De

‘on

e-ta

len

t m

an

’ L

ee

nd

er

t H

. de

KL

uijv

er

de‘One-talent

man’

de‘One-talent

man’Leender t H. de Klui jver

de ‘One-talent man’… dat is die man uit de gelijkenis, die slechts één talent ontving. Was hij niet zo begaafd als anderen? dat zeggen mensen soms: “ik heb niet zoveel talent”. Het is vaak een excuus. dit boek laat zien dat deze ‘One-talent man’

wel degelijk een talent heeft, maar het niet gebruikt!niet voor niets wijdt de Heere jezus de helft van

deze gelijkenis aan juist déze ene figuur! deze man is het allarmerende en beschamende symbool voor schijn-christendom! Misschien wel juist dát deel van het christendom, waar men het zo goed kan weten, omdat daar zo veel over godsdienst wordt gesproken en geschreven. Waar zoveel aandacht is voor devotie en bevinding.

in dit boekje wordt deze ‘One-talent man’ uit de schaduw gehaald. Hij is de man die met veel kritiek naar de wereld om hem heen kijkt. Hij meent stellig zijn heer te kennen, bij bevinding. Hij waakt over de zuiverheid van de leer. Hoe schokkend is echter zijn ontnuchtering!

deze figuur staat misschien wel dichter bij ons, dan we op het eerste gezicht denken. Wellicht in onze kerk, in onze gemeente, in onze kerkbank, of... in ons eigen hart! dat moet toch tot bekering leiden? Of... leidt het juist tot verharding?

De ‘One-talent man’

L e e n d e r t H . d e K l u i j v e r

LowiAr t S tudio | Schoonhoven

De ‘One-talent

man’

© 2015, LowiArt Studio, Schoonhoven

Tekst, design en lay-out: Leendert H. de Kluijver

Afbeelding voorzijde: ‘Study Head (Old Man)’ painted in 1883-1884

by Samuel G. Richards (1853-1893), oil on canvas, 19½ x 15 inches;

gebruikt als karakteristiek gezicht voor de ‘One-talent man’

Afbeelding achterzijde: Glas-in-lood afbeelding van de gelijkenis van

de talenten

5

Inhoud De aanlediging tot het onderzoek naar de

‘One-talent man’ .................................................................................................... 7

1. De verschillende contexten van de twee gelijkenissen ...11

2. De strategie van de ‘One-talent man’ .............................................15

3. De eerste reactie van de heer ..................................................................21

4. De houding van de ‘One-talent man’ .............................................26

5. De beoordeling van de heer .....................................................................33

6. De tactiek van de ‘One-talent man’ .................................................38

7. Het vonnis van de heer ................................................................................44

8. Enkele practische tips n.a.v. het vorige hoofdstuk .............50

9. Waar blijft het talent van de ‘One-talent man’? ...................55

10. Waaraan ontleent een ‘One-talent man’ zijn eenzijdig godsbeeld? .................................................................................................................62

6

7

I N L E I D I N G

Deaanleiding

tot het onderzoek naar deOne-talent man

Het was woensdagmorgen 7 december 2011. Op het moment dat ik in mijn auto stapte, schoten de woorden van een Bijbeltekst door mijn gedachten: “Heer, ik wist dat gij een straf

mens zijt”. Deze tekst schoot mij te binnen, juist in een periode waarin ik mij afvroeg wat mensen beweegt om God continue af te schilderen als toornend, op grote afstand en verscholen achter de predestinatie. Waardoor worden mensen toch gedreven om het Evangelie zo te verduisteren?

Soms worden ware zaken of Bijbelteksten geciteerd, maar onjuist gecombineerd of uit hun verband gehaald. Was het de satan zelf ook niet, in de Hof van Eden, die op een dergelijke manier te werk ging, door Gods Woord ‘ongeveer’ te citeren? Hoe kun je zo (s)preken, alsof komen tot Christus bijna een onmogelijkheid is? Het lijkt soms of zondekennis een doel op zich is. En wat houdt dat soort zondekennis eigenlijk in? Kennis van de hoeveelheid van je zonden? Of kennis van het gewicht van je zonde? Wie Christus werkelijk is, blijft zo

8

vaak onderbelicht. Toch spreekt men wel over de HEERE en de eeuwigheid. Zelfs zégt men God te kennen. Mijn eerste reactie was, dat dit soort mensen God níet kent en dus satan danig in de kaart speelt. Maar die conclusie is wel erg kort door de bocht. Waar baseer ík mijn mening op? Kennen deze mensen God dan écht helemaal niet? Ze gebruiken toch bijbelse argumenten? Hoewel het leven er vaak uit is, naar mijn gevoelen! Deze mensen beweren dat de mens aan het einde van al zijn kunnen moet komen. Het moet duidelijk worden dat het allemaal buiten hoop is. En dan… dán pas zul je Christus gaan nodig krijgen. Maar – let er goed op – dat is niet je eigen werk. Je bent het daar juist níet mee eens. Je werkt juist alleen maar tegen! Dat moet toch vooral worden benadrukt. Zó, en alleen zó, wordt het voluit Gods werk. Dán pas is het ‘Christus in ons’. Vooral moet benadrukt worden dat de mens er totaal ‘tussenuit valt’. En zo is het toch ook?

Maar waarom is men zo druk bezig met de mens, die in deze optiek haast nóg sterker centraal staat, dan bij de zo verfoeide en oppervlakkige evangelischen? Waarom? Gevaar uit de evangelische hoek? Bedreiging door oppervlakkigheid en remonstrantisme? Inderdaad is dat gevaar niet geheel ondenkbeeldig. Maar wát beweegt mensen om uit dergelijke angst te handelen, te preken en te ‘bevinden’? Kennen zij God wel écht? Een schokkende vraag, die allereerst de hand in eigen boezem doet steken.

Z o r gEn toen was daar die tekst: “Ik kende U, dat Gij een straf mens zijt”. Meestal wordt in de preken of Bijbelstudies over de gelijkenissen van ‘de ponden’ en ‘de talenten’ gesproken over die goede handelaren. De man met dat éne talent komt vaak

9

minder aan bod: de ‘One-talent man’. Ik ontleen zijn engelse naam aan met name Spurgeon; een compacte en kernachtige naam die, als je hem letterlijk vertaalt in het nederlands, lang zo sterk niet klinkt.

Het gevaar is om bij de gelijkenis van de talenten (en in mindere mate ook die van de ponden) te blijven steken bij de verstandelijke vermogens, het IQ, of de capaciteiten die iemand weet te ontplooien. Hoewel die link niet onjuist is, doet deze insteek wel wat tekort aan de wezenlijke betekenis van de gelijkenissen. Graag wil ik met je nadenken over die ‘One-talent man’ en hem plaatsen in de tijd waarin wij leven, voornamelijk temidden van de diversiteit aan meningen binnen de kerken in de rechterflank. Aangrijpende dingen zegt deze man. Ongelofelijke dingen antwoordt zijn heer. Afgrijselijk is zijn einde. Verbazingwekkend is het om te zien waar ‘zijn’ ene talent blijft.

Gelijkenissen zijn geen waargebeurde geschiedenissen. Maar laten we niet vergeten Wie ze vertelt: Jezus Christus, Gods Zoon! Dan is dat ‘gewone’ verhaal bepaald geen fictie. Dan is elk detail door Zijn goddelijk verstand bedacht. We moeten niet alles dogmatisch kloppend willen krijgen, maar toch stemmen bepaalde details wel tot nadenken. Ze roepen de vraag bij ons op: “Ben ik het HEERE?”

I n d e l i n gIn dit boekje wordt de gelijkenis stapsgewijs behandeld en elk hoofdstuk is voorzien van vragen, om er met elkaar over door te praten.

Het is niet mijn bedoeling om mensen over één kam te scheren met het grotere geheel. Ik wil je daarentegen laten nadenken over wat de Schrift zegt. En het is daarom mijn

10

wens dat je de waarschuwingen bewust leest – waar je zo gemakkelijk overheen leest – juist in zulke bekende Bijbel-gedeelten als deze gelijkenissen.

We moeten staan naar bezinning, verootmoediging, bekering en vrucht dragen. Waarvoor? Voor Wie? Voor Christus. Hij zegene deze overdenkingen en gesprekken. Dan zullen mensen zich niet tegen elkaar gaan afzetten; en zullen kerkgenootschappen zich ook niet gaan verheffen boven anderen. Maar dan zal het ons om Christus en Zijn Koninkrijk te doen zijn. Want Hij moet als Koning heersen.

“Totdat Hij al de vijanden onder Zijn voeten zal gelegd hebben. De laatste vijand, die te niet gedaan wordt, is de dood. Want Hij heeft alle dingen Zijn voeten onderworpen. Doch wanneer Hij zegt, dat Hem alle dingen onderworpen zijn, zo is het openbaar, dat Hij uitgenomen wordt, Die Hem alle dingen onderworpen heeft. En wanneer Hem alle dingen zullen onder-worpen zijn, dan zal ook de Zoon Zelf onderworpen worden Dien, Die Hem alle dingen onderworpen heeft, opdat God zij alles in allen.” (1 Kor. 15 : 25-28)

Zul jij daar bij zijn? Dat is toch geen rare vraag?

L.H. de Kluijver,Schoonhoven, augustus 2013

11

H O O F D S T U K 1

De verschillende contexten

van de twee gelijkeni en

Lees: Mattheüs 25 : 14-30 en Lukas 19 : 11-27

Als je de context van een gelijkenis wilt begrijpen, moet je vaak letten op het eerste vers. Het is weliswaar in zowel ‘de gelijkenis van de talenten’ als ‘de gelijkenis van de

ponden’ een gelijkend verhaal, maar de aanleiding tot het gebruik ervan is verschillend. Daardoor is het thema van beide gelijkenissen niet identiek. Ook vallen – als je dat bedenkt – enkele details op, die niet in beide gelijkenissen op dezelfde manier worden verwoord.

H e t v e r s c h i lMattheüs beschrijft ons de gelijkenis van ‘de talenten’ (in hoofdstuk 25 : 14-30) en Lukas spreekt over ‘de tien ponden’ (Lukas 19 : 11-27). Het aantal Bijbelverzen per gelijkenis is gelijk. Ook het aantal verzen dat over de ‘One-talent man’ gaat is bijna gelijk. Mattheüs schrijft er acht verzen over en Lukas zeven, terwijl hij ook nog een vers wijdt aan het oordeel over die opstandige burgers.

12

Bij Mattheüs vinden we de gelijkenis van de talenten direct na die van de ‘wijze en dwaze maagden’. We lezen dan in Mattheüs 25 : 13: “Zo waakt dan; want gij weet den dag niet, noch de ure, in dewelke de Zoon des mensen komen zal.” Wees wakker en verwacht de Zoon des mensen elk moment! Je moet gereed zijn, want als Hij komt, valt er niets meer te regelen. Dan is het te laat! “Want het is gelijk (het zal gaan als) een mens, die buitenslands reizende, zijn dienstknechten riep en gaf hen zijn goederen over.” Je weet dus dat Hij zal komen op een moment dat jij het niet verwacht. En daarom: kijk nog eens wát je in beheer hebt. Als Hij terugkomt zal Hij dáár op terugkomen!

Hoe anders is de aanleiding tot de gelijkenis van de tien ponden. De Heiland sprak in het gedeelte daarvóór over Zacheüs. “Heden is deze huize zaligheid geschiedt, nademaal ook deze een zoon van Abram is.” Er had gemopper geklonken – buiten op straat – over wat Jezus bij Zacheüs ging doen.

Maar Zacheüs is aan het werk gegaan, zoals Jezus dat in de gelijkenis aanstonds gaat uitschilderen. Zacheüs nam een aanvang met het bevel van Jezus te gehoor zamen: “Drijft handel daarmee”. Heel concreet.

Er is nóg een aanleiding voor deze gelijkenis. Jezus is dicht bij Jeruzalem en de mensen die Hem volgen denken dat Hij nú het Koninkrijk weer gaat oprichten in Israël. Nú zullen ze achterover kunnen leunen en… gaan heersen.

Maar nee, Hij gaat buitenslands reizen! En zij moeten juist tot aan Zijn terugkomst handeldrijven. Dus: én actief bezig zijn hier op aarde én verwachten! Pas als gebleken is dat zij getrouwe en goede dienstknechten zijn, zullen ze kunnen binnengaan in de vreugde huns HEEREN.

13

D e o v e r e e n k o m s tIn beide gevallen is Christus sterk vermanend richting Zijn toehoorders. Hij schetst ons een ander beeld dan in ons zou zijn opgekomen. Christus is zo geheel anders en het gaat er bij Hem ook zo geheel anders aan toe!

In beide gevallen breekt er dus een tijd aan dat mensen Hem verwachten. Het gaat hier niet over mensen uit de wereld, die niet weten dat Hij komt. Het gaat hier ook niet om mensen in de kerk die er de brui aan geven en niet meer kunnen geloven dat Hij ooit nog komt. Nee, alle genoemde personen in de gelijkenis geloven vast dat Hij komt. En in beide gelijkenissen is er één die naar die dag toeleeft met grote schrik en beving. Die gevoelt dat hem het zwaard van Damocles boven het hoofd hangt. Daarom probeert hij er maar het beste van te maken.

Zijn eerste gedachte is dat hij die heer gunstig moet stemmen. Zijn leven moet er onbesproken bijliggen. Dat talent moet zorgvuldig worden bewaard en vooral zuiver (onbesmet) worden gecultiveerd. Niets mag ervan verloren gaan. De opdracht, die het talent vergezelde (“drijf handel met dit talent”), wordt omgezet in een leer: bewaar dat talent zo zuiver mogelijk. Ja, het talent wordt gekoesterd in een wanstaltige brei van waarheden. Waarheden, ontleend aan Gods Woord. Maar het zijn stuk voor stuk (en samen-gevoegd) waarheden, die het actieve gebod omzetten in een passief begraven van het talent. Wie het echter zó bewaren wil, is het nu reeds kwijt.

Dat talent zal dan aan de grootste vermogensbeheerder in het Koninkrijk worden gegeven. Wat zal het zijn als daar een utra-ortodoxe calvinist wordt buitengeworpen en als zijn ene talent wordt gegeven aan een of andere straat evangelist van

14

een baptistengemeente uit een grote stad als New York? Wat beschamend! Belachelijk klinkt die heerszucht over de zuivere leer, als het géén vrucht oplevert voor Koning Jezus. Als daardoor geen mens uit de kroeg tot verandering wordt gebracht. Wat is het dan waard? Nutteloos?

Nou, als daardoor nog een ultra-orthodoxe calvinist tot Jezus wordt geleid, is het nog dienstbaar. Het is echter de vraag of dat bevel van Christus nog wel helder klinkt, vandaag de dag: “Drijft handel daarmee, totdat Ik kom!”

Vragen1. Welke invloed heeft de Jongste Dag op jouw dagelijks werk?2. Hoe zie je concreet de wederkomst voor je? En wat is daarin

jouw positie? (Hoe zie je die dag tegemoet?)3. Herken je/herkennen jullie je in de discipelen die reeds hier en

nu met Christus willen regeren? Hoe kan dat zichtbaar zijn in kerkelijke stromingen?

4. Hoe ga je om met kerkmensen (en voorgangers) die niet of weinig spreken over dat ‘handel drijven’?

15

H O O F D S T U K 2

Detrategie

van de‘One-talent man’

“Maar die het ene ontvangen had, ging heen en groef in de aarde, en verborg het geld zijns heren.” (Mattheüs 25: 18)

Nadat de heer zijn goederen in beheer heeft gegeven van zijn dienstknechten, reist hij weg. In Mattheüs 25 geeft die heer ieder een verschillend deel: 5, 3 of 1 talent. Terwijl

diezelfde heer in Lukas 19 zijn knechten alle tien juist evenveel geeft. Hij geeft ze tien ponden; gezien het vervolg moet dat dus worden opgevat als dat zijn tien knechten elk één pond kregen. Bij elkaar dus tien ponden. Daar lezen we dan ook dat bevel: “Doet handeling 1) totdat ik kom 2)!”.

We zien de knechten – direct na het afscheid van hun heer – aan de slag gaan. In dit boek letten we echter vooral op die ‘One-talent man’.

1) Handeling: het griekse woord pragma’teuomai betekent: met iets bezig zijn, een bedrijf hebben, zaken doen als een bankier/handelaar.

2) Komen: erchomai: komen (van een persoon); ontstaan, tevoorschijn komen, zich tonen, bekend worden.

16

Dat woord ‘handelen’ komt van een woord dat wij kennen als ‘pragmatisch’ (pragma). Je zou kunnen zeggen dat een levend christen dus pragmatisch is ingesteld. Hij bouwt, zonder veel twijfel, maar wel vragend: “HEERE wat wilt U dat ik doen zal?” Hij kan echter niet bouwen met slecht materiaal. Dat strekt namelijk niet tot eer van de HEERE. Daar wordt in 1 Korinthe 3 wel een aantekening bij geplaatst, maar dat is niet tot bevordering van het bouwen met slecht materiaal; het is daar juist bedoeld ter waarschuwing!

G e e n a f f i n i t e i t m e t d e b u r g e r sGeheel anders is het met de ‘One-talent man’. Hij valt niet onder de categorie ‘goede dienstknechten’. Ook valt hij niet onder de categorie ‘bouwers met slecht materiaal’, zoals Paulus die in 1 Korinthe 3 beschrijft. Mattheüs beperkt zich in zijn beschrijving tot “Maar die het ene talent ontvangen had, ging heen en groef in de aarde en verborg 3) het geld van zijn heer”.

De ‘One-talent man’ behoorde ook niet tot die ‘burgers van het land’ (Lukas 19), die hun heer haatten en hem gezanten nastuurden met de boodschap: “Wij willen niet dat deze over ons koning is”. Voor hem was er werk aan de winkel. Dat hij niet bij die opstandige burgers hoorde, bewijst het verschil in vonnis aan het einde van de gelijkenis. De ‘One-talent man’ wordt in de buitenste duisternis gegooid (Mattheus 25) en de opstandige burgers worden voor hun heer doodgeslagen.

Zijn positie is dus niet ‘opstand’, maar hij volgt een ander motief. Je zou het zo kunnen zeggen: hij handelt volgens een

3) Verborg: het woord apo’krupto bestaat uit twee delen: ‘krupto’ betekent verzwijgen, geheimhouden; ‘apo’ houdt in: afscheiden, gescheiden houden, vluchten, vertrekken; scheiding van dingen waardoor de eenheid of de gemeenschap vernietigd wordt.

17

bepaalde strategie. Laten we die strategie eens onder de loep nemen.

Z u i v e r o p d e g r a a tDe visie op zijn heer is bij deze dienstknecht 4) niet los te zien van de visie op zijn opdracht.

Vanuit de beschrijving van de gelijkenis in Mattheüs 25 zou je nog enigszins kunnen begrijpen dat de ‘One-talent man’ zo voorzichtig is. Hij had immers slechts één talent, terwijl zijn collega’s er meerderen hadden, die zij met handelen konden inzetten en verliezen. Echter, wanneer je de gelijkenis in Lukas 19 leest, gaat dat excuus niet op. Daar ontvangen de dienstknechten ieder één pond. Zijn ‘voorzichtigheid’ komt voort uit angst en bevooroordeeld luisteren naar het bevel van zijn heer.

Let eens op wát hij doet: hij graaft in de aarde en verbergt zijn talent in die kuil. Lukas specificeert deze actie nog nader, door de knecht te laten vertellen tegen zijn heer dat hij dat munstuk niet zomaar in de kuil heeft gegooid. Want dan zou het kunnen worden aangetast. Nee, hij stopt het muntstuk zorgvuldig in een zweetdoek. Om het later ongeschonden te kunnen opdiepen en perfect geconserveerd te retourneren aan zijn heer. De zorg voor het geldstuk is groter dan de gehoorzaamheid aan de opdracht.

Het doet denken aan mensen die onder elkaar nogal eens verwijtende woorden spreken over het niet zuiver genoeg bewaren van de leer. Men wil koste wat kost zuiver op de

4) Dienstknecht: dat is het bekende woord doulos: 1. hen van wie de dienst door Christus wordt gebruikt om Zijn zaak onder de mensen uit te breiden en voortgang te doen vinden; 2. toegewijd aan een ander met veronachtzaming van het eigen belang.

18

graat zijn. En dat, terwijl de opdracht ligt te verroesten. Blijkbaar is de leer belangrijker dan de heer, die deze opdracht had gegeven!

J o u w G o d s b e e l dMaar er is nóg iets. De visie op zijn heer maakt, dat deze ‘One-talent man’ zo handelt. Hij wilde koste wat kost geen risico lopen. Uit angst. Mattheüs vertelt: “Heer! Ik kende 5) u, dat gij een hard mens zijt” … “En bevreesd zijnde, ben ik heen-gegaan en heb uw talent verborgen.” Het blijft tenslotte het talent van zijn heer. Dat is het dus: angst weerhield hem van het handeldrijven. Lukas formuleert het als volgt: “Want ik vreesde u, omdat gij een straf mens zijt”.

Ik kende u… Dit kennen is gebaseerd op ‘omgang’ en ‘ervaring’, zo je wilt ‘bevinding’. De kennis aan zijn heer is bij deze mensen gestoeld op ‘ingekleurde ervaringen’. Of op ‘bevooroordeelde kijk op de persoon door anderen’. Te denken valt aan: 1. Opvoeding; 2. Onderwijs, in kerk en school; 3. Ervaring in de persoonlijke omgang met God. Als niemand je ooit geleerd heeft de Bijbel goed te lezen; wanneer je enige ‘ervaring’ en ‘zicht op God’ door anderen slechts is ingekleurd met visies op God als die van een ‘boeman’, ‘verterend vuur’ en ‘grillige uitverkiezing’.

Let erop, dit kan ook de andere kant op: “God is toch liefde?”, “Het maakt uiteindelijk niet uit hoe je God dient, Jezus is toch voor onze zonden gestorven?” of “Het gaat er maar om dát je gelooft; hóe, dat maakt niet uit”. Als God geen verterend vuur is jegens de onverzoende zonden, dan

5) Kennen: ‘ginoosko’: 1. Leren kennen, te weten komen door ervaring; 2. Weten, begrijpen, kennis hebben door ondervinding; 3. Kennis krijgen aan, iemand leren kennen door omgang.

19

zul je al snel je talent verbergen. Uit gemakzucht. Je geweten sussend met de gedachte dat het uiteindelijk allemaal wel zal mee vallen. Jezelf wijsmakend dat God wel weet dat je het goed bedoelt. Je bent dan al snel geen zoutend zout meer. Niet ‘geheel anders’ en je kerkelijke gemeente is geen ‘stad op een berg’ meer. Dat is de andere kant van deze les over de ‘One-talent man’.

We z e n s v r e e m dEvenwel, de ‘One-talent man’ leeft juist in angst. Omzichtig een weg zoekend om zijn heer ‘gunstig te stemmen’. Later zal hij tegen zijn heer vol trots zeggen: “Zie, gij hebt het uwe”. In Lukas 19 lezen we: “Heer, zie hier uw pond, hetwelk ik in een zweetdoek weggelegd heb.”

Hij verwacht een tevreden antwoord. Hooguit: “Jammer dat er niet mee is gehandeld, maar gelukkig ziet mijn talent/pond er nog schitterend en onbeschadigd uit!” Dominee C.E. van Koetsveld – ooit predikant in Schoonhoven en later hofpredikant in ’s-Gravenhage – legt er in zijn boek ‘De Gelijkenissen van den Zaligmaker’ (1854) de vinger bij dat een heer in oude tijden zijn geld ergens veilig moest wegbergen, wanneer hij buitenslands reisde. Hij kon het geld verbergen in de grond (maar dan wist je nooit zeker of je nabestaanden het na jouw eventuele, onverwachtse dood nog zouden kunnen vinden), of… hij moest het in beheer geven aan getrouwe mensen (zodat die er actief zicht op konden houden). In dát geval zou deze heer blij moeten zijn dat hij zijn geld weer ongeschonden in ontvangst kon nemen. Het was weliswaar niet méér geworden, maar in ieder geval was het al die tijd wel goed bewaard gebleven, nietwaar? De knecht had er immers keurig op gepast.

20

Is die laatste gedachte zo vreemd? Was dat ook niet de achterliggende gedachte in Lukas 19? Het gemopper over die Zacheüs. Wat moest die man nou toch met godsdienstige Joden, die zo getrouw op de zuivere wets betrachting hadden toegezien? Deze twee zijn immers wezensvreemd aan elkaar? Inderdaad! Uit de reactie van de heer zal blijken dat deze visie wezensvreemd is aan die van Jezus Christus. En dat is doodeng!

Vragen1. Herken je die visie van de ‘One-talent man’ in de kerk?

Herken je ook het tegenoverliggende gevaar, dat redeneert dat het allemaal niet zo’n vaart loopt?

2. Is zuiverheid in de leer onbelangrijk? Licht je antwoord toe, wellicht met practische voorbeelden.

3. Is handelen met het talent/pond altijd van succes verzekerd (bekijk de gelijkenis)? Is het mogelijk je talent te verliezen?

4. Probeer voor jezelf helder te krijgen in hoeverre het gedachten-goed van die ‘One-talent man’ ook in jouw visie op God ligt opgesloten.

21

H O O F D S T U K 3

Deeer te reactie

van deheer

“Maar zijn heer, antwoordende, zeide tot hem: Gij [...] luie dienstknecht! “ (Mattheüs 25 : 26a)

Alvorens in het volgende hoofdstuk in te gaan op wát die knecht over zijn heer zegt, staan we eerst een ogenblik stil bij de eerste reactie van die heer. Deze reactie vinden we alleen in

Mattheüs 25: “Gij boze en luie dienstknecht.”Dat boze heeft te maken met dat wat in het volgende

hoofdstuk van dit boekje ter sprake komt. Maar het luie is een ontdekkende reactie op de houding van de knecht. Vóór wij enige sympathie – of in ieder geval enig begrip – krijgen voor deze ‘One-talent man’, moeten we ons bezinnen op wat de HEERE ervan vindt. Lui! Vroom gezwets, juridisch veilig, maar Gód noemt het ‘lui’ 1)! En daar praat geen enkele advocaat ons op de Jongste Dag op vrij! Heel scherp doorzag de heer de houding achter die woorden: angst.

Angst heeft al veel kapot gemaakt. Vooral angst die niet terecht is. En daardoor nemen mensen foute beslissingen.

1) Lui: okne’ros: traag, aarzelend, talmend. Het komt van het werkwoord ok’neo, dat aarzelen of bang-zijn betekent.

22

Een christen is, zo zagen we reeds, pragmatisch en laat zich niet leiden door angst. Hij is doortastend, direct en haat het dralen, aarzelen en traag zijn. Vooral als dat dralen een gods-dienstig summum dreigt te worden. Dit is ontegenzeggelijk actueel voor de kerk in het westen. Zij verliest zich vaak in discussies over waarheidjes; bijbels dogmatische waarheden zelfs. Maar de houding erachter is ok’neo: angst. Het komt er niet van, dat handeldrijven. Dat is maar activistisch. Je kunt beter kiezen voor traagheid, voor dralen. Maar van uitstel komt afstel. Drijft dit oordeel van de heer ons niet tot zelf-onderzoek?

D o e l t r e f f e n d h a n d e l e nHet is welzeker belangrijk de HEERE op de meest juiste manier te dienen. Maar het is nóg belangrijker Hem op de meest doeltreffende manier te dienen. Let maar op wat er staat in Lukas 19. Daar wordt verteld om welke reden de heer terugkomt: “Opdat Hij weten mocht, wat een iegelijk met handelen gewonnen had”. Het ging de heer er niet om “hoe het met Zijn talent/pond was”, maar “wat de overwaarde, de winst was”.

Geen winst is in het aardse bestaan een risico van het vak. In het maatschappelijk leven doet een ondernemer zijn best om winst te maken, maar hij kan de markt niet naar zijn hand zetten. Toch leren ons de hedendaagse management-goeroes dat we wel kunnen anticiperen op wat de markt doet. Dat is zowel vooruitkijken en inschatten wat er zou kúnnen gaan gebeuren, als meebewegen wanneer het anders loopt. We kunnen ons aan de vraag van de consument aanpassen én we kunnen nieuwe trends opzetten om zodoende markt-werkende vragen op te werpen bij consumenten.

23

Weliswaar is dit marktdenken heel gevaarlijk om in het Koninkrijk van God door te voeren. Het Evangelie is niet naar de mens! En de komst van Jezus op aarde was er niet een die onze gevoelens streelde.

Evenwel, hoe kun je handelen met je talent(en), zonder je te verdiepen in de mensen met wie je handel wilt drijven. Levert Paulus daar niet vele voorbeelden van? Hij ging naar de rivier op de sabbath om daar de gemeente van Lydia te bezoeken. Observerend en luisterend bracht het hem tot handelen. Of wat dacht je van zijn handelen met de stok-bewaarder? En wat is er een creativiteit voor nodig om met een Felix of een Agrippa te handelen! Zou het misschien niet altíjd zin hebben? Zou het wellicht tóch altijd wat opleveren voor de Jongste Dag?

Er komt in ieder geval altijd reactie; ook dát is resultaat, zelfs als het negatief is. Denk aan de mensen rondom Jezus, die Hem het huis van Zacheüs binnen zagen gaan: “Deze ontvangt de zondaars en eet met hen!” We horen er de mis-prijzende toon van de ‘One-talent man’ in!

L u i o f n i e t l u i ?De vraag dringt zich aan ons op: wanneer ben je dan níet lui? Als je handelt, overeenkomstig het bevel van deze heer. Hoelang? “Totdat Ik kom”. Met het oog op die komst – met het zicht op die dag én tot aan die dag – is het werken geblazen. Tot ook de laatste zal zijn toegedaan.

Hangt het dan van onze inzet af ? Nee en ja! Lui zijn diegenen, die niet één uur met Hem kunnen waken, én die zich daarachter verschuilen: een mens kan niet waken. Lui is wat anders dan vruchtloos arbeiden. Dat laatste is mogelijk; het zal echter, luisterend naar 1 Korinthe 3, tot onze schande

24

zijn, op de Jongste Dag. Evenwel worden dezulken behouden als door vuur.

Luien, echter, komen in de buitenste duisternis. Waarom dat verschil? Omdat ze te lui waren om te werken; ja, zelfs te lui om het werk uit te besteden! Ze hebben er goed beschouwd actief aan bijgedragen dat Gods Koninkrijk níet werd uit gebreid. En wat is dat anders dan desertie? Wat is dat anders dan vijandschap?

M i n u t i e u sDie minutieuze fijnslijper staat ten diepste niet zo heel ver af van die burgers ‘die niet wilden dat Hij koning over hen zou zijn’. Hij draalt, aarzelt. Maar... is er dan helemaal niets gebeurd in die tussentijd? Heeft hij op zijn lauweren gerust?

In de praktijk van elke dag komen we deze mensen ook tegen. Ze zijn evenwel zeer nauwgezet. Druk in de weer met punten en komma’s. En ze kiezen zorgvuldig hun argumenten. Een onzuiver gesneden woord tijdens een evangelisatieactie is direct werktuig van satan. Een andersoortige bijbel vertaling is sowieso verwerpelijk. Men is 24/7 druk in de weer met wikken en wegen, of er toch niet hier of daar iets onzuivers in zit. En... men aarzelt, men draalt, ja staaft het luie ego met de gedachte van ‘zuiver op de graat te zijn’. Men neemt het serieus. Men is niet te beschuldigen van een ‘gestolen Jezus’ te bezitten.

Maar al die tijd wordt er niet gehandeld! En van uitstel komt afstel. “HEERE,” klinkt het in Mattheüs 7, “we hebben toch in Uw naam geprofeteerd?” “We hebben toch voor Uw zaak gestreden? Voor de zuivere leer gevochten?” “Ik ken u niet!” “Maar, we hebben toch wonderen gedaan? Duivelse ideologiën ontzenuwd! Die Herziene Statenvertaling, weet

25

U nog, dat was toch een uitvinding van satan, nietwaar?” “Ik heb u nooit gekend!”

L u i h e i d i n B i j b e l l e z e nWas die vertaling dan voluit Gods werk? Hoe moet je daar tegenaan kijken? Het weidt teveel uit, om daar in dit boekje op in te gaan, maar ik denk dat het een verlegging van het probleem is. Ook daar zit een zekere luiheid in, dat we niet meer willen zoeken, naar wat de HEERE zegt. Het moet hapklaar zijn. Maar dat is nog wat anders, dan het te moeten bestempelen als ‘uitvinding van satan’. In ieder geval spelen we met alle verwarring de satan wel in de kaart. Maar waar het om gaat is: “drijft handel daarmee!”

Lui. De spreukendichter heeft daar een scala aan waar-schuwingen tegen. De Meester niet minder. Deze gelijkenis laat zien dat luiheid een uiterst gevaarlijke eigenschap is; juist als we ons heel rechtzinnig willen voordoen. Je kunt menen een gode wel gevallig werk te doen, maar het blijkt ‘schade en drek’ te zijn! Vraag dat maar aan Paulus.

Vragen1. Herken je deze luiheid in jouw omgeving? Waar zou er

luiheid in jouw eigen leven kunnen zitten?2. Lees Johannes 15:5. Wat is nodig om vrucht te kunnen

dragen? Hoe zie jij dat concreet? Hoe voorkom je activisme, luisterend naar het einde van deze tekst?

3. Kan een mens niets? Wat zegt de Bijbel daarover? Hoe ga je om met mensen die het daar zo druk over hebben?

4. Lees Openbaringen 21:8. Wat zeggen de Kanttekeningen over vreesachtigen? Is de ‘One-talent man’ zo iemand?

26

H O O F D S T U K 4

Dehouding

van de‘One-talent man’

“Heer! ik kende u, dat gij een hard mens zijt, maaiende, waar gij niet gezaaid hebt, en

vergaderende van daar, waar gij niet gestrooid hebt; en bevreesd zijnde, ben ik heengegaan,

en heb uw talent verborgen in de aarde; zie, gij hebt het uwe.” (Mattheüs 25 : 24b-25)

Hij had zijn heer verwacht. En hij was er ook op voorbereid. Je zou zeggen, hij was voor het oog één van die wijze maagden uit de vorige gelijkenis in Mattheüs 25. ‘Weest bereid’ was

immers het motto bij Mattheüs?De ‘One-talent man’ had goed nagedacht over de toe-

komst. En dat alles was gestoeld op een bepaalde visie op zijn heer. “Ik kende u, dat gij een straf mens zijt.” Blijkbaar had die heer zich zó laten kennen.

Hij kon het niet anders zien. Had de Heere Jezus het verstand van de Emmaüsgangers geopend, opdat ze meer, beter en dieper gingen zien en geloven, deze man blijft steken in een eenzijdig Godsbeeld. En dit maakte dat hij meende God te kennen.

27

G e n e r a l i s e r e nAls wij geen groei ervaren in onze visie op de HEERE, dan is het maar de vraag of wij een werkelijke relatie met Hem hebben. Zo kijk je immers door een spleet naar een onbekend iets – zoals je dat wel eens in ‘spannende’ kinderverhaaltjes leest – en je maakt je een voorstelling van hóe monsterlijk dat ‘iets’ is. En graag fantaseren we er nog de helft bij, waarmee we ogenschijnlijk ons voorstellingsvermogen staven. Hoewel de koningin van Scheba uitriep: “De helft is mij niet aangezegd”, de ‘One-talent man’ fantaseert er met grote graagte nog een halve werkelijkheid bij. Ingewikkeld genoeg lijkt dat ook nog op feiten te zijn gestoeld! Dat maakt het allemaal erg lastig.

Als wij óók zo redeneren, dan vormen we ons een totaal-beeld van iets of iemand/Iemand, op basis van één of enkele kleine details. Er is niets zo gevaarlijk als dat! Nee, voort-durend moeten we ons beeld van de HEERE bijstellen; door elke preek en elke bijbelstudie die we meemaken. En zelfs als we stokoud zouden worden zullen we het diezelfde koningin van Scheba nazeggen: “Inderdaad, de helft is mij nog niet verteld!” Pas na dit leven zullen we Hem zien zoals Hij ís.

O n b e r e k e n b a a r e n o n b e r e i k b a a r“Ik kende u...” Is dat niet bijster arrogant? En daar bovenop nog eens: “… dat gij een hard 1)/straf 2) mens zijt.”Je weet het met God maar nooit. Vele hypercalvinisten lijken op islamieten. Zij ervaren God als grillig, despotisch, hard en

1) Hard: Mattheüs gebruikt het woord skle’ros, dat ‘hard’, ‘streng’, ‘rauw’ of ‘stijf ’ betekent, als het gaat over mensen of daden. Als het gaat over dingen, kan het betekenen ‘heftig’, ‘ruw’, ‘hinderlijk’ of zelfs ‘onverdragelijk’.

2) Straf: Lukas, daarentegen, spreekt van austeros, dat eveneens ‘hard’, ‘ruw’ of ‘stug’ betekent.

28

stug; onberekenbaar en onbereikbaar! Ze proberen met een stipt leven God gunstig te stemmen. Desnoods ‘snijden zij zich met de messen van hun rechtzinnigheid’ om God tot iets te bewegen, net als de baäls priesters bij Elia op de Karmel.

Zij handelen uit angst en nemen zo de foute beslissingen. Ze sieren hun leer op met een stipte levenshouding, terwijl hun levenshouding slechts versiering moet zijn van een levend geloof, door de liefde werkzaam. Zij poetsen hun talent nog eens extra op, want dát moet weer gaaf terug naar de Eigenaar: “Zie Gij hebt het Uwe”.

God kan tevreden zijn. Hij zal hen prijzen, dat ze er zo netjes op hebben gepast, terwijl Hij weg was. Anderen namen het niet zo nauw. Die waren te druk bezig met handelen en verloren zomaar het een en ander van die talenten. Men wil wel beweren dat zij uiteindelijk toch winst behaalden, maar wees eerlijk dat kan God toch niet behagen?

Zoals die man, over wie ik eens hoorde. Hij stond in het verzorgingstehuis zijn hoogbejaarde medebewoonster aan te horen, toen zij hem vertelde van de grote werken die de HEERE aan haar had gedaan. Hoe Zijn Geest intrek had genomen in haar stokoude hart en daarvoor een ingrijpend ziekbed had gebruikt. “Ach, je hoort dat soort verhalen wel meer van mensen die heel erg ziek zijn geweest... Nee, ik zou het daar niet mee kunnen doen...” Snoeihard. Hij was nota bene eveneens hoogbejaard!

Onderwijl, zolang zij zo redeneren, gaan ook duizenden om ons heen verloren! Als mensen hen vragen: “Wie is de HEERE voor u?”, krijgen ze steevast als antwoord: “Da’s een foute vraag. Het is: wie ben ik voor God.” Een arme zondaar, een stuk slijk. Ik moet verloren willen gaan; dat zou dan hetzelfde zijn als het eenswillend worden met God. Die

29

Mefiboseth-gestalte: “Wat is Uw knecht anders dan een dode hond?” Wat moet dat voor David een klap in zijn gezicht zijn geweest! Zo goedgunstig jegens Mefiboseth, en dan dát antwoord. Want Mefiboseth was nu juist dát stukje Jonathan dat David nog bezat... uiterst teer en kostbaar!

Velen proberen God te bewegen tot goedgunstigheid, door hun voortreffelijk ‘mishagen’, zoals de al eerder ge-noemde baälspriesters die zich sneden. Hoe meer ik mijzelf wegkrenk, hoe meer we die opperste inleving krijgen te smaken. Maar, wat is dat anders dan vroom egoïsme. Waar staat in de bijbel dat de HEERE dat van ons vraagt? Is God dus inderdaad zo, dat Hij zulke dingen van Zijn schepselen eist? Dan verschilt Hij waarlijk niet van de afgoden der neger- of indianenstammen. Ja, wie is hier nu eigenlijk straf, star, streng, hinderlijk en onverdragelijk? O, opende God ook bij hen het verstand!

F a c e t - g e l o o fAls iemand jou op een bepaald moment zag – bijvoorbeeld wanneer je ontzettend kwaad was over iets – en hij zou rond-vertellen dat jij een persoon bent die alleen maar boos kan zijn; zou je je niet gekrenkt voelen? “Dan ken je mij nog niet!”, zou je zeggen.

Als wij een biografie over iemand schrijven, voelen we hoe moeilijk het is om terechte conclusies te trekken en die persoon naar waarheid af te schilderen. Hoe moeilijk is het iemands brein te doorgronden, zijn gezindheid aan anderen weer te geven. Hoeveel moeilijker is het om een beeld van God te krijgen, op basis van een of enkele facetten. God, Die zó veelzijdig is, dat we ons daarover een eeuwigheid lang zullen verwonderen en Hem aanbidden!

30

De houding van de ‘One-talent man’ is ten diepste die van Adam en Eva in de Hof. Uiteindelijk is God Zelf de oorzaak van de zonde.

F o o l i s h D i c kSpurgeon beschreef eens, bij deze Bijbeltekst, een man die ‘Foolish Dick’ werd genoemd. Een man met inderdaad maar één talent. Hij had niet veel gaven. Maar wát hij had, gebruikte hij voor zijn Heere en Heiland. Hij was, zo schrijft Spurgeon in ‘Troffel en Zwaard’, nooit getrouwd, maar hij had vele geestelijke kinderen achtergelaten!

“Hoeveel één-talenters gebruiken het bezit van maar één talent als argument om maar niets te hoeven doen?”, stelt Spurgeon. Ze hebben zo weinig gaven; ze kunnen niets; ze durven niets. Spurgeon, hoewel hij soms hard en scherp kon zijn, was niet onrechtvaardig toen hij concludeerde dat zulke mensen onterecht hun talent in de grond begraven en daarna nutteloos stilzitten en zwijgen. Zo was het niet met Foolish Dick!

Of, zoals ik in een andere engelse preek over dit bijbel-gedeelte las: hoeveel tien-talenters begraven hun tien talenten in de grond? Of hoeveel vijf-talenters begraven er drie en zeggen een twee-talenter te zijn? Mensen met veel vermogen (soms letterlijk), die het zendings- en evangelisatiewerk financieel konden steunen of hulpverleningswerk in arme landen financieel mogelijk konden maken, gaan liever een lekker lui leventje leiden? Decadent de ‘beest’ uithangen voor abominabele bedragen; hand in hand met de elite van het land, die voor het hier en nu leeft, volgens allerlei up-to-date lifestyle. In auto’s rijden, ter waarde van een heuse eensgezins-woning.

31

Laten we eerlijk zijn: iedereen kan weduwen bezoeken. Iedereen kan de Bijbel lezen! En als je dat zelf, geestelijk, niet te gelde kunt of durft maken, laat anderen dat dan door jouw vermogen doen. Doe in ieder geval iets!

L a o d i c é a - c h r i s t e n e nJa maar, een mens kan toch niets? Het is God immers, Die de wasdom geeft? Men gaat aan het redeneren... God kan de zonde niet zomaar door de vingers zien! God laat het niet ongestraft, als wij met een ‘gestolen Jezus’ lopen te pronken. Waar staat dat precies? Is het wellicht een ‘modewoord’: ‘gestolen Jezus’. En met een ingebeelde hemel naar de hel? O zeker, dat is mogelijk. “Gij zijt rijk en verrijkt geworden en gij weet niet dat gij zijt jammerlijk, arm, ellendig en naakt.” De Laodicéa-christen. Ja, dat is inderdaad mogelijk.

Maar juist deze ‘One-talent man’ wordt door Laodicéa op zijn zonden gewezen. Want als je het Woord zuiverder dan zuiver wilt snijden, volgens de maatstaven van de ‘ouden’, maar je talent ligt veilig onder de grond in een zweetdoek opgeborgen, dan zal Jezus ons versteld doen staan. Versteld, als Hij ons de Schriften uitlegt, zoals Hij dat deed op twaalf-jarige leeftijd in de tempel. Die wijze rechtzinnigen vroegen zich toen ook af: “Vanwaar bekomt deze zulke wijsheid?” Vanwaar? Gewoon, Hij las wat Zijn Vader had geschreven. En Hij ontdeed de theologie van al de menselijke bedenksels en stelde Gods Woord weer voor in haar pure vorm. Pas toen leek er iets tot de schriftgeleerden door te dringen. Echter, het zette kwaad bloed!

Jezus roept ons op: “Drijft handel daarmee, totdat Ik kom!” Hoe wil jij dat bevel anders uitleggen? En op welke Bijbel-tekst is dat dan gebaseerd? Weet je wel dat dat talent eigenlijk

32

helemaal niet op te poetsen is? Volgens Psalm 19 verspreidt het van zichzelf al een volmaakte glans! Daar hoeft niets aan af of toe te worden gedaan. Geen tittel en geen jota. Het mag zelfs niet eens, stelt de Heere Jezus. Was dat de reden niet waarom Hij zo furieus reageerde op de regeltjes van mensen, die zodoende het Woord verduisterden? In Mattheüs 15:8-9 citeert Hij Jesaja: “Dit volk genaakt Mij met hun mond, en eert Mij met de lippen, maar hun hart houdt zich verre van Mij; doch tevergeefs eren zij Mij, lerende leringen, die geboden van mensen zijn.”

En in Markus 7:8 stelt Hij het nóg scherper: “nalatende het gebod Gods, houdt gij de inzettingen der mensen”. Je voelt aan alles dat je met deze houding een levensgroot risico loopt op de Jongste Dag! In Mattheüs 23 is de Heere Jezus op Zijn scherpst hierover: “Gij blinde Farizeër, reinig eerst wat binnen in den drinkbeker en den schotel is, opdat ook het buitenste derzelve rein worde.”

Maar... zou je de ‘One-talent man’ tot de categorie van de Farizeën kunnen rekenen? Of ligt het ingewikkelder?

Vragen1. Sommigen poetsen hun talent extra zorgvuldig op. Zeg eens,

wat vind jij zo bijzonder aan het talent dat God jou gaf?2. In 1 Kronieken 4 : 9-10 lezen we over Jabez en zijn gebed.

Wat vind je van dat gebed? Wat kan die ‘One-talent man’ van Jabez leren?

3. “Al zijn we godsdienstig en stipt in leer en leven, maar als we de ware bekering tot God en het geloof in Christus missen, dan zijn we dwaas.” (ds. W. Harinck) Wat vind je van deze stelling?

33

H O O F D S T U K 5

Debeoordeling

van deheer

“Maar hij zeide tot hem: Uit uw mond zal ik u oordelen, gij boze dienstknecht!” (Lukas 19 : 22)

Dit is zo’n ontstellende zaak, dat je slechts met grote aarzeling hierover verder kunt denken. Hoeveel te zwaarder is het om er iets over te schrijven! Ik bedoel: wat deze ‘One-talent

man’ hier stelt: “Ik kende u…”. En vervolgens wat zijn heer antwoordt: “Je wist dat ik zo was, zoals je stelt.” Deze woorden redeneer je niet weg met wat getheologiseer.

Je kunt er tegen inbrengen dat die heer zijn dienstknecht alleen wil pakken op diens eigen woorden. Dat is ook zeker zo. Maar wat bijzonder opvalt is dat die heer hem niet tegen-spreekt! Hij laat staan wat die knecht daarnet concludeerde.

N i e t t e g e n g e s p r o k e nMaar… had die heer zich inderdaad zó laten kennen? Laat dat maar even zo staan. Ja, die dienstknecht had een juiste conclusie getrokken. Zó was zijn heer.

Althans, zo was Hij voor deze boze en luie knecht. Laten we middels dat woordje ‘boos’, deze knecht eens bekijken.

34

Als hij wordt omschreven als ‘boos’ 1), dan betekent dat, dat hij ‘boos van aard’ is, vol ergernis. Wie denkt dan niet aan de oudste zoon uit ‘de gelijkenis van de verloren zoon’. Altijd gediend met ‘harde arbeid’ en het leverde weinig of niets op!

Daarnaast is hij ook ‘blind’. Hij ziet de dingen niet of niet juist. Hij heeft een misvormde visie op zijn heer. Een blinde vlek voor diens andere kanten. Maar net als bij Laodicéa geldt: “Gij weet niet dat gij zijt jammer, blind, arm en naakt”.

Ethisch gezien kun je hem omschrijven als slecht, ja zelfs misdadig. Immers, het beeld dat hij van zijn heer heeft, draagt hij ook uit als ‘de waarheid’; evenwel is het laster! Daarmee druist het in tegen het negende gebod! Ook al is het nog zo degelijk geformuleerd… Zijn visie op zijn heer is vol eenzijdigheid. Zelfs de meest verdorven mens is veel-zijdiger dan wat deze man zegt over zijn heer.

En als het ook zo zou zijn, dat deze woorden berusten op boze voornemens en verlangens, komt hij hier dan niet heel dicht bij iemand als Judas? Die ondanks heel zijn degelijke voorkomen, een dubbelleven leidde?

Zou die ‘One-talent man’ werkelijk een dubbelleven leiden? Is die conclusie niet wat kort door de bocht? Zó zal hij het toch zelf niet ervaren? Zo zullen omstanders het toch ook niet zien? Zeker gelijkgezinden niet. Ja, maar het is veel-eer de vraag hoe God het beoordeelt!

1) Boos: poneros: 1. ‘Vol harde arbeid’, ‘ergernissen’, ‘ontberingen’, ‘gevaarbrengen’, ‘van een tijd vol gevaar voor het christelijk geloof ’, maar ook in negatieve zin ‘standvastigheid’. 2. ‘slecht van aard’; fysiek: ‘blind’ of ‘ziek’; etisch: ‘boos’, ‘misdadig’, ‘slecht’; 3. als zelfstandig naamwoord wordt dit woord gebruikt voor ‘de Boze’.

Het komt van poneria: laagheid, ethische slechtheid, verdorvenheid; kwaadwilligheid; boze voornemens en verlangens hebbend.

35

O n b e g r i j p e l i j kLaten we nog even kijken naar wat die heer van deze dienst-knecht hem antwoordt: “Gij wist dat ik een straf mens ben.” Er staat niet: “Als ik nou, volgens jou, zo’n straf mens was...” Dan zouden we nog kunnen begrijpen wat er daarna volgt. Dan is het advies – wat hij had moeten doen met zijn talent – een fictieve redenering. Dan tast dat ons beeld van God in ieder geval niet aan. We zouden toch immers verwachten dat die heer op dit moment van het verhaal terecht in toorn ont-vlamt? “Wat zeg je daar? Ik een straf mens? Waar baseer je dat op? Maai ik, waar Ik niets heb gezaaid? Wat een laster!”

Ook komt er geen reactie, zoals bij de gelijkenis van de ‘verloren zoon’, waarbij de vader tegen de oudste zoon zegt: “Kind! Al het mijne is het uwe!”

Nee, diepingrijpende woorden: “Je wist dat ik zó ben…” Heeft deze ‘One-talent man’ zijn heer dan zo leren kennen? En – nog aangrijpender – heeft die heer zich dan zo láten kennen? Voorzichtig zeg ik: ja.

J a , z o b e n I k …Maar dan wel zó: “Je hebt slechts één facet van Mij willen zien. Je hebt je nooit dieper in Mij wíllen verlustigen. Je hebt Me niet werkelijk willen kennen. Je hebt naast je neergelegd hoe Ik ben in het geheel, totaal. De ervaringen van anderen heb je geenszins willen accepteren als ‘evenzeer bij Mij behorend’. Je kwam niet verder dan een God Die toornt over de zonde. En daarmee heb je Christus niet willen accepteren, in Wien Ik al Mijn liefde, barmhartigheid en genade heb laten zien. Want deze Jezus paste simpelweg niet bij jóuw beeld van Mij! Ik heb in Hem ál Mijn welbehagen, maar dat vervulde jou met laatdunk en afschuw. Daar zou jij het nooit

36

mee kunnen doen. Jezus? Dat is een wel erg oppervlakkig beeld van Mij, nietwaar? Als je Mij zó verwrongen hebt willen zien, dan zúl je Mij ook zó ontmoeten.

D r e i g e n d e t o e s t e m m i n gHet is haast dreigend! Het Godsbeeld dat je bij jezelf en anderen hebt gecreëerd, zal jouw realiteit van Hem zijn op de Jongste Dag! Zei de Heere Jezus Zelf ooit niet: “Want met welk oordeel gij oordeelt, zult gij geoordeeld worden; en met welke mate gij meet, zal u wedergemeten worden”? Dat gold voor het dagelijks/sociaal leven; maar dat gold niet minder voor het geestelijk leven!

Dus, dan maar een lieve, goedlachse God propageren? Dan maar zeggen dat Christus voor álle mensen gestorven is? Dan maar verzwijgen dat er ook een verbondswraak is? Immers, dan zul je toch worden geoordeeld op basis van dat lieve, positieve beeld van God?

Nee, we hebben evenwichtig, bijbels verantwoord, ‘eerlijk’ en ‘evangelisch’ (conform het Evangelie) te spreken. Naast de wolkkolom moeten we ook de vuurkolom schetsen, omdat de HEERE Zich ook zó openbaart; daarom! Verbondszegen én verbondsvloek. Zonde/wet en genade/evangelie.

‘Eerlijk’, omdat Hij ons heeft verteld van de hel, in zijn meest afschrikwekkende beschrijving, hoewel Hij Zich daar-over in Zijn Woord nog inhoudt. Ook in deze gelijkenis: wening en knersing der tanden. Daartegenover laat de HEERE ons ook in rijke kleuren en belevingen, heftig verlangen opwekkend, zien dat er bij Hem in de hemel een grootse en nooit voldoende te beschrijven heerlijkheid en overvloed is: “Kom in, gij gezegende Mijns Vaders.” Wees eerlijk, dat moet je toch diep raken?

37

‘Evangelisch’, omdat alles wát wij over Hem zeggen, schrijven of bezingen, te toetsen moet zijn aan de Schrift. En in het bijzonder aan het Evangelie, waarin de Zoon ons de Vader bij uitnemendheid heeft geopenbaard. Daar leren wij ook dat de Heilige Geest alles uit Christus zal nemen en het ons zal doorverkondigen. Als je maar goed leest en luistert!

G e e s t e l i j k e n a l a t e n s c h a p“Ik wist dat gij een straf mens zijt”. Hoe misleidend kan een dergelijke beleving en verkondiging voor anderen zijn! Wat een aangetast Godsbeeld laat dit achter bij kinderen en kleinkinderen, maar ook bij zoekende gemeenteleden. Hun zoektocht wordt door afkeurende blikken vertraagd of zelfs afgebroken, indien God het niet verhoedt. Waardoor wordt ons Godsbeeld bepaald, gevormd? En toetsen wij dit nog aan de gehele Schrift? Dit laten we in ons spreken namelijk ook na aan anderen!

Vragen1. Wat is jouw beeld van God? Hoe is dat gevormd?2. Zijn er dingen in jouw beeld van God die in strijd zijn met

de Bijbel/het Evangelie?3. In Mattheüs 18 : 6 waarschuwt de Heere Jezus nadrukkelijk

tegen het ergeren (hinderen, afhouden of doen vallen) van kleinen (zwakken) in het geloof. Geldt die tekst ook voor een onvolledig beeld van God schetsen aan anderen?

4. Heb je al eens nagedacht over het verband tussen ons Gods-beeld nu en de Jongste Dag straks?

5. Wat kun jij betekenen voor mensen die zoekend zijn of een verwrongen beeld van God hebben?

38

H O O F D S T U K 6

Detactiek

van de‘One-talent man’

“Heer, zie hier uw pond, hetwelk ik in een zweetdoek weggelegd had” (Lukas 19 : 20)

“En bevreesd zijnde ben ik heengegaan en heb uw talent verborgen in de aarde; zie gij hebt het uwe” (Mattheüs 25 : 25)

Als de apostel Judas in zijn zendbrief schrijft over mensen die de gemeente van God zijn binnendrongen met destructieve motieven, dan noemt hij in vers 15-19 een aantal van

hun kenmerken:• dezegoddeloze zondaars sprekenhardewoorden 1) tegen

God;• het zijn murmureerders, klagers over hun staat;• hunmondspreektzeeropgeblazendingen;• zescheidenzichzelvenaf;• hetzijnnatuurlijkemensendiedeGeestníethebben.

1) Hier wordt eveneneens het woord skleros gebruikt. De woorden van deze mensen zijn hard, ruw, grof en onstuitbaar bitter. Dit wil de ‘One-talent man’ dus toedichten aan zijn heer. Het zijn inderdaad ‘opgeblazen dingen’, die hij uitspreekt.

39

Judas geeft er ook een aantal adviezen bij (vers 20-21):• bouwt uzelf op uw allerheiligst geloof, biddend in de

Heilige Geest;• bewaaruzelfindeliefdevanGod;• verwachtdebarmhartigheidvanonzeHeereJezusChristus

ten eeuwige leven!

S c h o o n p r a t e nWeliswaar wijst Judas op godslasterlijke mensen, die van buitenaf invloed uitoefenen op de gelovigen. Maar in het licht van de gelijkenissen die we onderzoeken, valt deze ‘One-talent man’ wel juist op als iemand die zulke opgeblazen dingen tegen God spreekt. En hij doet dat met één doel: zichzelf schoonpraten.

Iemand vertelde me onlangs over een prediking, waarin niet meer zozeer wordt gesproken over ‘onwil’, maar eigenlijk alleen nog over ‘onmacht’. En dat betrof de prediking juist in de uiterst rechtse flank van de Gereformeerde Gezindten.

Je komt daar al generaties lang de mening tegen, dat een mens eerst verloren moet willen gaan, voordat God daar nog eens iets kan gaan aanvangen. ‘Verloren willen gaan’ is zo’n beetje het summum van orthodoxie. Het wordt genoemd ‘het bijvallen van of eens worden met Gods rechtvaardig oordeel’. Het gaat echter vér over de grenzen van Gods wezen en Woord heen. Terecht leren we dat je als zondaar, gered door Christus’ offer, in gaat zien dat de HEERE geen onrecht zou doen, wanneer Hij ons voor eeuwig had laten liggen in onze schuld. Maar dat is nog wat anders dan je inleven/inbeelden dat je met je hele hart verloren wilt gaan. Dat beantwoordt niet aan Gods welwillendheid. Dat maakt hoe dan ook een despotisch heerser van Hem.

39

40

Ve r l o r e n w i l l e n g a a n ?Voorstanders van deze ontspoorde theologie halen dan nog wel eens het voorbeeld van Mozes aan. Hij bad immers of hij uit Gods boek kon worden geschrapt. Dat zou dan een teken van diepste verootmoediging zijn, waardoor God bewogen werd tot genade. Maar, waarom bad Mozes dat eigenlijk? Niet om God gelijk te geven, maar veeleer opdat Zijn Naam niet gekrenkt zou worden door de omwonende heidenen, wanneer het verbondsvolk verdelgd zou worden.

Want, wat wil je nou eigenlijk tegen God zeggen? “Ja HEERE, ik sta erop dat U mij verdoemt; dat is rechtdoend aan Uw rechtvaardigheid”? Dwaze blasfemie. Je laat alleen maar zien dat je Gods rechtvaardigheid in het geheel niet kent. Je zegt eigenlijk met zoveel woorden: “Ik ken U, dat Gij een straf God zijt. U maait waar niets gezaaid is; U eist wat er niet ligt en er door U ook nooit is neergelegd”.

Al eerder haalde ik Mefiboseth aan. David wilde om Jonathans wil (lees: God wil om Jezus’ wil) deze arme man genade bewijzen. En nu zegt uitgerekend deze man: “Doe mij maar weg. Ik ben een dode hond voor u”.

Proef de opgeblazenheid in deze ‘theologie’. Het is geen ootmoed of deemoed, maar een status. Een geestelijke status: ‘verloren willen gaan’, ‘jezelf opofferen tot verzoening’. Dát is hét plekje waar je eerst komen moet! Het schuurt dicht langs kamikaze…

Gods recht is iets anders dan Gods daadwerkelijk wil. Die is immers (in Christus nota bene geopenbaard): dat Hij geen zondaar verloren wil laten gaan. Aan dat recht is reeds voldaan door Christus, op Golgotha! Daar hoeft niets meer bij. Geen nagelschrapsel, geen tranen die ik pleng, geen zelf-kastijdende houdingen. Dat is Christus opnieuw kruisigen.

41

En lees eens wat de Hebreeënbriefschrijver daarover in het zesde hoofdstuk, vers 6 zegt: “…als welke zichzelven den Zoon van God wederom kruisigen en openlijk te schande maken.” Wij moeten daarentegen naar iets anders ‘staan’: “Maar wij begeren, dat een iegelijk van u dezelfde naarstigheid bewijze, tot de volle verzekerdheid der hoop, tot het einde toe; opdat gij niet traag wordt, maar navolgers zijt dergenen, die door geloof en lankmoedigheid de beloftenissen beërven” (vers 11 en 12).

En Judas attendeert ons er op dat we de barmhartigheid van onze Heere Jezus moeten verwáchten! Dát is bijbels!

U i t v e r b a n d g e r u k tTerugkerend naar de ‘One-talent man’ zien we vanuit de twee tekstgedeelten, dat hij handelt uit angst. Angst voor het waanbeeld dat hij zelf had gecreëerd van zijn heer. Een beeld dat hij had gebaseerd op waarheden! Maar dan wel waarheden die hij uit hun verband had gerukt.

Neem nu de predestinatie. Uit het Woord kunnen wij vaststellen dat die er is. Maar waar staat dat je eerst moet weten óf je uitverkoren bent? Waar staat dat je eigenlijk nooit kunt weten óf je uitverkoren bent? Zo losgeknipt uit het verband van de Schrift, gaat de uitverkiezing een eigen en onbijbels leven lijden. En inderdaad, dán kun je bij God – evenals bij Allah, Baäl en andere afgoden – nooit weten waar je aan toe bent.

UAls we kijken welke tactiek de ‘One-talent man’ gebruikt, dan valt ons op dat hij het balletje continu bij zijn heer legt. “U maait, waar u niets hebt gezaaid”, “u wilt verzamelen, waar u niets hebt gestrooid”. Ja, als je het zo bekijkt, dan is

42

het natuurlijk allemaal heel onrechtvaardig van God. Een mens kan nu eenmaal niets. Dan mag je toch ook niet het onmogelijke van hem eisen? En als God dat tóch doet, ja, dan houdt alles op.

Was het Adam ook niet, die zei tegen God: “De vrouw (niet míjn vrouw) die Gij mij gegeven hebt”? En Eva: “De slang heeft mij bedrogen”. We willen onze onwil niet onder ogen zien en overgieten die met een refosausje van ogenschijnlijk devote bereidwilligheid om God ‘bij te vallen’. Maar Christus noemt die houding ‘een witgepleisterd graf ’.

O n r e d e l i j kEigenlijk zegt de ‘One-talent man’: “Doordat u er niets hebt gezaaid, moet u er ook niet over zeuren dat er niets te maaien valt”. Kijk eens goed naar wat er staat: u hebt niets gezaaid. Een mens wordt door God onbezaaid geboren. In zonden en misdaden ontvangen en geboren. Dus ja, daar kun je dan ook niets aan doen. En daar wil Christus iets op gaan oogsten? Onredelijk, niet? Is elk gedoopt voorhoofd niet in contact geweest met de drieënige God, Die juist zaaien wíl?

Mag Hij vrucht verwachten, krachtens Zijn schepping van jouw leven? Mag Hij vrucht verwachten, juist vanwege die Heilige Doop? En hoe vaak is er hartelijk gebeden om bezaaid te worden? Waarom wilde je dat? Uit angst? Vertrouw je God eigenlijk niet? Zeg je diepweg: “Uiteindelijk weet je het met God maar nooit”?

S o l a S c r i p t u r a & To t a m S c r i p t u r aNee, zulk Een is mijn Liefste niet! Hij is de Getrouwe en Barmhartige. Buiten Christus kom je er niet uit. Daar lijkt God inderdaad te maaien waar Hij niet heeft kunnen zaaien.

43

En terecht! Daar lijkt God te willen bijeenvergaderen, waar Hij niets gestrooid heeft. Hij kon in hen geen werk doen! Nazareth. Kapernaüm. Tot de hemel toe verhoogd… Zó vaak onder het Woord geweest. Zó dicht bij Jezus verkeerd. En toch onbezaaid, onbestrooid gebleven!

“En indien iemand afdoet van de woorden des boeks dezer profetie, God zal zijn deel afdoen uit het boek des levens, en uit de heilige stad, en uit hetgeen in dit boek geschreven is” (Openbaringen 22:19). Natuurlijk gaat het hier ook om het afzwakken van Gods wraak over de zonde. Maar vergeet niet, dat het afdoen van Gods barmhartigheid, liefde en genade hier eveneens onder valt!

“Bouwt uzelf op uw allerheiligst geloof, biddende in de Heilige Geest. Bewaar uzelf…” van de tactiek van de ‘One-talent man’.

Vragen1. Adam en Eva wezen van zichzelf af, toen God hen op hun

zonde wees. Wat vind je van hun toon? Waarom wijst satan niet van zich af?

2. Merk je weleens verharding in je eigen hart of om je heen in de kerk? Waarin uit zich verharding binnen de kerk?

3. Wat is het probleem met het afzwakken van Gods verbonds-wraak? Merk je daar ook iets van in je eigen leven of in het kerkelijk leven?

44

HOOFDSTUK 7

Hetvonni

van deheer

“Uit uw mond zal ik u oordelen, gij boze dienstknecht! Gij wist, dat ik een straf mens ben, nemende weg,

wat ik niet gelegd heb, en maaiende, wat ik niet gezaaid heb.” (Lukas 19 : 22)

“Zo moest gij dan mijn geld den wisselaren gedaan hebben,

en ik, komende, zou het mijne wedergenomen hebben met woeker.” (Mattheüs 25 : 27)

Uit het antwoord, de beoordeling en tegelijk het vonnis van de heer valt nog eens te meer op wát hij beoogde. En hoe deze ‘One-talent man’ zich had vergist met zijn interpretaties.

Hij meende zijn heer te kennen, uit wat hij van hem had gezien en gehoord. Hij had daar zijn ‘goed’ beargumenteerde conclusies uit getrokken.

Dat talent, dat pand, was het geld van zijn heer. Daar moest hij zuinig op zijn. En terecht! Dat moet inderdaad. Maar de heer blijkt zélfs van luie, niet handelende dienst-knechten nog woeker te eisen. Als het echt om geld te doen zou zijn, zou je die heer nog als een dienstknecht van de

45

Mammon kunnen beschouwen. Daar gaat ook het beeld van geld mank. Wie niet ziet dat het Evangelie een handels-middel is, beziet het als een bezit dat zuiver moet blijven, gekoesterd moet worden.

I n t r o v e r t C h r i s t e n d o m ?Zo kom je gemeenten tegen die erg introvert zijn en zich druk maken over een indrukwekkend kerkgebouw met veel zitplaatsen, een majestueus kerkorgel en een eigen predikant in een riante pastorie. Dat zijn wel zo’n beetje de meest belangrijke ingrediënten voor een gemeente die door anderen binnen kerkelijk Nederland gezien wil worden.

Daar zie je soms ook diaconiën, die hun geld beleggen om het maximale rendement eruit te halen, met alle risico’s van dien. En wanneer ze het uitgeven, doen zij het met een zuinig gezicht. Hoeveel pijn kom je tegen in het pastoraat onder ouderen, wier jeugdervaringen met de kerk negatief bestempeld zijn door wangedrag van diaconiën! Ik weet het, er is meer... het is meer dan eens ook een stok om de hond te slaan, maar het neemt niet weg dat daar een verkeerd beeld van de HEERE is achtergelaten!

Naast diaconiën zijn er kerkvoogdijen die hun materiële macht niet op een geestelijke manier hebben vormgegeven.

Of gemeenten/kerken die voor een duidelijke link tussen kerkvoogdij/kerkrentmeesterschap en de kerkenraad kiezen, door ouderlingen-kerkvoogd/kerkrentmeester aan te stellen. Maar het is nogal eens meer een machtsfactor en financiële drijfveer dan geestelijk zorg.

Je hebt ook gemeenten die zó introvert zijn dat eventuele nieuwkomers wantrouwig bekeken en weggekeken. Zulke nieuwelingen zijn eigenlijk meer een bedreiging voor de sfeer

46

binnen de gemeente. Je weet immers maar nooit wat zij beogen? Welk gevaar zij vormen...

E v a n g e l i s a t i e c o n t r a z e n d i n gOok zijn er gemeenten en gemeenteleden die evangelisatie-werk onder het zendingswerk zetten. Zending ‘laat’ je doen door anderen. En evangelisatiewerk?

Of, die zowel het zendings- als het evangelisatiewerk wegwuiven als activisme. God moet het doen. Laten ‘wij’ ons veel meer bezighouden met de zweetdoek en het talent dat erin ligt opgeborgen.

Wat zegt de heer uit de gelijkenis in Lukas 14? “Ik wil dat Mijn huis vol worde”. Velen interpreteren dat alsof zij zich moeten verheffen boven andere kerken en moeten preken/ijveren voor eigen parochie/kerk. Dat is echter niet de insteek van deze woorden.

Hoe rechtser, hoe minder zending en evangelisatie kern-zaken in het kerkelijk leven zijn. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat, hoe verder men naar links opschuift, men in steeds gezonder vaarwater komt. Want daar ligt activisme en oppervlakkigheid wel degelijk op de loer!

H a n d e l d r i j v e nWat wordt er in deze gelijkenis bedoeld met ‘handel drijven’? En wat houdt het ‘woeker vragen bij de bank’ eigenlijk in?

Handelen is niets anders dan wat de Catechismus doet: de mens eerlijk afschilderen in zijn nood voor God. Immers, er is een hemel, maar ook een hel. Wie de hel wegredeneert – zoals dat in onze dagen weer ontstellend aan het licht komt middels enquêtes onder christenen – die heeft geen drive en drang meer om zalig te worden. Dan is het christendom niet

47

meer dan een behartenswaardige manier van denken en leven. Dan winnen we mensen voor een dogma of een life-style, maar niet voor Christus.

Wat moet je met een God, Die door mensen is bedacht? Wat moet je met Christus, als God slechts goedlachse liefde is? Wat is het geestelijke probleem van mensen buiten Christus? Welke heerlijkheid is er in Christus, als Hij de deur alleen maar heeft geopend en jij moet nog zien binnen te komen?

Maar ook de andere kant: wat blijft er over van de begeerte van Christus: “Ik wil dat waar Ik ben ook zij zijn die Gij Mij gegeven hebt”, als God een staf mens is en maait waar Hij niet heeft gezaaid?

De ‘One-talent man’ had iets anders moeten doen dan poetsen. Hij had zijn talent aan de woekeraars (geld-beheerders) moeten geven. Die zijn niet zo huiverig met handelen.

Het Doopformulier voorziet mild in deze nood van ‘één-talenters’. Mensen die denken het vermogen niet te hebben, moeten de handel uitbesteden aan anderen. Heb je geen talent om te spreken (trouwens wat zei God ook al weer tegen Mozes en Jesaja?), besteedt dat handelen dan uit aan personen en instanties die dat handelen wel serieus willen nemen en ook ten uitvoer willen brengen met passie, vanuit een levende relatie met de HEERE.

E v a n g e l i s e r e n ?Als er een schitterend kerkgebouw staat in jouw gemeente, maar er wordt niets aan evangelisatie gedaan, moet je je eens achter het oor krabben en Gods Woord serieus gaan lezen. Als jouw eigen huis er pico bello uitziet en van alle luxe is

48

voorzien, vol staat met soms nutteloze snuisterijen en overdadig dure, sfeermakende meubelen, maar je steunt het zendingswerk en evangelisatie-/bijbelvertaalwerk niet of nauwelijks, dan lijk je sterk op die ‘One-talent man’. Hij is zelfs te beroerd om zijn geld ten nutte te maken voor de uitbreiding van Gods Koninkrijk. Hoe wil je dat op de Jongste Dag gaan toelichten?

De profeten wezen de mensen op hun kostelijk versierde huizen. Zoals bijvoorbeeld Haggaï: “Is het voor ulieden wél de tijd, dat gij woont in uw gewelfde huizen, en zal dít huis woest zijn? Nu dan, alzo zegt de HEERE der heirscharen: Stelt uw hart op uw wegen. Gij zaait veel, en gij brengt weinig in…” De mensen waren druk met gerief, maar niet met de dienst des HEEREN, totdat Hij komt!

En David voelde zich ook al bezwaard dat hij zelf in een mooi paleis woonde, terwijl de HEERE het moest doen met een plekje in een tabernakel. De HEERE vond evenwel dat dat nog wel kon wachten tot zijn zoon Salomo zou regeren. De dienst aan de HEERE moest een levende en lovende dienst zijn. Wet én Evangelie. Ootmoed én aanbidding. Verootmoediging én lofprijzing.

Als mensen je vragen naar jouw mening over ethische zaken en je geeft alleen de christelijke visie door, zonder hen daadwerkelijk en bevlogen tot Christus te leiden, dan is er geen ‘woeker’. Daar is het toch om te doen? Anders is Gods talent nutteloos en onvruchtbaar. Je bent er achtief mee bezig om deze tekst bewaarheid te doen worden: ‘1 uit een stad’ is genoeg; ‘2 uit een volk’ is meer dan voldoende. Je zult niet blinken als een knecht die wél regeerde. Je zult geen dubbele eer ontvangen, maar dubbele schaamte. Want je wist – én weet na het lezen van dit boekje – beter!

49

God maakte het je wel heel gemakkelijk. Hij zegt dat Hij Zelf die woeker zal eisen. Zelfs dát hoef je niet te doen. Alleen maar handelen…

J o u w t i j d - G o d s t i j dWaar zitten je dagen vol mee? Hoe nuttig zijn je activiteiten en gesprekken? “Ja, maar dat moet toch ook gebeuren?” “We kunnen toch niet allemaal dominee, zendeling of evangelist zijn? Hoeveel predikanten, evangelisten en zendelingen zijn er aan het werk om jouw buurtbewoners en collega’s met Jezus in contact te brengen? Of ben jij misschien de enige die hen nog met Christus in contact zou kunnen brengen?

“Ja, maar ze geloven dat toch niet”, of “Ach, ze lachen je toch uit”. O, de apostelen waren verblijd dat ze waardig waren geacht smaadheid te lijden vanwege de naam van Christus (Handelingen 5 : 41)! En dan te bedenken dat ze enige tijd daarvoor nog achter gesloten deuren samen-kwamen, uit vrees voor de joodse leids lieden! Als je dát leest, waar slaat dan vandaag die schroom op?

Vragen1. Introvert Christendom; wat vind je van die term? Herken je

er iets van? Spreek er eens over door.2. Is het je duidelijk wat er met het talent en het handeldrijven

wordt bedoeld? Is er werk aan de winkel of heeft het jouw aandacht al?

3. Is er nog werk aan de winkel binnen de gemeente? Bij het evangelisatiewerk denk je vaak aan buitenkerkelijken, maar er zijn er misschien wel in jouw kerkbank, die God nog niet écht kennen. Hoe zie jij dat?

50

H O O F D S T U K 8

Enkelepracti che tipnaar aanleiding van het

vorige hoofd tuk“Zo moest gij dan mijn geld den wisselaren gedaan hebben,

en ik, komende, zou het mijne wedergenomen hebben met woeker.” (Mattheüs 25 : 27)

Omdat het vorige hoofdstuk anders té lang zou worden, lassen we een extra hoofdstuk in, dat wat meer practisch op dat handelen in zal gaan. Dit om vanuit het Woord een helderder

zicht te krijgen op onze verantwoordelijkheid en eventuele nalatigheid.

Hoe zal het zijn om als ‘One-talent man’ op de Jongste Dag te worden opgeroepen (of eerder, bij het sterven) om rekenschap te geven van jouw rentmeesterschap. Je gezicht zal verstarren van verbijstering als je oog in oog met Christus staat. En als God de Vader je zal vragen: “Wat heb je met Mijn Zoon, Mijn Talent, gedaan?” Verlies liever je gezicht voor de mensen, dan straks vóór Hem op de Jongste Dag. “Wat loon hebt gij?”

In de meeste gemeenten besteedt men dit werk uit aan commissies; die vervolgens beperkte ruimte krijgen omdat de kerkenraden c.q. gemeenteleden zich niet altijd even positief

51

bemoeien met de manier waarop er met dat talent wordt om gegaan.

Wa t i s d e ‘ t o e g e v o e g d e w a a r d e ’ ?Commissies. Ze zijn de tastbare bewijzen dat je die activiteit vorm hebt gegeven in je gemeente. Maar… wat is de vrucht? Welke woeker kan Christus opeisen? Dat is een belangrijker vraag! Het hebben van commissies is één; het vruchtbaar zijn voor de HEERE is twee.

Of, dichter bij huis: wat doe je met al die goede boeken in je kast (of heb je daar geen goede boeken staan)? Zijn ze een sieraad? Of zijn ze geestelijke handelswaar? Zijn ze een beperking of juist een stimulering om te handelen voor Gods Koninkrijk? Kijk er je boekenkast (ook je digitale boekenkast met e-books) nog eens op na.

Laat je je boeken ook aan anderen lezen, om hen toe te rusten? Dat is: uitbesteden aan geldwisselaars. Geef je de inhoud van die boeken ook door in gesprekken? Bouw je iets op met die leesstof? Of zijn ze jouw reformatorische visite-kaartje, voor als je (huis)bezoek krijgt?

A a n d e s l a gTegenwoordig kan iedereen een mail sturen, sms’en of twitteren (als je facebook hebt kun je die ook aan je lijstje mogelijkheden toevoegen). Dat kost je (nagenoeg) niets en je kunt er zó mee aan de slag: handelen! Dan gebruik je de wereld om er het Koninkrijk van God mee te dienen.

Als je zelf niets weet te schrijven, geef dan een Bijbeltekst door. Met wat meer inspanning kun je een website maken met teksen, overdenkingen, columns etc.; je kunt mensen er gemakkelijk naar verwijzen, wellicht met een uitdeelbaar

52

kaartje of een flyer. Of gewoon een link naar jouw website in de ‘handtekening’ onder al je mails. Je kúnt het. Dat hoeft helemaal geen handenvol geld te kosten.

Talloze intensievere manieren van ‘handelen’ zouden kunnen worden opgesomd, maar... bedenk die liever zelf. Zo blijft het ‘jouw’ ding, waar je zélf met hart en ziel achter staat. Doe het biddend, zoekend en Bijbellezend. Gebruik je eigen creativiteit, om een zo goed mogelijke aansluiting te vinden met de mensen die je zou willen bereiken.

Maar, het kan ook zijn, dat de HEERE plots iemand op je weg zet (net als de Moorman bij Filippus). Wees dan niet bezorgd wát je spreken zult. Laat ruimte voor de Heilige Geest die juist die belofte (Markus 13 : 11) zo heerlijk heeft laten optekenen: “zo zijt te voren niet bezorgd, wat gij spreken zult, en bedenkt het niet; maar zo wat u in die ure gegeven zal worden, spreekt dat; want gij zijt het niet, die spreekt, maar de Heilige Geest.”

Daar zit wel een kanttekening aan. De Geest kan, met eerbied, niet putten uit een lege bron. Snap je dat? Je zult er voor moeten zorgen dat je enigszins ‘thuis’ bent in de Bijbel en – dat is het voornaamste – onmisbaar is uiteraard een levend geloof ! Anders zul je in deze wereld snel genoeg door de mand vallen; en dat is een enorme schade voor Gods Koninkrijk. Een debetpost van soms decennia lang!

J e d a g e l i j k s w e r kBen je het met me eens dat we vaak vijf of tien talenten hebben, terwijl er soms zomaar 50-80% van onaangeroerd blijft liggen? Halen we wel écht het ‘onderste uit de kan’ voor Gods Koninkrijk? O nee, niet uit wedijver; laat het dát nooit worden! Maar uit bewogenheid.

53

Je dagelijks werk ligt sinds Genesis 3 onder de vloek; je hoeft niet persé carrière te maken. Het is niet persé nood-zakelijk om eigen baas te zijn. Je kunt je goddelijk beroep naar behoren uitvoeren en tegelijk dienstbaar zijn voor de HEERE. Het ene sluit het andere niet uit! Zo kun je tot zegen van velen zijn. Het probleem van magere winst van je handeldrijven zit dan ook niet in dat talent, maar in jouw bereidheid. Ten diepste in jouw hart...

D e o o g s t“Heft uw ogen op en aanschouwt de landen; want zij zijn alrede wit om te oogsten” ( Johannes 4 : 35), zei Jezus. “De oogst is wel groot; maar de arbeiders zijn weinige” (Mattheüs 9 : 37). Wat zei Hij daarna? “Ga dan aan de slag?” Nee: “bidt dan den Heere des oogstes (!), dat Hij arbeiders in Zijn oogst uitstote.”

Hoe wil je dat uitleggen? Waar zijn onze gebeden mee gevuld? Met clichées? Met formele zinsconstructies, zonder werkelijk geestelijk leven? Met dingen die mensen van ons verwachten? Misschien moeten we dan een andere vraag stellen: waar zijn onze persoonlijke (binnenkamer)gebeden mee gevuld? Met hartelijke bewogenheid over deze oogst? Dat is niet iets voor de Jongste Dag, maar reeds van hier en van nu!

Is uw buurman, collega of broeder/zuster in de gemeente misschien onderdeel van die oogst, die nog moet worden binnengehaald. Of denk nog een stap verder: is uw buurman misschien – na te zijn bekeerd – degene die zíjn collega nog van Jezus moet vertellen? Als je zo leert zien, dan gaat het niet alleen om zielen te winnen, maar ook om arbeiders te werven. Dat kan die ongelovige buiten de kerk zijn, maar ook die jongere naast je in de kerk...

54

Vragen1. “De Geest kan niet putten uit een lege bron…” Heb je die zin

gesnapt? Wat kun je daarin voor elkaar betekenen binnen de gemeente?

2. Hoe zie jij de oogst, waar de Jezus over spreekt? Spreek eens met elkaar over het ‘arbeider zijn’ en het ‘arbeiders werven’. Welke plaats heeft dat in jouw gebed?

3. Welke middelen heb jij ter beschikking, ten dienste van de uitbreiding van het Koninkrijk van God?

4. Kun je arbeider zijn, zonder bekeerd te zijn? Is er het risico van een schadepost voor het Koninkrijk van God, wanneer de mensen, tegen wie je spreekt, erachter komen dat jij geen kind van God bent?

55

H O O F D S T U K 9

Waar blijfthet talent

van de‘One-talent man’

“Neemt dan van hem het talent weg, en geeft het dengene, die de tien talenten heeft. Want een iegelijk die heeft, dien zal gegeven worden, en hij zal overvloedig hebben; maar

van dengene, die niet heeft, van dien zal genomen worden, ook dat hij heeft.” (Mattheüs 25 : 28-29)

Na de wegvoering van de ‘One-talent man’ blijft ‘zijn’ ene talent (of ‘zijn’ ene pond, uit de andere gelijkenis) eenzaam achter. Onnut, want de handelstijd is om. Wat nu? Er

gebeurt iets wonderlijks. De heer eist het talent op. Het was immers zijn eigen talent?

S o u v e r e i n h a n d e l e nHij mag ermee doen wat Hij wil! Dat heet ‘souverein’. Maar, wát zal hij ermee doen? Hij geeft bevel aan zijn dienaren (de engelen) om dat talent te geven aan een van de andere rent-meesters.

Zal hij het talent geven aan degene die met zijn twee talenten er twee heeft bijverdiend? Dan trekt hij daarmee het resultaat wat naar het gemiddelde op.

56

Nee, hij geeft het aan degene die er tien had en er tien heeft bijverdiend! “Geeft het dien, die de tien ponden heeft” (Lukas 19 : 24b); “Geeft het dengene, die de tien talenten heeft” (Mattheüs 25 : 28b). Lukas tekent ons nog een bemiddelende interruptie van degenen die bij de heer stonden: “Heer, hij heeft tien ponden!” De heer gaat er niet op in. Maar omdat Jezus deze interruptie vermeldt, heeft het wel een functie. Welke?

O n r e c h t v a a r d i g ?Het is de vraag naar de rechtvaardigheid van deze heer. Die ‘One-talent man’ had nog gezegd: “Ik kende u dat gij een straf mens zijt!” Onrechtvaardig. En zie daar een voorval, waarbij hij beslist zou zijn opgeveerd en hebben geroepen: “Zie je nou wel dat ik gelijk had?! Die heer gaat puur willekeurig te werk! Waar slaat dat op? Die knecht had er toch al tien? En na zijn handel had hij er zelfs twintig! Waarom moet je dat verschil nou nóg groter maken?”

Inderdaad gaat dat ongebruikte talent naar die meest dienstbare dienstknecht. Als beloning? Was dat wreed of willekeurig van deze heer? Dienstknechten werken toch niet om loon? Immers, in die gelijkenis van de arbeiders in de wijngaard kregen alle dienstknechten toch evenveel ( Mattheüs 20 : 9-10)? Waarom nu dat merkwaardige verschil in beloning?

S o l i D e o G l o r i aTwee bijbelgedeelten geven hier enig zicht op. Allereerst Daniël 12 : 2-3: “En velen van die, die in het stof der aarde slapen, zullen ontwaken [...] De leraars nu zullen blinken, als de glans des uitspansels, en die er velen rechtvaardigen, gelijk de

57

sterren, altoos en eeuwiglijk.” De tweede tekst die kan helpen in deze zaak is 1 Timotheüs 5 : 17-18: “Dat de ouderlingen, die wel regeren, dubbele eer waardig geacht worden, voornamelijk die arbeiden in het Woord en de leer. [...] De arbeider is zijn loon waardig.”

Daar is op de Jongste Dag loon. Ja, volgens Paulus in de brief aan Timotheüs dus zelfs al ín de tijd. Die er velen tot Jezus hebben gebracht, zullen meerder heerlijkheid krijgen. En nu het mooie...

In deze aardse bedeling gaan we direct aan het meten en wegen, of het allemaal wel eerlijk is. Maar straks zullen er geen gedachten van jaloezie meer zijn. Dan zal de heerlijkheid die de tweetalenters ontvangen, niet minder schitterend zijn dan de ‘meerdere glans’ van de tientalenters. Die heerlijkheid zal niet tot glorie van de arbeiders zijn, maar in hen en in hun vrucht zal de HEERE God meerdere glorie ontvangen.

Als de reine engelen uit het handelen van God in de tijd hun stof putten voor hun intense aanbidding, dan zal de vrucht op de arbeid der dienstknechten hun en onze stof tot aanbidding zijn in de eeuwige heerlijkheid. In de eeuwigheid zal er geen nieuweling meer worden toegebracht. Toch zal de eeuwigheid vol van aanbidding zijn! We zullen dan voort-durend putten uit Gods werk dat in de tijd plaats had.

E e u w i g n a g e n i e t e nNa elke scheppingsdag genoot de HEERE van wat Hij had gemaakt. In die woorden “en God zag dat het goed was”, ligt heilige, stille en intense genieting opgesloten.

Datzelfde zal ook in de herschepping tot in eeuwigheid gebeuren. Dan zal er uitbundige blijdschap zijn over elke zondaar die zich heeft bekeerd (ook al is die blijdschap in de

58

hemel reeds begonnen in de tijd!). Na de Jongste Dag blijft de verlustiging over. Uit Gods daden zullen we Hem meer en intens dieper kennen.

De eeuwige heerlijkheid is geen statisch gebeuren, maar een turbulentie die haar weerga niet kent. Als we van een mooi muziekstuk genieten – bij de eerste keer, wanneer we het horen – raakt ons dat ongekend. Maar het zal op een gegeven moment afzwakken. Dan kennen we het wel zo’n beetje; de emotie die het opwerkte bij het eerste aanhoren, zal zachtjesaan (wat) wegebben. Hooguit blijven we het lief-hebben en koesteren, maar de verrassing is eraf...

Zo zal het in de eeuwigheid niet zijn. In de hel zal de worm van wroeging niet ophouden pijn te doen (laten we daar niet gering over denken!). Maar in de hemel zal de verrukking bij het zien en doorzien van God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest, ook niet ophouden ons te verrukken!

Daar zullen we Hem zien zoals Hij is. En we zullen Hem herkennen aan en in Zijn werk, wat dan in alle heerlijkheid openbaar zal komen. Kristalhelder. We zullen begrijpen waarom het zo ging, zoals het ging. En slechts één woord blijft ons over: Amen!

H e l s e v i s i e sWe zullen beamen dat dat ene talent nergens zo heerlijk tot zijn recht kwam, als daar waar men het meeste toewijding aan de HEERE heeft getoond. Daar zit geen enkele verdienste in. Dat is juist de heerlijkheid van Gods souvereiniteit.

Er zijn, zo zagen we al, mensen die het heerlijke vinden om over Gods souvereiniteit te praten. Maar dan wel op een morbide manier. Zij zien Gods souvereiniteit in het vrij-machtig verloren laten gaan van mensen. Ik noem het een

59

vorm van zelfkastijding, waarmee mensen ‘iets’ willen worden voor God. Men is zo ‘eenswillend’ met God dat zij zelfs verloren willen gaan, als God maar aan Zijn eer komt. Het is je reinste ‘βλασφημίας’ (blasfemie, zoals Judas dat eveneens omschrijft in zijn brief in vers 9). Want God wordt totaal niet verheerlijkt in de hel!

Daar zal slechts wening en knersing der tanden zijn. Daar zal de menselijke wroeging worden omgezet in een duivelse haat tegen God. De wroeging is een vlam die nooit zal doven. Enerzijds door het ‘had ik maar’, anderzijds door het ‘God is een straf en hard persoon’. Elke knie zal buigen, ja, maar wel uit helse onwil. Dat zal zó afgrijselijk zijn, dat de duivelen er nu reeds van sidderen ( Jakobus 2 : 9).

Wat denk je als ‘souvereiniteitsdenker’ te gaan doen in de hel? God grootmaken om Zijn vrijmachtig (wel)behagen? Zul je niet eensgeestes met de duivelen zijn? Zul je dan ook niet beseffen in alle afgrijselijkheid dat jouw souvereiniteits-denken puur satanisch was? Zelfhandhaving van de bovenste (of zo je wilt de onderste) plank. Van het kaliber ‘Genesis 3’.

Als je nu reeds je talent hebt begraven uit angst, vanwege die zogenaamde straffe heer... hoe zal dan straks in de hel jouw aanbidding eruit zien?

H e t l i e d v a n M o z e s e n v a n h e t L a mLeren onze oudvaders niet heel duidelijk dat hier op aarde reeds het lied van Mozes en van het Lam wordt geleerd? En is Gods Woord daar boven alles niet heel duidelijk over? “Gij zijt waardig te ontvangen alle lof, eer, dank en aanbidding”.

Of zoals het in Openbaringen 15 : 3-4 staat: “Groot en wonderlijk zijn Uw werken, Heere, Gij almachtige God, recht-vaardig en waarachtig zijn Uw wegen, Gij Koning der heiligen!

60

Wie zou U niet vrezen, Heere, en Uw Naam niet verheerlijken? Want Gij zijt alleen heilig; want alle volken zullen komen, en voor U aanbidden; want Uw oordelen zijn openbaar geworden.” Dat is aan angsthazen als de ‘One-talent man’ niet besteed. Hij is er wezensvreemd aan.

D e w a a r s c h u w i n g v a n h e t e n e t a l e n tNog één keer terug naar dat ene talent. Zou die tweetalenter of die vijftalenter zich nu achtergesteld voelen? Nee, zij zullen bij al hun beloning en waardering door de HEERE alleen maar stamelen: “Heere, wanneer hebben wij U naakt gezien, en in de gevangenis en dorstig?” Zij zullen zich eindeloos verwonderen over de goedheid Gods. Ze zullen op de Jongste Dag met de Koningin van Scheba meezingen: “De helft is mij niet aangezegd”.

Maar diezelfde Koningin van Scheba zal op de Jongste Dag opstaan met ‘dit opstandig geslacht’ en het veroordelen (Lukas 11 : 31). “Want zij is gekomen van de einden der aarde, om te horen de wijsheid van Salomo; en ziet, meer dan Salomo is hier.” Om maar te zwijgen van de mensen uit Ninevé. Die heidense koningin was al in beweging gekomen op een gerucht over Salomo. Zij had aan een gerucht al geloof gehecht, maar de ‘One-talent man’ liet het allemaal liever overwinteren en overzomeren, zijn talent onderwijl verbergend. Zijn godsbeeld koesterend als het enig ware.

Ja, er zullen een-talenters komen, die roepen: “Maar wij hebben in Uw naam geprofeteerd en duivelen uitgeworpen!” Dan zal die heer zeggen: “Ik ken u niet! Gaat weg van Mij”.

Dat is een helse realiteit. Wat denk je, moet Jezus nóg duidelijker zijn? Hij vraagt niet ons talent, onze koestering. Maar de overwaarde: onze hartelijke liefde die het te doen is

61

om Zijn hart! Het moet ons in alles en voortdurend om Hem te doen zijn. Dit boekje is een uiterst scherpe veroordeling van een bepaalde manier van rechtzinning redeneren, die pertinent onbijbels is. Het beoogt geen beschadiging van mensen, maar een hartverscheurende kreet naar deze mensen toe: “Laat u met God verzoenen!”

Vragen1. Ben je het eens met de keuze van de heer die het ene talent gaf

aan de knecht met de meeste talenten? Of kijk je heel anders naar deze tekst?

2. Ken je mensen (uit je omgeving – of misschien ben je zelf wel zo iemand) die zo’n verwrongen kijk op Gods souvereiniteit hebben? Hoe ga je daarmee om? Of, als je zelf zo denkt, hoe houdt je dat staande met Bijbelse argumenten

3. Denk je weleens na over de hel? Ben je ervan overtuigd dat de afgrond van de hel dieper zal zijn voor schijnchristenen dan voor onwetende heidenen? Is satan een realiteit voor je?

4. Wat stempelt jouw verlangen naar de hemel?5. Ben jij een ‘One-talent man’? Of ben je misschien een twee-,

vijf- of tientalenter die een (groot) deel van zijn of haar talenten heeft begraven in een zweetdoek? Wat vind je daarvan?

6. Heb je de drijfveer van dit boekje begrepen?

62

H O O F D S T U K 1 0

Waaraan ontleent een‘One-talent man’

zijn eenzijdigGod beeld?

“Heer! Ik kende u, dat gij een hard mens zijt … en bevreesd zijnde, ben ik heengegaan...” (Mattheüs 25 : 24b en 25b)

Al nadenkend – een beeld vormend van hoe dit soort mensen denkt en handelt – vraag je je steeds sterker af: hoe komen ze aan zulke stellige kennis over God, terwijl de HEERE

Zich aan anderen zo geheel anders heeft laten kennen? Laten we er vooralsnog niet vanuit gaan dat het moedwil is die hen drijft. Alsjeblieft niet!

Toch komen deze voorstellingen niet bij de HEERE vandaan; laat dat duidelijk zijn. Zijn er teksten in de Bijbel waaraan dit eenzijdig Godsbeeld ontleend kan zijn? Laten we eens een paar teksten bekijken; het zal niet lukken alle Bijbelteksten te ontleden en theologen kunnen vast nog vele andere voorbeelden noemen. Laat ik me beperken tot de teksten die mij door de jaren heen ter oren kwamen. Ik wil ze als korte meditaties behandelen. Wellicht kan het helpen om daarmee enkele korte gesprekken op gang te helpen over deze teksten. Het is mijn gebed dat de overdenking van deze teksten een beter beeld geven van Wie de HEERE is.

63

Als God het maar wil“En ziet, een melaatse kwam, en aanbad Hem, zeggende:

Heere! indien Gij wilt, Gij kunt mij reinigen.” (Mattheüs 8:2)

Met God weet je het maar nooit... Alles is mogelijk, maar... zou God het willen? Dat is de vraag die mensen als de ‘One-talent man’ bezighoudt. Het geeft weer dat je God niet kent. Maar... je moet toch je onwaardigheid inleven? Dat staat nergens in de Bijbel. Wel moet je je plek weten. Je moet wel helder hebben dat de HEERE niet verplicht is je te helpen. Maar maak dat nooit los van de beloften van de HEERE, Die zegt: “Doe uw mond wijd open en Ik zal hem vervullen”. Dat is niet goedkoop. Besef maar goed, dat de Heere Jezus door Zijn lijden en sterven dat heeft mogelijk gemaakt! Des te dankbaarder zul je Hem zijn. Maar wees op je hoede voor termen als ‘inleven’. Wat wil je daarmee bereiken?

Op de Filippijnen laten mensen zich kruisingen om zo in te leven wat Jezus heeft moeten doormaken. Het is niet naar het Woord. Als wij mensen onszelf wijsmaken dat we iets moeten inleven, dan ligt daar al gauw het gevaar op de loer dat we via onze reformatorische Sint Pieterstrap samen met Luther proberen de hemel te bereiken door gestalten en kastijdingen. Waarom geloven we de HEERE niet op Zijn Woord, als Hij zegt: “Komt allen tot Mij”, of “Mijn zoon, Mijn dochter, geeft Mij je hart”. Is het ons niet genoeg?

De melaatse – want dat moet je in deze tekst lezen – was er heilig van overtuigd dat de Heere Jezus het kón. Maar hij moest leren dat Jezus ook wilde. Lees die woorden “Ik wil, wórd gereinigd” maar als een vermaning en een vertroosting!

64

Jezus’ plezier“Te dier ure verheugde Zich Jezus in den geest, en zeide:

Ik dank U, Vader! Heere des hemels en der aarde; dat Gij deze dingen voor de wijzen en verstandigen

verborgen hebt, en hebt dezelve den kinderkens geopenbaard; ja, Vader, want alzo is geweest het

welbehagen voor U.” (Lukas 10:21)

Als de ‘One-talent man’ God afschildert als ‘hard’ en ‘straf ’, dan omschrijft hij de HEERE als een onberekenbaar Wezen Dat er blijkbaar behagen in heeft lukraak mensen te zaligen of verloren te laten gaan. Laat dat geen ergernis geven jegens de predestinatie; zelfs niet de dubbele predestinatie! Maar laat het ons wel aan het denken zetten over de vraag waaróm wij die predestinatie tegen elke prijs willen belijden.

Deze tekst, verkeerd lezend, suggereert Jezus’ behagen dat Zijn Vader bewust iets verbergt voor ‘wijzen’. Als je de context niet wil zien, houd je een negatief Godsbeeld over. Echter... bedenk dat Jezus Zich verlustigt over Zijn Vader, dat Hij de drempel voor ons menselijk begrip zo enorm laag legt dat zelfs een kind kan zalig worden! Hier blijkt helder en klaar dat de predestinatie een aanbiddelijk wonder is en een troost voor allen die God vertrouwen. In die gestalte zul je God leren kennen als een barmhartig God, Die Zich laat kennen in de zondaarslievende Zoon van Zijn welbehagen.

Wat verhindert jou om deze God te dienen? Als zelfs de Moorman zijn weg met blijdschap vervolgde, vanwaar zou je nog zulke harde gedachten van God koesteren? Zou je het welbehagen van God niet met alles wat in je is willen leren kennen?

65

Gods behagen“Doch het behaagde den HEERE Hem te verbrijzelen; Hij heeft Hem krank gemaakt; als Zijn ziel Zich tot een

schuldoffer gesteld zal hebben, zo zal Hij zaad zien, Hij zal de dagen verlengen; en het welbehagen

des HEEREN zal door Zijn hand gelukkiglijk voortgaan.” ( Jesaja 53:10)

Wat is dat voor een God, Die er behagen in heeft om Zijn Eigen Kind te verbrijzelen? Zie je wel dat Hij hard en straf is?! Mensen als de ‘One-talent man’ lezen vaak slecht. Ze gaan af op zogenaamde ‘veilige’ vertalingen, zonder goed te kijken naar wát er staat. Als wij ergens behagen in hebben, klinkt dat meestal niet positief. Hoe anders is dat met God!

“Het behaagde den HEERE...”. Daar staat ongeveer hetzelfde woord als verderop in het vers “het welbehagen des HEEREN”. Dat woord betekent niet dat God er een wreed behagen in had. Maar dat Hij met dit offer tevreden was; Hij nam er genoegen mee. En als God er al genoegen in had, dan wel zo: Hij was er opgetogen over (dat betekent dat woord ‘behagen’ ook) dat Zijn Zoon dát voor Hem én voor verloren zondaren over had! Als – om het menselijk, maar wel met eerbied, te beschrijven – een trotste Vader.

De Vader nam genoegen met de verbrijzeling van Zijn Zoon. Daar hoeft geen enkele ‘inleving’ of andersoortige verbrijzeling anderzijds meer bij. Het is af. God is tevreden gesteld. De grote vraag is of wij er tevreden mee zijn. De atheïst vindt het erg onrechtvaardig om een Ander voor zijn problemen op te laten draaien. En de refo? Ben jij (met eerbied gesproken) trots op de Heere Jezus?

66

Gods haat“Gelijk geschreven is: Jakob heb Ik liefgehad,

en Ezau heb Ik gehaat.” (Romeinen 9:13)

Juist! God houdt er ‘lievelingetjes’ op na. Dat had die ‘One-talent man’ altijd al vermoed. En met hem veel geest-verwanten. Dat is het nu juist. Je weet maar niet of je uitverkoren bent. Wat kun je er aan doen, als God je niet heeft uitverkoren? Als Hij je dus haat...?

Paulus citeert hier Maleachi 1:2-3. Het is goed dat gedeelte er voor jezelf eens bij te nemen en dan rustig het verband van de teksten te lezen. Kijk die nazaten van Jacob eens arrogant staan tegenover de HEERE. Ze merken niets van Zijn liefde. Niettemin zegt de HEERE dat Hij hen heeft liefgehad. Nota bene ten koste van Ezau, hoewel dat zijn broer was. Waarom dat onderscheid?

Kijk, daar begint het ongeloof. Dat begint bij Gods raad en wil er de menselijke maatlat van rechtvaardigheid naast leggen. Jacob en Ezau waren beiden zondaren. Het gaat in dit gedeelte niet om de oorsprong van Gods raad in het feit dat Hij Jacob beminde en Ezau onbemind liet. Het gaat erom dat Hij de nazaten van deze – uit genade – beminde aanspreekt, dat zij aan Gods beminning geen rechten kunnen ontlenen, maar eveneens van genade moeten leven!

God spreekt hier genadig tot mensen die Hem verwijten durven maken. Maar wat doen wij? We halen die woorden uit hun verband en plaatsen ze in het kader van Gods uit-verkiezing; om er vervolgens onze menselijke vraagtekens bij te plaatsen. Ezau is de gewaarschuwde man die voor twee telt! Denk dus niet dat dat dan niet geldt voor Jacob!

67

Gods afkeer“Ik heb geen lust aan u, zegt de HEERE der heirscharen,

en het spijsoffer is Mij van uw hand niet aangenaam.” (Maleachi 1:10b)

Daar zou je met de ‘One-talent man’ uren over hebben kunnen bomen. “Ik heb geen lust aan u”. Hard. Straf. Dat is de heer ten voete uit, zou hij hebben gezegd. In die woorden ervaar je direct de afstand. Maar wat is precies de context?

In het vorige stukje ging het daar al even over. Jacob is nog netjes bezig om godsdienstig te zijn. Ze offeren wel volgens de voorgehouden regeltjes, maar... hun hart is er niet bij betrokken. De Heere Jezus citeert Jesaja als hij zegt: “Dit volk genaakt Mij met hun mond, en eert Mij met de lippen, maar hun hart houdt zich verre van Mij” (Mattheüs 15:8).

Dat is de oudste zoon uit de gelijkenis ten voete uit! Hij diende zijn Vader eigenlijk alleen om loon – of erger nog: om de erfenis! Wetten zijn goed en nodig. Maar wetticisme is een brug te ver. Dan maken we van Gods leefregels een harteloos leefpatroon. Dan wordt de dienst aan de HEERE een van de vele lifestyles hier op aarde. De een is sportief, de ander godsdienstig. De een is hardloper, de ander is moslim, een derde behoort tot de gereformeerde gezindten.

Allen leven volgens een bepaalde discipline (daar hoor je het woord discipel in). Mensen die discipel van de wet zijn, zitten met de farizeeën op de stoel van Mozes. “Zij gaven hem dan scheld woorden, en zeiden: Gij zijt Zijn ( Jezus’) discipel; maar wij zijn discipelen van Mozes” ( Johannes 9:28). Jezus zegt: “Die niet verlaat alles, wat hij heeft, die kan Mijn discipel niet zijn” (Lukas 14:33). Dan heeft God een afkeer van je!

Een grimmig God“Want wij vergaan door Uw toorn; en door Uw

grimmigheid worden wij verschrikt. Gij stelt onze ongerechtigheden voor U, onze heimelijke zonden in het

licht Uws aanschijns. Want al onze dagen gaan henen door Uw verbolgenheid” (Psalm 90 : 7-9a)

Psalm 90 kun je als een heel zware psalm beschouwen. Mede doordat deze psalm op een zwaarmoedig moment, oudjaars-avond, vaak wordt gelezen. Toch beschrijven veel uitleggers deze psalm als een lied van hoop op God en een troostlied voor Gods kinderen in het donker van het leven. De psalm eindigt namelijk heel hooggestemd en positief !

Als je de bovengenoemde tekstwoorden niet leest in het licht van Jezus’ offer, zijn ze verpletterend. Dit is God, zoals we Hem hebben ‘gemaakt’ door te kiezen voor de zonde in Genesis 3. We kunnen niet opeens doen alsof er niets is gebeurd, daar in het paradijs. De ‘One-talent man’ is aldoor bezig te verzuren en God als boeman te zien, zonder ooit eens te bedenken dat hij juist zelf debet is aan deze verbolgen houding van God over de zonde. Want de zonde had Hij niet geschapen!

Wanneer je deze tekstwoorden wilt gebruiken in het gesprek of de preek, moet je goed nadenken wat je doet! Deze woorden uit hun verband nemen, zonder te spreken over de schuld die wij nog elke dag groter maken, is van God een karikatuur maken, terwijl Hij Zich juist zo genadig laat kennen in de toonzetting van de bidder, Mozes, aan het einde van deze psalm. Laten ook die verwachtingsvolle houding een plek hebben in onze gesprekken.

68

69

God is ongenaakbaar“Die alleen onsterfelijkheid heeft, en een ontoegankelijk

licht bewoont; Denwelken geen mens gezien heeft, noch zien kan; Welken zij eer en eeuwige kracht. Amen.”

(1 Timotheüs 6 : 16)

Mijn leraar scheikunde op de Driestar begon altijd zijn gebed met God aan te roepen als ‘U, Die een ontoegankelijk licht bewoont’. Dat God ‘ontoegankelijk’ blijkt te zijn, in zeker koren op de molen van de ‘One-talent man’. “Zei ik het je niet?”, zou hij uitroepen. “Hoor je het ook eens van een ander en niet de eerste de beste! Paulus, een ex-farizeeër die nota bene een volgeling van Jezus Zelf is geworden. Zelf híj geeft toe dat God ontoegankelijk is.”

Als je de tekst zo leest, dan zie je een helwit licht en daar middenin zit God, net zoals de engel die in de kerstnacht bij de herders in de velden van Efratha stond. Maar zegt de tekst dat? Als je de grondtekst bekijkt, dan zie je dat het woord ‘ontoegankelijk’ inderdaad ‘ongenaakbaar’ betekent; niet erg laagdrempelig. Maar waar ontbreekt die laagdrempeligheid? Niet in het feit dat je God nooit kunt benaderen, maar dat Hij in Zichzelf (lees de Kanttekeningen) een volmaaktheid en heerlijkheid bezit, die niemand kan begrijpen. Licht heeft dus met verstand en ‘zijn’ te maken.

En het tweede in deze tekst vertelt ons dat wij Hem met ons menselijk- of lichamelijk oog niet kunnen zien, want… Hij is geestelijk. God is dus van een geheel andere orde dan wij mensen. Dat blijkt wel uit het feit dat wij Zijn Woord zo vaak anders uitleggen dan dat Hij het voor ons heeft bedoeld. Waar zou dat toch aan liggen?

70

God is een verterend vuur“Want de HEERE, uw God, is een verterend vuur,

een ijverig God.” (Deuteronomium 4:24)

“Ik wist dat u een hard, ongenaakbaar heer was,” zo lichtte de ‘One-talent man’ zijn gedrag toe. Zijn heer was nu eenmaal zo; daar moest hij het maar mee doen, meende hij. Mensen die zo denken gaan zich enerzijds wrevelig gedragen en proberen anderzijds met paaien die bedreigend factor óf op afstand te houden óf tevreden te houden. Uit pure angst.

Is dat de bedoeling van de karakterisering van God, dat Hij een verterend vuur is? Inderdaad laat de HEERE Zich in zowel het Oude als het Nieuwe Testament op deze wijze kennen, waar dingen botsen met Zijn heiligheid. Vooral naar Zijn verbondsvolk toe. De tekst hierboven is bedoeld – lees de Kanttekeningen – om het volk af te schrikken om de berg Sinaï te betreden, tegen het uitdrukkelijke verbod van God in. Tegen God in gaan is zonder water en met blote handen vechten tegen een allesverterende vuurzee, die hectare bos na hectare bos in de as legt. Dus wees gewaarschuwd!

Maar we komen deze term ook meerdere keren tegen, als de HEERE Zijn volk wil troosten en hen met deze woorden wil vertellen dat hun vijanden ook Zijn vijanden zijn en dat die geen schijn van kans maken tegen Hem. Hoe veilig mag het volk zich dan weten, als de HEERE met hen is!

In Jesaja 30 lezen we: “Er zal een lofzang bij ulieden zijn […] En de HEERE zal Zijn heerlijke stem doen horen, en de nederlating Zijns arms doen zien, met grimmigheid van toorn, en een vlam van verterend vuur….” Wie bewust tegen God strijdt, mag gewis voor Zijn straffen beven. Die wel!

71

God kun je toch niet snappen“Want Mijn gedachten zijn niet ulieder gedachten,

en uw wegen zijn niet Mijn wegen, spreekt de HEERE. Want gelijk de hemelen hoger zijn dan de aarde,

alzo zijn Mijn wegen hoger dan uw wegen, en Mijn gedachten dan ulieder gedachten.” ( Jesaja 55 : 8-9)

Waarom zou je niet willen nadenken over waarom God iets doet, zoals Hij het doet? Er wordt nogal eens te snel gezegd: “Dat begrjpen wij toch niet.” Alsof de HEERE nooit iets vertelt over Zijn handelen. Dat is ook een vertekend beeld van Hem. Hoewel er momenten zijn waarop we de weg van de HEERE niet zien en het overzicht kwijt zijn. Verontrust ons dat of stelt het ons gerust: Hij weet wat goed voor ons is?

De tekst hierboven vertelt daar echter niets over. God laat Zich in deze woorden juist van een heel andere kant kennen. Wij mensen hebben al snel de neiging om wrok te koesteren – of op zijn minst boosheid en gekrenkte trots – wanneer mensen ons niet eerlijk behandelen. En juist dát is het, waar de HEERE hier op inhaakt: Ik ben de geheel Andere! Mijn wegen, Mijn manier van reageren en handelen is zo totaal anders dan die van de mens.

Lees de Kanttekeningen maar: “…het is alsof Hij zei: Gij mensen zijt van zulken aard, dat gij het niet lichtelijk vergeeft noch vergeet als u iemand vertoornd heeft, inzonderheid als hij het te grof maakt; maar Ik vergeef spoedig al degenen, wien het leed is dat zij Mij vertoornd hebben en die mij om vergeving bidden. Ik ben ook niet wankelmoedig, of ongetrouw, gelijk de mensen, maar al wat Ik beloof doe Ik gewisselijk.” Had jij dát in die woorden gelezen? Wat een troost geeft de HEER ons hier!

72

Kruipen voor God“En Abraham antwoordde en zeide: Zie toch;

ik heb mij onderwonden te spreken tot den Heere, hoewel ik stof en as ben!” (Genesis 18: 27)

Daar zijn wat een manieren bedacht om tot God te naderen! Vaak zelfs bedacht door mensen die beweren dat ze God niet persoonlijk kennen. Er zijn mensen die zich graag zien als ‘slijk aan ’s Heeren heiligen vingeren’. Waarbij ze zich met een zekere graagte verlagen tot slijk (of kon het zijn nóg minder). De uitdrukking ‘slijk aan Gods vingers’ verwijst echter naar de bruikbaarheid in Gods plan, zoals het slijk dat werd gebruikt om de ogen van de blinde man te bestrijken.

Maar nu ‘onderwonden’. Wat is dat voor houding? Het woord klinkt uiterst nederig in onze oren. Vooral vanwege het ‘stof en as’ dat Abraham daarna noemt. Hij neemt dus een plaats beneden het ‘slijk’ aan. Maar wát zegt Abraham eigenlijk met dat woord ‘onderwonden’?

Het betekent zoveel als ‘bereidheid tonen’, ‘volharden’, ‘ondernemen’ of zelfs ‘iets wagen’. Wat oneerbiedig gezegd had Abraham het lef om tot God te spreken. Vanwaar dat lef ? Omdat hij zich ‘stof en as’ wist. Hij was de vergankelijke tegenover God de onvergankelijke. Maar... er is meer. Hij waagde het om met God in discussie te gaan over Sodom. Vanwege Loth! Hij was een heilige durfal.

En let er dan eens op welke ruimte God hem geeft. Hij sprak even daarvoor: “Zou ik voor Abraham verbergen wat Ik ga doen?” Het oordeel raakte Abraham. En omdat hij de HEERE kende, durfde hij het aan om daarover in gesprek te gaan. Met God in gesprek gaan... durf jij het aan?

73

Je bent een stank in Gods neus“Die daar zeggen: Houd u tot uzelven, en naak tot mij niet,

want ik ben heiliger dan gij. Deze zijn een rook in Mijn neus, een vuur, den gansen dag brandende.” ( Jesaja 65 : 5)

Ooit zei een vrouw tegen mij: “Ik ben opgegroeid met dat je als mens niks voorstelde voor God; je was een stank in Gods neusgaten!” Ik was enigszins onthutst over zulke woorden die zij als kind van haar ouders had meegekregen. Zulke dingen zou ik nooit zeggen. Hoe komen ouders daartoe?

Bovengenoemde tekst vertelt over mensen die worden vergeleken met een stinkende walm in Gods neusgaten. Het zijn arrogante mensen die God niet nodig hebben. Het volk wordt al in vers 1 beschreven als ‘niet naar God zoekend’ en toch hebben ze God gevonden. Er was in hen geen enkele aanleiding dat God naar hen zou omzien. Zij hadden het bepaald niet verdiend. Sterker nog… en dan gaat God eens fijntjes beschrijven hoe walgelijk ze zich gedroegen, voordat ze God vonden, die ze – hoe paradoxaal – niet zelf zochten.

Er zat nou helemaal niks bij nota het verbondsvolk dat God tot liefde bewoog. Het kwam puur uit Hem Zelf ! Heb je daar al eens over nagedacht, beste eentalenters?

Die stank, waarover Jesaja moet profeteren, was maar niet een voorbijgaande walm. Nee, 24/7 creëerden ze die stank in Gods neusgaten. Rook is het beeld van straf, oordeel. Ja, dat komt er dus van. Wij mensen waren al lang van getergde kwaadheid uit ons vel gebarsten. Maar God is zo anders: Hij laat Zich vinden. Zou je daar niet heel klein van worden? Kun jij dát begrijpen? Komt, laten we aanbidden, deze God en Jezus Christus, Zijn eniggeboren Zoon!

74

Graaf maar dieper, o mensenkind“Mensenkind, graaf nu … […]

Gij zult nog wederom grotere gruwelen zien dan deze.” (Ezechiël 8 : 8b en 15b)

De gezelschappen in de kerkgeschiedenis hebben nogal wat ontsporingen teweeg gebracht op het gebied van kennis van de Schrift. Er werd soms zomaar wat aan elkaar gelijmd, zonder te letten op tekstverbanden en contexten. Zo stond er in 1981 een artikel in het RD ‘Van onzorgvuldige citaten en niet bestaande teksten’. Daarin kun je het volgende lezen: “Al menigmaal heb ik met de stelligheid van een letterlijk citaat horen voordragen: graaf maar dieper, o mensenkind en gij zult grotere gruwelen vinden. De profeet Ezechiël biedt dat aaneengesloten geheel echter niet. In Ezechiël 8 vers 8 komt het gebod ‘mensen-kind, graaf nu in dien wand’. En pas in vers 15 luidt het: ‘Gij zult nog wederom groter gruwelen zien dan deze’.”

Het ergste is nog niet dat twee losse tekstdelen aan elkaar worden geplakt, maar dat ze ook van een totaal andere lading worden voorzien. De opdracht aan de profeet om ergens in te graven, tijdens zijn visioen, wordt nu uitgelegd als een van de belangrijkste geestelijk bevindingen: het graven in jezelf om al meer zondekennis te vergaren. En dat, terwijl zondekennis geen doel op zich is.

Mensen met de mentaliteit van de ‘One-talent man’ zijn er altijd op uit om Gods Woord te laten buikspreken en dat Woord te gebruiken voor hun eigen, verdroven, theologiën. En juist dat rekent de HEERE zwaar aan, wanneer we het beeld van Hem aan anderen verwrongen en verdraaid door-geven. Zo brengen we anderen ten val!

75

Nauwelijks zaligworden“Bekeert u, gij afkerige kinderen! spreekt de HEERE,

want Ik heb u getrouwd, en Ik zal u aannemen, één uit een stad, en twee uit een geslacht, en zal u brengen te Sion.”

( Jeremia 3 : 14)

Ooit hoorde ik een predikant zich afvragen tijdens de preek of er nog wel échte bekeerde mensen bestaan. Hij noemde ze ‘witte raven’, die je eigenlijk niet meer tegenkomt. Dat zei natuurlijk ook iets over de prediker zelf ! Mensen die zulke dingen zeggen, lijken precies te kunnen aangeven wie wel en wie niet tot Gods volk behoren. Dat is uiterst gevaarlijk! Hoe oprecht men het misschien ook bedoelt, toch lijken zulke mensen als twee druppels water op de ‘One-talent man’.

Worden er volgens hen eigenlijk nog wel mensen zalig? Nauwelijks! Dan wordt 1 Petrus 4 : 18 weleens aangehaald, waar staat dat “de rechtvaardige nauwelijks zalig wordt”. Maar waar ziet dat ‘nauwelijk’ eigenlijk op? Wanneer je de Kant-tekeningen lees, ontdek je dat dat betekent “door veel strijd, verdrukking, benauwdheid, beproeving en kastijding. Maar aan de andere kant is de zaligheid volgens Gods belofte tóch zeker en gewis!

Zo citeert men ook nogal makkelijk dat clichée “één uit een stad, twee uit een geslacht…” Als zou het maar een geluk zijn wanneer de zaligheid jou treft. Het is bij God maar een ‘misschientje’. Maar waar baseer je dat op? Staat de boven-staande Bijbeltekst uit Jeremia 3 niet boordevol genade en goedheid van God. Nota bene het afkerige tienstammenrijk krijgt de belofte dat er terug zullen keren in Israël: minimaal 1 per stad en 2 per geslacht. Wat een genade!

76

Tenslotte

Ongetwijfeld ken jij nog andere teksten die, wanneer ze uit hun verband worden gerukt, een verkeerd beeld van God creëren. Schrijf ze hieronder eens op voor je zelf en ga op zoek naar wat er écht staat. En maak bespreekbaar waarom deze teksten zo’n impact in jouw leven hebben gehad.

De

‘on

e-ta

len

t m

an

’ L

ee

nd

er

t H

. de

KL

uijv

er

de‘One-talent

man’

de‘One-talent

man’Leender t H. de Klui jver

de ‘One-talent man’… dat is die man uit de gelijkenis, die slechts één talent ontving. Was hij niet zo begaafd als anderen? dat zeggen mensen soms: “ik heb niet zoveel talent”. Het is vaak een excuus. dit boek laat zien dat deze ‘One-talent man’

wel degelijk een talent heeft, maar het niet gebruikt!niet voor niets wijdt de Heere jezus de helft van

deze gelijkenis aan juist déze ene figuur! deze man is het allarmerende en beschamende symbool voor schijn-christendom! Misschien wel juist dát deel van het christendom, waar men het zo goed kan weten, omdat daar zo veel over godsdienst wordt gesproken en geschreven. Waar zoveel aandacht is voor devotie en bevinding.

in dit boekje wordt deze ‘One-talent man’ uit de schaduw gehaald. Hij is de man die met veel kritiek naar de wereld om hem heen kijkt. Hij meent stellig zijn heer te kennen, bij bevinding. Hij waakt over de zuiverheid van de leer. Hoe schokkend is echter zijn ontnuchtering!

deze figuur staat misschien wel dichter bij ons, dan we op het eerste gezicht denken. Wellicht in onze kerk, in onze gemeente, in onze kerkbank, of... in ons eigen hart! dat moet toch tot bekering leiden? Of... leidt het juist tot verharding?