Lezing

Tineke Strikuniversitair docent Migratierecht Radboud Universiteit Nijmegen

Aanleiding: Een coalitie akkoord en een PvdA achterban

• September 2010: Gedoogakkoord VVD/CDA/PVV: “Illegaal verblijf wordt

strafbaar.”

• Oktober 2012 Regeerakkoord VVD/PvdA: “Illegaal verblijf wordt strafbaar

gesteld. Daarbij zijn particulieren en particuliere organisaties die individuele

hulp bieden niet strafbaar.”

• Na protest PvdA achterban: toezegging Teeven: ook bij herhaald aantreffen

als illegaal verblijvende is hulp bij illegaal verblijf niet strafbaar

Wie verblijven illegaal?

• Legaal zijn migranten die

• In Nederland verblijven met een visum (3 tot 6 maanden)

• De behandeling van verblijfsaanvraag mogen afwachten, bijvoorbeeld

asielzoekers.

• Een verblijfsvergunning is verleend

• Illegaal zijn migranten die

• Illegaal Nederland inreizen en geen verblijfsvergunning aanvragen

• Visum verlopen

• Verblijfsaanvraag afgewezen

• Verblijfsvergunning ingetrokken of verlopen en te laat verlengd

Hoe leven zij?

• Gemeenschappen vangen elkaar op

• Als gezinslid bij legale migrant of Nederlander

• Afgewezen asielzoekers opgevangen in noodopvang door

maatschappelijke organisaties, kerken of gemeenten

• Geen recht op legaal werk of voorzieningen (Koppelingswet)

• Wel onderwijs voor leerplichtige kinderen

• Geen ziektekostenverzekering, maar wel medisch noodzakelijke zorg

• Inkomen: illegale arbeid in particuliere huishoudens, kassen, bouw, horeca.

• Huisvesting: vaak onderhuur, duur en klein.

Niet uitzetbaar

• Uit onveilige landen (bv Somalië)

• Uit landen zonder overheid

• Geen reisdocument te verkrijgen van ambassade

• Afgewezen asielzoekers die moeten ondertekenen dat ze vrijwillig

terugkeren

• Staatlozen

• Tegenwerking migrant bij vaststelling identiteit

Bestrijding illegaal verblijf

• Afgewezen asielzoekers op straat gezet met vertrekplicht

• Vreemdelingenbewaring met het oog op uitzetting

• Presenteren bij ambassades voor reisdocumenten: geen medewerking

ambassade in principe voor eigen risico, tenzij ‘buitenschuld criterium’

• Nu al indirecte strafbaarstelling:

• Onmiddellijk uitzetbaar: Terugkeerbesluit met inreisverbod

• Illegaal aangetroffen met inreisverbod: overtreding, boete of vervangende

hechtenis (6 maanden)

• Voorstel voor directe strafbaarstelling:

• Elk illegaal verblijf overtreding. Tweede keer aangetroffen is misdrijf, zes

maanden gevangenisstraf.

Argumenten wel of geen strafbaarstelling

Argument regering: • normatieve en afschrikkende werking ter voorkoming en bestrijding illegaal

verblijf

Tegenargumenten: • Principieel en ethisch niet gepast, illegaal is geen crimineel• Strafrecht is uiterste middel, alternatieven zijn voorhanden (meldplicht,

vreemdelingenbewaring, begeleiden bij terugkeer)• Niet proportioneel: ook strafbaar bij belemmeringen terugkeer (‘draaideur

illegalen’); geen oplossing niet-uitzetbaren, nodeloze inzet politie/justitie • Europese regels: de Terugkeerrichtlijn verbiedt detentie als straf omdat het

terugkeer blokkeert ipv bevordert en verplicht tot oplossing voor niet-uitzetbaren

• Niet effectief: geen afschrikkende werking nieuwe illegalen, geen terugkeer• Averechts effect: illegalen gaan verder ondergronds, toegang tot onderwijs,

medische zorg, en hulpverlening in gevaar, toezicht op terugkeer bemoeilijkt, meer risico op ‘overlevingscriminaliteit’.

• Vermindering aangiftebereidheid uitbuiting

Strafbaarstelling illegaal verblijf oplossing voor probleem

?