Lerarenopleiders maken de brug tussen neurowetenschappen en

onderwijs

Tinne Van Camp – Lijne Vloeberghs – Pieter Tijtgat

Een klein onderzoek…

1. DVD’s en programma’s die gericht zijn op het extra stimuleren van peuters en kleuters hebben

een duidelijk effect op de ontwikkeling van de hersenen

2. Het regelmatig inoefenen van cognitieve vaardigheden verandert de structuur van de hersenen

3. Verschillen in de dominante hersenhelft (links denkend vs rechts denkend) kunnen verschillen

in prestaties verklaren

Waarom neuro???

• Publieke en maatschappelijke interesse in het “brein”

De nieuwste inzichten uit de neurowetenschappen hebben potentieel grote gevolgen voor de manier

waarop we kijken naar rechtspraak, onderwijs, geestelijke gezondheidszorg, …

Waarom neuro???

• Maar … misbruik en overinterpretatie

Waarom neuro???

• Belang van vorming en opleiding

• Royal society reportTraining and continued professional development should include a component of

neuroscience relevant to educational issues, in particular, but not restricted to

Special Educational Needs

Training providers for Special Education Needs across all ages should consider

including a focus on the neurobiological underpinnings of learning difficulties, such

as dyslexia, dyscalculia and ADHD (p. 20)

Een klein onderzoek…

• DVD’s en programma’s die gericht zijn op het extra stimuleren van peuters en

kleuters hebben een duidelijk effect op de ontwikkeling van de hersenen

Studenten Leerkrachten

Een klein onderzoek…

• Verschillen in de dominante hersenhelft (links denkend vs rechts denkend)

kunnen verschillen in prestaties verklaren

Studenten Leerkrachten

VLOR

• Praktijkgerichte literatuurstudie

• Krachtig leren vanuit een cognitief neurowetenschappelijke bril

Bruggenbouwer

VLOR-PROJECT: traject en partners

Februari 2014: Oproep VLOR tot het schrijven van een literatuurstudie over ‘neuro en onderwijs’

Praktijkgerichte literatuurstudie gericht aan onderwijspractici

Met aandacht voor wetenschappelijke kwaliteit en toegankelijkheid

Uitgangspunt: de leraar als onderzoeker

April 2014: Goedgekeurd projectvoorstel

Titel project: ‘Krachtig leren bekeken vanuit een neurowetenschappelijke bril’

Looptijd: april 2014 – november 2014

Projectpartners: UCll (KHLeuven) - Odisee (HUB KAHO) – KULeuven – Revarte

VLOR-PROJECT: van probleemstelling tot doelstelling

Probleemstelling: neuromythes in onderwijs

• Wat zijn neuromythes?• Hoe komt het dat deze mythes ontstaan?• Waarom komen deze mythes veel voor bij leraren?

Doelstelling: neuromythes uit onderwijs

• Wat is het algemeen doel van het project?• Hoe maken we dit doel operationeel?• Welk resultaten stellen we voorop?• Welke kwaliteitseisen willen we waarborgen?

VLOR-PROJECT: van probleemstelling tot doelstelling

Probleemstelling: neuromythes in onderwijs

• Wat zijn neuromythes?• Hoe komt het dat deze mythes ontstaan?• Waarom komen deze mythes veel voor bij leraren?

Doelstelling: neuromythes uit onderwijs

• Wat is het algemeen doel van het project?• Hoe maken we dit doel operationeel?• Welk resultaten stellen we voorop?• Welke kwaliteitseisen willen we waarborgen?

VLOR-PROJECT: Probleemstelling

Recent onderzoek brengt het probleem van de ‘neuromythe’ in kaart.(Decker, Lee, Howard-Jones & Jolles, 2012; De Smedt, in press)

Neuromythe = een misvatting over wetenschappelijke feiten uit hersenonderzoek die leidt tot het foutief gebruik van deze resultaten in een onderwijscontext.

Neuromythes ontstaan omdat leken een kader missen om neuroresultaten te begrijpen, te situeren en te beoordelen.

Neuromythes komen veel voor bij leraren omdat zij hopen voor hun dagdagelijkse uitdagingen antwoorden te vinden bij de neurowetenschappen die een groot evidence-based-gehalte hebben (maar is dit wel zo…?).

VLOR-PROJECT: Doelstelling

Doel VLOR-project is het ontsluiten van dit complexe domein zodat er minder neuromythes ontstaan bij leren.

We reiken hiertoe een referentiekader aan waarmee leraren neuroresultaten beter kunnen lezen, begrijpen en interpreteren.

We voeren een praktijkgerichte literatuurstudie uit met het referentiekader als leidraad. Voor 3 kenmerken van effectief leren (leren-op-maat, zelfregulatie, actief leren) onderzoeken we in welke mate neurowetenschappelijke resultaten recente inzichten uit de instructiepsychologie (kunnen) bevestigen, nuanceren of weerleggen.

We stellen hierbij volgende kwaliteitseisen voorop:• Wetenschappelijke kwaliteit en multidisciplinaire benadering • Toegankelijkheid en onderzoeksgerichtheid

VLOR-PROJECT: resultaat

Publicatie: ‘Krachtig leren. Cognitief neurowetenschappelijk benaderd.’• Hoofdstuk 1: Referentiekader• Hoofdstuk 2: Leren-op-maat• Hoofdstuk 3: Zelfregulatie• Hoofdstuk 4: Actief leren• Hoofdstuk 5: Epiloog

Release en voorstelling: studiedag VLOR 29 april

Opbouw netwerk van neurowetenschappers, instructiepsychologen, onderwijskundigen en onderwijspractici.

METHODOLOGIE

Praktijk – theorie

8 stappen in reviewstudie

Expertgroep Resonantiegroep

8 stappen in reviewstudie

1. audit trail

2. onderzoeksvragen

3. literatuur

4. classificatie in overzichtsschema

5. database

6. belangrijke thema’s

7. alternatieve interpretaties zoeken

8. collega’s betrekken als critical friends

8 stappen in reviewstudie

1. audit trail: voortdurende controle EXPERTEN én PRACTICI

2. onderzoeksvragen: FOCUS

3. literatuur: SYSTEMATISCH vs. SNEEUWBAL

4. classificatie in overzichtsschema

5. database

6. belangrijke thema’s: FOCUS

7. alternatieve interpretaties zoeken: NUANCES

8. collega’s betrekken als critical friends: EXPERTEN én PRACTICI

Cyclisch proces

1. audit trail

2. onderzoeksvragen

3. literatuur

4. classificatie in overzichtsschema

5. database

6. belangrijke thema’s

7. alternatieve interpretaties zoeken

8. collega’s betrekken als critical friends

classificatie – database – thema’s

samenwerkend leren

coöperatief leren

Actief lerenTraditioneel leren

Passief leren

Observationeel

leren?

exploratief lerenOnderzoekend

leren

Interactief leren

Probleemgebaseerd

leren

Sociaal

constructivistisch

Cognitief

constructivistisch

classificatie

TAKE HOME

Praktijk – theorie

EVENWICHT!

8 stappen in reviewstudie

strikt vs. organisch (cyclisch)

Onderzoeker

ONDERZOEK

• En dan nu… de resultaten...

• Enkel tipje van de sluier…

WAT WEL:

• Onderzoeksresultaten bevraging werkveld

• Referentiekader

• Toepassing op EF en epiloog

BEVRAGING WERKVELD (n=25)

DOEL:

kennis

vragen vanuit het werkveld

praktijkvoorbeelden: uitdagingen en noden

(sub)thema’s

verwachtingen over de inhoudelijke opbouw en de vormgeving

BEVRAGING WERKVELD

RESULTATEN:

kennis: pedagogie vs. neuro (leerstoornissen?)

vragen vanuit het werkveld: nuance

praktijkvoorbeelden: conceptuele verduidelijking / evidence based

(sub)thema’s: bv. ICT heel belangrijk, dikwijls pedagogisch

verwachtingen: praktische tools vs. wetenschappelijke achtergrond

Hersenen zijn plastischVan neuro naar onderwijs

REFERENTIEKADEReen brug met 2 pijlers

Pijler 1 : van neuro naar onderwijs

Pijler 2 : hersenen zijn plastisch

• Het brein verandert als respons op stimulatie uit de omgeving -> net daar ligt de mogelijkheid tot leren (=functionele plasticiteit)

• Onderwijzen = de kunst om het brein te veranderen (Zull, 2002)

REFERENTIEKADER toegepast

zelfregulatie

Executieve functies

Prefrontale cortex

REFERENTIEKADER toegepast

Cognitieve neurowetenschappen

rapporteerden ooit verschillen tussen

hersenhelften voor basale cognitieve taken in

populatie van specifieke patiënten.

Deze resultaten werden ten onrechte

gegeneraliseerd naar complexere vaardigheden.

Er werd een cognitief model ontwikkeld dat

complexe functies toeschrijft aan een

specifieke hersenhelft

Er worden programma's ontwikkeld, interventies

aangeraden binnen onderwijs om een

bepaalde hersenhelft meer te stimuleren.

REFERENTIEKADER toegepast

Cognitieve neurowetenschappen

vinden geen bewijs voor deze theorie. Integendeel,

het wordt duidelijk dat iedereen informatie met

alle modaliteiten verwerkt

Op basis van deze informatie wordt een

cognitieve theorie ontwikkeld die de

verschillen verklaart aan de hand van een

mismatch tussen de manier waarop informatie aangeboden wordt en hoe

een leerling het liefst leert.

het VAK-model

Men merkt dat leerlingen met dezelfde intelligentie

toch verschillen in de manier waarop ze

leerstof verwerken.

REFERENTIEKADER toegepast

Theorie leerstijlen ontkracht

EPILOOG

Gesprekken neurowetenschappers

Gesprekken met pedagogen media

Hersengerelateerde‘brain based’

Onderwijstoepassingen

5 vragen die je je best stelt!

Hersengerelateerde‘brain based’

Onderwijstoepassingen

EPILOOG

Leerkracht maakt keuzes

Cognitieve neurowetenschappen

kunnen deze keuzes ondersteunen

Nog belangrijker is dat deze keuzes

gemotiveerd zijn vanuit onderwijskundig

onderzoek

vertaalslag naar concrete

onderwijspraktijk

De leerkracht doet er toe!

Debater

HOE VERDER?

• lerarenopleiding?

• onderwijs?

• onderzoek?

LERARENOPLEIDING?

• Referentiekader (hoe) aanbieden aan toekomstige leraren?

• Zinvol – noodzakelijk – overbodig – enkel voor lerarenopleiders - …

• Integreren binnen curriculum/ OPO – middel om onderzoeksgerichte houding te bevorderen …

ONDERWIJS?

Actief leren met behulp van ICT

• Herhaalkansen

• Samenwerkend leren: team

• Motivatie door onverwachte beloningen

• Competitie

ONDERZOEK?

• Mogelijke onderzoeksprojecten:

• Neuromythes uitfilteren uit aangeboden cursusmateriaal (bv. Leerstijlen)• Onderzoeksgeïnformeerd cursusmateriaal in LO vergroten (met inbegrip van

neurowetenschappelijke resultaten)• Concrete actie-onderzoeken promoten waarbij neurowetenschappelijke

resultaten in een onderwijscontext worden uitgetest (~ zondle team play)• de neuromythe op zich wordt (her)onderzocht: werkt leerstijlen, meervoudige

intelligenties, brain gym (dan toch) echt? Waarom wel/niet?• Waarom slaan neuromythen aan in het onderwijsveld? (hypothesen:

commercieel verspreid, een 'goeroe' volgende, flashy, of schuilt er toch een verborgen waarheid achter?)

• …

studiedag VLOR: 29 april!

Contact:• tinne.vancamp@ucll.be• lijne.vloeberghs@ucll.be• pieter.tijtgat@odisee.be