Leefmilieu Brussel / BIM – www.leefmilieubrussel.be

Departement Afval en Terugnameplicht

Griet Van Kelecom

Algemeen kader voor de preventie/het beheer van

afvalstoffen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Inhoud van deze uiteenzetting• De belangen van de afvalproblematiek

• De Europese context: de grote politiek-juridische principes

• De Belgische context• De Brusselse context• De Brusselse politiek-juridische instrumenten• De afvalproductie in het BHG• De impact op het milieu• Het kantoorafval in het BHG

De belangen van de afvalproblematiek

• Afval zorgt voor ernstige milieuproblemen• Afval vormt een moeilijk te bevatten realiteit

• Afval vormt een doorbreking van de levenscyclus

• Afval, dat zijn aanzienlijke hoeveelheden die maar blijven toenemen

De belangen van de afvalproblematiek• Er bestaan verschillen fracties van stoffen die nog nuttig toegepast kunnen worden

• De statistische gegevens blijven weinig betrouwbaar en er bestaan tal van classificatiecriteria

• Afval is iets wat we in een globalere grondstoffenproblematiek moeten kaderen

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context

•De Europese eenmaking en de afvalproblematiek:

• Niets in het begin (Verdrag van Rome van 1957): eerste tussenkomst in de jaren ‘70 om concurrentievervalsingen tegen te gaan;

• Europese akte (1986): het concept van een Europees milieubeleid dringt zich juridisch op en beperkt zich daarbij niet tot de marktverstoringsaspecten (artikel 130 R,S,T)

• Verdrag van Maastricht (1992): invoering van de medebeslissingsprocedure;

• Verdrag van Amsterdam (1997): opdracht van de gemeenschap = “een harmonieuze, evenwichtige en duurzame ontwikkeling van de economische activiteiten” evenals “een hoog niveau van milieubescherming en een verbetering van de milieukwaliteit”;

• Verdrag van Nice (2000) – Verdrag van Lissabon (2007): geen wijziging met betrekking tot het milieubeleid

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context

Europese beleidsvorming op het vlak van afval

• Almaar preciezere beleidsvorming:

“Zuinige omgang met grondstoffen”

“Naar een recyclagemaatschappij”

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context• Specifieke strategische beleidsvorming:

Er worden 5 hoofdlijnen naar voren geschoven:

1. Preventie (milieuvriendelijke technologieën en producten)

2. Nuttige toepassing (onderzoek en ontwikkeling, informatieverstrekking, belastingheffing, overheidssteun)

3. Veiligheid van de transporten

4. Optimalisering van de afvalverwijdering (richtlijn met betrekking tot stortplaatsen en verbranding)

5. Curatieve acties (geleidelijke sanering van vervuilde sites)

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context•De fundamentele juridisch-politieke

principes

• Preventieprincipe

• Voorzorgsprincipe

• Principe van de vervuiler betaalt

• Principe van het hoog niveau van milieubescherming

• Principe dat milieuaantastingen bij voorrang aan de bron moeten worden bestreden

• Nabijheids- en zelfvoorzieningsprincipe

De grote (politiek-juridische) principes in de Europese context•De fundamentele juridisch-politieke

principes

• Principe van een hiërarchisch opgebouwd beheer:

1. Preventie

2. Voorbereiding met het oog op hergebruik

3. Recyclage

4. (Andere vormen van) nuttige toepassing (dan recyclage), met name in energetisch opzicht

5. Verwijdering

Belgische context

De afvalproblematiek is een gewestelijke bevoegdheid BEHALVE:

• Radioactief afval;

• Doorvoer van afvalstoffen;

• Productnormen.

Kan tot bepaalde moeilijkheden leiden met betrekking tot het gewestelijke afvalbeleid

Milieu = geregionaliseerde materie

Brusselse context

• Grote bevolkingsdichtheid

• Sterk verstedelijkt grondgebied

• Tertiaire sector die overheerst

• Vooral KMO’s en KMI’s

Kan tot bepaalde moeilijkheden leiden met betrekking tot afvalbeheer (gebrek aan ruimte, infrastructuren), de inzameling van gegevens en de identificatie van de producenten

De specificiteiten van het Brussels Gewest

Brusselse context

LB is belast met het plannen van het preventie- en beheeraspect, onder de voogdij van de Minister voor Leefmilieu (Evelyne Huytebroeck).

ANB is belast met de ophaling en verwerking (beheer) van huishoudelijk afval, onder de voogdij van de Staatssecretaris voor Openbare Netheid (Emir Kir)

Kan tot bepaalde moeilijkheden leiden

Gedeelde bevoegdheid van Leefmilieu Brussel en het Agentschap Net Brussel

Brusselse context

De gewestelijke wetgeving:

- De ordonnantie van 7 maart 1991 (wordt binnenkort opgeheven);

- Het besluit van 18 juli 2002 tot invoering van een terugnameplicht voor bepaalde afvalstoffen;

- Specifieke wetgeving met betrekking tot gevaarlijke afvalstoffen, bouwafval, sloopafval, …

De Brusselse politiek-juridische instrumenten

Brusselse context

Het gewestelijk afvalstoffenplan:

- Bepaalt de richtlijnen op korte, middellange en lange termijn;

- Omvat preventie- en beheermaatregelen;

- Op dit ogenblik is het 4de afvalstoffenplan van kracht, dat op 10 maart 2010 werd goedgekeurd.

De Brusselse politiek-juridische instrumenten

Brusselse context

- Huishoudelijk afval

- Hiermee gelijkgesteld afval

- Industrieel, specifiek en gevaarlijk afval

- De economische en wettelijke instrumenten

- Ontwikkeling van evaluatiehulpmiddelen

Beknopte inhoud van het plan 2008-2013

Het huishoudelijke afval• Doelstellingen: vermindering van de productie met 50 kg/inw./jaar

stijging met 50 % van de fracties die gescheiden worden opgehaald

• Middelen:

Vermindering aan de bron

Bestrijding van de diverse vormen van verspilling

Vermindering van de te verwerken hoeveelheden organisch afval

Bevordering van het verrichten van duurzame aankopen

Hergebruik en tweedehands

Beheer

Gescheiden ophaling

Verbetering van de infrastructuren

Het met huishoudelijk afval gelijkgestelde afval

Huidige situatie:

Kantoren: 340.000 banen

(belangrijkste afvalstromen: papier-, verpakkings- en

organisch afval)

Scholen: 200.000 leerlingen

(belangrijkste afvalstromen: papier- en organisch afval)

Horeca en handelszaken: > 20.000 vestigingen

(belangrijkste afvalstromen: papier-, organisch en

plastic afval)

Het met huishoudelijk afval gelijkgestelde afval Preventie in de kantoren (doelstelling: - 35 kg/werknemer/jaar):

Voortzetting van de “to print or not to print”-acties Bestrijding van voedselverspilling in de kantines Beleid van duurzame aankopen van de overheid Gids & informatie over afvalpreventie en -beheer

Preventie in de handelszaken en de horeca

Invoering van een specifiek “ecodynamische onderneming”-label Ontwikkeling van een gids van goede beheerpraktijken Projecten in verband met het voorkomen van voedselverspilling Proefprojecten op het vlak van gescheiden ophaling

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval 3 hoofdacties

Terbeschikkingstelling van “Afvaladviseurs” (voor de bedrijfsverantwoordelijken bestemde diagnosen en adviezen)

Verbetering van de inzameling van gevaarlijk afval

Selectieve afbraak en sortering op de werf

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval

Terbeschikkingstelling van “Afvaladviseurs” (voor de bedrijfsverantwoordelijken bestemde diagnosen en adviezen)

• Doelstellingen: de ondernemingen helpen om het beheer van hun afvalstoffen te verbeteren (preventie, hergebruik, sortering aan de bron en recyclage)

• Individueel werk in de onderneming (diagnose, actieplan, …) • Transversale benadering (bewustmakingscampagnes, uitwisseling van ervaringen, …)• Verzameling van gegevens met het oog op de aanleg van een databank en vergelijkingsindicatoren

•Modaliteiten:• Geografische en/of sectorale benadering• Oproep tot deelname

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval

Verbetering van de inzameling van gevaarlijke afvalstoffen

• Doelstelling: versterking van de inzameling van specifieke gevaarlijke afvalstoffen of producten in kleine hoeveelheden

• Modaliteiten• Ontwikkeling van oplossingen die zijn aangepast aan kleine hoeveelheden gevaarlijke afvalstoffen• Bewustmakings- en communicatiecampagnes

Het industriële, specifieke of gevaarlijke afval

Ontwikkeling van een geïntegreerde “ecoconstructie”-benadering

Doelstelling: minimalisering van de impact van de bouwsector (preventie en hergebruik) en een recyclagepercentage van 90 % halen

• Modaliteiten:• Uitwerking van hulpmiddelen (praktische gids, …) die het sorteren en het gebruik van gerecycleerde materialen aanmoedigen• Uitbouw van recuperatieondernemingen (circuit van sociale economie) • Versterking van de recyclagecontrole• Lancering van proefprojecten in verband met selectieve afbraak• …

De economische en wettelijke instrumenten om deze doelstellingen te concretiseren 5 hoofdacties

Sorteerverplichting voor alle actoren

Vereenvoudiging van de afvalaangifteregels

Brusselse taks op de verbranding van afval

Terugnameverplichting voor gevaarlijke afvalstoffen

Betere controle van de terugnameverplichtingen

En op een transversale manier

Ontwikkeling van hulpmiddelen voor beoordeling en opvolging van het plan:

Opvolging van de becijferde doelstellingen

Verbetering van de gegevens en ontwikkeling van indicatoren

Opvolgingscomité van het plan (om de twee jaar)

460.000 ton in 2007

Het gemeentelijke afval

De afvalproductie in het BHG

Het huishoudelijke afval

De afvalproductie in het BHG

Het gemeentelijke afval

De afvalproductie in het BHGwaarvan 95.000 ton gescheiden wordt opgehaald

Vergelijking met de andere Gewesten (kg/inw./jaar)

Het gemeentelijke afval

Waals Gewest

Brussels Gewest

Gemeentelijk afval 544 488

Niet-gescheiden huis-aan-huisophalingen

178 362

Gescheiden huis-aan-huisophalingen

56 85

Glasbollen 22 11

Containerparken 252 23

Afval van de gemeenten en schoonmaakafval

36 75

25

248

140

Vlaams Gewest

548

130

De afvalproductie in het BHG

Het niet-huishoudelijke afval

De afvalproductie in het BHG

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

déchets municipaux déchets de construction et

démolition

déchets industriels résidus d'incinération boues de dragage et de curage

déchets du secteur des soins de santé

Production de déchets en RBC

1.750.000Totaal

123.000Baggerspecie

137.000Verbrandingsresten

10.000Schoonmaakafval

35.000Afval afkomstig van scholen

35.000Afval afkomstig van de horeca

40.000Afval afkomstig van de gezondheidszorg

40.000Afval afkomstig van de transportsector

80.000Afval afkomstig van handelszaken

100.000Kantoorafval

500.000Industrieel afval

650.000Bouw- en sloopafval

Ton / jaarSector

Het niet-huishoudelijke afval

De afvalproductie in het BHG

Het begrip afval

“elke stof […] of elk voorwerp […] waarvan de houder zich ontdoet of waarvan hij het voornemen of de verplichting heeft zich te ontdoen.”

Vaak denken we louter aan de gevolgen voor het milieu van de ophaling en de verwerking. Het afval is echter maar het zichtbare topje van de ijsberg …

Impact op het milieu

De levenscyclus van een product

Impact op het milieu

Enkele voorbeelden

Een tandenborstel is goed voor 1,5 kg verborgen afvalEen gsm: 75 kgEen computer: 1.500 kg

Naar schatting verbruikt elke Europeaan gemiddeld 50 ton natuurlijke hulpbronnen per jaar …

… om “maar” 600 kg afval / jaar te produceren!

Impact op het milieu

Het afvalbeheerbeleid

Europese afvalbeheerhiërarchie:

1. Preventie2. Voorbereiding met het oog op hergebruik3. Recyclage4. Nuttige toepassing5. Verwijdering

Impact op het milieu

De preventie in het BHG

Becijferde verminderingsdoelstelling: 50 kg/inw./jaar tegen 2020

Acties:

Bestrijden van verspillingPromoten van milieuvriendelijke aankopenPromoten van dienstenPromoten van tweedehands en hergebruik…

Impact op het milieu

Vier grote types van verspilling:

• Overbodige aankopen: gadgets, hypes, …

• Voeding (geraamd op 15 kg/inw./jaar)

• Papier

• Verpakkingen

Bestrijden van verspilling

Impact op het milieu

Een voorbeeld van voedselverspilling

Impact op het milieu

Promoten van milieuvriendelijkeaankopen

Bewustmakingsbrochure: 10 tips

Impact op het milieu

Het kantoorafval

Het kantoorafvalGemiddelde productie van een kantoor

• Variabele gegevens:• 225 kg/inw./jaar BHG, variërend al naargelang het type van kantoor

• 100 kg/inw./jaar Frankrijk

• 700 kg/inw./jaar Vlaams Gewest

• 1.020 kg/inw./jaar Ierland

• Gemiddelde samenstelling: • Papier en karton (80 %)

• Organisch afval (7 à 8 %)

• Plastic (6 %)

• Metaal, glas, gevaarlijk afval (6 %)

Facts & Figures voor de EU

• 294 kg/inw./jaar (330 in 2003)

• 54 % wordt gerecycleerd

• 15 gesorteerde afvalstromen

• 50 vellen/dag/werknemer (88 in 2003)

• Duurzame consumptie

Het kantoorafval

Focus op papier • Ongeveer 60 % van het kantoorafval

(10.000 vellen/VTE/jaar)

• Afhankelijk van het type van kantoor

(bv.: informatica-afdeling: 2.000 vellen/VTE/jaar)

• Uit proefprojecten is gebleken dat het mogelijk is

om 30 % te besparen ( 7.000 vellen/VTE/jaar)

Het kantoorafval

Focus op papierEnkele handelingen, onderverdeeld in drie benaderingen

Een individuele benadering

De medewerkers bewustmaken en opleiden om hen bewuste gedragingen te doen aannemen:

- Dubbelzijdig kopiëren,

- E-mails niet afdrukken,

- Teksten nalezen en wijzigingen bijhouden op het scherm,

- Een e-mail zegt evenveel als een fax,

- Een cd-rom neemt minder plaats in dan een papieren dossier,

- …

Het kantoorafval

Focus op papier

Enkele handelingen, onderverdeeld in drie benaderingenEen structurele benadering

De informaticamiddelen aanpassen:

- Standaard zuinig afdrukken,

- Schermen en printers in waakstand,

- Virtuele archivering op optische schijf of computerserver,

- …

Het kantoorafval

Focus op papier

Enkele handelingen, onderverdeeld in drie benaderingenEen organisatorische benadering

De werkprocedures van de onderneming aanpassen:

- Kiezen voor elektronische transacties,

- Een elektronische nieuwsbrief in de plaats van een krant op papier,

- De elektronische handtekening gebruiken,

- …

Het kantoorafval

Focus op papier

Zij hebben het gedaan …

Proefexperiment van 10 maanden:

Levi-Strauss – informatica-afdeling:

28 % minder papier - 2.270 € bespaard

Vivaqua – Commerciële dienst:

38 % minder papier - 5.748 € bespaard

FOD Mobiliteit en vervoer:

26 % minder papier - 12.188 € bespaard

Hotel Le Méridien:

32% minder papier – 27.262 € bespaard

Het kantoorafval

De Europese Week van de Afvalvermindering

Doelstellingen van deze weekDuurzame acties voor afvalvermindering doorheen heel Europa promoten en hen onder de aandacht brengen via concrete voorbeelden van afvalvermindering.

Waarom deelnemen?85 % van onze impact op de planeet is een gevolg van de productie, het transport, het verbruik en de opruiming van onze consumptiegoederen!

Projet Life +Editie 2009: 67 projecten in het BHGEditie 2010: van 20 tot 28 november 2010

Dank u voor uw aandacht!

Griet Van Kelecom: 02/775 76 83 – gvk@ibgebim.be