Langer thuis wonen in Binnenstad Verpleging en Verzorging

Afdeling O&S Gemeente ’s-Hertogenbosch

Afdeling Onderzoek & Statistiek

Oktober 2014

2

3

Samenvatting

De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel

‘Langer thuis wonen’. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld

aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen. In dit

onderzoek worden – op basis van een aantal aannames – de effecten van de maatregel ‘Langer thuis

wonen’ op het gebied van voorzieningen, zorg en wonen gekwantificeerd voor de Binnenstad. We

focussen daarbij alleen op de sector Verpleging en Verzorging.

Geen sprake van vergrijzing, in absolute aantallen bijna 20% meer 75-plussers in 2024 in Binnenstad

Ouderen leven gemiddeld steeds langer. Daardoor neemt én het aantal ouderen (75-plussers) én het

aantal ‘oude’ ouderen (90-plussers) toe. De komende tien jaar neemt het aantal 75-plussers in de

Binnenstad met bijna 20% toe. Toch blijft in vergelijking met het stedelijk gemiddelde de Binnenstad

een jonge wijk.

Ouderen wonen langer thuis

Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale

instelling, zullen zij nu langer thuis wonen.

Geen opgave Binnenstad voorzieningen

Beide ontwikkelingen dragen bij aan een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. De toename van

het aantal ouderen is echter beperkt, zeker in vergelijking met het stedelijk gemiddelde. Bovendien is

er in de Binnenstad een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen voor ouderen. De

basiszorginfrastructuur biedt een goede basis om te voldoen aan de toenemende vraag naar zorg en

ondersteuning.

Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat

het om ongeveer 550 ouderen.

Tabel 1: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: geen opgave op gebied voorzieningen

# 75-plussers 2014

# 75-plussers 2024

Vraag 2024 Opgave

Zorg en ondersteuning 925 1.100 (+19%) 550 75-plussers

Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering

Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor

zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen.

Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 (conform landelijke

richtlijn) . Daardoor zal het aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 140 plaatsen in 2014

naar 80 plaatsen in 2024

(-43%).

Toename aanbod geclusterd wonen

Geclusterd wonen gaat om zelfstandig wonen waarbij de bewoner gebruik kan maken van zorg van

een nabijgelegen zorgsteunpunt. Het aantal geclusterde woningen zal toenemen. Deze groei komt

doordat de vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen.

Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan

geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 250 woningen in 2014 naar 310 in 2024 (+25%).

4

Toename aanbod nultreden woningen door geplande nieuwbouw

Door geplande nieuwbouw zal het aanbod aan nultreden woningen de komende tien jaar toenemen,

van 670 in 2014 naar 870 in 2024.

Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In

2014 wordt 8% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in

2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 70 nultreden woningen.

Meeste vraag naar geclusterd wonen

Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar

beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg

het grootste zal zijn voor de categorie geclusterd wonen. De woonsituatie in de Binnenstad is wel een

bijzondere. Van alle ouderen die in de Binnenstad wonen, woont de helft in een reguliere woning. Nog

eens 40% woont in een van de geclusterde woningen. Daarmee blijft er dus een laag aandeel

ouderen over dat woont in een nultreden woning. Als de huidige woonvoorkeuren niet veranderen

zullen ook over tien jaar ouderen vooral in een reguliere woning wonen, of in een geclusterde woning.

Aanname:

124 op de 1.000 80-plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer 610 80-plussers in de Binnenstad wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 75;

75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning;

50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning.

Geen opgave voor wonen met zorg in Binnenstad

Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg iets hoger zijn dan

de verwachte vraag. Alleen bezien vanuit de bevolking van de Binnenstad zal het aanbod voldoen aan

de vraag.

Tabel 2: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: voldoende aanbod aan wonen met zorg

Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave

Beschermd wonen 75 80

Geclusterd wonen 235 310

Nultreden woningen 125 70

Totaal 435 460

5

Inhoudsopgave

Samenvatting ........................................................................................................................................... 3

Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 5

1. Inleiding ............................................................................................................................................ 6

1.1 Aanleiding: hervorming langdurige zorg .................................................................................. 6

1.2 Doel onderzoek ....................................................................................................................... 6

1.3 Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen ..................................................................... 6

1.4 Definities .................................................................................................................................. 7

1.5 Leeswijzer ................................................................................................................................ 8

2. Huidige en toekomstige situatie in Binnenstad ................................................................................ 9

2.1 Bevolking ................................................................................................................................. 9

2.2 Voorzieningen ........................................................................................................................ 13

2.3 Zorg ....................................................................................................................................... 15

2.4 Wonen ................................................................................................................................... 16

2.4.1 Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in 2014 ...................................... 16

2.4.2 Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024 ........ 19

2.4.3 Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024 ........... 21

3. Opgave Langer thuis wonen Binnenstad ....................................................................................... 23

Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik ................................................................................ 25

Bijlage 2: Literatuur ................................................................................................................................ 26

6

1. Inleiding

1.1 Aanleiding: hervorming langdurige zorg

De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel

‘Langer thuis wonen’. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld

aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen.

De maatregel ‘Langer thuis wonen’ zal de komende jaren de nodige gevolgen hebben voor inwoners

van ’s-Hertogenbosch, de gemeente en zorginstellingen. Daarom wil de gemeente ’s-Hertogenbosch

inzicht krijgen in de aanwezigheid en spreiding van vormen van wonen met zorg en welzijn en

zorgvoorzieningen in wijken.

1.2 Doel onderzoek

Het doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van kenmerken van de woningvoorraad,

zorgvastgoed, collectieve zorgvoorzieningen en sociaal-demografische kenmerken van bewoners op

stedelijk en wijkniveau. Daarnaast maken we ook een doorkijk naar 2024. Hoe ontwikkelt de bevolking

zich en welke gevolgen heeft dat voor de vraag naar wonen met zorg en welzijn? Tot slot

onderzoeken we in hoeverre het toekomstige aanbod aansluit bij de vraag. Aan de hand van deze

vragen worden de effecten van de maatregel ‘Langer thuis wonen’ op het gebied van voorzieningen,

zorg en wonen gekwantificeerd.

In 2013 is de pilot voor het onderzoek Langer thuis wonen Zuidoost uitgevoerd. De in deze pilot

ontwikkelde aanpak bleek een goed hulpmiddel voor het matchen van vraag en aanbod op het gebied

van wonen en zorg. Daarom is in 2014 besloten om voor iedere wijk in ‘s-Hertogenbosch een

vergelijkbaar onderzoek uit te voeren. Dit is het rapport van de Binnenstad.

1.3 Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen

Kern van de maatregel ‘Langer thuis wonen’ is dat mensen met een lichtere zorgzwaarte geen

indicatie meer krijgen voor verblijf in een zorginstelling. Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste

definities en uitgangspunten van het onderzoek.

Indicaties en zorgzwaartepakketten

Om zorg in combinatie met verblijf in een instelling te krijgen, heeft iemand een indicatie nodig. Het

Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalt of iemand een indicatie krijgt. Het zorgzwaartepakket

(ZZP) beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger de ZZP hoe intensiever

de zorgvraag. Met ingang van 2014 zijn de ZZP1 tot en met 3 komen te vervallen. Mensen die een

nieuwe indicatie krijgen met een dergelijke zorgzwaarte hebben geen recht meer op zorg gekoppeld

aan verblijf in een instelling. Met andere woorden, zij hebben geen recht meer op een plaats in een

verzorgingshuis of verpleeghuis.

7

Zorggebruik en persoonskenmerken

TNO heeft onderzocht welke relaties er bestaan tussen persoonskenmerken, gezondheid en het

gebruik van zorg en ondersteuning. Persoonskenmerken die vooral bepalend zijn voor het gebruik van

zorg zijn:

hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt;

alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen;

huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van

particuliere zorg;

vanaf het 70ste

levensjaar neemt het eigenwoningbezit af;

thuiszorg is het voornaamste zorgproduct;

op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen;

als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte zorggebruik en

de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid (Post et al, 2012).

1.4 Definities

In deze paragraaf staan de belangrijkste definities die gebruikt zijn in het onderzoek Langer thuis wonen: Wetten en beleid

AWBZ

Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten betaalt de langdurige zorg voor ouderen, chronisch

zieken en gehandicapten.

Wmo

Wet Maatschappelijke Ondersteuning regelt dat mensen met een beperking ondersteuning

kunnen krijgen. De gemeente voert de Wmo uit.

Langer thuis wonen

Dit is een maatregel van de landelijke overheid. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte

krijgen hun zorg gekoppeld aan verblijf in een instelling. Dat betekent dat de bewoner één

rekening krijgt, waarin geen onderscheid te maken is tussen de kosten voor de woning en de

kosten voor de zorg.

ZZP

Een zorgzwaartepakket beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger

de ZZP, hoe intensiever de zorgvraag.

Woonvormen (vastgoed)

Beschermd wonen (intramuraal wonen)

Betreft wonen in een instelling. Hier is 24 uur per dag zorg aanwezig. Voorbeelden zijn

verpleeghuizen of kleinschalige woonprojecten voor dementerende ouderen. Beschermd

wonen wordt gefinancierd vanuit de AWBZ.

Geclusterd wonen (extramuraal wonen met zorg op afroep)

Dit zijn zelfstandige woningen waarbij de bewoner gebruik kan maken van verpleging of

verzorging van een nabijgelegen zorgsteunpunt. Voorbeelden zijn seniorenplus woningen,

aanleunwoningen, inleunwoningen en zorgwoningen.

Nultreden woningen

Dit zijn zelfstandige woningen die vanwege diverse kenmerken beter geschikt zijn voor

ouderen dan reguliere woningen. De voordeur is zonder trap bereikbaar. In de woning zijn de

hoofdvertrekken (woonkamer, slaapkamer, douche/wc en keuken) zonder traplopen te

bereiken. Voorbeelden zijn galerijflats met lift, bungalows of ingrijpend aangepaste woningen.

8

Overige definities

Vergrijzing

Is een maat waarin het aantal 65-plussers wordt afgezet tegen de ‘productieve bevolking’ (20-

64 jarigen). In een gebied waar de vergrijzing hoog is, zijn er veel 65-plussers in vergelijking

tot het aantal 20-64 jarigen.

Basiszorginfrastructuur

Alle gebouwen waarin zorg en welzijnsdiensten worden geleverd door organisaties én die

toegankelijk zijn voor bewoners uit de wijk / stad. Het gebouw moet een ontmoetingsfunctie

hebben en er moet enige vorm van zorg of welzijnsdienst worden verleend. Bijvoorbeeld een

wijkplein waar bewoners samen koffie kunnen drinken en waar de Wmo-consulent spreekuur

houdt.

Zorg en ondersteuning

Alle mogelijke vormen van zorg en ondersteuning die geleverd worden aan inwoners van ’s-

Hertogenbosch die hulp nodig hebben om zelfstandig te kunnen wonen. Dit kan variëren van

verpleegzorg, budgetbegeleiding tot het halen van een boodschap. Door de bezuinigingen zal

er deels een verschuiving plaats vinden van hulp door professionals naar hulp door

vrijwilligers en mantelzorgers.

1.5 Leeswijzer

Hoofdstuk twee schetst de huidige stand van zaken in de Binnenstad op het gebied van de bevolking,

voorzieningen, zorg(gebruik) en wonen. Daarnaast worden de verwachte ontwikkelingen voor de

komende 10 jaar beschreven. Het laatste hoofdstuk kijkt in hoeverre toekomstige vraag en aanbod

overeenkomen.

9

2. Huidige en toekomstige situatie in Binnenstad

Dit hoofdstuk beschrijft de ontwikkelingen op het gebied van bevolking, voorzieningen, zorggebruik en

wonen. Het gaat om de ontwikkeling op wijkniveau. Daar waar grote afwijkingen zijn per buurt, worden

die toegelicht.

2.1 Bevolking

Geen sprake van vergrijzing, in absolute aantallen bijna 20% meer 75-plussers in 2024 in de Binnenstad

In de wijk Binnenstad is 7% van alle inwoners 75 jaar of ouder. Dat is gelijk aan het stedelijk

gemiddelde. De komende jaren zal op verschillende locaties worden bijgebouwd. Daardoor groeit de

totale bevolking, zowel jong als oud. Daarnaast verwachten we dat de Binnenstad zijn

aantrekkingskracht op jongeren blijft houden. Er is nauwelijks sprake van vergrijzing. Daarbij moet wel

een kanttekening worden geplaatst. Het absolute aantal 75-plussers zal de komende tien jaar met

19% toenemen (van 925 in 2014 naar 1.100 in 2024)1. De toename van het aantal 75-plussers is

lager dan de toename op gemeenteniveau. In de gemeente ’s-Hertogenbosch neemt het aantal 75-

plussers de komende tien jaar met 29% toe.

Binnenstad oost hoogste aandeel alleenstaande 75-plussers

In de Binnenstad wonen in vergelijking met andere wijken van ’s-Hertogenbosch veel alleenstaanden.

55% van alle huishoudens in de Binnenstad bestaat uit één persoon. Voor heel ’s-Hertogenbosch ligt

dit aandeel op 35%. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in alle buurten van de Binnenstad ook het

aandeel oudere alleenstaanden hoger ligt dan het stedelijke gemiddelde.

In de buurt Binnenstad oost wonen de meeste alleenstaande 75-plussers. Daar staat het

woonzorgcomplex Antoniegaarde.

In bijlage 1 zijn extra tabellen opgenomen over de bevolkingssamenstelling in de Binnenstad.

Aantal inwoners van Binnenstad groeit, zowel jong als oud

1 Bron: Bevolkingsprognose gemeente ’s-Hertogenbosch 2013-2030

1.200 1.000 800 600 400 200 0 200 400 600 800 1.000 1.200

0 - 4

5 - 9

10 - 14

15 - 19

20 - 24

25 - 29

30 - 34

35 - 39

40 - 44

45 - 49

50 - 54

55 - 59

60 - 64

65 - 69

70 - 74

75 - 79

80 - 84

85 eo

Mannen Vrouwen

2014

2024

leeftijd

10

In de Binnenstad aantal eenpersoonshuishoudens constant

In ’s-Hertogenbosch neemt het aantal eenpersoons huishoudens de komende jaren verder toe. In de

Binnenstad wonen al relatief veel eenpersoonshuishoudens (55%). De komende tien jaar zal zowel

het aantal een- als meerpersoonshuishoudens in de stad toenemen. Over tien jaar bestaat 56% van

alle huishoudens in de Binnenstad uit een persoon.

Het totale aantal huishoudens van 75 jaar en ouder in de Binnenstad zal met 18% toenemen. Door de

toegenomen levensverwachting zullen er relatief meer paren van 75 jaar en ouder zijn. Bij ouderen

neemt verhoudingsgewijs het aantal oudere paren sterker toe (+27%), dan het aantal alleenstaande

75-plussers (+13%).

Aandeel eenpersoonshuishoudens constant in Binnenstad, wel steeds meer oudere paren

Uitgangspunt Langer thuis wonen:

hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt;

alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen;

Het aantal 75-plussers neemt de komende tien jaar met 19% toe. Dat is minder dan het

stedelijke gemiddeld van 29%.

Het aantal 75-plus paren neemt met 27% toe, het aantal alleenstaande 75-plussers met 13%.

Beide ontwikkelingen zullen bijdragen aan een hoger zorggebruik over tien jaar.

280

510

3.140

3.770

220

450

2.920

3.420

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000

meerpersoons

eenpersoons

meerpersoons

eenpersoons

75 ja

ar

of

ou

der

jon

ge

r d

an 7

5 ja

ar

2014

2024

11

In Binnenstad centrum wonen veel ouderen in een koopwoning

De buurt Binnenstad noord heeft de meeste huurwoningen, 71% van alle woningen is een

huurwoning. In de buurt Binnenstad centrum staan de minste huurwoningen. Hier is 46% van alle

woningen een huurwoning.

In 2014 woont gemiddeld 33% van alle 75-plussers in een koopwoning. In buurten met een hoog

aanbod aan huurwoning zal het aandeel ouderen in een koopwoning lager liggen.

De komende tien jaar zal het aandeel ouderen in een koopwoning wat verder oplopen. We schatten in

dat van de groep 65-74 jarigen in 2024 58% eigenaar-bewoner zal zijn. Voor de groep van 75 jaar en

ouder schatten we dit aandeel in op 38%. Dat is wat lager dan het stedelijke gemiddeld van 45%.

In 2024 woont 38% van alle 75-plussers in een koopwoning in de Binnenstad

Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen:

vanaf het 70ste

levensjaar neemt het eigenwoningbezit af;

op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen;

als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte

zorggebruik en de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid

Een meerderheid (67%) van de 75-plussers woont in een huurwoning, ook over tien jaar. In

2024 zal ongeveer 38% van alle 75-plussers in de Binnenstad in een koopwoning wonen en

daar tot op hoge leeftijd willen blijven wonen. In buurten met vooral koopwoningen, zoals

Binnenstad centrum, zal dat aandeel wat hoger liggen. De verwachting is dat zij alleen zullen

verhuizen als hun gezondheid zo slecht is dat zij zich thuis niet meer kunnen redden.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

55-64 jaar

65-74 jaar

75 jaar e.o.

2024

2014

2004

percentage eigenaar-bewoners

12

Vughterpoort een bijzondere buurt in de wijk Binnenstad

In de buurten Het Zand en De Hofstad wonen de meeste huishoudens met een laag inkomen.

Ongeveer één op de zeven huishoudens in deze buurten heeft een laag inkomen. Dat is bijna

tweemaal zo hoog als het stedelijk gemiddelde (8,5%). Vughterpoort neemt een bijzondere positie in,

in de wijk Binnenstad. Er wonen géén huishoudens met een laag inkomen.

Huishoudens naar inkomen per buurt (2011)

% huishoudens met een

laag inkomen gem. gestandaardiseerd hh

inkomen

Binnenstad centrum 9,9% € 27.400

Binnenstad oost 11,8% € 25.500

De Hofstad 15,5% € 23.100

Binnenstad noord 12,7% € 21.200

Het Zand 15,9% € 23.400

Vughterpoort 0,0% € 40.100

Binnenstad 11,8% €25.700

's-Hertogenbosch 8,5% €24.600

Bron: RIO 2011

Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen:

huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van

particuliere zorg

Eén op de acht huishoudens in de Binnenstad is een minima huishouden. Vughterpoort neemt

een uitzonderlijke positie in. Daar wonen geen huishoudens met een laag inkomen.

Huishoudens met een laag inkomen zullen vaker een beroep doen op zorg en ondersteuning

van de gemeente.

13

2.2 Voorzieningen

De basiszorginfrastructuur in de Binnenstad is gevarieerd. Aan de Zuid Willemsvaart liggen

woonzorgcentrum Nieuwenhagen en woonzorgcomplex Antoniegaarde. Nieuwenhagen is van

BrabantZorg/Nieuwenhagen en Antoniegaarde van Van Neynsel. Bureau hulpverlening aan dak- en

thuislozen biedt naast opvang ook psychosociale hulpverlening.

Basiszorginfrastructuur in Binnenstad (2014)

organisatie dagbesteding

Antoniegaarde Van Neynsel dagbesteding en steunpunt

Nieuwenhagen BrabantZorg dagbesteding, revalidatie en psychogeriatrische behandeling

Opvang dak- en thuislozen Bureau hulpverlening dak- en thuislozen opvang dak- en thuislozen

De kaart op de volgende pagina geeft een overzicht van waar in 2014 de meeste 75-plussers wonen

(hoe roder, hoe hoger de concentratie van 75-plussers). De rode kruisjes op de kaart staan symbool

voor de intramurale instellingen, de groene kruisjes voor de basiszorginfrastructuur.

14

15

2.3 Zorg

De cijfers in deze paragraaf gaan over gebruik van zorg door ouderen, maar ook door overige

doelgroepen. Er zijn geen cijfers beschikbaar over het gebruik van de Wmo en extramurale AWBZ

waarin onderscheid gemaakt kan worden tussen ouderen en overige doelgroepen.

In de Binnenstad maken in vergelijking met het stedelijk gemiddelde evenveel mensen gebruik van de

Wmo en wat meer mensen krijgen ondersteuning vanuit de AWBZ. Dit hoge percentage hangt

mogelijk samen met het hoge aantal seniorenplus woningen (ruim 300) in de wijk Binnenstad.

Aandeel bewoners dat zorg ontvangt (2013)

Door toename ouderen, ook toename vraag zorg en ondersteuning

Hoe ouder men wordt, hoe vaker men een beroep doet op zorg en ondersteuning. Dat is ook terug te

zien in het huidige Wmo gebruik. Nu maakt 5% van alle inwoners in de Binnenstad gebruik van een of

meerdere Wmo voorzieningen. Van deze groep is twee derde 75 jaar of ouder. Dit is in lijn met

landelijk onderzoek. Dat laat zien dat het zorggebruik vanaf het 80-ste levensjaar flink toeneemt. Van

de groep 90-plus maakt bijna iedereen gebruik van zorg (Post et al, 2012). Dat zal naar verwachting

zo blijven. Doordat de komende tien jaar het aantal ouderen toeneemt, in het bijzonder ‘oude’

ouderen, zal ook de vraag naar zorg en ondersteuning toenemen.

0% 2% 4% 6% 8% 10%

Engelen

Empel

De Groote Wielen

Maaspoort

Rosmalen noord

Muntel / Vliert

Graafsepoort

Binnenstad

West

Noord

Rosmalen zuid

Zuidoost

's-Hertogenbosch

Wmo

AWBZ

% bewoners dat gebruik maakt van Wmo en/of AWBZ (2013)

16

2.4 Wonen

2.4.1 Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in 2014

In de Binnenstad staan twee beschermde woonvoorziening voor ouderen, de intramurale instelling

Nieuwenhagen en Antoniegaarde. Nieuwenhagen biedt zorg aan mensen met zowel een lichte

zorgzwaarte (ZZP 1 en 2), middelzware (ZZP 3 en 4) en zware zorg (ZZP5+). In Antoniegaarde licht

de nadruk op mensen met een lichte en middelzware zorgzwaarte. In de Binnenstad zijn er ongeveer

140 plaatsen voor beschermd wonen voor ouderen.

Beschermd (intramuraal) wonen in Binnenstad (2014)

250 geclusterde woningen in de Binnenstad

In de Binnenstad staan vier complexen met geclusterde woningen. De grootste is Antoniegaarde.

Antoniegaarde bevat 130 zorgappartementen. Vanuit het woonzorgcomplex Nieuwenhagen levert

BrabantZorg/Nieuwebrug zorg aan de seniorenplus woningen in Walstede, Nieuwenhagen en De

Gouden Regen. In totaal gaat het om ongeveer 120 woningen.

Na Zuidoost, heeft de Binnenstad het meeste aanbod aan geclusterd wonen.

0 50 100 150 200 250 300

Muntel/Vliert

Rosmalen noord

De Groote Wielen

Empel

Engelen

Maaspoort

Graafsepoort

West

Binnenstad

Rosmalen zuid

Noord

Zuidoost

ZZP1+2 ZZP3+4 ZZP5+ intramurale capaciteit 2014

17

Geclusterd wonen in Binnenstad (2014)

In de Binnenstad is 9% van alle woningen een nultreden woning. Het gaat om 670 woningen. Dat is

wat lager dan het stedelijke gemiddelde van 12%.

Aandeel nultreden woningen in Binnenstad (2014)

0 50 100 150 200 250 300 350

Muntel/Vliert

Empel

Engelen

Maaspoort

Graafsepoort

De Groote Wielen

Rosmalen noord

Rosmalen zuid

West

Noord

Binnenstad

Zuidoost

geclusterd wonen 2014

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Empel

Rosmalen noord

Noord

Rosmalen zuid

Muntel/Vliert

Maaspoort

Binnenstad

Zuidoost

De Groote Wielen

Engelen

Graafsepoort

West

's-Hertogenbosch

aandeel nultreden woningen 2014

18

Relatief weinig 75-plussers in nultreden woningen in Binnenstad

Doordat er een ruim aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen is in de Binnenstad, is het

percentage 75-plussers in een geclusterde woning erg hoog, ruim 80%. Het aandeel 75-plussres in

nultreden woningen is juist relatief laag, slechts 8%. Het stedelijk gemiddelde ligt op 18%. In de

Binnenstad wonen juist relatief veel jongeren (<30 jaar) in nultreden woningen.

Relatief weinig 75-plussers in nultreden woningen in Binnenstad

21%

17%

3%

47%

44%

3%

16%

13%

5%

10%

18%

7%

6%

8%

82%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

overig

nultreden

geclusterd

tot 30 jr

30-54 jr

55-64 jr

65-74 jr

75 jr e.o.

19

2.4.2 Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024

Door de maatregel ‘Langer thuis wonen’ wordt de instroom voor mensen met een lage zorgzwaarte in

een instelling beperkt. In dit onderzoek gaan we er van uit dat (conform de landelijke richtlijn) over tien

jaar alle plaatsen met ZZP 1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 vervalt. Daardoor verdwijnen er

ongeveer 60 intramurale plaatsen in de Binnenstad.

Aanname: alle ZZP VV01 en 02 en de helft van ZZP VV03 en 04 worden geëxtramuraliseerd.

Effect: In totaal zal de intramurale capaciteit voor de sector verpleging en verzorging in de Binnenstad afnemen

van 140 plaatsen in 2014 naar 80 plaatsen in 2024 (-43%).

Deze ontwikkeling is gebaseerd op een aanname. Zorgorganisaties zijn druk doende om te kijken op

welke manier zij hun vrijvallende capaciteit gaan inzetten. Een deel zal mogelijk toch ingezet worden

voor beschermd (intramuraal) wonen.

Ontwikkeling aanbod beschermd wonen in de Binnenstad

Wijk 2014* 2024 Ontwikkeling

Binnenstad Nieuwenhagen 70 50 -20 (extramuralisering)

Antoniegaarde 70 30 -40 (extramuralisering)

Totaal 140 80 -60

*aantallen afgerond op 10-tallen, daardoor totaal niet gelijk aan som

Bron: SO/WGZ (2014)

Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen.

Effect: Het aantal geclusterde woningen gaat toenemen. Deze groei komt volledig doordat de vrijvallende

intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen. Het gaat om ongeveer 60 woningen. Er is geen

geplande nieuwbouw van geclusterde woningen.

Als gevolg van de extramuralisering zal het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen toenemen

van 240 woningen in 2014 naar 310 in 2024.

Ontwikkeling aanbod geclusterd wonen in de Binnenstad

Wijk 2014 2024 Ontwikkeling

Binnenstad Walstede 50 50 0

Nieuwenhagen 40 60

+20 (extramuralisering)

De Gouden Regen 20 20 0

Antoniegaarde 130 170

+40 (extramuralisering)

Totaal 250 310 +60

Door geplande nieuwbouw in de Binnenstad zal het aanbod aan nultreden woningen de komende tien

jaar toenemen, van 670 in 2014 naar 870 in 2024.

In 2014 wordt 8% van alle nultreden woningen in de Binnenstad bewoond door 75-plussers. In totaal

zullen er in 2024 ongeveer 870 nultreden woningen zijn.

Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen.

Effect: Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 70

nultreden woningen.

20

Onderstaande tabel geeft een samenvatting van het potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en

nultreden woningen in 2024. Het gaat om ongeveer 460 woningen.

Potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en nultreden woningen

2014 2024

Beschermd 140 80

Geclusterd 250 310

Nultreden totaal 670 870

Nultreden beschikbaar 75-plus 50 70

Totaal 440 460

21

2.4.3 Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024

Om een schatting te maken van de toekomstige vraag naar wonen met zorg, maken we gebruik van

de huishoudensontwikkeling.

Aanname: Voor de behoefte aan beschermd wonen maken we gebruik van de raming van het zorgkantoor. Het

zorgkantoor gaat er van uit dat 124 op de 1.000 80-plussers behoefte hebben aan beschermd wonen.

Effect: In 2024 zullen er ongeveer 610 80-plussers in de Binnenstad wonen. De behoefte aan beschermd wonen

ligt dan op 75.

Aanname:

1) de helft van de resterende huishoudens van 75 jaar en ouder maakt gebruik van zorg. Zij hebben

behoefte aan zorg in combinatie met wonen. Zij zullen behoefte hebben aan een geclusterde of

nultreden woning.

2) Alleenstaanden maken vaker gebruik van zorg dan oudere paren. Daarom gaan we er van uit dat 25%

van alleenstaande huishoudens met zorgvraag behoefte heeft aan een nultreden woning en 75%

behoefte heeft aan een geclusterde woning. Bij oudere paren ligt deze verdeling anders: 50% heeft

behoefte aan een nultreden woning en 50% aan een geclusterde woning. Deze verdeling is een globale

vertaling van de resultaten van het onderzoek van TNO (Post et al, 2012).

De onderstaande figuur laat zien op welke manier de toekomstige vraag naar geclusterde en

nultreden woningen is bepaald.

Schatting toekomstige behoefte aan geclusterde en nultreden woningen in Binnenstad

Huishoudens van 75 jaar en ouder

(790 in 2024)

36% meerpersoons-

huishouden (280)

64% eenpersoons-

huishouden (510)

50% behoefte aan zorg

Huishoudens van 75 jaar en ouder

Behoefte aan extramurale zorg

(360 in 2024)

36% meerpersoons-

huishouden (130)

64% eenpersoons-

huishouden (230)

75% geclusterd

wonen (170)

25% nultreden

woningen (60)

50% geclusterd

wonen (65)

50% nultreden

woningen (65)

beschermd wonen:

124 van de 1.000 80-

plussers (75)

22

Effect: Op basis van deze aannames zullen in 2024 ongeveer 75 ouderen behoefte hebben aan beschermd

wonen, 235 ouderen aan geclusterd wonen en zal er een vraag zijn naar 125 nultreden woningen voor ouderen.

Potentiële vraag van ouderen naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen

2024

Beschermd 75 Geclusterd 235 Nultreden 125 Totaal 435

23

3. Opgave Langer thuis wonen Binnenstad

In dit laatste hoofdstuk vatten we de belangrijkste effecten van de maatregel ‘Langer thuis wonen’ in

de Binnenstad samen. Daarbij schetsen we een beeld van de opgave waar bewoners, gemeente en

zorgpartijen in de Binnenstad de komende 10 jaar voor komen te staan. We focussen daarbij alleen

op de sector Verpleging en Verzorging. De opgave voor de geestelijke gezondheidszorg en de zorg

voor mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking komt in een afzonderlijk stedelijk

rapport aan bod.

Tabellen 3.1 en 3.2 geven een samenvatting van de opgave voor de Binnenstad. Een groene arcering

betekent dat er geen grote opgave zal zijn. Oranje staat voor een middelgrote opgave en rood voor

een grote opgave.

Geen sprake van vergrijzing, in absolute aantallen bijna 20% meer 75-plussers in 2024 in de

Binnenstad

Ouderen leven gemiddeld steeds langer. Daardoor neemt én het aantal ouderen (75-plussers) én het

aantal ‘oude’ ouderen (90-plussers) toe. De komende tien jaar neemt het aantal 75-plussers in de

Binnenstad met bijna 20% toe. Toch blijft in vergelijking met het stedelijk gemiddelde de Binnenstad

een relatief jonge wijk. In ’s-Hertogenbosch neemt het aantal ouderen met 29% toe.

Ouderen wonen langer thuis

Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale

instelling, zullen zij nu langer thuis wonen.

Geen opgave Binnenstad voorzieningen

Beide ontwikkelingen dragen bij aan een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. De toename van

het aantal ouderen is echter beperkt, zeker in vergelijking met het stedelijk gemiddelde. Bovendien is

er in de Binnenstad een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen voor ouderen. De

basiszorginfrastructuur biedt een goede basis om te voldoen aan de toenemende vraag naar zorg en

ondersteuning.

Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat

het om ongeveer 550 ouderen.

Tabel 3.1: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: geen opgave op gebied voorzieningen

# 75-plussers 2014

# 75-plussers 2024

Vraag 2024 Opgave

Zorg en ondersteuning 925 1.100 (+19%) 550 75-plussers

Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering

Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor

zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen.

Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4. Daardoor zal het

aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 140 plaatsen in 2014 afnemen naar 80 plaatsen in

2024 (-43%).

24

Toename aanbod geclusterd wonen

Het aantal geclusterde woningen zal toenemen. Deze groei komt doordat (een deel) van de

vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen.

Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan

geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 250 woningen in 2014 naar 310 in 2024 (+25%).

Toename aanbod nultreden woningen door geplande nieuwbouw

Door geplande nieuwbouw zal het aanbod aan nultreden woningen de komende tien jaar toenemen,

van 670 in 2014 naar 870 in 2024.

Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In

2014 wordt 8% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in

2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 70 nultreden woningen.

Meeste vraag naar geclusterd wonen

Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar

beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg

het grootste zal zijn voor de categorie geclusterd wonen. De woonsituatie in de Binnenstad is wel een

bijzondere. Van alle ouderen die in de Binnenstad wonen, woont de helft in een reguliere woning. Nog

eens 40% woont in een van de geclusterde woningen. Daarmee blijft er dus een laag aandeel over

voor nultreden woningen. Als de huidige woonvoorkeuren niet veranderen zullen ook over tien jaar

ouderen vooral in een reguliere woning wonen, of in een geclusterde woning.

Aanname:

124 op de 1.000 80-plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer 610 80-plussers in Binnenstad wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 75;

75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning;

50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning.

Geen opgave voor wonen met zorg in Binnenstad

Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg iets hoger zijn dan

de verwachte vraag. Alleen bezien vanuit de bevolking van de Binnenstad zal het aanbod voldoen aan

de vraag.

Tabel 3.2: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: voldoende aanbod aan wonen met zorg

Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave

Beschermd wonen 75 80 Geclusterd wonen 235 310 Nultreden woningen 125 70 Totaal 435 460

25

Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik

Tabel B.1: Aandeel alleenstaande huishoudens van 65 jaar en ouder (2014)

# huishoudens

65-74 jaar waarvan

alleenstaand % # huishoudens

75+ waarvan

alleenstaand % Totaal aantal huishoudens

Binnenstad centrum 350 44% 209 60% 3.390

Binnenstad oost 121 46% 247 77% 1.082

De Hofstad 48 13 600

Binnenstad noord 82 76% 141 68% 584

Het Zand 101 46% 48 56% 1.225

Vughterpoort 29 13 129

Binnenstad 731 47% 671 67% 7.010

’s-Hertogenbosch 8.645 37% 7.038 60% 63.589

Bron: GBA 2014, bewerking O&S

Tabel B.2: Aandeel huishoudens van 65 jaar en ouder in een huurwoning (2014)

# huishoudens 65-

74 jaar waarvan in een huurwoning %

# huishoudens 75+ waarvan in een huurwoning %

Binnenstad centrum 350 39% 209 46%

Binnenstad oost 121 25% 247 80%

De Hofstad 48 13

Binnenstad noord 82 88% 141 90%

Het Zand 101 50% 48 48%

Vughterpoort 29 13

Binnenstad 731 45% 671 67%

’s-Hertogenbosch 8.645 47% 7.038 59%

Bron: databank regionale woningmarktmonitor 2014, bewerking O&S

Tabel B.3: Percentage huishoudens met één of meerdere Wmo-voorzieningen per buurt (2013)

3%

17%

6%

22%

3%

5%

7%

0% 10% 20% 30% 40%

Binnenstad centrum

Binnenstad oost

De Hofstad

Binnenstad Noord

Het Zand

Vughterpoort

Binnenstadstedelijk gemiddelde 10%

26

Bijlage 2: Literatuur

Rapporten:

Rossum, van Froukje, Leidelmeijer, Kees, Wever, Thierry, Ham, van den Marijke (2014),

Randvoorwaarden voor extramuraal wonen bij ZZP’s VV 01 t/m 04, RIGO Research, Amsterdam

Post, Harry, Poulus, Co, Galen, van Jaap, Staalduinen, van Willeke (2012), Wonen, zorggebruik en

verhuisgedrag van ouderen, Een kwantitatieve analyse, TNO, Soesterberg

Overige bronnen:

Bevolkingsprognose gemeente ’s-Hertogenbosch 2013-2030, FIB, Onderzoek & Statistiek

Gebruik Wmo in 2013, WeenerXL, informatie management

Gebruik AWBZ in 2013, HHM, Impact analyse maatregelen AWBZ gemeente ’s-Hertogenbosch

(oktober 2013)