / {fill J+Jl -.iat".i 15lr- ll . )-l ,rJl / r-t-fJl .lt-à11 -liS

/ :++lojl iaa"è Jj.:.:Cll :a:: !/tií / e1jf ,r:. Àl U.6.1triïl / .rrL- ó{l Ë.xl

& f . ^ - . 1 1 , , . 1 ^ i . . . < J >op dc titelpagina staan nog verschil lende eigenaarsnotit ies. Een van dczcis gcdatccrd 976/1568-9.

f f c t co lophon l u i d t ( f . 66b ) : 15JL+ :S ; r "g rÀ rJ t ë . ; . l t r i J t , t í 1 . . ,

i-, *Jl .iL+ ijl ^.t...J ,_*11lf C,.f ff-,/rtl( ) v c r h c t c x c n r p l a r v a n d i t h a n d s c h r i [ t w o r d c n g c c n r l n ï l J r t n g c n

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL_QÀSID 135

gegeven. De copi is t co l la t ioneerde z i jn afschr i f t mct z i jn model en

schreef verschillende verbeteringen en toevoegingcn in dc marge, die hij

voorzag van de notit ie e- , namelijk op ff. 6a, Ub, l4a, l7b, l9b, 2Oa,2lb,

22a,24b, 26a,27a,28b, 30b, 3 la, 33a, 34b, 52b,54a (?) , 57b, 58b, 62b, of

van de notit ie e1l1- e- , namelijk op f. l3a, of van in hct geheel geen

notitie, namelijk ook op f. l3a.

2. ff .67a-92b:. Gunyat al-Labíb fïm-a yusia'malu ' intlu ()uybat al-Tabïb,

eveneens door Ibn a l -Akfánï . Een latcrc hand hccÍ ' t op dc t i te lpagina

enige verwarrende en onjuiste informatic tocgcvocgd: ó+ .rs rr+Jl "+ï

/ ',^'t<t| rt 'bl cr I vtoii- /JÊ 6.*Jl / ;usrt ;L -i1..r^l l /;,r l;,1

D i t l a a t s t e i s k e n n e l i j k e c n v c r w i j z i n g n a a r t l a g [ i ( a l ï f a ' s K a . ï /

a l - lun i tn, maar het s ter f jaar van dc autcur dat h icr gcnocmd wordt moet

een verg iss ing z i jn . De h ier gegcvcn kunyu Abu a l -Ó[d wordt n iet e ldcrs

gebruikt voor Ibn al-Akfánï cn bcrust wcll icht ook op ccn vcrgissingr.

Het einde van deze tekst luidt $. 92b): rir lr i o.r;; i L Él l! ó+lJ ...

r.rrs j> À .t -:t Ul'-tl i,lii rr ,, *;)lJtl i)l-JlJ UL-rl

Er is geen colophon, maar het schrift is zonder twijfcl dat van de copiist

van de eerste tekst.

3. ff. 93a-104b: Nukab al-Dakd'ir fï Ahwàl al-ëaw-ahir, cvcneens door

Ibn al-Akfánï.

De titelpagina luidf (t)t z / Jl .r.t-,.1aï 1rrl*ll / Jlpl p y't l'iJt .;;

Het einde van de tekst luidt (f. l04b): J[ri &l .r.-1/ sl ' :<ll ir: ól rir ...

óÉr,....J| rrt* lf dl ,.J.f ó{J+Jl ÉBf / !Él-J.ll +s r..x U":- ,.& ;)l-llJ

/ JStt | *otÀl t il--J óÉr.J,.llatgl algttoJl I 'Tltilt

Er is geen colophon, maar het schrift is zonder twijfel dat van de copiist

van de eerste tekst. Op f. l05a staan twee lezersnotities, waarvan éen is

geschreven door een zekere Óawhar b.'Abdalláh op 2 Ramadàn 937/1531.

., >>C..

El Escorial. Real Biblioteca de El Escorial, nr. 949. Het handschrift is

I Z i c < l< l k n r i j n pa rag raa f < l vc r I bn a l -Ak Í ' i l n i ' s naa rn ,

ht : t l r rxr Í r ls t r rk ovr : r z i i l t l t :v t : t t t :n wt : rk .

i n hc t bcg in vu r r

l k r DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL-QÁSID

hr:schrcvcn door H. Derenbourg en H.P.J. Renaud in deel 2, fasc. 3 vanhun catalogus, pp. 8l-2, nadat het al door M. Casiri was hschreven inr.ryn llibliotheca Arabico-Hispana Escurialensis . . . Madrid 1760-1770,r t t : c l I , p p . 3 7 9 - 3 8 0 , n r . 9 4 4 . M i c r o f i l m a a n w e z i g i ntlnivcrsiteitsbibliotheek Leiden: A 312.

l f andsch r i f t op pap ie r ;76 f f . , maar me t een fou t i n de pag ine r i ng :49-50-61; 195 x 150 mm; MaSribi of Andalusische hand; niet gedateerd,rrraar achter de tekst van de lridd al-Qasid wordt een copie gegeven vantlc ifràza van de auteur, zowel voor wat betreft dit boek als voor al zijnandcrc geschriften, aan een zekere Ab[ al-Fadl Mutrammad b.

'Abdalláh

b. Su'ayb al- 'U1mánï en zijn twee zoons, Muhammad en'Abd al-Rahmàn,gcdatccrd te Cairo in de middelste decade van Rabï' II 741/1340. Decopic van de notit ie van de copiist en de i!-aza van de auteur luiden alsvolgt (f. 74a):

i-fJS JÀ| .i. AlJl st':<ll li. Cf.+ es / r.r.-.1 À .r.-*lt &r. : t- J,.ïl .Èl f

ÊJtrJf JblJl èi'àll tl+É liiJ 6,. .r-Ulrjl st-l Jl / r-UUl ut,àll+ s*Jl .j.

r-1ïf rpt-rJl J"iliJl uUJ+Jl ÊÉll 611 .rrrr ,lgrJl ,r-.i | ,,-. .go1 ir:frJl

r1f i1Lrïl !rlr: Àl.tr,l ri. JLI rflr tJl .rc[- ë Ê*.l.1'1l a;.ll I Otrrr fr-r^tlgJJ, / d.Jt J"t ig1 jrt-':^t1 f'Étl,r.L ri!r.4.irir ^J qJtrt g* I *,rtÀ Jf lit^-r-J / Ox.{.r11 r-l pt- iF Étl e#r l-.,r1 ,t"Jl It i-J.*ll --a

rf, r.-r,. rl.rJ11 / flt^'t.tl:+r.à "r

Àt.+. ór J.s.. Jr:ill 11l e:^t o2al rÍj

Jí /.iJrill r.r.ct-1 tn- Àl 1'qÉ ï d ii;l / dti. L .+r+, s{:rl ó.stl

r.l r,fí1 4J.i JU / .r..r,r.L r+ li Jlj Xi r':.-'1 rl Lr fllrr 6r.+ / r-r.

t ft^ 'l .irLJl I +tJStt r>lrl .lríirjl gg.ltitl y' rrlt-iïl J.t- ór;gr2l 11

/ l.#íÀr.--ttr. i: i let- re.l l1.res.r1t{Jt-?,&t.,.t tI boven de regel: BíIDc íí. 74b-75a en 75b-76a bevarren notit ies in verschil lende handen, diegccn vc rband houden me t de I r i àd a l -Qà ; i d , t e rw i j l f . 76b eeninhoudsopgave i n he t La t i j n beva t d ie waa rsch i j n l i j k doo r Cas i r igcschrevcn is . Voor het begin van de tekst z i jn v ier pagina 's in heth$ndschr i f t geplakt met een in het Lat i jn geschreven beschr i jv ing van deinhoud van hct bock door M. Casi r i : 'Codicem hunc totum pr lcg i . . . '

l)c titclpagina luidt (f. la): / .r-tl Jl ..i-l Jl / .r-Utlt .rl,-32l.ylJllÍ / Eífií tr

"at1 J1 rr.Jl 6;tr;tl .rrt- ;al I f*r, ó{ r.! .1.rJt

"r-i pAl| .fJU ..,1,e

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL-QA$ID r37

/ iJ-tl iJ{.?..J| p!.Jl 6-..+ rtsl egi / -r cl+-.r slÉ Àl êr.l / g,tiSïl

/ :r 4Jl Srill / k$lr.rtr oir .,:Jl JFr-Jl, J.rj.Jl *r i+./tr

Op de titelpagina staat ook een citaat van een werk dat de Qaw-a'idal-Zarkaíí (maar in het c i taat staat als auteur Abi 'Abdal láh Ibn

al-Qattán en als boektitel al-MutdrahZt)l wordt genoemd, voorts een

e igenaarszege l , en nog (? ) een naam van een e igenaar : Ahmad b .' A b d a l l á h . D e t e k s t v a n d e I r S d d a l - Q a E i d b e g i n t o p f . l b .

collationeringstekens door de copiist ( r ) staan op ff' 6b' 7a' 36a' 47b

en 73a- Marg ina le no t i t ies door M. Cas i r i , waaÍvan sommige v r i j

uitgebreid, staan op ff. 43a, 43b-44a, 44b-45a,45b, 50a, 50b, 6lb, 64a,

64b,69b en ?1b. Het eind van de tekst staat op f. 73b.De copiist heeft hierbij in de marge geschrcvcn: J.-ll, / i-Êt . .l-ta .,h1,t

u-1 &

>)D<<

Jeruzalem, Dár al-Ka1ïb, zonder nummer. Het Dár al-Katib was een

particuliere bibliotheek, die door de eigenaars, de familie al-Katïb, uit

veiligheidsoverwegingen verborgen en verspreid is kort na de bezetting

van oud-Jeruzalem door het Israël ische leger in 1967. De huidige

verbl i j fp laats van het handschri f t is onbekend2. Een f i lm van het

handschrift wordt bewaard in het Instituut van Arabische handschriften

te Cairo, vroeger behorend tot de Arabische Liga. Het wordt beschreven

door Fu'ád Sayyid in zijn catalogus van handschriften op microfilm, deel

4, pp. 79-80. Fu'ád Sayyid's mededeling, op p. 80 van de catalogus, dat

dit handschrift afgeschreven is van het auteursexemplaar is niet juist,

zoals blijkt uit de mededeling van de copiist aan het eind van het boek(ff. 57b-58a): ,.J. illJ,Ul, iltl.Jl{ llJl- ,-,t:í- ii*i 6r rl':l:r iÀ{j iP "'

.:t i'.. ^ eÉ.? d,J-r.il ijL"ït{.ii-Jl lli' ++LGJ. i: -^ ll

Een mic ro f i lm van he t handschr i f t i s in he t bez i t van de Le idse

Universiteitsbibliotheek, nr. A 881.

I Vgl. Há![ï Kalïfa 1835-58, nr.12217 en GAL S II, 978. Het citaat op het

titclblad van handschrift C wordt als incipit gegeven van het handschrift

van dczc tekst . : Londcn, India Of f ice, nr . 1777; vg l - Cata logus door R-

t ,cvy (11,3) , 301.2 Mcdc {c l i ng van { r . LJ r i M . Kup fc rschmid t t c Tc l -Av i v , mc t dank v (X ) r

z i jn nasJrcur ingcn.

r38 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÁSID

l l a n d s c h r i f t o p p a p i e r ; d e t e k s t z o u d e d e r d e t e k s t i n e e nvt:rzamclhandschrift moeten zijn, maar op de fi lm is het. onmogeli jk vastl ( : s t c l l cn we l ke de ande re teks ten z i j n gewees t ; de b laden z i j nongcnummerd: 58 ff. (een door mij aangebrachte nummering); lg0 x 135rrrrn; hct handschrift is niet compleet, het mist minstens éen blad tussenll.4-5. De tekst die hierdoor ontbreekt correspondeert met mijn editieq9-152. Afgeschreven op 13 Ragab 788/1386 in Ard al-Mizza, in dehuitcnwijken van Damascusl. Een copiist wordl. niet genoemd.

llct colophon luidt (ff.57b-58a):

:t--. ir u2iJl.,r.u . '1.à ,À^ LJtS .: lrt,^tg !,+a.Ljl lr1 1:4j iF Ll1,iJl .! i l l . ...;.r-ll .rtl+ trrrtl+ i-J ,...^Jl j.L.r1 iit ^-t.-l ,rr.Ljf [correctie ? : ier.- J 6t-l

l^i tf: l-J.i:- -l l ,/.; l l ,. lJl, rJ1U-Jt{ l++ t/rtÍ- i;.-.: ir. r0.:rz: i;-^... &

.ir . i ' . . ^l i i i ^ ' ' :( --J+i l jr l r jt i :. r cr.f.f.J i jL1>tt{ .:r. ^tl

ut-tlI)an volgt cen l i jst van de werken van Ibn al-Akfànï die veruit de meestu i tgcbrc idc b ib l iograf ie van z i jn geschr i f ten is . A ls ik hct co lophon goedb c g r i j p i s d e r c l a t i e v a n h e t J e r u z a l e m s e h a n d s c h r i f t t o t h e taulcurscxcmplaar dc volgende:/. lfandschrift mct notit ic omtrcnt qirà'a cn i iàza van de auteur.2, AÍschrift van [1] door dc copiist van het Jcruzalemse handschrift..1, Afschrift van [2] door de copiist van het Jeruzalemse handschrift. entl it is dan het handschrift D.l)c l i isr mcr wcrkcn van Ibn at-Akfánï luidr (f. 58a):

lÀ..,Ji.. :Áll È.L t'.r-^ ll::-.j slÍ(

F,Ë-., :Áll gi i-)li'Jl .tEíJ

la-Jn . ógJl Jlf-l C4;,gy'|. i,r.< uESl

o.rf,ir1

lÀ..,J,i., .r-iJl i.[ir,/ J-iJl i3t{j -ESJ

Jt"^ tl Jr - 'r:-l

c/.JÉut i.i+ YEí,

t )

2 )

3)

4)

5)

ó)

7)

I Yíqr i t , Mu' ium ul l tu ldán lV. 522

8)

e)t0)

lu)

12)

13)

l4)

15)

16)

17)

l8)

l9)

20)

2r)

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL-QÀSID 139

ilol"+., lol 'i{ Jyt * C}

É""ifjl /.e i.rcU *.a Jé.rFJl r'Jt{J

fr'bf [r ]e.U;, r-tirJl ê-l Jl.r-till 'rtÁ.;l vEí

i-lJiJl Ê.L rf i-l+-Jl Jt.Sl 1/tis

,:/t..h-ïl J.^,t4 9l-ilÊïl u4aÀ13,''/tis

cr+{tJ i5t : Jt .i.l,S,J. ii+lr:Jl

,.;g"rJl ;i it-YJ 6$t.rïl rin

,:+$loll i+Ê ri.c ..,a#ljl i*iÊ ?ES

't f LJl ól.rt-il *r rt!ïl i;rl .rEí

!r,t ̂ . .- l l í,t,/ vtl-Jl idtií.íEs

rrlralf Z;:- f iLi'.lJl .,ij

JtÍitl {J.#'.b g'. JljÉtl

t{Lts yl.rll i:íÉJl lil'-tl d Ub.r

.lr r .^'l i+.ll ' 'a-i:Jl ,!4 .l|Jtl"Jl i+ii

Dit is de laatste titel van de l i jst. Het is niet duideli jk of de toevoeging

na nr. 10 een explicatie van het voorafgaande is, dan wel als nieuwe

boek t i t e l ge ïn te rp re tee rd moe t wo rden . De l ez ing ruznàma! (o f

barnàma!?, beide in de betekenis van 'overzicht') is niet zeker'

De copiist van handschrift D besluit met de opmerking (ff. 58a-b): r.rrl

/.r: ^l l ,rJ.e i j i .Jl i)JS-i.Jl Ut-y'| tt ' ; l l iJsl ir 'ql tf ' : l :r óri: ^l l

. . . / d . tÀt1 t ' r t t { : {u í / gr t :

De titelpagina luidt (f. ta): 1Jaï .r-ulJl sj-l / Jt r-till .rt i,;l / s|jí

I 1l U21l c.; C$-i 4ií-1, e:rrl Àl ra.i: / gjtiStlDeze laatste mededeling betekent dat het handschrift 58 bladen omvat

Qrb = 50 + 8 = 58). Het begin van de tekst is op f. lb, het eind op f. 58b.

Kcnnelijk was"er al een lacune in de tekst toen deze telling verricht werd.

>>E<<

t ,cn ingrad, Opcnbarc Sal tykov-Shchcdr in Bib l io theek, nr . 721, co l lect ic' l ' an tnw ï n r .29 . Hc t handsch r i f t i s bcsch rcvcn doo r C . Sa l cmann cn V .

Rr rscn i n hun l nd i ccs a l p fu i l r c t i c i , p .2ó . l l c t h l t n r l sch r i f t kon t t t r i t l t t : t

t40 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÀSTD

ht:zir van Muhammad 'Ayyàd al-Tantàwï (1810-1861)1. Microfilm van hethantlschrift in Universireitsbibliotheek Leiden: A 331.

lfandschrift op papier;64 ff.; reksr van de lríàd al-edsid op ff.3a-63b;rÍrnctingcn onbekend. Katernsignaturen in de linker bovenhoek van hetccrstc blad van ieder katern: f f . l2a, 22a, 32a, 42a, 52a, 62a. Hethandschri f t is niet gedateerd, maar het moet een bi jna contemporainafschrift zijn. Aan het eind (f. 63b) vo€gr de copiist namelijk toe: ri.r.:<

Jtr: Àl r^-, ri: ^ | t i-U óg] rrrll :tl l * Oa.ttAangczien de copiist, N[r al-Din 'AlI al-Banhàwï, zichzelf hiei copiist(of sccretaris) van de auteur noemt, en tegelijkertijd aan de vermeldingvan de auteur de tarhim, de eulogie die uitsluitend voor overledenengcbruikt wordt, verbindt, is het duidel i jk dat lbn al-Akfáni reedsgcstorven was toen dit handschrift gereed kwam, maar dat het toch zeerdicht bij het auteursexemplaar gestaan moet hebbn. op de titelpagina(f. 3a) komt een eigenaarsnoririe voor, die de datum 7gt/l3gs-6 draagt enmcn mag dus aannemen dat dit handschrift tussen het sterfjaar van deauteur (749/1348) en de darum van de nor i t ie op de t i te lpag inavcrvaardigd is. op f. la staan enkele korte notities, die geen betrekkinghcbben op de lridd en die niet door de copiist zijn geschreven. Op ff.lb-2a staan enkele notities in het Turks die evenmin verband houden metrJc Iridd, noch door de copiist zijn geschreven. op f. 2b notities over deIslamitische en Koptische kalender, die niet van de copiist afkomstig zijn.

Dc titelpagina luidt (f.3a): rt yt

ê+ÀlJ / 13r:-rl é-l Jl .rrt-tJt .rti,.l l

jf1lf r.rr I ,)lÉ rtl e--1 / 151t-iïl r.t- ó{ f=.r>fl ,f .rs.r,rgJl ,J--i L)trJl

/ o \ / u : r . - . : t l

cn is gcschreven in verschi l lende handen. Een eigenaarsnot i t ie luidt(f. 3a): / Vll i:- /6.r-1yl,r O*Jl 64 Àl J+. ra .r^-l

Ecn andere eigenaarsnotitie luidt: / ,i-61tu'.t-tl/ .l\pór J.-r. rfiiJlr<r^

l r : .Hct begin van de reksr van de lridd al-Qdsid staar op f. 3b, het eind opÍ. ó3b. Op f. ó4a staat een notitie in het Turks, die niet van de copiista fkomst ig i s . In de loop van de teks t z i jn ta l r i j ke marg ina lc no t i t i cs

I Vg l . T . i r i l l i 1954-59, dcc l V l l , p . 212

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSAD AL-QÁ$ID t4l

geschreven, vooral in het begin, maar geen hiervan is een bijdrage tot de

tekstkritiek. Meestal bevatten zij aanwijzingen voor de interpretatie van

de tekst, en zij zijn soms voorzien van een bron voor deze interpretatie.

Enkele van deze bronnen zijn:

f f .9a ,24a:

f. 9b:

ïf.32a,32b,34a, 48a, 52a,53a, 54b, 59b:

f. 47a:

f. 47a:

f. 47a:

f .62b:

,ai-tl e.Hl / ;r- 6.t-r

ójtJl / OjB

g; i.il

óf.rfj,-rf Ut-.1

. 3g{ -

c.lt+

N1'L. )lJclrlÊJlcÉ

Te oordelen naar deze referenties, en naar de hand waarin zij geschreven

z i j n , m o e t e n d i t t o e v o e g i n g e n v a n v r i j r e c e n t e d a t u m z i j n . D e

collationeringsnotitie 4Jg komt tweemaal voor (ff. 3lb, 35a) en slechts

enkele marginale notities zijn voorzien van het woord g- (ff. 37a, 4Oa,

40b, 44b, 48b, 50b).

>>F<<

Parijs, Bibliothèque Nationale, Arab. 2331, beschreven door De Slane in

zijn catalogus, p. 409. Microfilm in Universiteitsbibliotheek Leiden: A 258.

Handschrift op papier; 65 ff.; 230 x 150 mm; door een eigenaar gedateerd:

Sawwál 779/1378 (f. 64b).

De titelpagina luidt (f. ta): .i*JlJ / r-ULJI - )-l Jl .r-tíl / .rLà.11 vEí

tr- I é;sL;ïl .r.ct- íit f+.tl ,,1a1 / .r.--. o>r.r +tf r,-c .rrll / .ptitl 6S-tl/ -r r:. Àt

Hierop zijn ook verschillende eigenaars- en lezersnotities geschreven,

waarvan sommige gedateerd zijn, bijvoorbeeld 1004/1595-6, 1178/1764-5

cn 1119/1765-6r Een eigenaarsnotitie, die door de beschadiging van het

titclpagina niet volledig leesbaar is, en waarvan niet duidelijk is of het

om ccn doorlopende tekst gaat, bevat kritiek op Ibn al-Akfánï (f. ta):

I t594t.rr>l .. . . idLrrl r11 i.-.1 Èlll / ' l.''' t1 .+^ll Jl rtÉ .j*A Jii:;t

6*.+lr;tJi-Jt{.'J É;, I yt* ;r <r 4{i >i Àt ,U g;1ta"i-Jl far^Jl

I/12 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL-QÀSTD

I a.l / .r19UJl rJll .r.-*1óti.!rJl1 ó,éi.JFJlJ I at^t,... Jlf id> *Jl

/ ; '* ' lr j lsj iJSi.Jl... ' :<tl ir luc. .rr1/ t;F.tt / ... . :.-.. r l r,t jr j l Jl JËl É.. '-^<l irJrL^l| ,r,!Ji OIS ri. i :^.^l l , l / - ' : l íÍ r i i+ iJ'í i l | .níl l ... Jlr

:r,Lf l; .,t$rí 6tS jt:,^ur:lt | ... .Si cj.Ér rr$é lJ!- t$ tqJ / sÉtirl1 . . . * , J t l . . .

lrr t lc marge van de titelpagina is ecn notit ie door dezelfde persoon diehct handschrift aan het eind, op f. 64b, heeft gedateerd, en wiens handzt:t:r vcrschilt. van die van de copiisc ósl

"a ÍJiJl -i+;Jl J+Jl Jl JiÍl

6l .iil! t ̂ f | 1., 6J5 t ̂ , t Att ';l)c tckst van dc lriàd begint op f. lb en eindigt op f. 64b. Aan het eindevan dc tckst s taat een not i t ie d ie n iet van de copi is t a fkomst ig is , en indczclfde hand is geschreven als de hiervoor geciteerde notit ie op f. la:I . i. ' I JlIj .,.':<,

ff-f q--f eJll / .r.-. r: l:- ,J.i ,Jc C)l-1 &l .- - ó..+iJ

/ ..1 .ïl ,,Ë i3t^.f...j u*r+r1 ê.ó:l- I JtÉ # ré, .!;-l ó{,LJt rbt or,^

l,*lO*rlsJt 61.+lr +.rJlrJfOp f f . 64b-65a staan nog enkele e igenaars- en lezersnot i t ies. Hethandschr i f t bevat s lechts enkele marginale not i t ies van tekstkr i t ischewaardc, namelijk op ff. 29a,36a en 60a, welke alle voorzien zijn van hetwtxrrd C- .

Aan hcl. cind van de tekst is in de marge geschreven (f. 6ab): i!u. ê11

/ iiu"Jl J.ra g*i / t -:-. "J

Iicn marginale noot door (?) genoemde Elme5 b. Ishàq staar op f. l lb.N<rt i t ics van a l -Óawzá, dezel fde d ie de t i te lpagina van een kr i t ischenotit ic vooÍzag, staan op ff. 46b,47b,53b en 54b. Op f. lOa staat nog eennotit ic van ccn lezer (of de copiist ?): / irjl,l". êJg

t>G..

I 'r inccton, Univcrsity Library, Yahuda collection nr. 551. Door R. Machbcschrcvcn in z i jn cata logus (Macn 1-977) op p. 4, nr . 13. Microf i lmaanwczig in Univers i tc i rsb ib l io thcek Leiden: A 602.

l landschr i f t op papicr ; schadc door vocht en ongedier tc aan hct c ind vanh t : l l r an r l sch r i f t , mc t cn ig vc r l i c s van t cks t ; 158 x 125 mm, ongcda tcc rd ,t tur i t r vo lgcns Much vcrvaardigd in dc l lc l l4c ccuw, wi l t g t rz icn hct schr i í ' ti l t r lcr t l i r i t r l r r rogcl i lk is .

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÁD AL_QÁSID 143

De titelpagina luidt (f. ta): -i+tti/ J,t:^l l 'J!lJl r-UlJl .rl i ., l / i /tÍ t ir

,.1a11 j1 ,rrJl / 6.1r ..:J1 urt- 641 C*.lrrl ó{ J's' / Àl 'r;' g'l ÊJtrJl ft'tl

. .. / Crr.l. ' :^ -t &t..r"i: *JUSJIBegin van de tekst op f. lb, eind op f. 57b. Er zijn geen tekstkritische

notit ies. De enige marginale noot die met de aanduiding C- is voorzien,

is niet van de copiist afkomstig (f . l2a). Als bron van een notit ie op f.

36a wordt gegeven: r-|.p.

De methode van de uitpave

Nada t he t m i j onmoge l i j k was gcb l ckcn ( )m op p r ima i r c c r i t e r i a een

selectie te maken van handschriften dic als basis voor ccn editie konden

dienen, heb ik besloten om secundaire, historischc, critcria toe te passen.

A l s gevo lg daa rvan i s m i j n keus geva l l cn op dc zcvcn h ie rboven

beschreven handschr i f ten. Bi j var iantenkr i t iek zoudcn dcze zeven, of

minstens een aantal van hen, waarschijnli jk ook wel door mij uitgekozen

zijn, en het enige risico dat ik loop bij de uitsluitendc toepassing van

historische criteria is dat een jong handschrift, dat in dirccte l i jn verwant

is met een inmiddels verloren zeer oude getuige, nu buitcn beschouwing

bl i j f t . Dat r is ico wordt door mi j op de koop toe gcnomen, omdat de

zcven oude en belangrijke handschriften naar mijn mening een voldoende

gezonde en brede basis voor een editie vormen.

Het is alleen jammer dat de hoeveelheid werk die in het collationeren

van vele handschriften van de Iridd al-Qasid is gestoken niet in mijn

krit isch apparaat tot uitdrukking komt. Uitgaande van de stemmatische

methode als beschreven door Paul Maasr had ik namelijk geprobeerd, in

dc loop van 1972-79, om een stemma van het gehele mi j bekende

handschrifteli jke materiaal op te stellen. Dat is niet of nauwelijks gelukt;

s l cch ts i n enke le ge ïso lee rde geva l l en kon ve rband [ussen [wee

handschriften gelegd worden. Ik kreeg zelfs de indruk dat naarmate er

mccr handschrifteli jk materiaal bekend werd de mogeli jkheid om een

stcmma te kunnen vervaardigen dienovereenkomstig afnam. Tenslotte heb

i k r t c knoop doo rgehak t , en heb i k de onv ruch tba re s temmat i sche

mcthodc ingcruild voor selectie op basis van secundaire criteria. Ik ben

eclfs gaan ondcrz.oekcn of die befaamde stemmatische methode iiberhaupt

I M iu ts l ( )50

t44 DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSAD AL-QÀ$ID

wcl bruikbaar was bij de editie van Arabische teksten, maar de uitkomstvan dat onderzoek valt buiten het bestek van d,eze studiel. Pas laterhcmcrktc ik overigens, door lectuur van Martin L. Vy'est2, dat ook veelrnindcr rigide posities dan die van Maas mogelijk zijn. Met name r$y'ests

g c b r u i k v a n h e t b e g r i p ' o p e n r e c e n s i o n ' b i e d t d e e d i t e u r i nmcthodologisch opzicht meer ruimte dan de systeemdwang die uit Maas'bchandcling van het stemma-maken naar voren komt.I)c door mij uitgekozen zeven handschriften van de lríàd al-Qàsid zijnnict alle even waardevol voor de editie. Het is onmogelijk om uit dezer .cven éen o f meer handschr i f ten te se lec teren en de over ige tecl imineren; daarvoor was de overlevering van de tekst van de lr iàdal-Qásid al in de 8e/I4e eeuw, en waarschijnlijk al ti jdens het leven vanIbn al-Akfáni, te gecompliceerd geworden. Her feit dat twee van dehandschriften direct gecopieerd zijn van geautoriseerde exemplaren (A enC) en dat, er nog een handschrift is dat met éen tussenschakel van zo'ngcautoriseerd handschrift afstamt (D), wil niet zeggen dat bij afwijkendelczingen de handschriften A, C en D steeds unaniem zijn. Éen blik op hetkr i t isch apparaat leert onmiddel i jk dat di t verre van het geval is. Ermoctcn talloze geautoÍiseerde exemplaren hebben bestaan, elk met kleinecn ondergeschikte verschi l len in de tekst, en het mater iaal dat onsdaarvan, in de vorm van deze drie afschriften, bereikt heeft is slechtsccn w i l lekeur ige g Íeep u i t wat eens aan handschr i f te l i j k mater iaa lbcs taan moet hebben. De handschr i f ten B en E z i jn a l evenminonbclangrijk, door hun ouderdom, en E daarbij nog omdat het door eencopiist van de auteur is afgeschreven. Het handschrift F is ondanks zijnÍraaic cal l igraf ie en vol ledige vocal isat ie minder betrouwbaar en hethandschrift G, waarvan de datering slechts geschat is, biedt nauwelijksnicuwe Segevens voor de tekstkritiek. Het handschrift D valt nog opdoor hct eigenzinnige en individuele schrift en het feit dat de copiist decpiloog heeft geschrapt als overbodig (zie het kritisch apparaat bij 847),maar al dcze eigenzinnigheid gaat gepaaÍd met grote slordigheid, zoalsblijkt uit dc vele door homoioteleuton ontstane lacunes (bijvoorbeeld in4te-42t, 468-469, 602-603,610-611, 688-689, 730-740. Daarbij komr nogdat hct handschri f t D incompleet is. De handschri f ten A en B bl i jkenc lkaar d ikw i j l s te vo lgen en he Í fe i t da t in deze be ide handschr i f ten

I 7 . ic Wi tkanr l98 l l2 Wcst 1973.

DE HANDSCHRIFTEN VAN DE IRSÀD AL-QÁSID 145

behalve de tekst van de lridd al-Qásid ook de teksten van de Gunyatal-Labíb en de Nuftab al-Dakà'ir aanwezig zijn duidt al evenzeer op eenrelatie. De handschriften F en G hebben, zoals bli jkt uit het krit ischappaÍaat , eveneens een re lat ie , terwi j l voor de over ige handschr i f tenmoet worden vastgesteld dat zij zich soms onafhankelijk opstellen, zichdan weer bij de groep AB aansluiten en dan weer bij de groep FG. Hetis onmogeli jk om binnen de groep ABCDE éen enkel handschrift aan tewijzen dat superieur is aan de andere, eigenli jk zijn ze alle voorzien vangoede antecedenten, bieden ze alle goede lezingen en vindt men in allede bekende copiistenfouten, zij het dat hct handschrift D wat dat betrefteen wat slordiger indruk maakt.Deze ed i t i e van de teks t i s daa rom to t s tand gekomen doo r eengeli jkti jdige beschouwing van dc lezingen van dc handschriften en eeneclectisch gebruik daarvan. Het krit isch apparaat maakt het mogeli jk omelk der gebruikte handschriften op zich te rcconstrueren, waarbij weldeze beperking moet worden vermeld dat de orthografie in de editie isgenormaliseerd naar de regels van het hedendaags geschreven Arabischen dat van varianten in dit verband geen opgave wordt gedaan in heta p p a r a a t . I n h e t e n k e l e g e v a l d a t g e e n d e r h a n d s c h r i f t e n e e naanvaardbare lez ing bood z i jn a l le handschr i f te l i jke lez ingen in hetapparaat opgenomen (wat dan bli jkt uit de kluster van zeven sigla) engeeft de editie mijn conjectuur; dit is echter bijna nooit nodig geweest.Het overvloedig aanwezige handschriftelijk materiaal maakÍ. zo'n ingreeps lech ts b i j u i t zonde r i ng noodzake l i j k . Marg ina le en i n te r l i nea i r ctoevoegingen aan de handschriften zijn, voorzover zij bctrekking hebbcnop de lez ing van de tekst , s teeds opgenomen in het apparaat , ze l fswanneer gerede twijfel bestond over hun ouderdom.De handschr i f ten b ieden a l le een verschi l lende graad van vocal isat . ie .Handschrift G is nauwelijks gevocaliseerd, de handschriften A en C zijncnigszins beklinkerd; handschriften B, D en E zijn vri j volledig voorzicnvan vocalen, terwi j l de vocal isat ie in F nagenoeg compleet is . Mcnvcrgcl i jke ook de i l lust rat ies. In de edi t ie is van de vocal isat ie n ic tsovcrgcnomen. In enkele gevallen is door mij, bijvoorbeeld door plaatsingvan ccn taSdid, voor éen bcpaalde interpretatie gekozen. De alif is in dcc d i t i c s l c c h t s d a n v a n c c n h q m z a v o o r z . i e n , w a n n c c r z i j b o v c n d cr r l i / gcsch rcvcn bchoo r t t c wo rdcn , dus a l s dc vocaa l ccn fa tha o fdummu is , < l f b i j sukí tn. Ecn a l i f z .ondcr nadcrc aanduid ing wi js t op dcaanwcz. ighcid van oíwcl wasla, oÍ .wcl ccn humzu nr t : t l r r . r r r l .I ) t : t t : ks t va l t d t : I r . i àd u l -Qr r . r r r / i s t l oo r r r r i j r r r gc r l cc l r l r n syn t i t c l i s r ' h ( '