BIJLAGE 3 Extra’s • 3.3 Educatieve materialen

1

FOOD ROCK een duurzame maaltijd voor wereldsterren

Leerlingenboekje

Dit project werd gefinancierd door de Vlaamse Overheid,Departement Landbouw en Visserij en kwam tot standmet de steun van de Provincie West-Vlaanderen.

Een initiatief van: West-Vlaams Agrarisch Vormingsinstituut (WAVI vzw)In samenwerking met: Provinciaal Noord-Zuid Centrum Roeselare en Kleur Bekennen West-Vlaanderen

ASO

Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

Gebruik dit als samenvatting van je les.

De GlobalLocal-band eist na haar optreden op FOOD ROCK een maaltijd voor ongeveer 20 personen die voldoet aan volgende voorwaarden:

1De ingrediënten komen van verschillende plaatsen in de wereld

(zowel Noord-producten als Zuid-producten).

2De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun producten.

3De ecologische impact en de voedselkilometers van de ingrediënten

worden tot het minimum beperkt.

4De ingrediënten zijn seizoensgebonden.

Deze code in de kantlijn naast de opdrachten verwijst naar werkmaterialen die jullie nodig hebben om de opdracht op te lossen.

INLEIDING

3

1.1

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

OPDRACHT 1: GLOBALISERING

STAP 1: Waar komt mijn voedsel vandaan? 9’

Veel voedsel in de winkelrekken in onze buurtwinkel komt van verschillende plaatsen in de wereld. Die voedingswaren reizen vele kilometers voor ze bij ons terechtkomen. Doe even de test en duid de reis van de producten aan op de wereldkaart.

Doen:Ieder groepslid neemt een kaartje en zoekt de landen op de wereldkaart.Teken een pijl op de wereldkaart die de weg die het voedingsproduct aflegt weergeeft. Klaar? Ga verder.

STAP 2: Een multicultureel winkelrek? 6’

1. Wat vind je van het resultaat op de wereldkaart? En waarom?

A. Ik had meer pijlen verwacht op de wereldkaart.

B. Ik had minder pijlen verwacht op de wereldkaart.

C. Ik had geen flauw idee hoeveel pijlen op de wereldkaart zouden staan.

D. Ik had verwacht dat ons voedsel bij ons wordt geproduceerd.

E. Ik had verwacht dat ons voedsel meer uit het buitenland wordt ingevoerd.

2. Op de wereldkaart staan nog niet alle pijlen, er zijn er nog véél meer. Met welk fenomeen heeft dat te maken?

A. Industrialisering

B. Globalisering

C. Commercialisering

4

1.1

1.2

3. Dit fenomeen heeft ook gevolgen, zowel positief als negatief.

Doen:Zoek zelf een negatief gevolg voor cultuur en noteer dit.

Thema Positief gevolg Negatief gevolg

Tewerkstelling Mijn vader heeft werk als haven-arbeider dankzij de invoer van buitenlands voedsel. Hij lost con-tainers met cacao.

Een Vlaamse tomatenboer sluit zijn bedrijven omdat hij niet kan concurreren met goedkope Spaanse tomaten.

Cultuur Ik ga vaak eten in een Chinees restaurant. Dit deden mijn ou-ders niet in hun jeugdjaren.

…

4. Wat is globalisering?

Landen zijn meer dan vroeger afhankelijk van elkaar en hebben meer contact met elkaar. Ze zijn met elkaar verbonden op politiek, economisch en cultureel gebied en op het vlak van milieu.

Wereldwijd is er meer uitwisseling tussen mensen, bedrijven, regeringen en culturen om-dat we nu gemakkelijk en snel kunnen communiceren dankzij radio, tv, internet …Bedrijven produceren vaak in 10 landen tegelijk en drijven internationale handel. Landen zijn dus meer afhankelijk van elkaar. Producten van allerlei merken zijn te koop over bijna heel de wereld.

Mensen reizen de wereld rond. En het is mogelijk om door middel van computers te pra-ten met mensen uit bijna elk land ter wereld.

Ook culturele uitwisseling is belangrijk: denk maar aan jongerenculturen, mode, exotische restaurants of aan wereldmuziekfestivals.

OPDRACHT 1 Globalisering

5

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

Opdracht 2: Eerlijke handel

STAP 1: Shoppen! 5’

Doen:Kijk naar de prijsetiketten en zoek de prijs van 1 liter volle melk en 1 kg rijst. Noteer het resultaat in de tabel .

Klassieke handel Fair Trade/ hoevewinkel

Product Betaald in de winkel

Schatting voor producent

Aandeel voor producent

Vergoeding voor de producent

1 liter volle melk € € €

of %

€

1 kg rijst € € €

of %

€

6

2.1

Zoals je weet worden melk en rijst geteeld door landbouwers. Zij steken daar veel tijd en werk in en hun producten worden in verschillende winkels verkocht.

Doen:Hoeveel denk je dat een landbouwer krijgt voor zijn producten? Probeer dit in te schatten en vul aan in de tabel. Neem nu de grafiek bij de hand en noteer het echte aandeel. Ga ook na hoeveel de landbouwer krijgt via Fair Trade of via verkoop op de hoeve.

STAP 2: De boer op! 5’

1. Schakels in het productieproces

Naar waar gaat het overige geld dat we in de winkel betalen? Met andere woorden welke zijn de andere schakels in het productieproces? Maak een keuze in de lijst en bespreek.

De distributie: vervoer van de boer naar de fabriek en naar de winkel.

De winkel die het product verkoopt.

De bank

De verwerking: wassen, schillen, versnijden, verpakken, …

De consument

2. Producent aan het woord

Wil je weten wat de landbouw(st)er er zelf van denkt? Lees hun getuigenis of vraag het hen zelf!

OPDRACHT 2 Eerlijke handel

7

2.3

2.2

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

STAP 3: Eerlijke handel in je eigen supermarkt! 5’

Wat is eerlijke handel volgens jullie?

Noem enkele merken of labels van eerlijke handel die je in de winkel kan vinden.

Doen:Probeer in groep de verschillende kaartjes met merken in de juiste kolom te plaatsen.

Klassieke handelAndere mogelijkheden

Eerlijke handel Duurzame landbouw

8

2.4

2.5

Opdracht 3: Ecologische impact en voedselkilometers

STAP 1: Hoger/Lager! 5’

Doen:Neem een kaartje van elke stapel en draai ze om. Welk voedingsproduct heeft het grootste aantal voedselkilometers? Waarom?Discussieer in groep.Herhaal dit met de andere kaartjes.

OPDRACHT 3 Ecologische impact en voedselkilometers

9

3.1

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

Wat speelt er mee in de ecologische impact van onze voedselproductie? Duid de correcte antwoorden aan

De afstand die het product aflegt;

De landbouwmethode, met andere woorden, de manier van telen (in volle grond, in een onverwarmde of in verwarmde serres);

De voedingswaarde van het product;

De manier waarop het product vervoerd wordt;

De prijs die je voor je product betaalt;

De vorm en kleur van het product;

De kook- of bereidingswijze;

De verpakking van een product;

…

STAP 2: Hoe smaken voedselkilometers? 6’

1. Bereken zelf voedselkilometers.

Doen:

Vul onderstaande tabel aan. Van waar komen de meeste kiwi’s die we in onze winkelrekken vinden?

Schat de afstand die Spaanse tomaten afleggen om tot in België te komen aan de hand van de lijnschaal op de kaart.

Zoek voor elk product een alternatief (minder kilometers) en noteer dat in de laatste kolom.

10

3.2

3.3

Product Land van oorsprong

Aantal kilometers Alternatief

Gouda - jonge kaas Nederland ± 170 km

Wijn Zuid-Afrika ± 8.800 km

Tomaten Spanje ± km

Kiwi’s ± 19.000 km

2. Kaviaar van de Noordzee: garnalen

Het aantal voedselkilometers van Nederlandse gepelde garnalen bedraagt 4.156 km. Zoek hiervoor een verklaring.

OPDRACHT 3 Ecologische impact en voedselkilometers

15

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

STAP 3: Hoe minder voedselkilometers eten? 4’

Wat kan je zelf doen?

Denk globaal, eet lokaal.

Denk lokaal, eet globaal.

Wat betekent dit?

16

Opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren

STAP 1: Ken je het beste koopseizoen van groenten en fruit? 4’

Voor elke soort groente en fruit is er een ideale koopperiode, afhankelijk van het oogst-moment en de bewaarmogelijkheden. Dit geldt zowel voor lokale, Vlaamse producten als voor zuiderse producten. Deze periode kan langer of korter zijn naargelang de groente of fruitsoort.

Weten jullie wanneer groenten en fruit op hun best zijn?

Doen: Wanneer koop je het best deze groenten/dit fruit? Iedereen neemt een kaartje en legt dit bij het seizoen waarin hij/zij denkt dat je ze het best koopt. Eventueel neemt iedereen een tweede kaartje maar respecteer de tijd!

STAP 2: De ‘groentekalender’ bij de hand! 4’

In de supermarkt zijn alle groenten en fruit het jaar rond te koop. Hierdoor raken we het noorden kwijt. In een hoevewinkel is de keuze kleiner maar varieert ze doorheen het jaar.

Om gemakkelijker te kiezen in het enorme aanbod is er een ‘groentekalender’. Per maand vind je de typische groenten en fruit. Zie ook: www.groentekalender.be en de kalender in dit lesboekje.

Doen:Controleer met de groentekalender of jullie kaartjes goed liggen. Corrigeer indien nodig. De groenten en het fruit staan alfabetisch gerangschikt.

OPDRACHT 4 Seizoensgebonden consumeren

17

4.1

4.2

4.3

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

Lente Zomer Herfst Winter

STAP 3: Een klimaat voor elk. 3’

Doen:Combineer het fruit met de juiste teeltvoorwaarden en klimatogrammen. Omcirkel de juiste antwoorden.

18

4.4

OPDRACHT 4 Seizoensgebonden consumeren

19

Plaats: Brazilië - BelgiëKlimaat: gematigd met zachte winter - warm en altijd natFruitsoort: appel - ananas

Plaats: Brazilië - BelgiëKlimaat: gematigd met zachte winter - warm en altijd natFruitsoort: appel - ananas

20

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

STAP 4: Waarom seizoensgebonden? Niets dan voordelen! 4’

Kies je voor seizoensgebonden voedingsproducten dan kies je voor heel wat voordelen voor jezelf en voor onze wereld. Kennen jullie ze?

Doen: Combineer de passende uitleg met de 5 voordelen.

Voordelen Uitleg

1 Je spaart geld uit! A Veldsla wordt in de winter gekweekt. Het aanbod op de markt is dan groot.

2 Je bespaarttransportkilometers!

B Seizoensgebonden groenten en fruit bevatten vooral de vitaminen die we in dat seizoen nodig hebben. Ze hebben ook een hogere voedingswaarde.

3 Je bespaart energie! C Hoe korter de afstand tussen boer en consument, hoe groter het deel van de winkelprijs dat rechtstreeks naar de boer gaat. Een eerlijke prijs voor verse pro-ducten uit het Noorden en het Zuiden.

4 Je gaat voor gezonde voeding.

D De tomaten die je koopt ‘buiten het sei-zoen’ zijn meestal Spaanse. Na de oogst worden ze met vrachtwagens tot bij ons gebracht. Kies liever voor tomaten van een Belgische teler.

4.5

4.6

21

KOOKSESSIE EVALUATIE VAN DE WORKSHOP EN MIJN LEERERVARING

5 Je steunt delokale economie!

E De eerste Belgische aardbeien worden in verwarmde serres gekweekt. Wacht nog even op mooi weer en smul van aardbeien uit openlucht of onverwarmde serres. Geen stookkosten betekent geen CO²-uitstoot.

1 2 3 4 5

22

FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

Kooksessie

FOOD ROCK Wok met kip en zoetzure sausIngrediënten voor 20 personen

± 750 g kipfilet (of alternatief)groenten (ca. 1,5 kg, volgens seizoen)

3 kleine uien500 g champignons

2 blikken ananas12 EL ketchup

2 EL azijn1,5 EL suiker

1 bouillonblokje1 kg rijst

2 x 3 EL oliepeper en zout

bindmiddel

Werkwijze

Rijst> Neem de elektrische rijstkoker.> Kook de rijst volgens de aanwijzingen op de verpakking (ongeveer 20 minuten).

Groenten en fruit> Pel de uien en snij ze in kleine stukjes.> Schil de wortelen en snij ze in kleine, fijne stukjes.> Borstel de champignons.> Snij de champignons in fijne stukjes.> Open de ananasblikken, giet het sap af in een kan en snij de ananas in kleine stukjes.> Reinig de andere groenten en het andere fruit (+ verwijder de niet-eetbare delen) en snij alles in kleine stukjes.

Wok groenten> Meet de hoeveelheid olie af en zet die klaar bij de wok.> Verwarm de wok met drie eetlepels olie.> Doe eerst de uien in de wok.> Zodra de uien glazig (niet bruin!) zijn, voeg je de andere groenten toe.> Start met de hardste groenten en laat die wat garen. De zachtste groenten komen later aan de beurt (bv. eerst wortelen, dan paprika, laatst champignons).

Vlees (of alternatief)> Kruid het vlees en snij het in stukjes.

Wok vlees> Verhit olie in de wokpan.> Doe de kip in de wok als de olie heet is. > Schep goed om, zodat alle kanten bruin kleuren en de kip niet aanbakt.> Bak (ongeveer 3 min) de kip tot die mooi bruin kleurt.

Saus maken voor het vlees:> Meet de hoeveelheid azijn, ketchup en suiker af en zet die klaar bij de wok.> Voeg de ingrediënten toe aan de wok.> Kruiden met peper en zout.> Laat de saus inkoken door het mengsel op een zachter vuur te laten pruttelen.> Voeg het fruit toe en roer even om. > Laat nog even doorkoken en proef of het gerecht genoeg gekruid is.> Eventueel kan je een bindmiddel aan de saus toevoegen.

Mengen van groenten en vlees> Voeg de groenten uit de andere wok hierbij en roer alles goed om. > Groenten, rijst en vlees kunnen ook gescheiden blijven.

23

Evaluatie van de workshop en mijn leerervaring

Zet een kruisje bij jouw voorkeur.

Ja Nee Misschien

Ik begrijp wat eerlijke handel is.

Ik begrijp wat seizoensgebonden betekent.

Ik begrijp wat globalisering betekent.

Ik begrijp wat voedselkilometers zijn.

Ik leerde iets bij over de landbouw in het Zuiden.

Ik vond de workshop interessant.

Ik vind dat er voldoende tijd was om deopdrachten op te lossen.

De begeleiders/animatoren hebben me veel bijgeleerd.

Ik heb iets bijgeleerd over het samenstellen van een duurzame maaltijd.

Ik zal nu beter letten op wat ik koop.

Ik zal nu vlugger tegen iemand uit het buitenland spreken.

Ik vond de workshop (omcirkel jouw keuze)

EVALUATIE