Leiding door het MiddenRaadscommissie Leefomgeving Den Haag, 30 november 2016

Erik BurgmanProjectleider

30-11-2016 Leiding door Midden 2

30-11-2016 Leiding door Midden 3

Nog een lange weg naar een gaslozewarmtevoorziening• De transitie naar een fossiel vrije (gasloze) warmtevoorziening draagt bij aan:

• Klimaatneutraal• Schonere lucht • Minder fossiele afhankelijkheid (import)

• Ongeveer de helft van alle energievraag in Den Haag is voor verwarming van huizen en gebouwen.

• Zo’n 80 procent van de verwarming is o.b.v. verbranding van aardgas (HR-ketel) en dus niet duurzaam. De overige 20% is voornamelijk stadswarmte.

• Onzekerheid over continuïteit van warmtelevering van de huidige warmtebron, de Uniper elektriciteitscentrale, a.g.v. afloop leveringscontract eind 2022.

• Hierdoor is met urgentie een vervangende (duurzame) warmtebron van voldoende vermogen nodig.

30-11-2016 Leiding door Midden 4

Geothermie (ADH)Restwarmte

Den Haag gasloos, wat is de rol van warmtenetten en warmtebronnen?

30-11-2016 Leiding door Midden 5

2Type warmtevoorziening:

A) Gebouw gebondenB) Gebiedsmaatregelen

All-electric(warmtepomp/WKO)

6 PJ

Warmtenetten6 PJ

Leiding door het Midden

3Verduurzaming warmtebronnen

Lokaal4 PJ

Regionaal2 PJ

Leiding door het Midden als puzzelstuk van de transitie

Huidige Warmtevraag

Totaal17 PJ

1Toekomstigewarmtevraag

Isolatie

Totaal12 PJ

Leiding door het Midden (LdM) als schakel in verduurzaming van de regio

30-11-2016 Leiding door Midden 6

Regionale verduurzaming

LdM is niet alleen belangrijke voor verduurzaming van Den Haag maar ook voor de rest van de regio Rijswijk – Delft –Vlaardingen en Schiedam.

Juist kleinere gemeenten hebben minder mogelijkheden.

Katalysator voor groei warmtenetten

LdM kan als katalysator dienen voor de groei van zowel bestaande als nieuwe warmtenetten

en als back-up voor lokale warmtenetten

Aanjager voor nieuwe warmtebronnen

Door koppeling van nieuwe bronnen zoals geothermie en

biomassa wordt de warmte steeds duurzamer. LdM kan ook als

aanjager werken voor de ontwikkeling van nieuwe

warmtebronnen, bv het diepe geothermie project in Schiedam

door Huisman.

Transitie van warmtebronnen: van fossiele restwarmte naar hernieuwbaar

Belangrijk: Leiding door het Midden zal zeker niet gevoed worden met kolenwarmte!

30-11-2016 Leiding door Midden - 7 -

Elektriciteitscentrale Hulpwarmtecentrales

Biomassa

Vuilverbranding

Geothermie

Huidige situatieFossiele restwarmte

Fase 1Mix fossiele restwarmte en

hernieuwbaar

Fase 2Volledig hernieuwbaar

Warmte-koude opslag

Glastuinbouw

Hulpwarmtecentrales (diepe) Geothermie

Zon-thermisch

Power-2-heat

Buffers

Een open marktmodel is nodig voor versnelling van de transitie

Bronzijde• Een open marktmodel (TPA) voor producenten is daarom nodig. Zo kan de transitie

naar hernieuwbaar worden versneld.

Leveringszijde• Door ontstaan van nieuwe warmtenetten zullen ook nieuwe warmteleveranciers

toetreden tot de markt. Dit houdt de partijen scherp.

30-11-2016 Leiding door Midden 8

Leiding door het Midden: een groots project

Tracé• Route loopt vanuit Rijswijk via Prinses Beatrixlaan, Moerweg en De la Reyweg tot

aan Loosduinseweg• Lengte: 20 km• Twee leidingen: aanvoer en retour• Diameter: 60 cm binnen, 80 cm buiten.

Techniek• Leidingverliezen: ± 5%• Pompenergie: ± 3 kWh per GJ (1% van energiewaarde)• Temperatuur: 90 – 110 °C aanvoer, 50 – 60 °C retour

Planning• Voorbereiding: heden - 2018• Realisatie: 2018 – 2020• Start exploitatie: eind 2020

30-11-2016 Leiding door Midden 9

Uitgangspunten, resultaat en gevoeligheid van het projectWarmtevraag• Groeiend van 1,2 PJ/jaar naar 2,0 – 2,5 PJ/jaar in 2030 (±75% voor Den Haag)

Uitgangspunten• Levensduur (financieel): 30 jaar• Investering: 120 – 140 mln euro• Onderhoudskosten: 1,0 – 1,5 mln euro per jaar (±1% van de investeringssom)

Transportkosten• Prijs per GJ: 4,0 - 5,5 euro

Gevoeligheid project• Marktontwikkelingen: energie- en CO2 prijzen• Regulatorische aspecten: tariefstelling warmte en energiebelasting op aardgas• Projectparameters: afnamezekerheid op transportcapaciteit en investeringssom

30-11-2016 Leiding door Midden 10

Draagvlak en samenwerking als succesfactoren

Het project is nagenoeg rendabel (geen onrendabele top) indien:• Lagere financieringslasten: nieuwe fondsen beschikbaar vanuit Provincie• Hoge groei van klanten: gemeenten willen gasloos (Klimaatakkoord)

Maar een rendabel project alleen is niet voldoende

Gewenst project

30-11-2016 Leiding door Midden 11

Samenwerking op:• Benodigde vergunningen• Nieuwe bronnen (open marktmodel)• Nieuwe leveranciers (nieuwe netten)

Draagvlak bij:• Klanten/Eindgebruikers• Bedrijven• Gemeenten / NGO’s

De gasloze stad vraagt om een joint effort

De gasloze stad=

Maatschappelijke beweging(niet alleen van de energiebedrijven)

Hele keten moet baat hebben bij de transitie- Eindgebruiker: aantrekkelijke propositie- woningbouwcorporatie/projectontwikkelaar: aantrekkelijke aanbod- investeerder/exploitant: rendabel project- Gemeente: passend in ambities

30-11-2016 Leiding door Midden 12

30-11-2016 Leiding door Midden 13

Planning

30-11-2016 Leiding door Midden 14

Hoofdactiviteiten Voorbereidingsfase• Definitieve tracélijn en lay-out stations• Bestuurlijk draagvlak inzake planologische inpassing• Systeemintegratie in bestaande assets en bedrijfsvoering in beeld• Langlopende vergunningen verleend• Businesscase, transportovereenkomsten en projectfinanciering

Organogram voorbereidingsfase

30-11-2016 Leiding door Midden 15

Stuurgroep LdM

Algemeen Projectleider LdM

Manager Tracéontwikkeling

Omgeving Verguningen Grondzaken Leidingtechniek Systeemintegratie

Manager Partnerships & Financiering

Transport Business Case

Treasury

Beheerder & Risicomanager Projectcontroller

Projectondersteuner Manager Communicatie

Manager Business Development