Thema 3: Begeleiden van leerlingen met dyslexie

Dyslectische leerlingen en de talen:

vakspecifieke begeleiding

Literatuur

Krosse, de H. & Kleijnen, R. (2007).

Dyslectische leerlingen en de talen.

Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands.

Te bestuderen paragrafen

§ 2 Begeleiding van afzonderlijke taalvaardigheden

§ 2.2.1 Uitspraak

§ 2.2.2 Woordbetekenis

§ 2.2.3 Spelling/strategisch schrijven

§ 2.2.4 Strategisch lezen

§ 2.2.5 Strategisch luisteren

§ 2.2.6 Grammatica

Inleiding: Voorwaarden voor begeleiding

• Bij functioneel taalgebruik is er altijd sprake van een integratie van vaardigheden

• Zowel de leerling als docent zal voorkeuren hebben wat betreft de begeleidings-mogelijkheden achterhalen via een gesprek

§ 2.2.1 Uitspraak

• Uitspraak van woorden biedt voor de meeste dyslectici een goede ingang bij het aanleren van nieuwe woorden

• Maak daarbij wel steeds een koppeling met de betekenis van een woord

Begeleidingsmogelijkheden uitspraak

• Audiomateriaal methode

• Koorzang

• Uitspraak leerling registreren

• Tekst-naar-spraakprogramma’s

• Kapstokwoorden

• Ezelsbruggetjes

Vertaling naar de eigen lespraktijk

Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):

Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij

het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?

• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?

§ 2.2.2 Woordbetekenis

Dyslectici hebben vaak moeite met het lerenvan woordjes door:• Fonologisch tekort • Automatiseringstekort Bijkomende problemen:• De presentatie van de woordjes in de

verschillende lesmethodes• Bij de MVT wordt vaak gewerkt met

vergelijkbare thema’s

Begeleidingsmogelijkheden woordbetekenis

• Woordjes leren met de computer

• Woordjes leren zonder de computer:

- Chunks

- Alzijdig bespreken

- Handcomputer

- Expanding rehearsel methode

Dispensatie?

• Moeten dyslectische leerlingen alle woorden uit de methode leren?

• Hoe kun je bepalen welke woorden het belangrijkste zijn om te leren?

Vertaling naar de eigen lespraktijk

Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):

Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij

het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?

• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?

§ 2.2.3 Spelling /Strategisch schrijven

• Het schrijven van een gestructureerde tekst is lastig als alle aandacht uit moet gaan naar de spelling

• In de begeleiding dus eerst aandacht voor spelling

Spelling

• Als een vakdocent aandacht wil besteden aan spelling, dan eerst uitspraak en betekenis aan bod laten komen, daarna pas de schrijfwijze

• Problemen met de spelling kunnen verschillen per taal

Begeleidingsmogelijkheden spelling

• Vergeet niet dat spellen geen doel op zich is, maar een vaardigheid om te komen tot functioneel schrijven

• Verbeteren van spelling vraagt om inzicht in spellingscategorieën

Spellingscategorieën

a. Basisspelling

b. Regelspelling

c. Opbouwspelling

d. Inprentspelling

Trainen spellingscategorieën

• Je schrijft wat je hoort (= a)

• Je past regels en wetmatigheden toe (= b + c)

• Je prent in (=d)

Beoordeling spelling

Reflectie:

Is het nodig om met de sectie afspraken te

maken over een aangepaste beoordeling

spelling?

Begeleidingsmogelijkheden strategisch schrijven

Onder begeleiding werken aan:• Stappenplan (inleiding, kern, slot)• Reviseren• Inzet spellingstrategieën

Vaak biedt de reguliere lesmethode al veel

instructie op dit gebied en is het de zorgspecialist die

extra oefening biedt

Aanvullende maatregelen

• Voor het schrijven: - Informatie verzamelen- Criteria geven• Tijdens het schrijven:- Laptop- Proofing tools / Online woordenboeken / Predictiesoftware• Na het schrijven:- Nalezen op inhoud, nalezen op spelling- Reviseren aan de hand van de criteria

Vertaling naar de eigen lespraktijk

Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):

Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij

het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?

• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?

§ 2.2.4 Technisch lezen / Strategisch lezen

Voorwaarden voor het begrijpen van een

tekst:

• Snelle en accurate technische leesvaardigheid

• Woordenschat

• Kennis van de wereld

Probleem dyslectici

Technisch lezen vormt zo’n grote inspanning

dat ze niet komen tot een flexibele inzet van

adequate leesstrategieën

Begeleidingsmogelijkheden technisch lezen

• Auditieve ondersteuning (voorlezen, cd-rom methode, tekst-naar-spraak-software, Daisy-speler)

• Pre-teaching

• RALFI

Begeleidingsmogelijkheden strategisch lezen

Begrijpend lezen strategieën via:

• Directe instructie

• Rolwisselend leren

• Methodeonafhankelijke software

Vertaling naar de eigen lespraktijk

Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):

Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij

het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?

• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?

2.2.5 Technisch en strategisch luisteren

Luistervaardigheid kan een compenserende

vaardigheid zijn, maar soms wordt het

‘begrijpend luisteren’ verstoord door het

‘technisch luisteren’.

Begeleidingsmogelijkheden technisch /strategisch luisteren

• Begrijpend lezen strategieën inzetten bij het luisteren

• Luisteren en schrijven niet koppelen

• Lezen met auditieve ondersteuning

• Luistertoetsen in eigen tempo

Vertaling naar de eigen lespraktijk

Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):

Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij

het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?

• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?

§ 2.2.6 Grammatica

Dyslectici kunnen wel degelijk problemen

hebben met grammatica: regels worden niet

onthouden, geautomatiseerd of toegepast

Begeleidingsmogelijkheden grammatica

• Afstemming met andere secties over aanbod en terminologie

• Oefeningen op internet / (methodeonafhankelijke) software

• Visualiseren• Voorbeelden in plaats van regels• Regelkaarten

Vertaling naar de eigen lespraktijk

Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):

Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij

het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?

• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?